ERMIE In het kader van de Europese richtlijn van 16 december 2002 betreffende de energieprestatie van gebouwen, zagen het Waalse Gewest en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest zich ertoe verplicht hun reglementering met betrekking tot de warmteisolatie van gebouwen aan te passen. Zo werden er nieuwe op het vlak van de energieprestatie en de ventilatie van gebouwen ingevoerd. Dit artikel geeft een overzicht van deze nieuwe ontwikkelingen en vat de samen die van kracht zijn in de drie Gewesten van ons land. De Energieprestatieregelgeving voor gebouwen : nieuwe ontwikkelingen in Brussel en Wallonië 1 DE WETTELIJKE GRONDSLAG Op 19 april 2007 (BS van 29 mei 2007) heeft de Waalse Regering het kaderdecreet tot wijziging van het Waalse Wetboek van Ruimtelijke Ordening, Stedenbouw en Patrimonium met het oog op het bevorderen van de energieprestatie van de gebouwen ingevoerd [8]. Het Besluit van de Waalse Regering tot vaststelling van de berekeningsmethode en de, de goedkeuringen en de sancties op het vlak van de energieprestaties en het binnenklimaat van gebouwen werd dan weer goedgekeurd op 17 april 2008 (BS van 30 juli 2008) en treedt in voege vanaf 1 september 2008 [9]. Dit zal gebeuren in twee fasen. Op 7 juni 2007 (BS van 11 juli 2007) vaardigde de Regering van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest op haar beurt de Ordonnantie houdende de energieprestatie en het binnenklimaat van gebouwen uit, die zorgt voor de juridische omzetting van de Europese Energieprestatierichtlijn voor gebouwen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest [6]. Op 21 december 2007 (BS van 5 februari 2008) keurde deze Regering tevens het Besluit tot vaststelling van de op het vlak van de energieprestatie en het binnenklimaat van gebouwen goed. De eerste fase van dit Besluit werd van kracht op 2 juli 2008 [5]. Voor meer informatie omtrent de Energieprestatieregelgeving in het Vlaamse Gewest, verwijzen we de geïnteresseerde lezer naar één van onze vorige artikels [5]. 2 ENERGIEPRESTATIE EN BINNEN- KLIMAAT Overeenkomstig de Europese richtlijn bepalen de nieuwe besluiten zowel op het vlak van de energieprestatie, de warmte-isolatie en het binnenklimaat als op het vlak van de ventilatie (EPB-). Ze zijn bovendien van toepassing op een brede waaier van nieuwe, verbouwde of herbouwde gebouwen waarvoor een stedenbouwkundige vergunning wordt aangevraagd (woongebouwen,, industriële gebouwen, kantoorgebouwen, ziekenhuizen, hotels, sportinstallaties, handelszaken, ) (zie tabellen op de pagina s 3 tot 7). 2.1 PEIL VAN PRIMAIR ENERGIEVERBRUIK De voornaamste nieuwigheid ligt in de invoering van het peil van primair energieverbruik (E-peil). Het gaat hier om een concept dat betrekking heeft op woongebouwen enerzijds en op kantoor- en anderzijds. Hoewel de berekeningsmethode identiek is voor de drie Gewesten van ons land (zie kader op p. 2), willen we erop wijzen dat de laatste rekenstap voor woongebouwen in Wallonië een klein verschil vertoont. Hierin wordt namelijk een andere referentiewaarde gehanteerd. Dit verklaart waarom men het in Wallonië heeft over het E w -peil en niet over het E-peil. De grenswaarden voor het peil van primair energieverbruik (E-peil of E w -peil) zijn opgenomen in de tabellen op de pagina s 3 tot 7). Naast het E w -peil werd er in het Waalse Gewest voor woongebouwen nog een andere eis ten aanzien van het karakteristieke jaarlijkse primaire energieverbruik ingevoerd. Dit bijkomende criterium (dat geen officiële naam draagt) heeft betrekking op het karakteristieke jaarlijkse primaire energieverbruik, gedeeld door de volledige verwarmde vloeroppervlakte (zie tabel 1). Gemakshalve zullen we dit criterium in het vervolg van dit artikel aanduiden als het specifieke verbruik (E spec ). 