Het geven van kunstvoeding

Transcriptie

1 Het geven van kunstvoeding Deze brochure is bedoeld voor alle ouders die kunstvoeding (gaan) geven. De informatie is vooral gericht op de gezonde, op tijd geboren baby. Als de pasgeborene door omstandigheden specifieke zorg t.a.v. de kunstvoeding nodig heeft, wordt dit met u besproken. Door deze informatie hopen wij dat u zonder problemen zelfstandig kunstvoeding kunt (gaan) geven aan uw kind of kinderen. De brochure geeft informatie over verschillende aspecten van kunstvoeding, zoals: Voedingstijden en hoeveelheden Speen Soorten flesvoeding Fles Hygiëne Geprobeerd is om zo volledig mogelijk te zijn. Dit houdt in dat waarschijnlijk niet alle informatie voor u van toepassing is. U kunt zelf de onderwerpen selecteren die voor u van belang zijn. Kunstvoeding Wat is kunstvoeding? Kunstvoeding bestaat uit melkpoeder en water. De berekening komt heel precies. Gebeurt dit niet nauwkeurig, dan krijgt de baby te weinig of te veel voeding. De juiste verhouding tussen melkpoeder en water vindt u op de verpakking van de melkpoeder. Er is echter ook kant en klare kunstvoeding verkrijgbaar. Oefenen met kunstvoeding Kinderen moeten leren om op een juiste manier uit de fles te drinken. De zuigreflex moet ervoor zorgen dat uw kind de speen in de mond neemt en er krachtig aan zuigt, zodat het melk binnen krijgt. Uw kind moet oefenen. Uw lichaamsgeur is voor uw kind heel herkenbaar. Het is in het begin belangrijk dat uw kind zich geborgen voelt en dus van uzelf de fles krijgt. Voordelen van kunstvoeding Je weet altijd hoeveel melk je baby heeft gedronken Beide ouders kunnen betrokken worden bij het voeden Iemand anders kan de voeding geven Je hebt wat meer vrijheid Makkelijker als je weer gaat werken Moeder kan eventuele medicatie innemen Gynaecologie GYNA november 2014 pagina 1/9

2 Nadelen van kunstvoeding De melk bevat geen natuurlijke antistoffen om je kind te beschermen tegen infecties Je moet letten op de temperatuur en de samenstelling van de melk en het hygiënisch schoonmaken van speen en fles. Het kost wat meer tijd Het kost geld Het geven van kunstvoeding Als u kiest voor kunstvoeding is het belangrijk dat u of uw partner uw kind zoveel mogelijk zelf de voedingen geeft. (De voedingen worden gedurende de eerste paar maanden door een beperkt aantal vaste personen gegeven) Daarnaast is het belangrijk dat uw baby in een rustige omgeving gevoed wordt. De voedingsmomenten zijn meestal de momenten waarop u contact maakt met uw kind. Zo kunt u inspelen op de behoefte van uw kind. Zorg ervoor dat u uw kind goed kunt aankijken, zodat u contact kan maken. Het is prettig om tijdens het voeden huid op huid contact te maken. Dit is goed voor de hechting. Voedingstijden De baby geeft zelf aan wanneer er behoefte is aan voeding. Dit geeft hij/ zij aan door te happen, zoeken en smakken. Probeer overdag niet langer dan 4 uur tussen de voedingen te laten. 's Nachts mag de baby doorslapen als hij/ zij overdag goed drinkt en goed groeit, anders moet u 's nachts 6 uur na de voeding de baby wakker maken. Hoe langer u wacht, hoe minder energie uw kind krijgt om een fles leeg te drinken. Als uw kind nog niet de voedingssignalen aangeeft, kunt u proberen om hem te prikkelen door bijv. te verschonen. Dosering Baby's kunnen zelf aangeven hoeveel ze willen drinken. Vanaf de geboorte geeft u een fles met 30 tot 35 cc voeding. Dit is per merk voeding verschillend. U gebruikt 30 cc water en 1 schepje voeding. De voeding moet niet opgedrongen worden. Drinkt de baby de fles zonder dat deze opgedrongen wordt leeg, dan wordt er een fles met 60 cc voeding aangeboden. Dat is rond dag 3 of 4. Rond dag 6 kan de baby ook deze hoeveelheid makkelijk opdrinken. Dan wordt er een fles aangeboden met 90 cc voeding. Het ophogen van de voeding doet u in overleg met de verpleegkundige of de kraamverzorgster. Op de laatste dag, dat uw kraamverzorgster bij u thuis is, gaat zij de hoeveelheid voeding berekenen die de baby dan nodig heeft. Dit gebeurt aan de hand van het gewicht van de baby. Deze hoeveelheid houdt u aan totdat de wijkverpleegkundige contact met u opneemt. Zij maakt verdere afspraken met u over het voedingsschema. Juiste temperatuur De juiste temperatuur kunt u meten door een druppel op de binnenkant van uw pols te laten vallen. De pols is gevoelig voor warmte. Als u de druppel voelt, dan is hij te warm of te koud. Gynaecologie GYNA november 2014 pagina 2/9

