RAPPORTEN VAN ERFPUNT CEL ONDERZOEK 46

Transcriptie

1 ARCHEOLOGIENOTA SINT-NIKLAAS INDUSTRIEPARK-WEST 2017 BUREAUONDERZOEK ERFPUNT CEL ONDERZOEK RAPPORTEN VAN ERFPUNT CEL ONDERZOEK 46

2 RAPPORTEN VAN ERFPUNT CEL ONDERZOEK 46 OPDRACHTGEVER Stad Sint-Niklaas, Grote Markt 1, 9100 Sint-Niklaas PROJECT Sint-Niklaas Industriepark-West PROJECTCODE AGENTSCHAP ONROEREND ERFGOED 2017E98 UITVOERDER PROJECT Erfpunt cel Onderzoek OE/ERK/Archeoloog/2016/00101 Regentiestraat Sint-Niklaas AUTEURS Thierry Van Neste, Marjolijn De Puydt WETENSCHAPPELIJKE BEGELEIDING Erfpunt - cel Beheer Erfpunt cel Onderzoek, 2017 Niets uit deze uitgave mag vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie of welke wijze dan ook zonder voorafgaandelijke schriftelijke toestemming van Erfpunt. Erfpunt aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele schade voortvloeiend uit de toepassing van de adviezen of het gebruik van de resultaten van dit onderzoek. ISSN Erfpunt - cel Onderzoek Regentiestraat Sint-Niklaas Tel +32 (0) onderzoek@erfpunt.be

3 1. BESCHRIJVING VAN DE UITGEVOERDE WERKEN 1.1. VERANTWOORDING In het Industriepark-West te Sint-Niklaas zal de stad Sint-Niklaas de compostvloer en tijdelijke opslagplaats (TOP) uitbreiden. In het kader van de geplande werkzaamheden is de opmaak van een archeologienota verplicht. Dit onderzoek werd uitgevoerd door de cel Onderzoek van Erfpunt. Het verslag van resultaten werd opgesteld door Thierry Van Neste en Marjolijn De Puydt ADMINISTRATIEVE GEGEVENS PROJECTCODE 2017E98 WETTELIJK DEPOT ISSN BETROKKEN ACTOREN Erkende archeoloog: Erfpunt (OE/ERK/Archeoloog/2016/00101) Veldwerkleider: Thierry Van Neste Assistent-archeoloog: Marjolijn De Puydt Wetenschappelijke advisering: Erfpunt - cel Beheer NAAM OPDRACHTGEVER: Stad Sint-Niklaas, Grote Markt 1, 9100 Sint-Niklaas VINDPLAATSNAAM: Sint-Niklaas Industriepark-West 2017 (SNIW 17) PROVINCIE: Oost-Vlaanderen GEMEENTE: Sint-Niklaas DEELGEMEENTE: Sint-Niklaas PLAATS: Industriepark-West TOPONIEM: Den Puytvoet COÖRDINATEN (LAMBERT 72): Noord: , m Oost: , m Zuid: , m West: , m KADASTRALE GEGEVENS: Sint-Niklaas, Afdeling 5, Sectie D, percelen 1850F en 1852C 1