2.2 WARMTE-ISOLATIE Wat de warmte-isolatie betreft, zullen de constructieonderdelen moeten voldoen aan een imale warmtedoorgangscoëfficient ( -waarde, eveneens gekend als de k -waarde) of aan een minimale warmteweerstand (R-waarde) (zie tabellen op de pagina s 3 tot 7). Verder werd het imaal toelaatbare globale warmte-isolatieniveau (K-peil) verlaagd (zie tabellen op de pagina s 3 tot 7). Dit betekent dat de gebouwen beter geïsoleerd zullen moeten worden dan vroeger. In het Waalse Gewest is de eis inzake het K-peil nu ook van toepassing op industriële gebouwen en gebouwen met een andere bestemming (ziekenhuizen en klinieken, gebouwen uit de HORECA-sector, sportinstallaties, gebouwen die handelszaken herbergen, ). De berekening van de U-waarde, de R-waarde en het K-peil gebeurt in overeenstemming met een specifiek document, dat gebaseerd is op de Europese normen en gepubliceerd werd door de Gewesten. In het Waalse Gewest zal de berekening van de U-waarde, de R-waarde en het K-peil in de periode tussen 1 september 2008 en 31 augustus 2009 echter nog blijven gebeuren volgens de normen NBN B 62-002 uit 1987 (en zijn addenda) [1] en NBN B 62-301 uit 1989 [2]. De toelaatbare -waarden die gedurende deze periode aangewend moeten worden, zijn vastgelegd in bijlage III van de reglementering [9]. 2.3 VENTILATIE Volgens de nieuwe reglementeringen moeten de gebouwen tevens uitgerust zijn met ventilatievoorzieningen (zie tabellen op de pagina s 3 tot 7).? C. Delmotte, ir., hoofd van het laboratorium Luchtkwaliteit en Ventilatie, WTCB WTCB-Dossiers Nr. 4/2008 Katern nr. 1 pagina 1 DIMENSION 71
TH i HET PEIL VAN PRIMAIR ENERGIEVERBRUIK VAN GEBOUWEN Het E-peil heeft niet alleen betrekking op het gebouw en de installaties voor verwarming, ventilatie, warm tapwater, koeling en verlichting (dit laatste punt geldt evenwel niet voor woongebouwen), maar ook op het gebruik van duurzame energie. Dankzij deze combinatie van bouwkundige mogelijkheden, installatietechnische keuzen en duurzame energieopwekking kan de ontwerper de meest geschikte middelen kiezen om te voldoen aan de opgelegde. De primaire energie, waarvan sprake in het E-peil, vertegenwoordigt het geheel van niet-omgezette energiegrondstoffen die rechtstreeks gebruikt of ingevoerd worden. Het gaat hier voornamelijk om ruwe aardolie, aardgas, vaste minerale brandstoffen (zoals steenkool), biomassa (bijvoorbeeld hout), zonnestraling, hydraulische energie, windenergie, aardwarmte en de energie die voortkomt uit de splitsing van uranium. Het E-peil neemt dus eveneens de energie in aanmerking die nodig is om de verschillende vormen van energie die verbruikt worden in het gebouw (met inbegrip van de omzetting en het transport van de energie) ter beschikking te stellen. De bepaling van het karakteristieke jaarlijkse primaire energieverbruik en van het peil van primair energieverbruik (E-peil) gebeurt in verschillende stappen : eerst en vooral berekent men de maandelijkse netto energiebehoeften voor verwarming en warm tapwater. Hierbij worden zowel de transmissieverliezen, de ventilatieverliezen, de zonnewinsten, de interne warmtewinsten als het verbruik van warm tapwater in aanmerking genomen. Het risico op oververhitting maakt het voorwerp uit van een afzonderlijke controle ten tweede worden de maandelijkse netto energiebehoeften voor verwarming en warm tapwater omgezet in maandelijkse bruto energiebehoeften. Dit gebeurt door de netto behoeften te delen door het systeemrendement van de verwarmingsinstallatie enerzijds en van de installatie voor warm tapwater anderzijds vervolgens