Orchideeën. Gemaakt door Liam Hodgson. Datum: 22 februari 2018 School: Gaspard de Coligny groep 6 Leeftijd: 9 jaar

Transcriptie

1 Orchideeën Gemaakt door Liam Hodgson Datum: 22 februari 2018 School: Gaspard de Coligny groep 6 Leeftijd: 9 jaar

2 Inhoudsopgave Voorwoord 2 Orchideeën in de natuur 3 Soorten orchideeën 5 Van zaad tot in de vensterbank 7 De verzorging 9 Orchideeënshow in Frankrijk 11 Interview met John Nieuwenhuis 13 Nawoord 15 Bronvermelding 16 1

3 Voorwoord Ik heb dit onderwerp gekozen, omdat ik orchideeën mooie bloemen vind. Ik zeg het eigenlijk fout. Orchideeën zijn planten en die vind ik meestal lelijk. Het zijn de bloemen van de plant die ik zo mooi vind. Ze hebben altijd van die mooie kleuren. Maar wel hele moeilijke namen, Latijnse namen. Mijn opa heeft altijd gewerkt met orchideeën. Bij hem thuis staan de vensterbanken er mee vol. Dus mijn hele leven zit ik al tussen de orchideeën. Ik weet nog niks over orchideeën, maar ik wil er graag meer over leren. Waar groeien orchideeën? Hoeveel verschillende soorten zijn er? En hoe moet ik deze plant verzorgen? Als dit werkstuk klaar is, hoop ik antwoord te hebben op mijn vragen. Veel plezier met het lezen van mijn werkstuk. Vensterbank met orchideeën bij opa en oma 2

4 Orchideeën in de natuur De orchideeënfamilie is één van de grootste plantenfamilies op aarde. Er bestaan wel verschillende soorten. Orchideeën groeien in de natuur bijna overal op aarde. Behalve op de Zuidpool en de gebieden dichtbij de Noordpool. De meeste soorten groeien in Zuid Amerika en Azië in de vochtige regenwouden. Orchideeën zijn beschermde planten. Dit betekent dat je de orchideeën niet mag plukken en meenemen in je koffer als je in bijvoorbeeld Zuid Amerika of Azië op vakantie bent. Bij controle door de douane op Schiphol krijg je dan een boete en worden de orchideeën afgepakt. Gebieden waar orchideeën in de natuur groeien Er zijn orchideeën die op bomen groeien. Deze orchideeën noem je een Epifyt. Ze halen hun voedsel niet uit de boom waar ze op groeien. Hun wortels groeien niet de grond in, maar groeien bovenop de stammen en takken van de boom. Dit noem je ook wel luchtwortels. De wortels nemen regenwater op. Je vindt deze in de tropische regenwouden. Voorbeeld van Epifyten 3

5 Ook zijn er orchideeën die gewoon op de grond in de aarde groeien. Deze orchideeën noem je Terrestrial. Ze halen hun voedsel met hun wortels uit de grond. Ze groeien vooral in tropische gebieden, waar het erg vochtig is. Voorbeeld van Terrestrials In Nederland groeien ook orchideeën in de natuur. Niet meer zoveel als vroeger. Je vindt ze vooral in Limburg, Gelderland, Texel en in de Nederlandse duinen. De wilde orchideeën in Nederland zijn beschermde planten. Dus ook hier in Nederland mag je ze niet plukken. Een wilde orchidee in Nederland

6 4 Soorten orchideeën Er zijn dus wel soorten orchideeën. In dit hoofdstuk ga ik over 5 soorten wat schrijven: Phalaenopsis Dendrobium Cattleya Paphiopedilum Miltonia Phalaenopsis Dit spreek je uit als faa-le-nop-sis. Deze soort wordt ook wel de Vlinderorchidee genoemd. Sommige soorten lijken namelijk heel erg op een mot of een vlinder. Het is dan ook niet zo gek dat de naam Phalaenopsis lijkend op een mot of vlinder betekend. Er bestaan ongeveer 60 verschillende typen. De verschillende typen zijn allemaal anders van kleur en vorm. De Phalaenopsis komt uit Zuidoost Azië, de Filipijnen en Australië. Deze orchidee groeit vooral in bomen, maar ook wel op luchtige grond, op rotsen en in rotsspleten en meestal dichtbij riviertjes en beekjes. De Phalaenopsis is in Nederland de bekendste orchidee die mensen in de vensterbank hebben staan. Dendrobium Dit is een soort die in bomen en ook op rotsen groeit. De naam Dendrobium betekent levend op een boom. Deze orchidee komt uit Azië en groeit vooral in de regenwouden. Er bestaan wel verschillende typen van deze soort. In China wordt deze orchidee ook wel gebruikt om een medicijn van te maken.