3 Als je hem niet of nauwelijks voelt is de voeding op de juiste temperatuur voor uw kind. Er zijn 3 manieren om de voeding op te warmen: Au bain-marie: water warm maken in een pan. Daar het flesje inzetten en even in laten staan. Tussendoor controleren op de binnenkant van uw pols. De flessenwarmer: Giet een laagje water op de bodem en zet de flessenwarmer aan. Zet de fles erin. Controleer de temperatuur. Magnetron: De fles met voeding in de magnetron zetten. Een paar seconden opwarmen is meestal voldoende. Als u weinig voeding warm maakt, dan kunt u het aantal watt lager instellen. Controleer de temperatuur. Uit onderzoek is gebleken dat de au bain marie methode en de flessenwarmer het beste zijn om de voeding op te warmen. Zo blijven de bestanddelen het beste intact. Als de voeding te warm is kunt u het flesje even onder een koude kraan houden om het te laten afkoelen. Soorten voeding In Nederland zijn diverse merken kunstvoeding. Deze hebben een gewone volledige zuigelingenvoeding en een aantal bijzondere kunstvoedingen in het assortiment. De voedingen zijn onder te verdelen in 3 categorieën: 1. Startvoeding (eerste leeftijdsmelk) 2. Opvolg melkvoedingen (tweede leeftijdsmelk) 3. Dieetvoedingen Dieetvoedingen zijn bedoeld voor baby's met problemen zoals spugen, honger of darmkrampjes. Als er geen bijzonderheden zijn, kan er gekozen worden voor een volledige kunstvoeding op basis van koemelk. Poedervormige kunstvoedingen zijn niet steriel. Deze mogen daarom niet gebruikt worden voor het voeden van te vroeg geboren baby's of baby's met mogelijke immuunproblemen, tenzij onder toezicht of op aanwijzing van een kinderarts. Bereiden van de voeding Voor het maken van de voeding mag warm water uit de boiler of geiser gebruikt worden. U kunt evt. ook bronwater gebruiken die geschikt is voor het maken van kunstvoeding. De hoeveelheid water en poeder staat vermeld op de verpakking. Het verdient de voorkeur om de voeding te bereiden en direct te geven. Om de voeding langer te bewaren (niet langer dan 8 uur) dient bij bereiding het water gekookt en daarna afgekoeld te worden. Voeding moet bij voorkeur bij een temperatuur lager dan 4 graden bewaard worden. Niet in de koelkastdeur, want daar is de temperatuur hoger. Als u op reis gaat kunt u het beste poeder en water gescheiden houden tot het moment dat u de voeding wilt geven. Hygiëne Baby's zijn erg kwetsbaar. Ze hebben nog niet voldoende weerstand opgebouwd om ziektekiemen de baas te kunnen. Het is dus belangrijk om hygiënisch en zorgvuldig te werken bij het klaarmaken van kunstvoeding. Gynaecologie GYNA november 2014 pagina 3/9