4 Kadasterplan: zie TOPOGRAFISCHE LIGGING: Zie BEGINDATUM: 9 mei 2017 EINDDATUM: 16 mei 2017 RELEVANTE TERMEN UIT DE INVENTARIS ONROEREND ERFGOED Typologie: bolle akkers Datering: Onbepaald, late middeleeuwen (13de-15de eeuw), nieuwste tijd (19de-21ste eeuw) Stijlen: niet van toepassing Culturen: niet van toepassing Materiaal: niet van toepassing Soort: niet van toepassing Gebeurtenis: bureauonderzoek VERSTOORDE ZONES Binnen het projectgebied is een compostvloer en TOP aanwezig. Daarnaast zijn meerdere bovengrondse opslagtanks en serres, alsook een loods voor motorvoertuigen aanwezig. De exacte ernst van deze verstoringen is echter niet met zekerheid gekend ARCHEOLOGISCHE VOORKENNIS Binnen het projectgebied werd nog geen archeologisch onderzoek uitgevoerd. De resultaten van archeologisch onderzoek in de nabije omgeving zullen worden besproken in OMSCHRIJVING VAN DE ONDERZOEKSOPDRACHT Vraagstelling De totale oppervlakte van het projectgebied bedraagt ,59 m², hierbij zal meer dan 1000 m² verstoord worden. Artikel van het decreet van 12 juli 2013 betreffende het onroerend erfgoed, gewijzigd bij het decreet van 4 april 2014 stelt dat het bij aanvragen waarbij de totale oppervlakte van de ingreep in de bodem 1000 m² of meer beslaat en de totale oppervlakte van de kadastrale percelen waarop de vergunning betrekking heeft 3000 m² of meer bedraagt en waarbij de percelen volledig gelegen zijn buiten archeologische zones, opgenomen in de vastgestelde inventaris van archeologische zones verplicht is om een bekrachtigde archeologienota zoals vermeld in artikel van datzelfde decreet toe te voegen aan een stedenbouwkundige vergunning met ingreep in de bodem. In het kader van het bureauonderzoek: - Wordt het plangebied afgebakend en beschreven; 2

5 - Worden reeds verstoorde en reeds onderzochte zones in kaart gebracht; - Worden de gekende aardkundige en ecologische kenmerken geïnventariseerd; - Worden de gekende archeologische en historische waarden en indicatoren geïnventariseerd en ingeschat; - Wordt een beschrijving gemaakt van de geplande werken waarvoor een stedenbouwkundige vergunning of verkavelingvergunning wordt aangevraagd, de uitvoeringswijze van deze werken en de potentiële impact ervan op het bodemarchief. Om de eventuele archeologische waarde van het onderzochte gebied in te schatten, wordt informatie verzameld over minstens volgende aspecten, op basis van alle relevante bronnen: - De bewoningsgeschiedenis; - De landschapshistoriek; - De topografie; - De geologie; - Het bodemgebruik; - De vegetatie; - De aanwezige erfgoedwaarden; - De historische ingrepen. De resultaten van de analyses worden op plannen weergegeven. De resultaten van deze studies moeten toelaten een gemotiveerd advies te formuleren of er al dan niet verder archeologisch vooronderzoek moet uitgevoerd worden, inclusief de methodiek daarvoor Randvoorwaarden Voor het bureauonderzoek werden geen randvoorwaarden voorzien Geplande werken en bodemingrepen Binnen het projectgebied zullen er in twee verschillende zones werken uitgevoerd worden. In het noordelijke deel van het projectgebied wordt de compostvloer uitgebreid. De uitbreiding hier bedraagt een oppervlakte van 635 m². Binnen deze zone worden de bestaande plantbedden afgegraven en een nieuwe verharding wordt geplaatst. De nieuwe verharding heeft een dikte van 45 cm (25 cm steenslagfundering en 20 cm betonverharding). Er zal dus tot 45 cm diep gegraven worden. Er wordt geen extra riool aangelegd omdat de compostvloer gaat afwateren naar de goot van de bestaande compostvloer. In het zuidelijke deel van het projectgebied wordt de TOP uitgebreid. Deze uitbreiding heeft een oppervlakte van 1015 m². De nieuwe verharding heeft een dikte van 45 cm (25 cm 3

6 steenslagfundering en 20 cm betonverharding). Er zal dus tot 45 cm diep gegraven worden. er zullen enkele straatkolken geplaatst worden zodat plaatselijk 80 cm diep wordt gegraven en er worden enkele pvc afvoerbuizen geplaatst om het water af te voeren (diepte max. 80 cm). 4