bepaalt men het maandelijkse (eind)energieverbruik voor verwarming en warm tapwater. Hiervoor trekt men, in voorkomend geval, de maandelijkse energiebijdrage van het thermische zonne-energiesysteem af van de bruto energiebehoeften voor verwarming en warm tapwater. Het aldus bekomen verschil wordt gedeeld door het opwekkingsrendement van het warmteproductiesysteem. Daarnaast berekent men ook het maandelijkse (eind)energieverbruik voor de hulpfuncties en bepaalt men het equivalente maandelijkse (eind)energieverbruik voor de koeling. Indien er in het gebouw elektriciteit geproduceerd wordt met een fotovoltaïsch zonne-energiesysteem of met behulp van warmtekrachtkoppeling, berekent men de karakteristieke maandelijkse elektriciteitsproductie in een vierde stap wordt het karakteristieke jaarlijkse primaire energieverbruik bepaald. Hiertoe vermenigvuldigt men eerst elk van de maandelijkse eindenergieverbruiken (voor verwarming, warm tapwater en de hulpfuncties) met de omrekenfactor voor primaire energie van de betreffende energiedrager om de maandelijkse primaire energieverbruiken te bekomen. Voor zelfopgewekte elektriciteit wordt de primaire energiebesparing die gerealiseerd werd in de elektrische centrale berekend door vermenigvuldiging met de van toepassing zijnde omrekenfactor. Vervolgens wordt de som gemaakt van de karakteristieke maandelijkse primaire energieverbruiken over de 12 maanden van het jaar, en trekt men er de karakteristieke maandelijkse primaire energiebesparing als gevolg van de zelfopgewekte elektriciteit van af het peil van primair energieverbruik (E-peil) wordt dan uiteindelijk bepaald als de met 100 vermenigvuldigde verhouding tussen het karakteristieke jaarlijkse primaire energieverbruik en een referentieverbruik (voor een gebouw met identieke geometrische karakteristieken). Bij de diverse rekenstappen heeft men de keuze tussen een eenvoudige benadering en een meer gedetailleerde benadering. De eenvoudige benadering berust op waarden bij ontstentenis. Voor de gedetailleerde berekening zijn een aantal bijkomende invoergegevens en de aanlevering van informatie door het bedrijfsleven vereist. Voor individuele woningen (Brussel) en woongebouwen (Wallonië) verwijzen de teksten voornamelijk naar de Belgische norm NBN D 50-001 [3]. Wat de andere gebouwen betreft (bv. kantoorgebouwen, gebouwen bestemd voor het, restaurants of ziekenhuizen), verwijzen de reglementeringen naar een aantal nieuwe maatregelen, die grotendeels gebaseerd zijn op de Europese normen. Deze hebben betrekking op de ontwerpdebieten en op een aantal technische beschouwingen. 2.4 OVERVERHITTING Een andere nieuwigheid ligt in het in aanmerking nemen van het risico op oververhitting van de gebouwen in de zomer. Hiertoe berekent men een oververhittingsfactor die de door de Gewesten vastgelegde imumwaarde niet mag overschrijden. Als deze waarde toch overschreden wordt, dient men maatregelen te treffen zoals de installatie van zonneweringen, de verhoging van de toegankelijke thermische massa of de vermindering van de beglaasde oppervlakte. Het doel is om het risico op een gebrek aan comfort tengevolge van een te hoge temperatuur binnenin de woning in de zomer te vermijden. Dankzij deze benadering is het bovendien mogelijk het gebruik van energieverslindende actieve koelsystemen tot een minimum te beperken. 