DUJARDIN, Henri Joseph ( )

Transcriptie

1 schijnlijk zijn 'patent van de hoge graden' verkeerd begrepen had. In het begin van de 19de eeuw trad het kapittel Les Coeurs Choisis toe tot het nieuw opgerichte 'hoofdkapittel van de Oppergraden' voor Nederland. Men kan niet uitsluiten dat Adriaen van Doorn Geene verwant was met de reder Abraham van Doorn ( ), die tijdens het voorzitterschap van Adriaen van Doorn Geene 1ste Opziener was in L'Astre de l'orient te Vlissingen. Abraham van Doorn had een briljante politieke loopbaan: hoofdschout en burgemeester van Vlissingen, lid van de Staten van Zeeland, 'provisioneel representant' in 1795, lid van de Raad van State en van het Corps Législatif, 'chevalier d'empire'. Abraham van Doorn en Pieternelle Wilhelmina van Dishoek waren de ouders van Hendrik Jacob van Doorn van Westkapelle ( ). Na juridische studies te Leiden vervulde deze een schitterende loopbaan in dienst van de Nederlandse kroon. Van 1826 tot 1830 was hij gouverneur van de provincie Oost-Vlaanderen. In 1829 verleende koning Willem I hem de titel van baron. Hij werd nog vice-president van de Raad van State en Minister van Staat. DUJARDIN, Henri Joseph ( ) a/ Bienfaisante (1778) b/ - c/ - d/ majoor in het leger e/ Gent f/ - g/ 7d, 110, 331a, 432, 721 De ledenlijsten gepubliceerd door Cordier, Duchaine en Van der Schelden vermelden een 'Dujardin, major' als lid van La Bienfaisante, alleszins van 1778 tot Er werd geen voornaam opgetekend, zodat een nauwkeurige identificatie vrij moeilijk is. Er waren meer naamgenoten officier in Oostenrijkse dienst, onder meer de infanteriekapitein François Dujardin, die later plaatscommandant werd te Tournai. Hij huwde Charlotte de Grass, vrouwe van Bouchoute. Deze had een zuster, Marie Thérèse de Grass, die huwde met Maximilien de Ghellinck, een verre neef van Jean Baptiste de Ghellinck*, lid van La Bienfaisante. Toch is dit lid hoogstwaarschijnlijk Henri Joseph Dujardin, die in 1749 in de garnizoenstad Luxemburg werd geboren. Hij volbracht de eerste jaren van zijn militaire loopbaan in het regiment Los Rios (sedert 1775 eigendom van veldmaarschalk François Sébastien de Clerfayt, ). Dit regiment was tot het einde van het Oostenrijks Bewind te Gent gekazerneerd en een belangrijk aantal van zijn officieren trad toe tot La Bienfaisante. Majoor Dujardin brak als officier door tijdens de Brabantse Omwenteling. Reeds in 1788 kon hij te Antwerpen de eerste onlusten tegen het beleid van keizer Jozef II DUJARDIN - 149

2 beheersen. Over dit optreden schrijft generaal Guillaume: "L'énergie et l'intelligence que cet officier supérieur déploya en cette circonstance, lui fit confier le grade de lieutenant-colonel, bien que l'emploi ne fut pas vacant". Weinige tijd later werd Dujardin in 1789 kolonel in het regiment van generaal graaf Joseph de Murray. Dujardin speelde een vooraanstaande rol tijdens de slag van Turnhout van 27 oktober 1789, waarbij het Oostenrijks leger verslagen werd door het leger van de Patriotten onder leiding van generaal Jan Andreas van der Mersch. De Oostenrijkse troepen werden aangevoerd door luitenant-generaal baron Gottfried Johann von Schröder von Lilienhof ( ), ridder in de Orde van Maria Theresia. Deze ervaren 'Feldmarschall-Lieutenant' werd tijdens de krijgsverrichtingen bijgestaan door twee kolonels: Henri Joseph Dujardin en Conrad Valentin von Keim ( ) die het infanterieregiment Bender aanvoerde. Toen Henri Joseph Dujardin in 1791 te Mons garnizoensbevelhebber was, werd prins Charles Joseph de Ligne* (zoals Dujardin een gewezen lid van La Bienfaisante) hoogbaljuw en kapitein-generaal van Henegouwen, als opvolger van (de gewezen plaatsvervangend Grootmeester) graaf Nicolas Antoine d'arberg (zie onder het lemma de Trazegnies) en van hertog Louis Englebert d'arenberg, lid van La Vraie et Parfaite Harmonie en L'Heureuse Rencontre (zie het lemma de Thiennes). Reeds kort na zijn inhuldiging in augustus 1791 maakte prins de Ligne bij de keizer zijn beklag dat men hem onvoldoende bevoegdheden had toevertrouwd, onder meer op militair vlak: "Malgré mon Grade, et mon Titre de gouverneur militaire de la province, et de Mons, je m'y suis trouvé sous les ordres du Colonel Dujardin, car j'étois obligé de le prier de ce que je lui aurais ordonné auparavant". Kolonel Henri Joseph Dujardin overleed te Mons in DUVIVIER, Jean ( ) a/ Félicité (1783), Félicité Bienfaisante (1785) b/ 'Porte-Glaive', Félicité Bienfaisante (1786) c/ - d/ kleermaker e/ Zonnestraat, Veldstraat f/ Sint-Sebastiaansgilde (1785), Sint-Antoniusgilde (1786) g/ 13, 30, 31, 35, 41, 313, 367, 684, 870, 1006 Jean Duvivier werd geboren te Gent in 1725 als zoon van Jean Baptiste en Barbe Lefevre. Hij werd kleermaker en in 1786 was hij deken van de nering van de 'Scheppers, geseyd kleermaekers'. Het jaar daarop werd hij in zijn nering 'preufmeester'. Dit betekent dat hij de kandidaat-meesters in de nering de opgelegde proeven moest doen afleggen: het vervaardigen van "eene priesterstoga en een DUVIVIER

3 vrouwensamaar, zijnde een lang kleed dat op den grond sleepte of waarvan de sleep door eenen bediende gedragen werd". Toen het stadsbestuur van Gent tijdens de eerste onlusten tegen keizer Jozef II in juli 1787 uit de leden van de vier hoofdgilden een vrijwilligerskorps oprichtte "pour le maintien du repos publicq", werd kleermaker Jean Duvivier ingedeeld in de eerste compagnie van de Infanterie. Hij was tevens de 'Tambour-Major' (met 24 muzikanten) van dit vrijwilligerskorps. In de Sint-Sebastiaansgilde werd Jean Duvivier in 1789 'guidon', dit is het bestuurslid dat bij stoeten, processies en optochten, op een paard gezeten, de standaard van de gilde moest dragen. In die functie volgde hij Pieter de Raeve* op. Ook in de Sint-Antoniusgilde was Jean Duvivier een actief lid. Men mag aannemen dat hij het Oostenrijks Bewind een goed hart toedroeg, vermits het stadsbestuur het tijdens de Brabantse Omwenteling nodig achtte om aan zijn woning schildwachten te plaatsen om hem te beschermen tegen woelige Patriotten. Jean Duvivier was waarschijnlijk een vooraanstaand kleermaker te Gent. Hij was een van de zeldzame ambachtslieden die door de Fransen voor de gedwongen lening van 1795 werd aangeslagen, meer bepaald in de 4de klasse (op 16), zoals bijv. ook de slotenmaker Henri Hisette*. Jean Duvivier huwde in 1752 Maria Anna Haesaert. Uit dit huwelijk volgden twee zonen Guillaume Joseph Duvivier ( ) die Maria Fierens huwde en timmerman werd in de Mageleinstraat en François Joseph Duvivier ( ) die goudsmid werd in de Bennesteeg en ongehuwd bleef. Jean Duvivier overleed in DUVOLDY (? -?) a/ Bienfaisante (1778) b/ - c/ - d/ waarschijnlijk legerofficier e/ Gent f/ - g/ Alleen Cordier vermeldt ene 'Duvoldy', zonder voornaam of andere preciseringen. Dit lid werd niet geïdentificeerd. van DYCKE, J.A. (? -?) a/ Le Soleil, Vlissingen (1771), Constante Union (1771) b/ Erelid Constante Union c/ 'Rose-Croix' DUVOLDY / van DYCKE - 151