4 Dit houdt het volgende in: Voor het bereiden en geven van de kunstvoeding eerst de handen wassen; Bij het bereiden van kunstvoeding op een schoon vlak werken. Reinigen van de speen en de fles: Direct na gebruik omspoelen met koud water; Daarna in de afwasmachine of met heet water plus afwasmiddel schoonmaken met een speciale flessenborstel/ rager. Hierna van binnen goed spoelen met heet water. Speen Een baby moet zijn zuigbehoefte kunnen bevredigen. Om deze behoefte te kunnen bevredigen is het belangrijk dat de doorstroomsnelheid van de melk door de speen dusdanig is dat de baby gemiddeld 20 à 30 minuten over de fles moet doen. Soms is de druk in de fles zo groot dat de melk eruit spuit. Houd de fles dan even rechtop zodat de druk verdwijnt. Komt er een enkele druppel uit dan kan de fles aangeboden worden aan de baby. Spenen zijn gemaakt van latex (natuurlijk rubber) of siliconenrubber (kunststof). Siliconenrubber spenen zijn beter schoon te maken dan latexspenen, maar scheuren ook sneller. Controleer de speen regelmatig op scheuren en zwakke plekken. Alle spenen zijn veilig. Fles Een goede fles heeft een wijde hals en een duidelijke maatverdeling. Een nieuwe fles en speen moet voor gebruik altijd uitgekookt worden. Een fles gedurende 10 minuten en een speen gedurende 3 minuten. Er zijn flessen in de handel met een luchtventiel. Door dit ventiel wordt er aan de onderkant lucht aangezogen, waardoor de baby minder lucht binnen krijgt. De fles zuigt niet vacuüm, waardoor de baby zich minder snel verslikt en de kans op buikkrampen, boeren, spugen en oorpijn aanzienlijk minder wordt. Het nadeel van een luchtventiel fles is, dat de maatverdeling pas begint bij 50 ml. Ontlasting De darmen van de baby moeten aan de flesvoeding wennen. De baby heeft ongeveer een maal per dag een poepluier. De ontlasting is vast. De eerste ontlasting (meconium) is zwart. Na een paar dagen verandert de kleur van zwart/ groen naar geel/ bruin. De kleur is o.a. afhankelijk van de soort kunstvoeding die de baby krijgt. Voedingstechnieken Kunstvoeding moet op de juiste manier gegeven worden, anders kan uw baby zich verslikken, teveel lucht binnen krijgen of last van darmkrampjes krijgen. Het is belangrijk dat uw baby iets rechtop ligt in uw arm. Neem zelf ook een makkelijke houding aan. Leg het spuugdoekje onder de kin van uw kindje. Controleer of de voeding de juiste tempratuur heeft. Controle d.m.v een druppel op de binnenkant van de pols. Gynaecologie GYNA november 2014 pagina 4/9

5 Wek de hapreflex op door met de speen de bovenlip te prikkelen. Als uw baby het mondje opent legt u de speen op de tong. Laat de baby tussendoor en na de voeding een boertje doen. Dit doet u door uw baby rechtop te houden en tegen uw schouder aan te leggen. Leg een spuugdoekje onder het mondje van uw baby. Het kan zijn dat uw baby een klein beetje melk terug geeft. Mogelijke problemen bij het geven van kunstvoeding Bij het geven van kunstvoeding kunnen kleine problemen ontstaan. De meest voorkomende problemen worden in dit hoofdstuk beschreven. Tempo Het tempo waarin de baby de fles leegdrinkt is belangrijk. Wordt de fles rustig leeggedronken, dan komt de voeding geleidelijk in de maag en komt er niet teveel lucht mee. De baby is na de voeding moe en voldaan en slaapt tevreden tot de volgende voeding. Normaal doet een baby minuten over een fles. Dit is afhankelijk van de hoeveelheid voeding. Maar soms drinkt een baby te langzaam of juist te snel. Te langzaam drinken Als de fles te langzaam wordt leeggedronken, dan doet de baby er aanzienlijk langer over dan de aangegeven minuten. Vaak wordt de fles ook niet helemaal leeggedronken. De baby wordt te moe van het drinken en valt tijdens de voeding in slaap. De baby krijgt hierdoor niet de benodigde hoeveelheid voeding binnen en meldt zich eerder voor een volgende voeding. Oorzaken Te langzaam drinken kan veroorzaakt worden door het vacuüm zuigen van de fles of door het gebruik van een speen met een te klein gaatje. Adviezen Om te voorkomen dat de fles vacuüm gezogen wordt, kan de dop iets losser op de fles worden gedraaid. Helpt dit niet, dan wordt het gebruik van een andere speen aangeraden: Een speen met een groter gaatje; deze zorgt ervoor dat de baby de voeding makkelijker kan drinken; Een speen met een ander model: kers (recht ronde kop), dental (brede platte kop). Te snel drinken Als de fles te snel wordt leeggedronken, doet de baby er aanzienlijk korter over dan de aangegeven minuten. De baby drinkt erg gulzig en verslikt zich vaak. Er kunnen problemen ontstaan zoals krampjes, spugen, de hik of snel honger krijgen. Door het hoge tempo komt er veel lucht met de voeding mee, waardoor de baby last kan krijgen van krampjes en winderigheid. De baby gaat sneller spugen, omdat de voeding te snel in de maag terechtkomt. Vaak is de baby na de fles nog ontevreden, hoewel hij voldoende voeding heeft gehad. Dit komt doordat de zuigbehoefte nog niet is bevredigd. Gynaecologie GYNA november 2014 pagina 5/9