2.5 EISEN MET BETREKKING TOT DE TECHNI- SCHE INSTALLATIES Aanvullend op voornoemde maatregelen werden er in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest ook een aantal technische geformuleerd met betrekking tot : de vermogensmodulatie van ketelbranders de thermische isolatie van leidingen en accessoires de verdeling van de verspreiding van warmte, koude en lucht de manuele bedienings- en automatische programmeerinrichtingen de energiemetingen de installaties voor de aanvoer van verse lucht. E OPMERKING Bepaalde tabellen uit dit artikel werden vereenvoudigd om hun leesbaarheid te verbeteren. De officiële teksten uit het Belgisch Staatsblad blijven echter de enige wettelijke referentie. i NUTTIGE INFORMATIE Alle wetteksten waarnaar verwezen wordt in dit artikel kunnen geconsulteerd worden via de website www.normen.be. WTCB-Dossiers Nr. 4/2008 Katern nr. 1 pagina 2 72 DIMENSION
Tabel 1 Te respecteren thermische in het Waalse Gewest voor nieuwbouw ( 1 ). Eisen 2008) Energieprestatie K45.. 100 en E spec. 170 kwh/m² 2009). 80 en E spec. 130 kwh/m² 2011) Ventilatievoorzienin - gen Beperking van het risico op oververhitting Kantoor- en dienstengebouwen, gebouwen bestemd voor het K45.. 100 kwh/m 2 (vanaf 1 septemùber 2009). 80 kwh/m 2 2011) andere bestemming ( 2 ) K45. K55. ( 3 ) ( 3 ) ( 3 ) techniek ( 1 ) Eveneens van toepassing voor alle gebouwen die het voorwerp uitmaken van herbouwings- of uitbreidingswerken waarvoor een bouwvergunning vereist is en die bestaan uit het creëren van een wooneenheid of een beschermd volume groter dan 800 m 3. ( 2 ) Zijn opgenomen in deze categorie : ziekenhuizen en klinieken, gebouwen uit de HORECA-sector, sportinstallaties, gebouwen die handelszaken herbergen,... ( 3 ) Deze eis (of het ontbreken ervan, al naargelang van het geval) is eveneens van toepassing op de delen van industriële gebouwen die ingericht zijn voor gebruik als kantoor of andere diensten, of op nieuwe delen met een andere bestemming, voor zover het beschermde volume van dit deel van het gebouw kleiner is dan 800 m 3 en kleiner is dan of gelijk is aan 40 % van het volledige beschermde volume. Tabel 2 Te respecteren thermische in het Waalse Gewest voor belangrijke of eenvoudige renovatiewerken. Eisen 2008) (gerenoveerde elementen) Kantoor- en dienstengebouwen, gebouwen bestemd voor het (gerenoveerde elementen) andere bestemming ( 1 ) (gerenoveerde elementen) Energieprestatie in ruimten waarvan de vensterramen of de (buiten) deurkaders vervangen worden in ruimten waarvan de vensterramen of de (buiten)deurkaders vervangen worden in ruimten waarvan de vensterramen of de (buiten)deurkaders vervangen worden ( 1 ) Zijn opgenomen in deze categorie : ziekenhuizen en klinieken, gebouwen uit de HORECA-sector, sportinstallaties, gebouwen die handelszaken herbergen,... Tabel 3 Te respecteren thermische in het Waalse Gewest voor een wijziging van bestemming ( 1 ). Eisen 2008) K65. Kantoor- en dienstengebouwen, gebouwen bestemd voor het K65. andere bestemming ( 2 ) K65. K65. Energieprestatie ( 1 ) De bestemming, die aangegeven is bovenaan de kolommen, is de nieuwe bestemming. Het gaat hier om gebouwen of delen van gebouwen waarbij er na de bestemmingswijziging en in tegenstelling tot de beginsituatie, energie wordt verbruikt om voor de gebruikers een specifieke binnentemperatuur te waarborgen, of om industriële gebouwen die omgevormd worden tot woongebouwen, kantoor- en dienstengebouwen of gebouwen bestemd voor het. ( 2 ) Zijn opgenomen in deze categorie : ziekenhuizen en klinieken, gebouwen uit de HORECA-sector, sportinstallaties, gebouwen die handelszaken herbergen,... WTCB-Dossiers Nr. 4/2008 Katern nr. 1 pagina 3 DIMENSION 73