7 5 Cattleya Van deze orchidee bestaan er wel 60 typen. Net als veel orchideeën, groeit deze ook in de bomen. De Cattleya komt uit Centraal en Zuid Amerika. Het is een orchidee in veel verschillende kleuren en ruiken heel lekker. Het wordt ook de Koningin van de Orchideeën genoemd. Vaak wordt de Cattleya in bruidsboeketten gebruikt. Paphiopedilum Dit spreek je uit als paf-io-pee-dilum. Het lijkt net of deze orchidee een schoentje heeft. Daarom wordt de Paphiopedilum ook wel Venusschoentje genoemd. Dit is een orchidee die niet in de bomen groeit, maar gewoon op de grond. De Paphiopedilum groeit in de natuur niet alleen in Noord Amerika en Azië, maar ook in bepaalde delen van Europa. De naam komt van Paphos. Dit is een stad op het eiland Cyprus in Europa. Miltonia In het Nederlands wordt dit ook wel de Viooltjesorchidee genoemd. De Miltonia lijkt namelijk heel erg op een viooltje, een plantje wat je in tuinen ziet staan. Een kenmerk van de Miltonia is dat ze erg lekker ruiken. Deze orchidee komt uit de tropische gebieden van Midden en Zuid Amerika. Ze groeien daar vooral in de bomen en op rotsen. Er zijn wel honderden verschillende typen.

8 6 Van zaad tot op de vensterbank In Nederland zijn er orchideeënkwekers. Dit zijn meestal grote bedrijven, waar orchideeën worden gekweekt in kassen. Kweken betekent dat er uit zaad een nieuwe plant groeit. Het zaad van een orchidee is heel fijn en klein. Het lijkt net stof. In de natuur zijn het insecten, vogels en vleermuizen die het zaad verspreiden. Daardoor groeien er in de natuur steeds vanzelf nieuwe orchideeën. Bij de orchideeënkwekers gaat dit anders. Het stuifmeel is het mannelijke deel van de bloem. Het vrouwelijke deel heeft een kleine opening. Hierin zit een soort plaksel. Als het stuifmeel hierin komt en blijft plakken, is er de bevruchting. De kwekers doen dit zelf met bijvoorbeeld een satéprikker. Twee bolletjes stuifmeel Stuifmeel gaat in de opening De opening gaat na een paar dagen dicht en de bloem gaat dood. Het steeltje van de bloem is de zaaddoos. Hierin zit het zaad. Dit zaad gaat nu rijp worden. De zaaddoos wordt dan ook erg dik. Soms duurt het wel 18 maanden voordat het zaad rijp is. Bloemstengel Zaaddoos met rijp zaad Eindelijk kan het zaad dan worden gezaaid. Maar het zaad moet wel verder groeien. Daarom ligt het op een voedingsbodem. Dit is eigenlijk een bedje waar voedsel in zit voor het zaad. Vaak gebeurt dit in een zaaikast. Belangrijk is dat het binnenin de kast schoon is en er mag geen lucht bijkomen. Soms duurt het dagen, weken of maanden voordat het zaad gaat ontkiemen, het plantje begint te groeien.