6 Oorzaken Te snel drinken kan veroorzaakt worden door het te los draaien van de dop op de fles (voeding stroomt er dan te snel uit) of een te groot gaatje in de speen. Adviezen Laat de baby tussendoor even rusten en boeren. Als er aan het begin te gulzig gedronken wordt, kan het helpen om de baby even op de pink te laten zuigen. De baby wordt dan rustiger en gaat de voeding minder gulzig drinken. Om te voorkomen dat de voeding te snel uit de fles stroomt, kan de dop iets vaster op de fles gedraaid worden. Hierdoor bestaat er wel meer kans op een vacuüm. Helpt dit niet, dan wordt het gebruik van andere speen aangeraden: Een speen met een kleiner gaatje; deze zorgt ervoor dat de baby meer moeite moet doen om de voeding uit de fles te krijgen; Een speen met een ander model; kers, dental of driestanden speen. Slecht of niet drinken Iedere baby heeft wel eens een dag dat hij minder goed drinkt. Oorzaken Het kan zijn dat de baby zich niet lekker voelt, bijv. na inentingen of bij het doorkomen van tandjes. Ook warm weer kan een oorzaak zijn van slecht drinken, een onrustige omgeving of onrust bij degene die de fles geeft. Adviezen Zorg voor een rustige omgeving en rust bij diegene die de fles geeft.;als de baby ondanks deze maatregelen toch slecht blijft drinken raadpleeg dan de arts, verloskundige of het consultatiebureau; Als de baby niet goed groeit, slaperig is en een lage of te hoge tempratuur heeft, raadpleeg dan de arts, verloskundige of het consultatiebureau. Krampjes Een baby kan last hebben van darmkrampjes. De baby is dan vooral na de voeding onrustig, trekt veel met de beentjes, loopt rood aan van het huilen en is ontroostbaar. Ook komt het voor dat de baby even in slaap valt, opeens wakker schrikt en begint te huilen. Oorzaken Darmkrampjes komen veel voor in de eerste 4 maanden, omdat de darmen na de geboorte nog niet volgroeid zijn. De krampjes beginnen vaak in de tweede of derde levensweek en zijn het hevigst tegen de zesde week. Ze verdwijnen vaak na ongeveer 3 à 4 maanden. Andere oorzaken kunnen zijn dat de baby: teveel lucht binnen krijgt teveel voeding krijgt een moeizame, harde ontlasting heeft Gynaecologie GYNA november 2014 pagina 6/9

7 Adviezen rustig voeden juiste hoeveelheid geven voldoende vocht geven wat afgekoeld gekookt water tussendoor geven warme doek om het buikje Spugen Bij kunstvoeding kan de baby last hebben van spugen. Vaak zijn het maar kleine beetjes. Het kan ook een grotere hoeveelheid zijn, die met kracht wordt uitgespuugd. Meestal spuugt de baby kort nadat hij gevoed is, bijv. bij het laten van een boertje, maar soms ook wat langer na de voeding. Oorzaken Spugen kan te maken hebben met het feit dat de 'ventielwerking' tussen de slokdarm en de maag nog niet helemaal is volgroeid. De maag is nog niet altijd goed afgesloten, waardoor er vrij makkelijk voeding terug kan komen. Als de baby koorts of diaree heeft of zeer frequent grote hoeveelheden voeding met grote kracht uitspuugt, dan kan het spugen een andere oorzaak hebben. Het is dan aan te bevelen om een arts te raadplegen. Adviezen Zorg voor het juiste drinktempo Zorg voor de juiste hoeveelheid voeding Houdt de speen tijdens het voeden goed schuin, zodat de speen gevuld is met melk en niet grotendeels met lucht. Laat de baby tussendoor en na het voeden een boertje doen. Leg de baby niet direct terug in de wieg, maar houdt hem even een tijdje recht op. Diarree We spreken van diarree als de ontlasting frequent plaats vindt (meer dan 3 tot 4 maal per 24 uur) waterig is. De kleur is vaak iets afwijkend. Als gevolg van de diarree kan de baby wat suf zijn. De toename van de darmperistaltiek kan rommelingen en krampen veroorzaken. De ontlasting kan na elke voeding plaatsvinden en zelfs explosief zijn, zonder dat er sprake is van diarree. Oorzaken: Als de diarree plotseling optreedt, is er vaak sprake van acute ontsteking van de maag, darmwand en darmslijmvlies. Soms en vooral bij jonge kinderen is dit een veel voorkomend verschijnsel bij middenoorontsteking of urineweginfectie. Het kan ook een symptoom zijn van koemelkovergevoeligheid. Ook het onhygiënisch te werk gaan tijdens de bereiding kan een oorzaak zijn. Adviezen: Als uw baby waterige diarree heeft, geef dan extra vocht in een flesje tussen de voedingen door om uitdroging te voorkomen. Baby's drogen sneller uit dan oudere kinderen en volwassenen, omdat zij een grotere vochtbehoefte hebben. Bij baby's is het Gynaecologie GYNA november 2014 pagina 7/9