Tabel 4 Te respecteren thermische in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest voor nieuwbouw ( 1 ). Energieprestatie Technische installaties Wooneenheden ( 2 ) K40. E 90. (vanaf 2 juli 2009) E 70. (vanaf 2 juli 2011) Ventilatievoorzie - ningen Gemeenschappelijk residentieel ( 3 ) K40. Kantoren en diensten, K45. E 90. (vanaf 2 juli 2009) E 75. (vanaf 2 juli 2011) Gezondheidszorg, cultuur en ontspanning, restaurants en cafés, handelszaken of sport Andere bestemming Beperking van het risico op oververhitting (nietresidentieel) Eisen uit bijlage VIII (behalve hoofdstuk 1 dat van kracht wordt vanaf 1 januari 2009) ( 1 ) Eveneens van toepassing voor : - alle herbouwde gebouwen gedeeltelijke - alle herbouwingen van bestaande gebouwen met een oppervlakte van meer dan 250 m 2 of die minstens één wooneenheid bevatten nieuwe - uitbreidingen alle van bestaande gebouwen met een oppervlakte van meer dan 250 m 2 of die minstens één wooneenheid bevatten. ( 2 ) Zijn opgenomen in deze categorie : eengezinswoningen, appartementen, studio s, hotelappartementen, hotelflats, ( 3 ) Zijn opgenomen in deze categorie : hotels, herbergen, jeugdherbergen, motels, pensions, penitentiaire of heropvoedingsinrichtingen, rusthuizen, internaten, Zijn opgenomen in deze categorie : gebouwen waar er industriële of artisanale activiteiten plaatsvinden, werkplaatsen, landbouwgebouwen, luchthavens, stations, funeraria, Tabel 5 Te respecteren thermische in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest voor zware en eenvoudige renovaties (met inbegrip van bepaalde bestemmingswijzigingen). Van kracht zijnde Warmteisolatie Energieprestatie Technische installaties Wooneenheden ( 1 ) Gemeenschappelijk residentieel ( 2 ) Kantoren en diensten, Gezondheidszorg, cultuur en ontspanning, restaurants en cafés, handelszaken of sport Andere bestemming ( 3 ) geval Invan een toevoeging, vervanging van de vensters van een ruimte : - luchttoevoer- of afvoeropeningen - intensieve ventilatie een nieuwe In ruimte : luchttoevoer- of afvoeropeningen In geval van een toevoeging, vervanging van de vensters en voor alle nieuwe ruimten : luchttoevoer- of afvoeropeningen In geval van een toevoeging, vervanging van de vensters en voor alle nieuwe ruimten : luchttoevoer- of afvoeropeningen Eisen uit bijlage VIII Hoofdstuk 2 ( 5 ) In geval van een toevoeging, vervanging van de vensters en voor alle nieuwe ruimten : luchttoevoer- of afvoeropeningen ( 1 ) Zijn opgenomen in deze categorie : eengezinswoningen, appartementen, studio s, hotelappartementen, hotelflats, ( 2 ) Zijn opgenomen in deze categorie : hotels, herbergen, jeugdherbergen, motels, pensions, penitentiaire of heropvoedingsinrichtingen, rusthuizen, internaten, ( 3 ) Zijn opgenomen in deze categorie : gebouwen waar er industriële of artisanale activiteiten plaatsvinden, werkplaatsen, landbouwgebouwen, luchthavens, stations, funeraria, In geval van een bestemmingswijziging tot een gebruik als wooneenheid of kantoor- en dienstengebouw : ventilatievoorzieningen. ( 5 ) Niet van toepassing in geval van een eenvoudige renovatie. 74 DIMENSIONWTCB-Dossiers Nr. 4/2008 Katern nr. 1 pagina 4
Tabel 6 Te respecteren thermische in het Vlaamse Gewest voor nieuwbouw ( 1 ). K45. K45. bestemming ( 2 ) ( 3 ) K45. K55. Energieprestatie. E 100. E 100 Ventilatievoorzienin - gen ( 1 ) Eveneens van toepassing voor : - het herbouwen na de volledige afbraak van een gebouw - de uitbreiding of gedeeltelijke herbouw, waarbij er één of meerdere wooneenheden toegevoegd worden - de uitbreiding of gedeeltelijke herbouw van een beschermd volume, groter dan 800 m 3 - de verbouwing van een gebouw waarvan het beschermde volume groter is dan 3000 m 3, wanneer de draagstructuur van het gebouw bewaard blijft en de aanwezige installaties toelaten een binnenklimaat te waarborgen en ten minste 75 % van de gevels vervangen worden. ( 3 ) Eveneens van toepassing voor nieuwe kantoorgebouwen waarvan het beschermde volume kleiner is dan 800 m 3, die deel uitmaken