4 d/ notaris en procureur e/ Vlissingen f/ - g/ 57, 585 J.A. van Dycke werd naar alle waarschijnlijkheid in de 1ste graad aangenomen in La Constante Union te Gent, waarna hij overging naar de loge Le Soleil te Vlissingen. Met Adriaen van Doorn Geene* was hij betrokken bij de uitbouw van de hogere graad van 'Rose-Croix' te Vlissingen, in het kapittel Les Coeurs Choisis, "alleenig werkende in de graaden van Maître parfait tot chevalier de Rose-Croix inclusive" (zie onder het lemma Van Doorn Geene, Adriaen). J.A. van Dycke was waarschijnlijk procureur bij de Raad en Leenhof van Vlaanderen te Middelburg. Hij was wellicht een verwante van Constantin van Dycke die in 1792 een van de 'erigeerende leden' was van L'Astre de l'orient te Vlissingen (zie onder het lemma van Doorn Geene, Adriaen) en in 1809 Voorzittend Meester van deze loge werd. della FAILLE d'assenede, graaf Joseph Sébastien ( ) a/ Bienfaisante (1776) b/ - c/ 'Rose-Croix' d/ edelman (graaf), 'heer der twee Steden en Ambagte van Assenede en Eecloo & c.', leenman van de Oudburg, lid van de Collatie, Maire van Gent e/ Korenlei f/ Sint-Jorisgilde (1756?), Sint-Antoniusgilde (1804), Contribuant Academie (1780) g/ 12a.1, 12a.5, 12a.6, 30, 31, 40, 41, 42, 43, 45a, 67, 83, 85, 145, 154, 158, 179, 180, 228, 266, 281, 282, 288, 310, 319, 320, 322, 344, 360, 361, 367, 369, 370, 382, 385, 394, 404a, 412, 417, 475, 486, 492, 513, 521, 556, 562, 613, 632, 674, 678, 698, 701, 721, 756, 757, 798, 834, 847, 851, 854, 868, 870, 876, 878, 880, 913, 1032 Uit de ledenlijsten kan niet met zekerheid worden afgeleid of het hier gaat om de vader Emmanuel Jean Joseph ( ) of om de zoon Joseph Sébastien ( ). Er wordt in de Gentse Universiteitsbibliotheek een vrijmetselaarsdiploma bewaard (afgedrukt door Paul Duchaine, blz. 459) dat door La Bienfaisante in 1779 is uitgereikt aan graaf Joseph della Faille, meester vrijmetselaar bekleed met de hogere graden van 'Elu', 'Ecossais', 'Templier' en 'Rose-Croix'. Della Faille was in 1776 lid geworden van de loge. In principe was een anciënniteit van zeven jaar in de vrijmetselarij vereist vooraleer een lid als 'Rose-Croix' kon worden aangenomen. Bovendien bepaalde het algemeen reglement van de Provinciale Grootloge (1771) della FAILLE d'assenede

5 dat men ten minste 21 jaar oud diende te zijn om tot een loge toe te treden. Paul Duchaine en Bertrand Van der Schelden preciseren dat aan het anciënniteitsvereiste voor de graad van 'Rose-Croix' streng de hand werd gehouden. Toch zijn er andere gevallen bekend van leden die geen zeven jaren hoefden te wachten: zo werd bijv. Jacques de Smet, lid (en later Voorzittend Meester) van La Discrète Impériale te Aalst, reeds twee jaar na zijn aanneming als vrijmetselaar (1769) bekleed met de graad van 'Rose-Croix' (1771). Hij was toen 28 jaar. Artikel 54 van het reglement van de Provinciale Grootloge bepaalde dat van het vereiste van zeven jaar lidmaatschap mocht worden afgeweken "dans le cas qu'un frère aurait rendu des services essentiels et signalés à l'ordre entier dans le département provincial. Auquel cas il pourra obtenir le dit grade par une dispense expresse signée du G M P [Grand-Maître Provincial] et au moins de deux G Off [Grands-Officiers] pour quel objet il devra être envoyé au G M une représentation de la part du suppliant et un acte de consentement signé du vénérable et des principaux off [Officiers] en charge de sa loge par lequel il sera consté de la vie, moeurs et probité de l'aspirant ainsi que des services qu'il aura rendus à N respectable ordre". Wat er ook van zij, tijdens de 18de eeuw was een goedgunstige bejegening van een vooraanstaand edelman niet uitgesloten. Graaf della Faille werd in 1776 lid van La Bienfaisante. Hij was toen net eenentwintig geworden. Het diploma vermeldt de voornaam Joseph. Het lid voert de titel 'comte della Faille', hoewel Joseph Sébastien pas in 1780 de persoonlijke titel van graaf ontving, terwijl vader Emmanuel Jean sedert 1768 graaf van Assenede was. Zolang zijn vader leefde, liet Joseph Sébastien zich overigens kennen als graaf della Faille de Maria-Lierde, zoals onder meer blijkt uit zijn contributie tot de Academie in Het gebeurde meer dat zonen de naam voerden van een heerlijkheid die deel uitmaakte van het familiaal vermogen (zie bijv. onder de lemma's d'hane de Steenhuyse, Jean Baptiste en d'hane de Leeuwergem, Emmanuel Pierre). Ook omdat hij een generatiegenoot was van de meeste adellijke leden van La Bienfaisante, staat het praktisch vast dat Joseph Sébastien lid was van La Bienfaisante. Zekerheidshalve wordt na hem tevens zijn vader besproken (ook al omdat hij te Gent een vooraanstaande rol speelde voor en na de Brabantse Omwenteling). Deze della Failles stammen af van de Antwerpse negotiant en schepen jonkheer Jan della Faille, gezegd 'de oude', die in 1581 overleed. Tijdens de 17de eeuw vestigden zich sommige van zijn afstammelingen te Gent als hoogbaljuws van de stad of van de kasselrij van de Oudburg. Met de tijd verwierven zij rechten op een aantal heerlijkheden. Zij waren de heropbouwers van het kasteel van Ooidonk en huwden in vooraanstaande families van het graafschap. Ridder Jean Baptiste della Faille, gehuwd met Anne Marie van den Broucke, was voorzitter van de Raad van Vlaanderen. Hij verwierf in 1649 het Ambacht van Assenede vanwege de koning van Spanje Filips IV, die deze heerlijkheid uit geldnood verkocht. Jean Baptiste della Faille was reeds heer van Sint- Maria-Lierde en Eeklo. della FAILLE d'assenede - 153