9 7 Ontkiemde zaadjes op voedingsbodem Als het plantje groot genoeg is, gaat het in een plantenpotje. Het plantje heeft dan extra voedsel nodig om een grote sterke plant te worden. Dit extra voedsel heet mest of compost. Orchideeënkwekers mogen orchideeën wel kopen of meenemen uit het buitenland. Zij moeten dan speciale papieren invullen en geld betalen. De kwekers zijn steeds bezig met het maken van nieuwe typen orchideeën. Ze gebruiken dan het zaad van twee verschillende typen van een orchideeënsoort. Dit kunnen ze dan ook doen met de bijzondere orchideeën die uit het buitenland komen. Als ze bijvoorbeeld het stuifmeel van een roze orchidee stoppen in de opening van een witte orchidee, kan er een plant ontstaan met een witte bloem met roze vlekjes. Het kan wel jaren duren, voordat ze weten of het gelukt is om een nieuwe orchidee te maken. Als de orchideeën planten na een lange tijd groot genoeg zijn en mooie bloemen hebben, worden ze verkocht. De planten gaan dan naar de bloemenveiling. Alle planten worden op grote karren gezet. In een grote zaal in de bloemenveiling zitten dan de mensen die ze willen kopen. De kopers bieden geld en de koper die het meeste geld wilt betalen, mag de planten meenemen. Een koper is bijvoorbeeld een bloemist. En bij de bloemist kopen wij dan weer de orchidee om een mooi plekje te geven in de vensterbank. Orchideeën worden ook geëxporteerd. Bloemisten uit de hele wereld kopen de planten bij de veiling in Nederland en verkopen ze dan in hun bloemenwinkel in hun eigen land.

10 8 De verzorging Elke orchideeënsoort heeft zijn eigen verzorging. De ene orchidee heeft veel water nodig en de andere weinig. Weer een ander soort groeit goed in de zon, maar een andere orchidee gaat dan juist dood. Omdat de Phalaenopsis de bekendste orchidee bij mensen in de vensterbank is, ga ik wat uitleggen over de verzorging hiervan. De Phalaenopsis doet het goed bij een normale kamertemperatuur. Dit is ongeveer 20 tot 22 graden. De plant mag niet op de tocht staan. Dan krijgt hij het echt koud en gaat de plant het niet overleven. De plant heeft goed licht nodig, dus in de vensterbank. Maar teveel zonlicht in de zomermaanden is niet goed. De bladeren kunnen dan geel worden. Als de plant niet genoeg licht krijgt, kunnen de bloemknoppen en bladeren uitvallen. De Phalaenopsis heeft maar één keer in de week water nodig. De orchidee houdt niet van natte voeten, dus er moet geen water in de pot blijven staan. Het beste is om de pot tien minuten in een emmer met lauw water te zetten. Als de wortels grijs zijn, dan heeft de plant water nodig. Zijn de wortels groen, dan heeft de plant genoeg water. Naast water geven, moet je de plant één keer in de maand mest geven. Dit is extra voeding wat je in een tuincentrum kan kopen. De orchidee blijft dan mooier en langer bloeien. De Phalaenopsis kan wel 6 maanden blijven bloeien. Phalaenopsis met gezonde, groene wortels De Phalaenopsis is een epifyt en leeft in de natuur dus op bomen en niet met zijn wortels in de grond. Daarom bestaat er speciale orchideeëngrond, zodat er net als in de natuur, lucht kan komen bij de wortels. Deze speciale grond heet bark en zijn eigenlijk gewoon stukjes houtschors. Luchtwortels die boven de pot uit groeien, mogen gewoon afgeknipt worden. Deze wortels nemen geen water meer op.

11 9 Bark Als de orchidee is uitgebloeid, kan er weer een nieuwe bloem komen. Over de hele bloemstengel zitten dikke plekjes. Zo een plekje noem je een oog. Als de bloem is uitgebloeid, knip je de tak af, net boven het tweede oog van de stengel. Ogen van de orchidee