van een gebouw met een bestemming en die hoogstens 40 % van het beschermde volume vertegenwoordigen dat gevormd wordt door de kantoorgedeelten en de delen met bestemmingen van het gebouw. Eveneens van toepassing voor nieuwe kantoorgebouwen waarvan het beschermde volume kleiner is dan 800 m 3, die deel uitmaken van een industrieel gebouw en die hoogstens 40 % van het beschermde volume vertegenwoordigen dat gevormd wordt door de kantoorgedeelten en de industriële gedeelten van het gebouw. Tabel 7 Te respecteren thermische in het Vlaamse Gewest voor een uitbreiding of gedeeltelijke herbouw ( 1 ). bestemming ( 2 ) Energieprestatie ( 1 ) Van toepassing indien het beschermde volume van het toegevoegde of herbouwde deel niet groter is dan 800 m 3 en indien het niet gaat om de toevoeging van één of meer wooneenheden. De zijn van kracht voor het toegevoegde of herbouwde deel. Tabel 8 Te respecteren in het Vlaamse Gewest voor verbouwingen ( 1 ). bestemming ( 2 ) Energieprestatie in ruimten waarvan de ramen vervangen worden Beperking van het risico op oververhitting in ruimten waarvan de ramen vervangen worden in ruimten waarvan de ramen vervangen worden ( 1 ) Niet van toepassing voor gebouwen waarvan het beschermde volume groter is dan 3000 m 3, wanneer de draagstructuur van het gebouw bewaard blijft en de aanwezige installaties toelaten een binnenklimaat te waarborgen en ten minste 75 % van de gevels vervangen worden. 76 DIMENSION WTCB-Dossiers Nr. 4/2008 Katern nr. 1 pagina 5
Tabel 9 Te respecteren thermische in het Vlaamse Gewest voor functiewijzigingen ( 1 ). bestemming ( 2 ). K65. K65. K65. K65 Energieprestatie ( 1 ) Het gaat hier om gebouwen waarbij er na de functiewijziging en in tegenstelling tot de beginsituatie energie wordt verbruikt om voor de gebruikers een specifieke binnentemperatuur te waarborgen, of in geval van een functiewijziging van een industrieel gebouw tot een woon-, kantoor- of schoolgebouw, indien het beschermde volume groter is dan 800 m 3. Tabel 10 Maximaal toelaatbare U-waarden (W/m 2 K) of minimaal te realiseren R-waarden (m 2 K/W) in de drie Gewesten. Constructieonderdeel Scheidingsconstructies die het beschermde volume omhullen, met uitzondering van deze die de scheiding vormen met een aanpalend beschermd volume : transparante scheidingsconstructies, met uitzondering van deuren en garagepoorten, gordijngevels (lichte gevels) en glasbouwsteenwanden opake scheidingsconstructies, met uitzondering van deuren en garagepoorten en gordijngevels (lichte gevels) : - daken en plafonds - muren niet in contact met de grond, met uitzondering van verticale en hellende scheidingsconstructies in contact met een kruipruimte of met een kelder buiten het beschermde volume - muren in contact met de grond - verticale en hellende scheidingsconstructies in contact met een kruipruimte of met een kelder buiten het beschermde volume - vloeren in contact met de buitenomgeving - andere vloeren (vloeren op de volle grond, boven een kruipruimte of boven een kelder buiten het beschermde volume, ingegraven keldervloeren) deuren en garagepoorten (met inbegrip van het kader) gordijngevels (lichte gevels) glasbouwsteenwanden Scheidingsconstructies tussen twee beschermde volumes op aangrenzende percelen De volgende opake scheidingsconstructies binnen het beschermde volume of palend aan een bestaand beschermd volume op hetzelfde perceel, met uitzondering van deuren en garagepoorten : tussen aparte wooneenheden tussen wooneenheden en gemeenschappelijke ruimten (trappenhuis, inkomhal, gangen, ) tussen wooneenheden en ruimten met een niet-residentiële bestemming tussen ruimten met een industriële bestemming en ruimten met een nietindustriële bestemming ( 1 ) Van kracht na 1 september 2009. Vlaams Gewest = 2,5 en U g, = 0,4 = 0,4 en U g, Brussels Hoofdstedelijk Gewest U W, = 2,5 en U g, = 0,3 = 0,4 = 0,4 U D, U CW, en U g, Waals Gewest ( 1 ) U W, = 2,5 en U g, = 0,3 = 0,4 = 0,4 U D, U CW, en U g, WTCB-Dossiers Nr. 4/2008 Katern nr. 1 pagina 6 DIMENSION 77