6 Graaf Joseph Sébastien della Faille ( ) huwde Marie Colette d'hane de Leeuwergem ( ). Zij was een dochter van graaf Pierre Emmanuel d'hane de Leeuwergem en Colette Thérèse de la Villette, en een zus van de graven Emmanuel Pierre d'hane de Leeuwergem* en Jean Baptiste d'hane de Steenhuyse*, beiden lid van La Bienfaisante. Colette d'hane kreeg als bruidschat een prachtig herenhuis aan de Korenlei mee. Deze woning was oorspronkelijk een aloud 'steen' dat gebouwd werd in Samen met de naburige huizen werd het in 1718 herbouwd tot een herenhuis door Louis François d'heyne, wiens dochter Jeanne Thérèse huwde met Emmanuel Ignace d'hane, de grootvader van de bruid (zie onder het lemma d'hane de Steenhuyse, Jean Baptiste*). Joseph della Faille deed geen universitaire studies. In 1780 kreeg hij de persoonlijke titel van graaf. In 1783 werd hij door drie van de vier daartoe bevoegde instanties (de bisschop van Gent, de president van de Raad van Vlaanderen en de hoogbaljuw - evenwel niet door de zittende schepenen van de Keure) voorgedragen voor een benoeming als schepen van Gedeele, maar de regering ging niet in op deze voordracht. In 1785 werd hij een van de 'Directeurs ordinaire' van de Koninklijke Academie voor teken-, schilder- en bouwkunst. Van 1783 tot 1787 was hij, als afgevaardigde voor de Sint-Michielsparochie, lid van de Collatie. Graaf Joseph Sébastien della Faille was een van de ondertekenaars van een vertoog dat de Collatie in mei 1787 aan keizer Jozef II ( ) richtte om te protesteren tegen diverse hervormingen. Het was hoogst ongebruikelijk dat de Collatie zich rechtstreeks tot de vorst wendde. Tijdens de eerste onlusten in verband met het beleid van keizer Jozef II nam Joseph Sébastien della Faille, zoals zijn jongere broer Charles Borromée*, als vrijwilliger dienst in het korps dat door de vier hoofdgilden was samengesteld om binnen de stad orde en rust te handhaven. Hij was kapitein van de enige compagnie ruiterij. Joseph Sébastien della Faille volgde dezelfde politieke lijn als zijn vader: bestrijding van het beleid van Jozef II, steun aan de Patriotten, verzoening met de Oostenrijkse kroon na het mislukken van de Brabantse Omwenteling. Tijdens de Brabantse Omwenteling was hij lid van het 'comité van Hulst' dat de inval in Vlaanderen voorbereidde (zie het lemma Charles Joseph Vilain XIIII) en, na de inname van Gent op 17 november 1789, lid van de commissie Financiën van het Comité van Brabandsche Troupen te Gent. Van november 1789 tot november 1790 was hij 'chef van het Komptoir van Finantien van Vlaenderen', belast met "betaelingen aan Vlaemsche Troupen, Krygs-Munitien, Fortificatien, Hospitael, betaelingen aan Deserteurs, Extraordinaire onkosten,... betaelingen gedaen aen de Brabandsche Troupen". In 1793 werd hij benoemd tot leenman van de kasselrij van de Oudburg. De inlijving bij Frankrijk bracht voor hem aanzienlijke financiële en persoonlijke problemen mee. In oktober 1794 werd hij, zoals zijn vader, door de Franse plaatscommandant gearresteerd en als gijzelaar naar Amiens gezonden, waar hij een della FAILLE d'assenede

7 drietal maanden onder toezicht moest verblijven (zie het lemma de Rouck, Anthone Jean). Als beweerd 'emigrant' werd hij bovendien een tijdlang opgesloten in de beruchte gevangenis van 'Le Temple' te Parijs. Voor de gedwongen lening van 1795 werd hij aangeslagen in de 15de klasse, de tweede hoogste. Tijdens de hele Franse tijd hoorde hij overigens bij de honderd meest belaste inwoners van Gent. Omdat Napoleon zijn gezag op de medewerking van de bestaande notabelen wilde stoelen, kreeg de loopbaan van Joseph Sébastien della Faille een gunstige wending vanaf de eerste jaren van de 19de eeuw. Hij werd lid van het arrondissementeel, daarna van het departementaal college. In maart 1804 werd hij benoemd tot Maire van Gent, als opvolger van François Guillaume de Naeyer ( ), een vrij zwak figuur (wegens zijn korte gestalte 'Brieselke de Naeyer' genoemd) die door de regering werd weggepromoveerd naar het 'Conseil de Préfecture'. Guillaume Charles Faipoult (geboren 'Faipoult de Maisoncelles', ), Préfet van het Scheldedepartement, had graaf Joseph Sébastien della Faille als volgt bij de regering aanbevolen: "sa personne présente une grande moralité, un vif amour du bien, l'habitude des bonnes actions". Kort na zijn benoeming schreef graaf della Faille in een brief aan de minister van Binnenlandse Zaken: "J'ai accepté ces fonctions pénibles parce que j'aime le gouvernement. Ni les affections douces qui m'unissent à une famille que je chéris, ni les habitudes placides qui me font préférer la campagne pendant l'été, ni les occupations utiles et multiples que me donne la direction de l'académie de dessin pendant l'hyver, rien n'a pu me détourner de répondre à l'honorable confiance du Premier Consul et à la vôtre..." Enige tijd later woonde Joseph Sébastien della Faille te Parijs de kroning van de nieuwe keizer bij. Graaf della Faille was een geliefd burgemeester. Sedert de inlijving bij Frankrijk in 1794 was het bestuur van de stad buitengewoon wisselvallig geweest. De zachtmoedige en goedaardige nieuwe burgemeester bracht stabiliteit en een vlotte omgang met de ganse bevolking. Bij zijn aanstelling had de nieuwe burgemeester overigens beloofd " de fonder sa popularité sur des formes douces et prévenantes qu'il exprimerait à tous les actes de son administration". Hij zegde tevens dat hij hoopte dat zijn stadsgenoten, na met hem gesproken te hebben, "emportent la douce certitude d'avoir parlé à leur conseil, à leur ami". De nieuwe burgemeester betoonde overigens dezelfde bereidwilligheid t.o.v. de Franse overheden. Joseph Sébastien della Faille bleef niettemin een kind van zijn tijd (en van zijn sociaal milieu), zoals blijkt uit briefwisseling die hij in 1806 voerde met de Préfet Guillaume Faipoult. Bij keizerlijk decreet was in de begroting van de stad Gent een bedrag ingeschreven voor de bouw van een 'Liefdadigheids-werkplaats' voor bedelaars. Burgemeester della Faille riep twee redenen in om de Préfet te overtuigen dat er geen behoefte bestond aan een dergelijke instelling: della FAILLE d'assenede - 155