12 10 Orchideeënshow Sézanne Sinds 1987 komen mijn opa en oma op een camping in Sézanne. Dit een klein plaatsje in Frankrijk. In dat dorpje is een grote markthal. Mijn opa kreeg in 2010 het idee om daar een orchideeënshow te houden. Bij een orchideeënshow worden er allemaal orchideeën mooi neergezet. Bezoekers kunnen deze dan komen bekijken. De bezoekers hoeven niets te betalen om naar binnen te gaan en er worden geen orchideeën verkocht. Het moest echt een orchideeënshow worden, waar mensen in en uit kunnen blijven lopen. Mijn opa is naar het gemeentehuis gegaan. Daar heeft hij zijn idee uitgelegd. De mensen daar vonden dit een fantastisch idee. Mijn opa zou voor alle orchideeën zorgen, de materialen die nodig zijn en de vrijwilligers om mee te helpen. De mensen van de gemeente gingen reclame maken in de omgeving in de kranten, op televisie en op de radio. De markthal Reclame voor de orchideeënshow Veel orchideeënkwekers in Nederland kennen mijn opa. Deze kwekers hebben al de orchideeën gesponsord. Dit betekent dat ze gratis de orchideeën aan mijn opa gaven om te gebruiken voor de show. Met grote vrachtwagens werden ze zelfs naar Sézanne gebracht. De eerste show in 2011 duurde maar 2 dagen. Het werd een groot succes met bezoekers. Sinds 2011 is daar om de twee jaar weer een orchideeënshow georganiseerd door mijn opa, dus in 2013, 2015 en Maar in plaats van de 2 dagen in 2011, werden het daarna 10 dagen per show. Het topjaar was 2015 met wel bezoekers. Bij het verlaten van de show, mogen alle bezoekers een mini orchideetje in een potje doen en mee naar huis nemen.

13 11 Vanaf de tweede show is er ook een vlinderkooi met mooie grote tropische vlinders en een echte poppenkast. Hierin zitten de rupsen in hun cocon. Dit noem je een pop. In de cocon verandert de rups in een vlinder. Je ziet de rupsen dan ook echt uit de cocon komen. Ze worden dan in de vlinderkooi gezet, zodat ze lekker kunnen rondfladderen tussen de orchideeën. De vlinderkooi Ik in de vlinderkooi Er komen ook altijd veel scholen naar de orchideeënshow. De kinderen kunnen veel leren over de orchideeën en de vlinders. Ook de kinderen mogen een mini orchideetje in een potje stoppen. Als de show over is, zijn veel orchideeën nog heel erg mooi. Mijn opa en de vrijwilligers brengen deze orchideeën naar bijvoorbeeld bejaardentehuizen en verzorgingstehuizen. Zo kunnen de mensen die daar wonen genieten van de mooie planten. Bij de eerste show ben ik niet geweest. Maar in 2013, 2015 en 2017 wel. Mijn opa heeft voor iedere show weer nieuwe ideeën. Daarom ziet elke show er weer anders uit. Na de show zegt mijn opa steeds weer: Dit was de laatste keer. Hij is wel een jaar bezig met het regelen van alles, dus het kost veel tijd. Maar of de show van 2017 echt de laatste was?

14 12 Interview met John Nieuwenhuis In mijn voorwoord schreef ik dat mijn opa altijd met orchideeën heeft gewerkt. Ik wilde graag meer van hem weten. Ik heb mijn opa daarom wat vragen gesteld. V: Op welke school heb je gezeten? A: Ik heb de Tuinbouwschool in Naarden gedaan. Dat is een beroepsopleiding, Je gaat daar dus leren wat je later wilt worden. Ik kon daar kiezen tussen bloemisterij of hovenier. Bloemisterij heeft te maken met bloemen. Hovenier heeft te maken met het verzorgen en onderhouden van tuinen. Ik heb bloemisterij gekozen. V: Leerde je op school al over orchideeën? A: Nee, dat heb ik niet op school geleerd. Over orchideeën heb ik geleerd op mijn stage. De eerste jaren zat ik op school hard te leren over vanalles en nog wat. Het laatste jaar moest ik ergens stage lopen, net als je stage juffen op school. Mijn eerste stage deed ik bij orchideeënkweker Wubben. Daar begon ik dus heel veel over orchideeën te leren. Meneer Wubben is nu 84 jaar en heeft nog steeds zijn bedrijf waar ik stage liep. Mijn tweede stage liep ik in Baarn in het Cantonspark. Het Cantonspark hoorde bij de Botanische Tuinen van de Universiteit van Utrecht. In 1977 mocht ik zelfs met mijn gezin in het huis gaan wonen in het Cantonspark. Kas Wintertuin in het Cantonspark De woning in het Cantonspark V: Wanneer ben je begonnen met werken? A: In 1961 begon ik mijn stage in het Cantonspark in Baarn. Ik was toen 15 jaar. Na mijn stage mocht ik daar blijven werken. In 1987 verhuisden we naar Utrecht. Alle planten uit de kassen gingen met grote verhuiswagens naar de nieuwe kassen in Utrecht. Alle kassen werden afgebroken, behalve de Wintertuin. Ik heb in Utrecht gewerkt tot mijn pensioen in Ik heb mijn hele leven dus maar 1 baas gehad.

