Lydian Webinar De nieuwe Wet class actions La nouvelle loi sur les class actions Jo Willems & Anne Catteau 19 06 2014
Contexte Système qui existe dans la majorité des pays anglosaxons (Etats-Unis, Canada, Australie) Également dans 8 pays européens: Allemagne, Portugal, Espagne, Italie, Suède, Pays-Bas, Royaume-Uni et Danemark France: loi du 17 mars 2014 Le déroulement concret de la procédure et en particulier le choix d un système d adhésion (opt in opt out) ne sont pas harmonisés 2
Europe Commission européenne Recommandation du 11 juin 2013 aux Etats-membres de se doter de mécanismes de recours collectif pour garantir à leurs justiciables un accès effectif à la justice Proposition de Directive européenne relative à certaines règles régissant les actions en dommages et intérêts en droit interne pour les infractions aux dispositions du droit de la concurrence 3
Belgique Premières initiatives législatives datent de 2009 Nouveau Titre 2 «De l action en réparation collective» dans le Livre XVII «Procédures juridictionnelles particulières» du nouveau Code de droit économique (loi du 28 mars 2014) 4
Belgique L action en réparation collective permet aux consommateurs qui ont subi un dommage découlant d une cause commune, de demander collectivement réparation des dommages individuels qu ils ont subis Consommateurs doivent être représentés par «un représentant de groupe» Conditions: Une association de défense des intérêts des consommateurs agréée (ex. Test-Achat) Une association agréée disposant de la personnalité juridique depuis au moins trois ans et dont l objet social est en relation directe avec le préjudice collectif subi par le groupe Le service public autonome (= le Service de médiation pour le consommateur )! Uniquement pour la phase de négociation dans l accord de réparation collective 5
Consommateurs vs. entreprises La class action Est réservée aux consommateurs A uniquement trait aux relations entre consommateurs et entreprises Pour des dommages matériels mais également des dommages corporels ou moraux Pourra uniquement être introduite contre une entreprise en cas de violation d une obligation contractuelle, d un règlement européen ou d une législation visée par le Code de droit économique 6
Liste exhaustive Certains livres du Code de droit économique Loi sur les médicaments Loi réglementant la construction d habitations (Loi Breyne) Loi sur le contrat d assurance terrestre, loi relative à la RC auto Loi sur les produits défectueux Loi Vie privée Lois sur le courtage matrimonial, ou sur le contrat d organisation de voyages Loi relative à l organisation du marché de l électricité Lois sur le transport ferroviaire, maritime ou aérien PAS le Code des sociétés 7
Choix pour le système «opt-out» avec exceptions Procédures de réparation collectives sont généralement assorties d un système d option: Système «opt-out»: les victimes font explicitement part de leur volonté de ne pas faire partie du groupe Système «opt-in»: les victimes font explicitement part de leur volonté de faire partie du groupe 8
Choix pour le système «opt-out» avec exceptions Commission européenne opt-in Belgique opt-out avec exceptions: Si le mécanisme d opt-out n est pas approprié dans le cas d espèce Vis-à-vis des personnes résidant à l étranger En cas de dommage corporel 9
Minnelijk traject met onderhandelingen vs. gerechtelijke procedure Keuze tussen een minnelijk traject met onderhandelingen en het doorlopen van een gerechtelijke procedure In beide gevallen: instellen van rechtsvordering tot collectief herstel door neerlegging van een verzoekschrift ter griffie van de Rechtbank van Eerste Aanleg van Brussel 10
a) Vordering tot collectief herstel: 5 fasen 1) Ontvankelijkheidsfase Verplicht instellen door de erkende vertegenwoordiger Via een verzoekschrift dat enkele verplichte vermeldingen (vb. optiesysteem) moet bevatten Rechter kijkt na of aan de in de wet opgesomde ontvankelijkheidsvereisten zijn voldaan Beroep op een rechtsvordering tot collectief herstel moet meer doelmatig lijken dan een rechtsvordering van gemeen recht Indien de rechter de vordering ontvankelijk verklaart: vermelding in zijn beslissing van de exacte beschrijving van de massaschade en de groep van slachtoffers Ontvankelijkheidsbeschikking wordt in het Belgisch Staatsblad gepubliceerd alsook op de website van de FOD Economie 11