7 Fig. 1. Bestaande toestand (stad Sint-Niklaas). 5

8 Fig. 2. Ontworpen toestand (stad Sint-Niklaas). 6

9 Fig. 3. Doorsneden van de geplande verhardingen (stad Sint-Niklaas). 7

10 1.5. WERKWIJZE EN ONDERZOEKSSTRATEGIE Voor het bureauonderzoek werd informatie verzameld aangaande de historische, landschappelijke en archeologische kennis van de ruime omgeving van het projectgebied. Voor de historische data werden verschillende literatuurbronnen geraadpleegd. Daarnaast werden verschillende historische kaarten gebruikt. Deze werden verkregen via de Web Map Service (WMS) voor ArcGIS van het Agentschap voor Geografische Informatie Vlaanderen (AGIV), de Erfgoedbank Waasland 1 en het portaal Cartesius 2, een samenwerking tussen het Nationaal Geografisch Instituut, de Koninklijke Bibliotheek, het Rijksarchief en het Koninklijk Museum van Midden-Afrika. De verkregen kaarten werden indien nodig bewerkt, gegeorefereerd en gebruikt als laag in een GIS-omgeving. Ook de landschappelijke achtergrond van het projectgebied werd in GIS onderzocht. Hierbij werd gebruik gemaakt van gegevens die bekomen werden via de Web Map Service en de downloadcatalogus van het AGIV 3. De archeologische gegevens werden hoofdzakelijk bekomen via de cel Beheer van Erfpunt. Daarnaast werden de Centrale Archeologische Inventaris (CAI) en de desbetreffende onderzoeksrapporten geraadpleegd. Gegevens aangaande de geplande werken werden verkregen via de dienst Projecten openbaar domein van de Stad Sint-Niklaas. Op basis van de verkregen gegevens werd een inschatting gemaakt van het potentieel op kennisvermeerdering en de al dan niet te nemen maatregelen die hier het gevolg van zijn. In de loop van dit onderzoek diende niet afgeweken te worden van de Code Goede Praktijk en werden geen externe specialisten geraadpleegd. Wetenschappelijk advies werd verkregen bij de cel Beheer van Erfpunt. Dit rapport schets het algemene kader van het onderzoek en bevat de neerslag van de onderzoeksresultaten. Een kopie ervan wordt in digitale vorm aangeleverd aan de stad Sint- Niklaas, het agentschap Onroerend Erfgoed en Erfpunt cel Beheer

11 2. ASSESSMENTRAPPORT 2.1. BESCHRIJVING EN MOTIVERING VAN METHODEN Voor het assessment van het projectgebied werden de bepalingen in hoofdstukken 7 en 12 van de Code Goede Praktijk gevolgd. In eerste instantie werd het projectgebied afgebakend en beschreven. Dit gebeurde in ArcGIS door middel van de digitale kadasterplannen, de bodembedekkingkaart en de inventaris van het landschappelijk en bouwkundig erfgoed. De aardkundige en ecologische kenmerken werden geïnventariseerd aan de hand van geologische en bodemkundige kaarten. Gekende archeologische en historische waarden en indicatoren werden geïnventariseerd aan de hand van gegevens van de Centrale Archeologische Inventaris (CAI), de inventaris van het bouwkundig erfgoed en een literatuurstudie. Aan de hand van historische kaarten en luchtfoto s werd de recentere geschiedenis onderzocht. Op basis hiervan kon worden vastgesteld dat het gaat om een zone met lage densiteit aan bebouwing in het verleden. Niet-gegeorefereerde beelden werden gegeorefereerd op basis van herkenningspunten. Vrijwel steeds werd hierbij gebruik gemaakt van een eerstegraads polynomiale vergelijking. Voor de visualisatie van de verschillende kaartlagen werd steeds rekening gehouden met de gebruiksschaal en de resolutie van de desbetreffende kaartlaag. Bij al deze onderzoeken werd rekening gehouden met gegevens die betrekking hadden op het projectgebied, alsook de onmiddellijke tot nabije omgeving ASSESSMENT VAN HET ONDERZOCHTE GEBIED Situering van het projectgebied Algemene situering Het projectgebied is gelegen in Industriepark-West te Sint-Niklaas. The industriepark is gelegen ten zuiden van het centrum van Sint-Niklaas, ten noorden van de E17 en ten westen van de N16. Het projectgebied is kadastraal gekend onder Sint-Niklaas, afdeling 5, sectie D, percelen 1850F en 1852C (fig. 4). 9