15 13 V: Wat voor werk moest je precies doen? A: In het Cantonspark stonden 5 kassen met tropische planten en orchideeën. In de kassen moest ik de planten verzorgen, dus bijvoorbeeld snoeien en water en mest geven. Elke winter moesten alle orchideeën planten worden verpot. Dan werden ze allemaal in nieuwe potjes gezet met verse bark. En dat waren er heel erg veel. Het park hielden we ook netjes. Grasmaaien deed ik bijvoorbeeld ook. Ik organiseerde ook rondleidingen voor groepen mensen en scholen door het Cantonspark en de kassen. V: Heb je een favoriete orchidee? A: Mijn favoriete orchidee is de Disa Uniflora. V: Heb je in huis ook altijd veel orchideeën gehad? A: Jazeker. En ik heb ook heel veel jaren een kas gehad in mijn tuin. Die stond vol met orchideeën. V: Je bent dus al een tijdje met pensioen. Wat doe je nu nog met orchideeën? A: Ik ben de voorzitter van Orchideeën Vereniging t Gooi. Mensen die lid zijn hebben als hobby orchideeën. Zes keer per jaar komen we samen. Soms komt er iemand wat vertellen over orchideeën, een andere keer doen we bingo. En de prijzen zijn natuurlijk orchideeën planten. Wat ik ook doe is orchideeënshows inrichten. Binnenkort doe ik dit weer in de Keukenhof. En ik heb dus om het jaar mijn eigen orchideeënshow in Frankrijk. En ja, volgend jaar komt er weer één! Ook ben ik af en toe een orchideeëndokter. V: Een orchideeëndokter? A: Ja. Ik word dan uitgenodigd door mensen van een tuincentrum overal in het land. Door het tuincentrum wordt er reclame gemaakt. Mensen komen dan met hun orchidee en willen weten wat ze ermee moeten doen. Dat laat ik dan zien en geef tips. Ik knip bijvoorbeeld de bloemstengel op de goede plek af en zet de orchidee in een nieuwe pot met bark. Maar als het echt slecht gaat met de plant, dan wordt het gewoon de prullenbak. Mijn opa de orchideeën dokter

16 14 Nawoord Ik vond het leuk om een werkstuk te maken. Het was best lastig om hoofdstukken te kiezen, omdat er zoveel te vertellen is over orchideeën. Als ik de informatie had verzameld voor een hoofdstuk, vond ik het soms wel een beetje moeilijk om er zelf een verhaal van te maken. Toevallig hebben we net met naut geleerd over voortplanting bij planten. Hierdoor kon ik best makkelijk een verhaaltje maken over de bevruchting bij orchideeën. Ik weet nu dat orchideeën over bijna de hele wereld groeien. Er zijn wel verschillende soorten. En ik weet dat het eigenlijk niet heel moeilijk is om een orchidee te verzorgen. En de favoriete orchidee van mijn opa? De Disa Uniflora. Die is echt heel mooi. Ik heb antwoord gekregen op al mijn vragen en nog veel meer geleerd. Ik vind een vanille milkshake lekker. Bij het zoeken naar informatie voor mijn werkstuk, kwam ik erachter dat vanille zelfs van een orchidee komt! Vanille orchidee Disa Uniflora Ik hoop dat iedereen met het lezen van dit werkstuk ook wat heeft geleerd over deze planten met hun mooie bloemen. En als je op internet een keer wat moois wilt zien over orchideeën, moet je even kijken op of 15

17 Bronvermelding Google Wikipedia John Nieuwenhuis