TC Tabel HYGROTHERMIE 11 Maximaal toelaatbare U-waarden die in het Waalse Gewest van kracht zijn tot 1 september 2009. Constructieonderdeel (W/m²K) Scheidingsconstructies die het beschermde volume omhullen, met uitzondering van deze die de scheiding Tabel vormen 11 Maximaal met een aanpalend toelaatbare beschermd U-waarden volume : die in het Waalse Gewest van kracht zijn tot 1 september 2009. transparante scheidingsconstructies, met Constructieonderdeel uitzondering van deuren en garagepoorten, lichte gevels en U W, = U2,5 (W/m²K) en U g, glasbouwsteenwanden Scheidingsconstructies opake scheidingsconstructies, die het beschermde met uitzondering volumevan omhullen, deurenmet en garagepoorten uitzondering van endeze lichtedie gevels de scheiding : vormen - daken met een en plafonds aanpalend beschermd volume : = 0,3 transparante - muren nietscheidingsconstructies, in contact met de grond, met met uitzondering uitzondering van van deuren verticale en garagepoorten, en hellende scheidingsconstructies lichte gevels en U W, = U2,5 en U g, = 0,5 glasbouwsteenwanden in contact met kruipruimte opake - muren scheidingsconstructies, in contact met de grond met uitzondering van deuren en garagepoorten en lichte gevels : - daken verticale en en plafonds hellende scheidingsconstructies in met een kruipruimte 0,3 - muren verticale niet eninhellende contact scheidingsconstructies met de grond, met uitzondering in contactvan met verticale met eenenkelder hellende buiten scheidingsconstructies het beschermde 0,5 in volume contact met een kruipruimte - muren vloereninincontact contactmet metde degrond buitenomgeving of boven kruipruimte 0,9 - verticale andere vloeren en hellende (vloeren scheidingsconstructies op de volle grond ofinboven contact eenmet kelder eenbuiten kruipruimte het beschermde volume, inge- 0,6 - verticale graven keldervloeren) en hellende scheidingsconstructies in contact met met een kelder buiten het beschermde deuren volume en garagepoorten (met inbegrip van het kader) U D, lichte - vloeren gevels in contact met de buitenomgeving of boven een kruipruimte U CW, en U g, glasbouwsteenwanden - andere vloeren (vloeren op de volle grond of boven een kelder buiten het beschermde volume, inge- 0,9 graven keldervloeren) Scheidingsconstructies deuren en garagepoorten tussen(met tweeinbegrip beschermde van het volumes kader) op aangrenzende percelen U D, 2,9 De lichte volgende gevels opake scheidingsconstructies binnen het beschermde volume of palend aan een bestaand U CW, en U g, beschermd glasbouwsteenwanden volume op hetzelfde perceel, met uitzondering van deuren en garagepoorten : Scheidingsconstructies tussen aparte wooneenheden tussen twee beschermde volumes op aangrenzende percelen tussen wooneenheden en gemeenschappelijke ruimten (trappenhuis, inkomhal, gangen, ) De tussen volgende wooneenheden opake scheidingsconstructies en ruimten met een binnen niet-residentiële het beschermde bestemming volume of palend aan een bestaand beschermd tussen ruimten volumemet op hetzelfde een industriële perceel, bestemming met uitzondering en ruimten van deuren met eenenniet-industriële garagepoorten bestemming : tussen aparte wooneenheden U tussen wooneenheden en gemeenschappelijke ruimten (trappenhuis, inkomhal, gangen, ) tussen wooneenheden en ruimten met een niet-residentiële bestemming tussen ruimten met een industriële bestemming en ruimten met een niet-industriële bestemming 1 LITERATUURLIJST 1. Bureau voor Normalisatie NBN B 62-002 (A1:2001, A2:2005) Berekening van de van 1wanden van gebouwen. Brussel, NBN, 1987 (in herziening [4]). LITERATUURLIJST 1. 