12 Fig. 4. Situering op het kadaster (GDI-Vlaanderen 2017a). Op de bodembedekkingkaart (fig. 5) wordt het projectgebied grotendeel aangeduid als overig afgedekt. In het zuidelijk deel van het projectgebied staan er enkele gebouwen aangeduid. Aan de rand van het projectgebied komen er ook gras, struiken en bomen voor. Fig. 5. Situering op de bodembedekkingkaart (AGIV WMS) Topografische en hydrografische situering Op topografisch vlak bevindt het projectgebied zich op de rug van de Wase Cuesta. De hoogte binnen het projectgebied varieert tussen 27,53 en 28 m TAW, met een gemiddelde hoogte van 27,84 m TAW. 10

13 Fig. 6. Situering op de topografische kaart en het DHM (AGIV WMS; GDI-Vlaanderen 2016). Fig. 7. Terreinprofiel (N-Z) Geologische en bodemkundige situering De Tertiaire bodem onder het projectgebied wordt gerekend tot de formatie van Kattendijk (Vroeg-Plioceen, ca. 5 miljoen jaar geleden), herkenbaar als groengrijs tot grijs fijn zand dat glauconiethoudend en plaatselijk kleihoudend is 4 (fig. 8). 4 Vectoriële versie van de Tertiaire geologische kaart, MVG-EWBL-ANRE (GIS-Vlaanderen). 11

14 Fig. 8. Situering op de geologische kaart van het Tertiair (GDI-Vlaanderen 2002). Bovenop de Tertiaire ondergrond werd tijdens het Weichseliaan niveo-eolisch löss afgezet (fig. 9). Het betreft hier lemige tot zandlemige sedimenten. Deze sedimenten werden primair als löss afgezet en kunnen daarna niveo-fluviale herwerking ondergaan en vermengd worden met onderliggend diachroon hellingssediment. 5 Fig. 9. Situering op de geologische profieltypekaart van het Quartair (AGIV WMS). Op de bodemkaart (fig. 10) wordt het centrale deel van het projectgebied omschreven als droge zandgronden zonder en met profielontwikkeling (ZbP). Aan de oostelijke zijde van het 5 Adams et.al. 2002,

15 projectgebied komt er een zone droge zandgronden zonder en met profielontwikkeling met een humusarme bovengrond (ZbP(z)) voor. Deze gronden vertonen roestverschijnselen tussen 90 en 100 cm diepte. Deze gronden komen voornamelijk voor op plaatsen met een discontine bedekking met stuifzand of in een kaarteenheid met lokaal afgestoven plaatsen. 6 Aan de westelijke zijde en in de noordoostelijke hoek van het projectgebied komen ook matig droge zandgronden zonder en met profielontwikkeling (ZcP) voor. Deze gronden vertonen roestverschijnselen tussen 60 en 90 cm. 7 Fig. 10. Situering op de bodemkaart (GDI-Vlaanderen 2001). Op de potentiële bodemerosiekaart (fig. 11) is geen informatie voorhanden wat betreft het projectgebied zelf. De potentiële bodemerosie van percelen in de omgeving van het projectgebied staat aangeduid als verwaarloosbaar. 6 Van Ranst & Sys 2000, Van Ranst & Sys 2000,

16 Fig. 11. Situering op de potentiële bodemerosiekaart (AGIV WMS) Bodemkundige waarnemingen In het kader van het bureauonderzoek werden enkele boringen uitgevoerd met als doel de diepte van de archeologische laag te bepalen (fig. 12). Binnen de noordelijke zone van het projectgebied varieert de diepte van meer 70 cm tot meer dan 1 m. Binnen de zuidelijke zone van het projectgebied varieert de diepte van de archeologische laag van 28 tot 65 cm. Fig. 12. Locatie van de boorpunten met de aanduiding van de diepte van het archeologisch vlak. 14