8 (i) alle valide bedelaars worden alleszins aangehouden en gevangengezet in het Correctiehuis, waar zij als werkkracht worden gebruikt in de spinnerij van Lieven Bauwens (zie onder het lemma Bataille, Karel Lodewijk); (ii) er bestaan te Gent talrijke fabrieken die werk bieden aan kinderen van 7 tot 14 jaar, die daarom van de straat verdwijnen en niet meer ten laste komen van de openbare weldadigheid! De liefdadigheidswerkplaats kwam er toch in 1817 (in het 'Ryke Gasthuys' aan de Hoogstraat) en bleef bestaan tot Anderzijds kon burgemeester della Faille ook maatregelen nemen die als heel modern overkomen, bijv. zijn besluit van 5 mei 1807 betreffende het verbod op industriële milieuhinder binnen de stad. Fabrieken die in strijd met dit besluit werden gebouwd, zouden op kosten van de eigenaar worden gesloopt! Enkele overwegingen die aan het besluit voorafgaan zijn het vermelden waard (ook omdat zij uit juridisch oogpunt belangwekkend zijn): "Considérant que... quelques particuliers se sont permis d'établir dans l'intérieur et au centre même de la ville des raffineries de sucre et de sel, savonneries, usines à faire des chandelles à suif, brasseries, distilleries de genièvre, usines à faire de la chaux et autres, qui par la nature de leur trafic compromettent la sûreté et la commodité des habitations voisines; Considérant que, quoique chacun soit libre de faire de son bien ce qui lui plaît, il ne peut cependant lui être permis d'ériger sur sa propriété des établissemens nuisibles à ses voisins; que dans ce cas il est du devoir de l'autorité publique d'intervenir, pour empêcher, s'il y a lieu, toute entreprise ou construction pernicieuse aux héritages voisins ou à la santé des habitans et qui pourraient devenir d'un exemple funeste pour toute ville policée et créer une source intarissable de désordres; Considérant enfin que s'il est dans l'esprit des loix, règlemens et arrêtés précités que les fabriques et usines de la nature de celles dont il y est parlé, ne soient pas érigées dans le centre de la ville ou dans les quartiers populeux, il n'en est pas moins utile dans une ville spacieuse et commerçante que ces fabriques y puissent être érigées dans des quartiers isolés, écartés ou moins habités; Qu'en conséquence il importe de déterminer d'une manière précise l'enceinte des rues où il sera défendu d'ériger de telles usines ou fabriques, et les quartiers où leur création sera permise..." Joseph Sébastien della Faille vervulde tevens de eervolle functie van Grootofficier en Thesaurier van de derde 'cohorte' van het 'Légion d'honneur'. In het hele Franse keizerrijk bestonden zestien dergelijke 'cohortes', elk met zeven grootofficieren, die een belangrijk vermogen beheerden (waaronder talrijke gesekwestreerde kloosters en abdijen), dat moest dienen om steun te verlenen aan behoeftige dienaars van de Republiek en van Napoleon. De zetel van de derde 'cohorte' zou worden gevestigd in de Sint-Pietersabdij te Gent, die dank zij de della FAILLE d'assenede

9 tussenkomst van Karel van Hulthem in niet als 'nationaal goed' was verkocht. Architect Jean Baptiste Pisson (zie onder het lemma Dons de Lovendeghem, Louis Ferdinand) tekende grootse plannen voor het verbouwen van de abdij met het oog op de vestiging van de cohorte. Wegens de te hoge kostprijs van de daartoe te ondernemen werken werd de zetel gevestigd in het kapittel van de Sint- Martinuskerk te Ieper. In oktober 1808 nam graaf della Faille als burgemeester ontslag omdat hij (samen met Pierre Georges de Meulenaere*) verkozen was als lid van het Corps Législatif, waarin hij tot 1814 zou zetelen. Als burgemeester werd hij opgevolgd door Philippe Louis Vilain XIIII, de zoon van de gewezen hoogbaljuw Philippe Mathieu*. Vilain XIIII zou het burgemeestersambt overigens slechts gedurende twee maanden vervullen (zie onder het lemma Vilain XIIII, Philippe Mathieu). Graaf Joseph Sébastien della Faille was van 1807 tot 1816 'euverdeken' van de Sint-Antoniusgilde. Tijdens een gaaischieting aan de Coupure in 1808 werd hij na het afschieten van de hoofdvogel zelfs uitgeroepen tot "de behendigste busschieter van Gent". Met ingang van 1813 stelde graaf Joseph Sébastien della Faille zich kritisch op tegenover de keizer. Na de val van Napoleon in 1814 stelden de geallieerden Joseph Sébastien della Faille aan als 'chef de la légion' en hoofd van de stadswacht die was belast met het handhaven van orde en rust binnen de stad. Hij werd tevens voorzitter van de 'notabelen' van het gewezen Scheldepartement. De Intendant graaf Jean Baptiste d'hane de Steenhuyse* had deze notabelen aangewezen, onder meer om zich uit te spreken over de Fundamentele Wet die koning Willem I voorstelde. Het lijkt dat graaf della Faille persoonlijk geen bezwaar maakte tegen deze grondwet. Bij de stemming in de Zuidelijke Nederlanden spraken 527 notabelen zich uit voor de nieuwe grondwet, 796 tegen, terwijl 280 voor de stemming niet kwamen opdagen. Te Gent waren de cijfers als volgt: 70 notabelen stemden neen, 10 brachten een jastem uit, en 30 bleven afwezig. Door een kunstgreep (die de geschiedenis is ingegaan als 'Hollands rekenen') besliste de Nederlandse regering dat de grondwet was goedgekeurd: de 280 notabelen die géén stem hadden uitgebracht werden als voorstanders van de grondwet beschouwd. Bovendien waren 126 van de 796 neenstemmen gestoeld op religieuze overwegingen: de betrokken notabelen verwierpen inderdaad de grondwettelijke regel van godsdienstvrijheid voor àlle erediensten. Deze stemmen werden als ongeldig beschouwd omdat een verbindende internationale afspraak van de geallieerden de regel van godsdienstvrijheid voorschreef, zodat de Fundamentele Wet daarvan alleszins niet mocht afwijken. Graaf Joseph Sébastien della Faille werd door koning Willem I in het Ridderschap opgenomen en tot kamerheer benoemd. Hij zetelde in de Provinciale Staten ( ) alsmede in de Eerste Kamer van de Staten-Generaal ( ). Tijdens dezelfde periode zetelde in de Tweede Kamer zijn verwante, baron François Maximilien della Faille d'huysse, die na 1830 ook nog lid werd van de Belgische Senaat (zie ook onder het lemma de Rockelfing, Louis Emmanuel). della FAILLE d'assenede - 157

10 Sedert 1801 was graaf Joseph della Faille President van de Academie en ondersteunde hij talrijke andere culturele activiteiten. Hij was zelf een bedreven tekenaar en hij legde zich ook toe op de bloementeelt. Sommige van zijn florale creaties werden bekroond op tentoonstellingen te Gent (1817, 1822), voorlopers van de huidige Floraliën. In 1817 gaf hij geen gevolg aan zijn verkiezing tot gemeenteraadslid. Zijn plaats werd ingenomen door Jozef van Crombrugghe ( ), lid van de Tweede Kamer van de Staten-Generaal, die later eveneens een graag geziene burgemeester van Gent werd ( , , ). Volgens Prosper Claeys was graaf Joseph Sébastien della Faille omstreeks het einde van de 18de eeuw de Voorzittend Meester van een loge die clandestien te Gent vergaderde onder de benaming 'Grande Loge de Saint Jean' in de lokalen van de Sodaliteit van het voormalig jezuïtencollege aan de Korte Meer. Wanneer tijdens het bewind van Napoleon opnieuw loges te Gent werden opgericht, bleef Joseph Sébastien della Faille daarvan afzijdig (in tegenstelling tot zijn hierna te vermelden zoon Jean Baptiste). Uit het huwelijk van Joseph Sébastien della Faille en Marie Colette d'hane de Leeuwergem volgden negen kinderen, onder meer: - Jean Baptiste François della Faille ( ), die chef was van de Gentse stadswacht, werd in 1818 lid van de wederopgerichte Félicité Bienfaisante. - Louis André ( ) werd burgemeester van Sint-Kruis-Winkel (langs het kanaal Gent-Terneuzen) en was van 1836 tot 1846 katholiek provincieraadslid. De cynische krijgsauditeur Holvoet typeerde hem als een "grand chasseur et amateur du sexe. On dit qu'il donne de fort bons dîners". De drie zonen (naast Jean Baptiste en Louis, ook nog Amand della Faille d'assenede over wie men weinig weet) bleven vrijgezel zodat bij de dood van Louis in 1846 de familienaam uitstierf. - Marie Adélaïde ( ) huwde Charles François Pycke de Ten Aerde ( ), die van 1826 tot 1830 lid was van de gemeenteraad. Na de afscheiding van België stelde het Voorlopig Bewind hem in november 1830 aan als lid van een 'Commission de Sûreté Publique' die de overwegend orangistisch zittende gemeenteraad moest vervangen. - Marie Rosalie ('Mimi') della Faille ( ) huwde Jacques Joseph van den Hecke ( ). Tijdens het huwelijksfeest werd (op tekst van Norbert Cornelissen) een "chanson assez grivoise" (Ferdinand Van der Haeghen) gezongen, die ook in druk werd gepubliceerd. Jacques Joseph van den Hecke was van 1820 tot 1830 lid van de Provinciale Staten en van 1805 tot 1836 burgemeester van Lembeke. Na de afscheiding van België zetelde hij van 1830 tot 1836 als Patriot in de Gentse gemeenteraad. Van 1830 tot 1836 was hij tevens lid van het 'Comité de Conservation' dat tijdelijk de provincie Oost-Vlaanderen bestuurde, en van 1836 tot 1844 was hij bestendig afgevaardigde van de Provincieraad. In was hij katholiek senator della FAILLE d'assenede