8 huidoppervlak relatief groter (veel verdamping). Observatie van de baby is belangrijk. Houdt vooral de hoeveelheid plasluiers in de gaten. Bij minder dan 5 flinke plasluiers per 24 uur is de kans op uitdroging aanwezig. Als de diarree langer dan een dag duurt en uw kindje is suf, overleg dan met de verloskundige of huisarts. Verstopping Verstopping is een verteringsprobleem waar veel baby's die kunstvoeding krijgen in de eerste maanden last van hebben. De ontlasting komt niet frequent genoeg en is vaak te hard. In sommige gevallen blijft de ontlasting dagenlang weg. Verstopping gaat vaak gepaard met onrust, darmkrampjes en frequent huilen. Oorzaken: Een belangrijke oorzaak van verstopping is dat het darmkanaal nog niet voldoende ontwikkeld is. Daarnaast kan een vochttekort of een hoge omgevingstemperatuur verstopping veroorzaken. Adviezen: Let bij verstopping op de volgende punten: Ga na of de voeding op de juiste manier bereid is; volg de aanwijzing op de verpakking (een te geconcentreerde voeding kan ook een oorzaak zijn van verstopping); Wissel niet te snel van voeding; Geef extra vocht aan de baby tussen de voedingen door. Als de klachten blijven, neem dan contact op met het consultatiebureau, de verloskundige of de huisarts. Koemelkallergie / voedselovergevoeligheid Het verteringssysteem bij baby's is niet volledig ontwikkeld. Hierdoor kunnen zij gevoeliger zijn voor koemelkallergie. De symptomen van koemelkallergie kunnen zijn: Braken, diaree, obstipatie, groeivertraging, voedselweigering, darmkrampjes en ontroostbaar huilen, eczeem, oedeem, astma en onrustig gedrag. Oorzaken: Erfelijkheid speelt een belangrijke rol bij het ontwikkelen van een overgevoeligheid/ allergie. Komen allergieën in de familie voor, dan heeft de baby een grotere kans op allergische klachten. Hoe meer gezins- of familieleden een allergie hebben des te groter de kans dat uw kindje het ook zal krijgen. Adviezen: Als u vermoedt dat uw kind een koemelkallergie heeft, dan is het raadzaam om een arts te raadplegen. Er kan onderzoek gedaan worden. Er kan een speciaal dieet worden samengesteld. Soms is er kostenvergoeding via uw zorgverzekering voor de hypoallergene kunstvoeding. Gynaecologie GYNA november 2014 pagina 8/9

9 Allergiepreventie Allergische aandoeningen komen steeds vaker voor. Een belangrijke risicofactor voor het ontstaan is erfelijke aanleg. Wanneer allergie al voorkomt bij een van de ouders en een broertje of zusje is de kans groot dat een kind een koemelkallergie ontwikkelt. Vooral koemelk uit flesvoeding blijkt een risicofactor voor het ontwikkelen van koemelkallergie en atopisch eczeem te zijn. Wanneer ouders van een "risico" kindje voor kunstvoeding kiezen of overstappen naar kunstvoeding, kan de kans op het ontwikkelen van een allergie verkleind worden door hypo- allergene voeding te geven. Deze is over het algemeen wat duurder dan andere kunstvoedingen. Naast de voeding zijn andere preventieve maatregelen belangrijk: niet roken in de nabijheid van het kind saneren van de slaapkamer van het kind liever geen huisdieren bij een verhoogd risico geen gebruik maken van airco's en luchtverversers in huis gebruik huisstofmijtvrije bedmaterialen temperatuur van de woning (vooral de slaapkamer beneden 15 graden houden). Meer informatie over kunstvoeding Internet Er zijn een aantal sites waar u verdere informatie kunt vinden over kunstvoeding: Boeken en tijdschriften Er zijn een aantal tijdschriften op de markt waar veel aandacht wordt besteed aan kunstvoeding. U kunt dit vinden in bijvoorbeeld: Ouders van nu Jonge ouders Kindje op komst Bronvermelding Deze voorlichtingsfolder is mede mogelijk gemaakt door Naviva kraamzorgorganisatie. Aan de hand van een protocol en de laatste richtlijnen is deze folder tot stand gekomen. Gynaecologie GYNA november 2014 pagina 9/9