17 Historische beschrijving Sint-Niklaas werd voor het eerst vermeld in 1217, toen de Doornikse bisschop Goswinus de pastoor van Waasmunster opdroeg om twee wijken Sinaai en Sint-Niklaas van zijn parochie af te splitsen 8. Op 9 oktober 1219 schonk de gravin van Vlaanderen Johanna van Constantinopel zes bunders (± acht hectaren) grond aan de nieuwe parochie. Deze lagen ten oosten van de kerk, ongeveer ter hoogte van de Ankerstraat. In 1236 werden de grenzen van de parochie grotendeels vastgelegd. Deze grens bleef behouden tot de gemeentefusie van Op 1 juni 1241 werd de hoofdschepenbank van het Land van Waas opgericht door de gravin van Vlaanderen. Dit was het hoogste bestuursorgaan voor de kasselrij Waas, het overkoepelde alle parochiebesturen van het Land van Waas en voerde de bevelen van het centrale gezag uit. In de keure werd bepaald dat het hoofdcollege wettelijk verplicht was om haar zittingen in Sint-Niklaas te houden, waardoor dit de hoofdplaats van het Land van Waas werd. 9 Aangaande het projectgebied zelf is geen gedetailleerde historische informatie beschikbaar. Over de wijk Den Puytvoet is wel enige informatie beschikbaar. De wijk wordt omsloten door de Puitvoetstraat, de Oude Heirbaan, de Kettermuit, de Dendermondse Steenweg en de Kapellestraat. Binnen deze wijk zijn enkele akkergroepen aanwezig, waarvan de oudste den puytvoet voor het eerst in 1482 vermeld werd. Binnen de wijk waren de pastoor van Sint- Niklaas, de Abdij van Baudelo, de bisschop van Doornik, het kapittel van Doornik en de Nonnenbos tiendeheffers. 10 De oudste beschikbare kaart voor het projectgebied is de kabinetskaart van Ferraris (1777, fig. 13). Op deze kaart is te zien dat het projectgebied in de 18 de eeuw in gebruik was akkerland. Het betreft hier bolle akkers die begrensd werden door greppels en begroeiing. 8 Bogaert 2000, Demey 2000, Laevaert 1966,

18 Fig. 13. Situering op de Ferrariskaart (AGIV WMS). Deze situatie is ook terug te vinden op de 19 de -eeuwse kaarten (fig. 14-fig. 15). De perceellering op deze kaarten verschilt ten opzichte van huidige situatie. Archeologisch onderzoek in het Waasland heeft reeds meermaals aangetoond dat de grenzen uit de 19 de eeuw teruggaan tot de aanleg van de bolle akkers in de 14 de /15 de eeuw. Ter hoogte van de oostelijke en westelijke grens, alsook centraal van het projectgebied kunnen dan ook bolle akkergrachten verwacht worden. Het projectgebied was onbebouwd in de 19 de eeuw en hoogstwaarschijnlijk in gebruik als landbouwgrond. Fig. 14. Situering op de Atlas der Buurtwegen (AGIV WMS). 16

19 Fig. 15. Situering op de kadasterkaart van Popp (AGIV WMS). Het projectgebied was minstens tot het midden van de 20 ste eeuw was het projectgebied in gebruik als landbouwgrond (fig. 16). In de tweede helft van de 20 ste eeuw was een groot deel van het projectgebied bebost (fig. 17). Deze situatie duurde voort tot de jaren 90 toen Industriepark-West werd aangelegd (fig. 18). Fig. 16. Situering op een luchtfoto uit de periode (NGI ArcGIS online). 17

20 Fig. 17. Situering op luchtfoto uit 1971 (AGIV WMS). Fig. 18. Situering op een luchtfoto uit 1995 (NGI ArcGIS online). Bij de aanleg van het terrein was de noordelijke zone van het projectgebied, waar de uitbreiding van de compostvloer zal komen, braakliggend. Vanaf 2012 waren er drie plantenbedden aangelegd (fig. 19). Deze plantenbedden diende om de groendienst van planten te voorzien. Het zuidelijke deel van het projectgebied, waar de uitbreiding van de TOP zal komen, werd in beslag genomen door serres. Deze serres zijn gradueel verwijderd. En momenteel wordt deze zone deels in beslag genomen door containers. Het overige deel ligt braak. 18