11 Zoon Victor Ghislain van den Hecke ( ) werd provincieraadslid voor het kanton Kaprijke. Dochter Esther Marie van den Hecke ( ) huwde de industrieel en bankier Hippolyte van de Woestyne ( ). Deze vertoonde (zoals meer tijdgenoten) het kenmerk dat hij eerst liberaal gemeenteraadslid was te Gent (van 1846 tot 1854) alsmede voorzitter van de liberale associatie, om daarna katholiek lid van de Kamer ( ) en van de Senaat ( ) te worden. Jacques Josephs tante (de zus van zijn vader Louis Bernard van den Hecke), Barbe Xavière van den Hecke ( ) huwde eerst met de zeer vermogende edelman François Joseph Piers de Welle ( ) en, na zijn overlijden, met de jakobijn Jean Robert Graham ( ). Deze was te Maastricht geboren, en vestigde zich als advocaat te Gent. Hij werd lid van de Société de Gand in 1790 (zoals Jacques Joseph van den Hecke). Na de eerste Franse inval in 1792 maakte hij deel uit van de zg. '26 burgers' die de schepenen van de Keure en van Gedeele moesten vervangen. Tijdens de tweede Oostenrijkse restauratie ( ) werd hij schepen van de Burggravije van Gent. Spoedig na de tweede Franse inval in 1794 werd hij voorzitter van de Commission Municipale (nieuwe gemeenteraad). Een jaar later was hij beheerder van het 'Département de l'escaut', zoals onder meer Jacques Guillaume Meyer (zie onder het lemma Meyer, Jan Thomas) en Constant Louis Hopsomere (zie onder het lemma de Nottet d'anglier, Pierre Charles). Hij vervulde dit ambt tot 1799 en gaf blijk van aanzienlijke deskundigheid in financiële dossiers. Hij had waarschijnlijk weinig ambitie en was bijv. geen kandidaat voor de wetgevende lichamen (het 'Conseil des Cinq Cents' en het 'Conseil des Anciens'). Hoewel hij een gematigd figuur was, sprak hij op 21 januari 1799 ("jour de l'anniversaire de la juste punition du dernier roi des Français" - zo kan men lezen op de kaft van de gedrukte tekst) een vrij agressieve redevoering uit, met onder meer de volgende passus: "Les prêtres qui s'étaient déjà engraissés à la dépouille de nos pères, s'emparèrent bientôt aussi de la conscience de rois imbéciles et les assassinats religieux et les égorgements sacrés qu'attestent les massacres de Vassi, de la Saint-Barthélémy et les fureurs de la Ligue, furent consommés par l'épée de ces tyrans". In 1800 benoemde Napoleon Jean Robert Graham tot 'Préfet' in het departement Indre et Loire. Na een duistere betwisting met de minister van politie Joseph Fouché ( ), nam hij ontslag en keerde terug naar Gent, waar hij lid werd van het 'Conseil Général' van het Scheldedepartement. Hij overleed te Gent in De jongste dochter Eugénie Marie della Faille d'assenede (overleden in 1859) huwde haar neef burggraaf François Auguste de Clerque de Wissoque ( ). Deze vermogende edelman werd lid van La Félicité Bienfaisante in 1818 en trad eveneens toe tot de hogere graden in het kapittel dat aan deze loge gehecht was. Hij was gedurende elf jaar Voorzittend Meester van La Félicité Bienfaisante en werd opgevolgd door advocaat Eugène van Huffel (zie het lemma Haeck, Lievin Jan). Een portretschilderij van de Clerque de Wissoque in groot maçonniek ornaat wordt della FAILLE d'assenede - 159

12 bewaard in de lokalen van Le Septentrion te Gent en is afgedrukt (blz. 56) in het boek van D. Destanberg over deze loge. Joseph Sébastiens vader, Emmanuel Jean Joseph della Faille ( ) werd te Gent geboren als zoon van Jean François della Faille, heer van Assenede, Eeklo, Sint-Maria-Lierde &c ( ) en Marie Claire d'hane, vrouwe van Nieulandt, Paridaen en Lubbeek. Vader Jean François della Faille speelde een actieve rol in de stedelijke politiek, onder meer als voorschepen van de Keure. Hij was tevens ontvanger-generaal van Vlaanderen. Emmanuel Jean della Faille was in zijn jeugdjaren (en ook later nog) een verwoed amateur-toneelspeler. Hij stond jaarlijks op de planken tijdens de toneelvoorstellingen die (in het Nederlands) werden ingericht door het jezuïetencollege aan de Voldersstraat, waar hij middelbaar onderwijs volgde. Hij studeerde 'artes' en rechten te Leuven (waar hij opgetekend werd als 'toparcha de Eecloo'). Hij huwde in 1752 de 17-jarige en schatrijke Sabine Jacqueline de Ghellinck. Zij was een dochter van Joseph Ignace de Ghellinck, heer van Tollenaere, Eversbeke &c en Sabine Maelcamp. Joseph Ignace de Ghellinck was een neef van Jean Baptiste de Ghellinck*. Hij had tevens een jongere broer, Louis Charles de Ghellinck, heer van Potteghem, Coyegem &c die de schoonvader werd van Philippe Mathieu Vilain XIIII*. Sabine Maelcamp ( ) was een dochter van de internationale negotiant Jacques Fortunat Maelcamp ( ) die met zijn oudere broer Charles Antoine Maelcamp ( ) betrokken was bij de 'Oostendse Compagnie'. De gebroeders Maelcamp bouwden onder meer door de zeehandel een aanzienlijk vermogen op (zie onder de lemma's Maelcamp). Een broer van Sabine Maelcamp, baron Jean Baptiste Maelcamp de Vlienderbeeke* werd in 1777 lid van de militaire loge La Parfaite Union bij het regiment van prins de Ligne in Luxemburg. Haar neef, graaf (later markies) Charles Robert Maelcamp de Schoonberghe (een kleinzoon van Jacques Fortunats broer Charles Antoine) werd lid van La Bienfaisante. In 1759 werd Emmanuel Jean della Faille leenman van de kasselrij van de Oudburg. Hij werd tevens ontvanger van de 'beden' (de plaatselijke contributies voor de regering te Brussel) in het graafschap Vlaanderen. In 1768 kende de keizerin hem de titel van 'graaf van Assenede' toe. Hij was lid van de adelstand van het graafschap Vlaanderen en legde in die hoedanigheid de eed van trouw af aan de keizers Jozef II (1781) en Leopold II (1791) bij hun inhuldiging als graven van Vlaanderen. In 1777 was graaf Emmanuel Jean een van de kandidaten voor het zeer gegeerde ambt van hoogbaljuw van de kasselrij van de Oudburg. Dit ambt was tot zijn overlijden uitgeoefend door burggraaf Jean Jacques Philippe Vilain XIIII, voorschepen van de Keure te Gent, hoogbaljuw van Gent en van de kasselrij van de Oudburg, alsmede president van de Staten van Vlaanderen. Della Faille werd even della FAILLE d'assenede