a) Vordering tot collectief herstel 2) Keuzefase Publicatie van de ontvankelijkheidsbeschikking doet de keuzetermijn lopen Min. 30 dagen / max. 3 maanden Modaliteiten volgens dewelke de consumenten hun keuzerecht dienen uit te oefenen om al dan niet deel uit te maken van de groep ( opt-out ) 12
a) Vordering tot collectief herstel 3) Onderhandelingsfase Partijen kunnen hun voorkeur tot onderhandelen dan wel tot voeren van een gerechtelijke procedure te kennen geven Opschorsing van de procedure door elke partij ten einde een akkoord tot collectief herstel te onderhandelen (zie infra) Gevolg: zowel opschorsing van de keuzetermijn als van de gerechtelijke procedure Indien onderhandelingen succesvol zijn: rechter homologeert het akkoord tot collectief herstel Termijn om een akkoord te onderhandelen: min. 3 maanden / max. 6 maanden (éénmalig verlengd met 6 maanden) 13
a) Vordering tot collectief herstel 4) Verder verloop van de procedure Bij faling onderhandelingen: keuzetermijn begint opnieuw te lopen en voortzetting gerechtelijke procedure Beslissing ten gronde van de zaak Beslissing vatbaar voor hoger beroep en eventueel voor een voorziening in cassatie 14
a) Vordering tot collectief herstel 5) Bekendmaking en tenuitvoerlegging Beslissing wordt gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad en op de website van de FOD Economie Aanwijzing van een schadeafwikkelaar voor het verzekeren van de correcte uitvoering van de beslissing Driemaandelijkse verslag over de uitvoering van zijn opdracht Onderneming-verweerder voert haar verplichting tot herstel uit onder toezicht van de schadeafwikkelaar Rechter blijft gevat tot het herstel integraal is uitgevoerd voor alle groepsleden 15
b) Procedure van akkoord tot collectief herstel: ook 5 fasen 1) Onderhandelingsfase Partijen dienen over een aantal essentiële punten die opgesomd zijn in de nieuwe wet overeen te komen 2) Homologatie Voorleggen akkoord aan de rechter ter homologatie Kijkt na of het akkoord in overeenstemming is met de wettelijke vereisten Hij kan de homologatie echter ook weigeren wanneer een aantal elementen kennelijk onredelijk zijn 16
b) Procedure van akkoord tot collectief herstel 3) Bekendmaking Bekendmaking aan de reeds gekende slachtoffers Publicatie in het Belgisch Staatsblad en op de website van de FOD Economie, alsook in verschillende kranten 4) Keuze Opt-out systeem Bekendmaking keuze bij de griffie binnen de termijn bepaald in de gehomologeerde uitspraak 5) Tenuitvoerlegging Uitvoering onder toezicht schadeafwikkelaar 17
Schematische voorstelling Akkoord tot collectief herstel (onderhandeld buiten een gerechtelijke procedure) Inleiding door verzoekschrift Vordering tot collectief herstel Inleiding door verzoekschrift Toelating Keuze Verplichting akkoord tot collectief herstel te onderhandelen Homologatie akkoord Bekendmaking Keuze Uitvoering Akkoord Geen akkoord Beslissing ten gronde Bekendmaking Uitvoering 18
Enkele bijzonderheden Geen samenhang tussen een vordering tot collectief herstel en een bestaande individuele vordering Geen toepassing van Le criminel tient le civil en état Consument die zich burgerlijk partij heeft gesteld kan geen lid meer zijn van de groep In geval van een succesvolle buitengerechtelijke regeling tussen de onderneming en één lid van de groep: uitsluiting van de groep 19
Inwerkingtreding 1 september 2014 Enkel voor vorderingen tot collectief herstel waarvan de oorzaak van de schade na de inwerkingtreding van de wet is voorgevallen 20
Uitdagingen voor ondernemingen Bij elke onderneming: analyse van risicovolle producten en diensten Ervaring uit andere landen: drie categorieën van gevoelige producten of diensten Gevolgen voor de verzekeringsondernemingen in het bijzonder 21
Uitdagingen voor ondernemingen Voorzorgsmaatregelen Knipperlichten Rol risk manager Crisisplan Team van specialisten Communicatie! 22
Vragen? Questions? Lydian, juni 2014. Deze presentatie verstrekt enkel algemene informatie en houdt geen advies in. Lydian, juin 2014. Cette présentation ne contient que des informations générales 23 et ne fournit aucun conseil.
Contact LYDIAN Havenlaan 86c b113 Avenue du Port 1000 Brussels Tél.: 02 787 90 00 Fax: 02 787 90 99 www.lydian.be Jo Willems Senior Associate jo.willems@lydian.be Dir.: 02 787 90 96 Anne Catteau Senior Associate anne.catteau@lydian.be Dir.: 02 787 90 22 24