21 Fig. 19. Situering op een luchtfoto uit 2012 (AGIV WMS). Fig. 20. Situering op een luchtfoto uit 2016 (AGIV WMS) Archeologisch kader In de ruime omgeving van het projectgebied zijn verschillende archeologische sites aangeduid op de CAI (fig. 21). De meeste van deze sites bevinden zich ten zuiden van het projectgebied, ten zuiden van de E17. Hier werden bij veldprospectie verschillende lithische artefacten aangetroffen door De Meireleir en De Bock (CAI 39498, 39511, 39517, 39538, 39539, 39540, en 39559). Aan de Oude Heirbaan werden ook verschillende lithische artefacten aangetroffen, deze konden gedateerd worden in het mesolithicum (CAI 32729). 19

22 Fig. 21. Situering op de CAI (GDI-Vlaanderen 2017b). Ten westen van het projectgebied werden verschillende scherven handgevormd aardewerk uit de late ijzertijd aangetroffen (CAI32632). Ten noordoosten zijn bij een prospectie aan de Smisstraat enkel sporen uit de nieuwste tijd aangetroffen (CAI ). Bij een opgraving in 1979 zijn er sporen Romeinse bewoning aangetroffen in de Bormswijk (CAI 32640) Datering en interpretatie van het onderzochte gebied Het projectgebied bevindt zich in het traditionele landschap Land van Waas op droge tot matig droge zandgronden. Uit historisch en cartografisch onderzoek is gebleken dat het projectgebied in gebruik was als landbouwgrond tot het midden van de 20 ste eeuw. Daarna was het projectgebied, tot de aanleg van het terrein van de groendienst, tijdelijk bebost. Binnen het projectgebied zijn er 2 zones die verstoord zullen worden door de geplande werken. De noordelijke zone lag braak vanaf de aanleg van het terrein tot 2012 toen er plantenbedden werden aangelegd. De zuidelijke zone was in beslag genomen door serres die nu verwijderd zijn Verwachting ten aanzien van archeologisch erfgoed Bij boringen binnen de twee te verstoren zones is gebleken dat in de noordelijke zones het archeologisch niveau zich op 70 cm tot meer dan 1 m diepte bevindt. Gezien de beperktere diepte van het archeologisch vlak in de zuidelijke zone, lijkt dit er dan ook op te wijzen dat de ondergrond reeds ernstig verstoord werd. Bij de geplande werken dient hier dan ook geen archeologisch erfgoed verwacht te worden. Zelfs indien nog archeologisch erfgoed aanwezig 20

23 zou zijn, zou dit niet geroerd worden bij de geplande werken. In deze zone dient dan ook geen verder archeologisch onderzoek uitgevoerd te worden. In het zuidelijke deel van het projectgebied bleek het archeologisch niveau zich op 28 tot 65 cm diepte te bevinden. Er is binnen deze zuidelijke zone ook slechts in beperkte mate sprake van gekende verstoring. Er kan dus verwacht worden dat het eventueel archeologisch erfgoed binnen deze zone goed bewaard is gebleven. Aangezien het projectgebied ingenomen werd door bolle akkers en er geen aanwijzingen zijn voor bebouwing in recentere perioden, zal eventueel archeologisch erfgoed van voor de 14 de /15 de eeuw dateren. De kanttekening dient echter gemaakt te worden dat deze zone omgeven wordt door bolle akkergrachten die een breedte van 8 tot 16 m hadden. Ter hoogte van de grenzen dient in een zone van minstens 4 m langs weerszijden van de grens dan ook geen archeologisch erfgoed verwacht worden. De resterende zone bedraagt hierdoor minder dan 1000 m². Gezien de beperkte oppervlakte is het uitermate onwaarschijnlijk dat verder onderzoek van het projectgebied een reële kenniswinst zal opleveren Pers. comm. Erfpunt cel Beheer. 21