13 wel door de regering niet benoemd. Dit stelde hem zeer teleur. Voortaan hield hij zich vooral bezig met het beheer van zijn aanzienlijk onroerend vermogen en met mecenaat ten gunste van jonge dramaturgen en rederijkerskamers op het platteland. Auteurs van toneelstukken droegen hem geregeld hun creaties op, bijv. Den droeven ende ongelukkigen val van onze eerste Ouders Adam en Eva (1766), of het treurspel Merope, weduwe van Cresfonte, koning van Messenen, door de 'konstminnenden' van della Failles heerlijkheid te Assenede. Van 1787 tot 1790 was hij deken van de schippersnering te Gent - een ceremoniële functie die vaak aan edellieden en andere notabelen werd opgedragen. Graaf Emmanuel Jean della Faille werd actief in de politiek onder het bewind van keizer Jozef II. Hij was inderdaad zeer ontstemd door talrijke hervormingen die naar zijn mening teveel de 'esprit national' miskenden. De Staten van Vlaanderen wezen graaf della Faille aan als lid van een beperkte delegatie die in 1787 onderhandelingen met de Oostenrijkse regering voerde. Van deze delegatie maakten onder meer ook deel uit de hoogbaljuw burggraaf Philippe Mathieu Vilain XIIII*, kanunnik Egidius de Grave ( ), die de geestelijke stand vertegenwoordigde, de stedelijke raadpensionaris (en advocaat van de familie della Faille) Jean Ferdinand Rohaert ( ) en een afgevaardigde van de Staten van Henegouwen, de advocaat Louis E. Petit (die in 1783 lid werd van La Parfaite Union te Mons). Gesprekken werden belegd, eerst te Brussel, daarna te Wenen, om de intrekking van een aantal maatregelen te bekomen. In juni 1787 bekwam een Gentse delegatie vanwege de landvoogden aartshertogin Maria Christina ( ) en haar echtgenoot prins Albert von Sachsen Teschen ( ) de belofte dat de meest grievende maatregelen zouden worden ingetrokken. Bij de terugkeer van de delegatie te Gent werd op 12 juni door tweeëntwintig edellieden een uitbundig volksfeest ingericht op de Vrijdagmarkt, met twee "alderzwaerste ossen", zes schapen, zesduizend broden, twee vaten "rooden Bourgogne", twee vaten witte wijn en honderd tonnen bier. Van het feest (dat spoedig uit de hand liep en in een braspartij eindigde) kan men een afbeelding aantreffen in Ghendtsche Tydinghen, 1976, blz De keizer stemde evenwel helemaal niet in met de beloften van de landvoogden en ontbood de Statendelegatie te Wenen. In augustus 1787 werd graaf della Faille met de overige afgevaardigden van de Provinciale Staten van de Oostenrijkse Nederlanden herhaaldelijk te Wenen ontvangen door keizer Jozef II en rijkskanselier Wenzel von Kaunitz-Rittberg ( ). Een gedetailleerd relaas van de audiënties met de keizer wordt bewaard in het Rijksarchief te Gent en werd afgedrukt in de Messager des sciences historiques (1843, blz ). Dit relaas toont onder meer aan dat de keizer weinig begrip had voor de constitutionele toedracht van de aloude privilegies van de zelfstandige provincies in de Oostenrijkse Nederlanden. Volgens Jozef II waren alleen "le droit de propriété et la liberté personnelle [...] nos principaux privilèges". De keizer kon of wilde niet inzien dat de Provinciale Staten vooral een wezenlijk belang hechtten aan hun aloude grondwettelijke zelfstandigheid. della FAILLE d'assenede - 161

14 Tijdens dezelfde audiëntie verklaarde de keizer langs de neus weg dat hij verzaakt had aan zijn oude voornemen om de verafgelegen Oostenrijkse Nederlanden in te ruilen met Beieren. De afgevaardigden van de Staten bekwamen slechts een mager resultaat, zoals trouwens uit de latere politieke ontwikkeling zou blijken. Toch werden zij te Gent feestelijk gevierd na hun terugkeer uit Wenen. Er werd voor hen zelfs een huldedicht in Latijnse hexameters voorgedragen, met als titel Metrum legatis Flandriae Vindobona reversis. Waarschijnlijk was de regering niet gelukkig met de kritische houding van graaf della Faille t.o.v. de keizer. Alleszins werd in 1788 zijn mandaat van leenman van de kasselrij van de Oudburg niet verlengd. Van die periode af speelde graaf Emmanuel Jean della Faille een belangrijke rol in de stedelijke politiek. Tijdens de Brabantse Omwenteling steunde hij onmiddellijk de Patriotten en het leger van generaal Jan Andreas van der Mersch ( ). Twee weken na de Gentse 'novemberdagen' (zie onder het lemma Vilain XIIII, Charles Joseph) werd graaf della Faille op 30 november 1789 voorschepen van de Keure. Een paar weken later droegen de Staten van Vlaanderen hem het financieel bestuur van de provincie op. Hij vervulde beide functies tot ieders voldoening, hetgeen in die tijden van diepe tegenstellingen niet voor de hand lag. Graaf della Faille was overigens bekend als een 'Statist'. Wanneer de democratische Collatie in juli 1790 nieuwe schepenen aanwees, behield hij zijn ambt. Waarschijnlijk was graaf della Faille ontvankelijk voor politieke hervorming. In 1790 was hij bijv. een van de 73 Gentse notabelen die intekenden op het te Gent gepubliceerde boek van de Franse advocaat Jean Nicolas Demeunier 1 over de recente grondwettelijke hervormingen in de Verenigde Staten van Amerika. Na de onderdrukking van de Brabantse Omwenteling streefde graaf della Faille naar verzoening met de Oostenrijkse bewindvoerders. Toch werd hij in maart 1792 als voorschepen vervangen door de gewezen voorschepen Charles Adrien Lebailly de Marloop. De nieuwe schepenen werden reeds in december 1792 afgezet na de eerste Franse inval. Na het vertrek van de Fransen in 1793 werd graaf della Faille opnieuw voorschepen van de Keure. De nieuwe keizer Frans II zocht waarschijnlijk steun bij de traditionele notabelen om het gezag van Oostenrijk te bekrachtigen. Graaf della Faille deed zelfs een milde gift aan het 'Comité central pour les dons patriotiques' dat de keizer in maart 1793 liet oprichten voor het verzamelen van gelden om een defensief leger tegen Frankrijk te bekostigen. De Thesaurier-Generaal Pierre Benoît Desandrouin, die dit Comité voorzat, liet door zijn vertegenwoordigers in de 1 Demeunier ( ) was in 1778 lid geworden van de prestigieuze loge Les Neuf Soeurs te Parijs. Hij vervulde talrijke hoge ambten tijdens de Franse revolutie (hij werd onder meer voorzitter van de Etats Généraux in december 1789) en onder het bewind van Napoleon, die hem in 1808 de waardigheid van 'comte d'empire' verleende. Hij werd tevens voorzitter van het 'Tribunat' en lid van de Senaat en hij was de oprichter van de Franse 'Cour de Cassation' della FAILLE d'assenede