2. Bureau voor Normalisatie NBN B 62-002 62-301 prestatie (A1:2001, A2:2005) Berekening van gebouwen. van de Globaal warmte-isolatiepeil wanden (K-peil) van een gebouwen. gebouw. Brussel, NBN, 1987 1989 (in (in herziening). [4]). 2. 3. Bureau voor Normalisatie NBN BD 62-301 50-001 prestatie invan woongebouwen. Globaal Brussel, warmte-isolatiepeil NBN, 1991. (K-peil) van een gebouw. Brussel, NBN, 1989 (in herziening). 4. Bureau voor Normalisatie 3. prnbn Bureau B 62-002 voor Normalisatie Thermische prestaties van gebouwen. Berekening van de warmtedoor- NBN D 50-001 (U-waarden) van gebouwcomponenten in woongebouwen. Brussel, en gebouwelementen. NBN, 1991. Berekening van de warmteoverdrachtscoëfficiënten door transmissie (H T -waarde) en ventilatie 4. (HBureau voor Normalisatie V -waarde). Brussel, NBN, 2007. prnbn B 62-002 Thermische prestaties van gebouwen. Berekening van de warmtedoor- 5. Delmotte C. (U-waarden) van gebouwcomponenten en gebouwelementen. Berekening De Energieprestatieregelgeving van de warmteoverdrachtscoëfficiënten voor gebouwen door : de transmissie laatste evoluties. (H T -waarde) Brussel, enwtcb, ventilatie (H WTCB-Dossiers, V -waarde). Brussel, nr. 3, NBN, Katern 2007. 2, 2005. 5. 6. Delmotte MinisterieC. van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest De Ordonnantie Energieprestatieregelgeving van 7 juni 2007 houdende voor gebouwen de energieprestatie : de laatste en evoluties. het binnenklimaat Brussel, WTCB, van WTCB-Dossiers, gebouwen. Brussel, nr. Belgisch 3, KaternStaatsblad, 2, 2005. 11 juli 2007. 6. 7. Ministerie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Ordonnantie Besluit van devan Brusselse 7 juni 2007 Hoofdstedelijke houdende deregering energieprestatie van 21 december en het binnenklimaat 2007 tot vaststelling van gebouwen. van de Brussel, op het Belgisch vlak van Staatsblad, de energieprestatie 11 juli 2007. en het binnenklimaat van gebouwen. Brussel, Belgisch Staatsblad, 5 februari 2008. 7. Ministerie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Besluit 8. Ministerie van de van Brusselse het Waalse Hoofdstedelijke Gewest Regering van 21 december 2007 tot vaststelling van Kaderdecreet op vanhet 19vlak april van 2007 detot energieprestatie wijziging van het en Waalse het binnenklimaat Wetboek van Ruimtelijke gebouwen. Brussel, Ordening, Belgisch Stedenbouw Staatsblad, en Patrimonium 5 februari met 2008. het oog op het bevorderen van de energieprestatie van de gebouwen. Brussel, Belgisch Staatsblad, 29 mei, 2007. 8. Ministerie van het Waalse Gewest Kaderdecreet 9. Ministerie van vanhet 19Waalse april 2007 Gewest tot wijziging van het Waalse Wetboek van Ruimtelijke Ordening, Besluit vanstedenbouw Waalse Regering en Patrimonium van 17 met aprilhet 2008 oogtotopvaststelling het bevorderen van devan berekeningsmethode en van de, de gebouwen. de goedkeuringen Brussel, Belgisch en de sancties Staatsblad, op het 29vlak mei, van 2007. de energiepresta- de energieprestatities en het binnenklimaat van gebouwen. Brussel, Belgisch Staatsblad, 30 juli 2008. 9. Ministerie van het Waalse Gewest Besluit van de Waalse Regering van 17 april 2008 tot vaststelling van de berekeningsmethode en de, de goedkeuringen en de sancties op het vlak van de energieprestaties en het binnenklimaat van gebouwen. Brussel, Belgisch Staatsblad, 30 juli 2008. 78 DIMENSION WTCB-Dossiers Nr. 4/2008 Katern nr. 1 pagina 7 van