24 3. SAMENVATTING Ter hoogte van Industriepark-West 6 te Sint-Niklaas zal de stad Sint-Niklaas de TOP en de compostvloer uitbreiden. Het gehele projectgebied heeft een oppervlakte van 10198,59 m², hiervan zal ongeveer 1650 m² verstoord worden. Het projectgebied is gelegen binnen het traditionele landschap Land van Waas en wordt gekenmerkt door droge tot matig droge zandgronden zonder en met profielontwikkeling. De potentiële erosie binnen het projectgebied is niet gekend, maar in de nabije omgeving wordt deze omschreven als verwaarloosbaar. De geografische, historische en archeologische gegevens wijzen op een mogelijkheid tot aanwezigheid van archeologisch erfgoed. Op basis van controleboringen kon vastgesteld worden dat de ondergrond in de noordelijke zone (compostvloer) reeds verstoord werd tot minstens 70 cm diepte. In deze zone dient dan ook geen archeologisch erfgoed verwacht te worden. Daarenboven zullen de geplande werken niet dieper reiken dan de reeds verstoorde toplaag, waardoor archeologisch erfgoed indien dit alsnog aanwezig zou zijn niet bedreigd wordt door de werken. Het archeologische vlak in het zuidelijke deel bevindt zich op een beperktere diepte. De totale omvang van de werken bedraagt hier ± 1015 m². Hier dient echter rekening te worden gehouden met de aanwezigheid van bolle akkergrachten die de werkzone langs beide zijden ernstig verstoren. De totale onverstoorde oppervlakte is hierdoor minder dan 1000 m² groot. Na overleg met de wetenschappelijke begeleiding werd dan ook besloten dat archeologisch onderzoek van de resterende oppervlakte geen reële kenniswinst zou opleveren. Voor deze zone wordt dan ook geen verder archeologisch onderzoek aangeraden. 22

25 4. BIBLIOGRAFIE 4.1. GERAADPLEEGDE LITERATUUR ADAMS R., VERMEIRE S., DE MOOR G. ET AL. 2002: Toelichting bij de Quartairgeologische Kaart: kaartblad 15, Antwerpen, Gent. BOGAERT A. 2000: Sinaai, het groene dorp met het eigenzinnige karakter. In: Van Bouchaute P. (red.), Stad in de Tijd: acht historische studies over Sint-Niklaas, Belsele, Nieuwkerken en Sinaai, Sint-Niklaas, pp DEMEY A. 2000: De stad groeit. In: VAN BOUCHAUTE P. (red.), Stad in de Tijd: acht historische studies over Sint-Niklaas, Belsele, Nieuwkerken en Sinaai, Sint-Niklaas, pp JACOBS P., POLFLIET T., DE CEUKELAIRE M. ET.AL. 2010: Toelichting bij de geologische kaart van België, Vlaams gewest: kaartblad (15) Antwerpen, Gent. LAEVAERT L. 1966: Stad Sint-Niklaas: bijdrage tot de geschiedenis van de wijken, straten, pleinen, huizen en markt, Antwerpen. VAN RANST E. & SYS C. 2000: Eenduidige legende voor de digitale bodemkaart van Vlaanderen (Schaal 1:20 000), Gent CARTOGRAFISCHE EN ICONOGRAFISCHE BRONNEN GDI-VLAANDEREN 2001: Vectoriële versie van de Bodemkaart [shapefile], AGIV, IWT, Laboratorium voor Bodemkunde van de Universiteit Gent (GIS-Vlaanderen). GDI-VLAANDEREN 2002: Vectoriële versie van de Tertiaire geologische kaart [shapefile], MVG-EWBL-ANRE (GIS-Vlaanderen). GDI-VLAANDEREN 2016: DHMV-II, DTM raster 1 m. GDI-VLAANDEREN 2017a: GRB Administratieve percelen. GDI-VLAANDEREN 2017b: Centrale Archeologische Inventaris (CAI) [shapefile]. 5. BIJLAGEN - Lijst van plannen, kaarten en plattegronden - Privacy-fiche - Programma van maatregelen 23