15 provincies minstens zachte druk op de notabelen uitoefenen opdat zij een bijdrage zouden storten. In juli 1794 kwam Gent onder Frans Bewind, na veroverd te zijn door generaal Jean Charles Pichegru ( ) 1. Graaf della Faille werd, zoals de andere schepenen, door de Fransen afgezet. In oktober 1794 werd hij gearresteerd en als gijzelaar naar de Franse stad Amiens gezonden, waar hij gedurende een drietal maanden onder toezicht moest verblijven (op eigen kosten). De Franse plaatscommandant gijzelde Gentse notabelen en geestelijken om druk uit te oefenen opdat hun stadsgenoten de onlangs opgelegde 'militaire contributie' zouden betalen. Andere gijzelaars te Amiens waren bijv. della Failles zoon graaf Joseph Sébastien della Faille*, baron Jean Jacques Dons de Lovendeghem, jonkheer Auguste del Rio*, jonkheer Pierre Charles de Nottet d'anglier* en 'gildekoning' Anthone Jean de Rouck*. In tegenstelling tot een aantal standgenoten, emigreerde Graaf della Faille niet. Hij trok zich terug in liefdadige activiteiten en werd tevens meer actief in de Academie, die hij reeds sedert 1751 geldelijk steunde. In 1803 typeerde de Franse Préfet Guillaume Faipoult hem als een "vieillard infirme". Graaf Emmanuel Jean della Faille overleed te Gent in Hij werd begraven te Sint-Kruis-Winkel, in dezelfde grafkelder als de reeds genoemde ridder Jean Baptiste della Faille, "equus auratus, toparcha d'assenede, Eecloo,... et in Consilio Flandriae praeses, ". De marmeren grafzerk met een inscriptie op de kerkmuur is bewaard gebleven. Graaf Emmanuel Jean della Faille woonde aan de Onderbergen (aan de voet van de Sint-Michielskerk) in het aloude 'hof van Ravenstein', dat sedert 1645 aan de familie della Faille d'assenede toebehoorde: "ten voorhoofde Onderberghen, recht over het clooster van de Paters Predicheeren, van audts ghenaempt het hof van Ravestijn". Na het overlijden van Emmanuel Jean della Faille werd het hof van Ravenstein bewoond door het gezin van de wijnhandelaar Jerome Mariano Montobio Generaal Pichegru werd in 1797 te Parijs lid van de loge Le Centre des Amis. Het is deze loge die in Frankrijk de maçonnieke werkwijze 'Rite Ecossais Rectifié' tot aanzienlijke bloei bracht en in 1913 aan de basis lag van het herstel van de maçonnieke regulariteit in dat land (huidige Grande Loge Nationale Française). Pichegru vervulde de hoogste militaire en burgerlijke ambten (onder meer als voorzitter van het 'Conseil des Cinq Cents') onder de Franse revolutie. Hij nam evenwel deel aan een complot om in Frankrijk het koningschap te herstellen en werd in de beruchte gevangenis 'Le Temple' opgesloten, waar men hem levenloos in zijn cel ontdekte. Hij werd waarschijnlijk koelbloedig vermoord. Jerome Mariano Montobio, in 1771 te Gibraltar geboren, was gehuwd met Françoise Fanny Bauwens, een zus van Lieven Bauwens. Montobio was sedert 1807 lid van La Félicité Bienfaisante. Jerome Montobio en zijn echtgenote waren de overgrootouders van de Gentse kunstschilder Guillaume Montobio ( ). Deze was een leerling van Emiel Claus. Het museum van de Leiestreek te Deinze bewaart een aantal van zijn schilderijen. della FAILLE d'assenede - 163

16 Het Hof van Ravenstein werd in 1825 openbaar verkocht door graaf Joseph Sébastien della Faille (die zelf aan de Korenlei woonde) en de overige kinderen van Emmanuel Jean della Faille. De nieuwe eigenaar was burggraaf Charles Constantin de Vaernewyck d'angest, een schoonzoon van graaf Jean Baptiste de Lauretan d'alembon*. Bij de nakomelingen van graaf Emmanuel Jean della Faille hoorden onder meer (naast graaf Joseph Sébastien della Faille): - Graaf Charles Borromée della Faille, heer van Anvyn* ( ), was lid van Les Frères Zélés te Gent en van de militaire loge van het regiment Murray te Namur (zie het volgende lemma). - Angéline della Faille ( ) trad in het huwelijk met André Joseph de Ghellinck de Walle, broer van Jean Baptiste Joseph de Ghellinck de Nokere*. - Sabine Jeanne della Faille huwde de vermogende advocaat Jean François de Kerchove de Denterghem ( ), die van 1781 tot 1788 schepen van de Keure was en vanaf 1787 een actieve rol speelde in het verzet tegen keizer Jozef II (om welke reden hij overigens in 1788 uitgerangeerd werd). Men kan de familie della Faille niet verlaten zonder eraan te herinneren dat een groot aantal afstammelingen van Sabine della Faille en haar echtgenoot Jean François de Kerchove de Denterghem een belangrijke rol speelden in de vrijmetselarij, de politiek en het zakenleven. Hun hierna te bespreken drie zonen werden vrijmetselaars. Hun dochter Sabine huwde de grondeigenaar François Charles de Bay ( ), die een zoon was van Jean Joseph de Bay*, destijds lid van La Bienfaisante. (i) Emmanuel Jean de Kerchove de Dentergem ( ) werd in 1818 lid van La Félicité Bienfaisante. Hij was gehuwd met Adelaïde Marie de Ghellinck de Nokere (geboren in 1778), een dochter van Jean Baptiste Joseph de Ghellinck de Nokere*. Zoon Auguste de Kerchove de Denterghem werd commandant in het regiment der Gidsen en ordonnantie-officier van koning Leopold I. Zoon Victor Charles de Kerchove de Denterghem huwde Marie Désirée de Moerman d'harlebeke, de oudste dochter van burggraaf Charles Marie de Moerman d'harlebeke en Désirée Pycke de Ten Aerde. Charles Marie's vader was Mathieu Joseph de Moerman, een broer van Charles Robert de Moerman*, destijds lid van La Constante Union en van La Bienfaisante. (ii) Eugène Jean Baptiste de Kerchove de Denterghem ( ), werd in 1808 lid van Les Vrais Amis en werd later geaffilieerd bij La Félicité Bienfaisante (1818). Hij wordt tevens vermeld als 'Rose-Croix' (1809). Eugène de Kerchove huwde Marie Mélanie Hopsomere, een dochter van Bernard Ignace Hopsomere, raadsheer in de Raad van Vlaanderen, en Thérèse Papeleu. Zij was een nicht van de vermogende financier en jakobijn Constant Louis Hopsomere (zie onder het lemma de Nottet d'anglier, Pierre Charles). Marie Mélanies broer, Auguste Hopsomere ( ), werd lid van Les Vrais Amis (1809), later van La Félicité Bienfaisante (1818) della FAILLE d'assenede

17 Eugène de Kerchove de Denterghem was van 1836 tot 1844 katholiek provincieraadslid en behoorde tot de ultramontaanse strekking. Van 1832 tot 1860 was hij burgemeester van Astene, zoals na hem zijn zoon Prosper ( ). Deze huwde Emma Vilain XIIII, een dochter van Philippe Louis Vilain XIIII en een kleindochter van de hoogbaljuw Philippe Mathieu Vilain XIIII*. Prosper de Kerchove was van 1847 tot 1853 katholiek volksvertegenwoordiger; zijn zoon Philippe de Kerchove de Denterghem ( ) werd jezuïet en pauselijk zoeaaf. Ook Eugène de Kerchoves tweede zoon Astère ( ) zetelde als katholiek in de provincieraad en was gedurende een tiental jaren burgemeester van Astene. (iii) Constant Ghislain de Kerchove de Denterghem ( ) werd lid van Les Vrais Amis (1810), later van La Félicité Bienfaisante (1818), alsmede erelid van Le Septentrion (1818). Ook hij wordt als 'Rose-Croix' vermeld (1822). Hij huwde Pauline Colette de Loose. Deze was een dochter van de edelman en negotiant Pierre Charles de Loose ( ) en van Jeanne Thérèse de Potter, die de dochter was van Philippe Jean de Potter (een oudere broer van Pierre en Bernard de Potter*) en Marie-Anne Odevaere, de halfzus van Anselme Odevaere*. Constant de Kerchove liet zich reeds in 1810 als vrijwilliger inlijven in de ruiterij van Napoleon 1. Van 1825 tot 1829 was hij burgemeester van Wondelgem. Tijdens dezelfde periode zetelde hij tevens in de Provinciale Staten van Oost-Vlaanderen. In 1830 was hij een van de mede-ondertekenaars van een petitie aan het Nationaal Congres om de prins van Oranje uit te roepen tot koning der Belgen. In 1836 werd hij orangistisch gemeenteraadslid te Gent, van welke stad hij van 1842 tot 1854 liberaal burgemeester was. Van 1851 tot 1855 was hij ook lid van de Senaat. In 1852 werd hem door koning Leopold I de titel van graaf verleend. Constant de Kerchove de Denterghem volgde Jan Frans Willems op als voorzitter van de rederijkerskamer De Fonteine. Voor het 400-jarig bestaan ervan in 1848 schonk hij een nieuw vaandel, dat eigenhandig door zijn dochters werd geborduurd en aanleiding gaf tot een gelegenheidsgedicht van Prudens van Duyse ( ), De vane der Fonteynisten. Op de lijkdienst voor Constant de Kerchove te Wondelgem in 1865 was de pas benoemde bisschop van Gent, Mgr. Henri François Bracq, aanwezig. Een van de zonen van Constant de Kerckhove en Pauline de Loose was Charles de Kerckhove de Denterghem ( ). Deze volbracht te Gent studies van burgerlijk ingenieur (bruggen en wegen) en huwde zijn nicht Eugénie de Limon, een dochter van Felix Jean de Limon de Steenbrugghe en Thérèse Marie de Loose. 1 Volgens de overlevering was hij zeer trots op zijn mandaat van erevoorzitter van het 'Genootschap der oud-waepenbroeders van het Fransch Keyzerrijk'. Deze 'Napoleonisten' (zoals men hen te Gent noemde) kwamen uit alle lagen van de bevolking. Hun secretaris te Gent was de te Amsterdam geboren hoofdonderwijzer en befaamd pedagoog Pieter Jonglas ( ), die gedurende ongeveer drie jaar aan de veldslagen van Napoleon in Rusland had deelgenomen. Een ander Gents 'Napoleonist' was Antoon van Werveke, grootvader, resp. overgrootvader, van de historici Alfons ( ) en Hans ( ) van Werveke. della FAILLE d'assenede - 165

18 Deze was een dochter van schepen Jean François de Loose, wiens zus Thérèse Jeanne gehuwd was met Pierre Georges de Meulenaere*. Mevrouw Jean François de Loose was Henriette Joséphine Diericx, dochter van ridder Jean François Xavier Diericx, president van de Raad van Vlaanderen, en Marie Jacqueline Veltganck. Zij was een nicht van ridder Josse Diericx, destijds lid van La Discrète Impériale te Aalst, en een zus van de Gentse raadpensionaris en memorialist Charles Louis Diericx (zie ook onder het lemma de Coninck). Van 1858 tot zijn dood in 1882 was Charles de Kerchove lid van de gemeenteraad en de graag geziene liberale burgemeester van Gent. Tussen het aftreden van zijn vader Constant als burgemeester in 1854 en zijn eigen benoeming, werd het ambt van burgemeester vervuld door de politiek wisselvallige Josse Joseph Delehaye ( ), die verwant was met de familie van Jacques Mechelynck* (zie onder het lemma Mechelynck, Jacques François). Charles de Kerchove was eveneens lid van de Provincieraad ( ) en van de Kamer van Volksvertegenwoordigers ( , ) alsmede senator (1874). Van 1875 tot 1882 was hij voorzitter van de 'Société d'agriculture et de Botanique'. Hij bezat overigens een monumentale en luxueuze winterserre aan de Nieuwe Wandeling (in welke wijk alleen nog de Wintertuinstraat aan dit feit herinnert). Van 1851 tot zijn overlijden was hij tevens voorzitter van de in 1825 opgerichte kruisboogvereniging 'Willem Tell' aan de Bagattenstraat, met de kenspreuk 'Zie recht, doe recht'. Twee kinderen van Charles de Kerchove en Eugénie de Limon weerhouden de aandacht, nl. zoon Oswald en dochter Louise Marie. (i) Oswald de Kerchove de Denterghem ( ), gehuwd met Marie Stéphanie Lippens (een zus van Hippolyte Lippens die dadelijk ter sprake komt), was advocaat te Gent en voorzitter van de Commissie van de burgerlijke godshuizen. Hij werd liberaal provincieraadslid, volksvertegenwoordiger en senator, alsmede gouverneur van Henegouwen. Hij was zoals zijn vader voorzitter ( ) van de Maatschappij voor Land- en Tuinbouwkunde die de Floraliën inricht. Volgens de overlevering zou Oswald de Kerchove overigens het woord 'Floralies' hebben uitgedacht. Hij was tevens als ervaren bloemenkweker de hoofdredacteur van de 'Revue d'horticulture belge et étrangère' alsmede de auteur van boeken over orchideeën en palmbomen. In 1875 werd Oswald de Kerchove voorzitter de koormaatschappij Les Mélomanes, die als kenspreuk voerde 'La chanson, c'est de l'histoire'. De meest aangrijpende publicatie van Oswald de Kerchove is een in 1904 uitgegeven schamele brochure van 60 pag. (De werkstaking der Gentsche Wevers in 1859) waarin hij aan de hand van bewijsstukken de eer van zijn vader herstelde nadat Eduard Anseele en Emile Vandervelde vrij lichtzinnig hadden beweerd dat Charles de Kerchove in 1859 beslag had gelegd op het 'strijdfonds' van stakende Gentse wevers en het geld persoonlijk uit hun stamkroeg 'In het zwart hondeken' (aan de 'Chartreuzenstraat') had meegenomen. Op 23-jarige leeftijd was Oswald de Kerchove laureaat van de Universitaire Wedstrijd met een verhandeling (De la responsabilité des ministres dans le droit della FAILLE d'assenede