STUDIE 183 BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL Dakdekker
BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL Dakdekker sector: hout - bouw - decoratie subsector: bouw Sectorcommissie beroepsopleidingsprofielen hout - bouw - decoratie van de Vlaamse Onderwijsraad D/2001/6356/9
BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL DAKDEKKER I N H O U D 1 INLEIDING 1 1.1 Identificatie van het beroepsopleidingsprofiel 1 1.1.1 Gegevens beroepsprofiel 1.1.2 Gegevens beroepsopleidingsprofiel 1.2 Opdracht 1 1.2.1 Opdrachtgever 1.2.2 Doelstellingen 1.3 Ontwikkelingsproces 1 1.4 Legitimatie 2 2 SITUERING VAN DE OPLEIDINGEN 3 2.1 Gegevens uit de beroepenwereld 3 2.1.1 Beroepenstructuur 2.1.2 Geraadpleegde beroepsprofielen 2.2 Gegevens uit de opleidingenwereld 3 2.2.1 Opleidingenaanbod 2.2.2 Regionale spreiding opleidingen en tewerkstelling 2.3 Verantwoording van het te ontwikkelen beroepsopleidingsprofiel 4 3 HET BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL 6 3.1 Benaming van het beroepsopleidingsprofiel 6 3.2 Globale omschrijving van het beroepsopleidingsprofiel 6 3.3 Concrete vertaalslag 6 3.3.1 Bijeenbrengen van de relevante beroepsprofielen 3.3.2 Evaluatie van de taken uit het beroepsprofiel 3.3.3 Selectie van takenclusters en taken 3.3.4 Formulering van vaardigheden met de bijbehorende kennis, inhouden en context 3.3.5 Concrete uitwerking van de vertaalslag 3.3.6 Beroepshoudingen 3.3.7 Contextgegevens 3.4 Niveau van het beroepsopleidingsprofiel 20 4 BIBLIOGRAFIE 21
BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL DAKDEKKER 5 MEDEWERKERS AAN DE SECTORCOMMISSIE 21 Bijlage 1: beroepenstructuur 22
BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL DAKDEKKER 1 1 INLEIDING 1.1 Identificatie van het beroepsopleidingsprofiel 1.1.1 Gegevens beroepsprofiel Sector : hout - bouw - decoratie Subsector : bouw Beroep : dakdekker Beroepsprofiel : dakdekker Gelegitimeerd door : koepelcommissie opleidingsprofielen op : 17 september 1999 1.1.2 Gegevens beroepsopleidingsprofiel Sectorcommissie vaste kern : BOUW - HOUT - DECORATIE uitgebreide commissie : DAKDEKKER 1 Studiegebied : BOUW Benaming van het profiel : DAKDEKKER Legitimator : Afdeling TSO/BSO : Raad voor Volwassenenonderwijs : Afdeling BuSO Datum : Afdeling TSO/BSO: 15 juni 2001 : Raad voor Volwassenenonderwijs: 26 juni 2001 : Afdeling BuSO: 14 juni 2001 1.2 Opdracht 1.2.1 Opdrachtgever De koepelcommissie Opleidingsprofielen stelde op de vergadering van 3 juli 1996 de vaste kern van de sectorcommissie opleidingsprofielen Bouw-hout-decoratie samen. De sectorcommissie werd op 17 september 1999 uitgebreid met het oog op de ontwikkeling van een beroepsopleidingsprofiel naar aanleiding van het beschikbare beroepsprofiel dakdekker (SERV/FVB, 1998). 1.2.2 Doelstellingen 1 De uitbouw van het onderwijs optimaal verzekeren. 2 De opleiding beter laten aansluiten bij de arbeidsmarkt. 3 De uitstroom van gekwalificeerde dakdekkers verhogen. 1.3 Ontwikkelingsproces Het beroepsopleidingsprofiel wordt samengesteld volgens een handleiding voor het schrijven van beroepsopleidingsprofielen voor het secundair onderwijs en het volwassenenonderwijs, ontwikkeld door de Dienst voor Onderwijsontwikkeling. 1 Het deel 'Metalen dakbedekkingen' werd ontwikkeld samen met de uitgebreide sectorcommissie Sanitair installateur-loodgieter omdat het ook van dat BOP een deelkwalificatie vormt.
2 BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL DAKDEKKER Het is afgeleid van het beroepsprofiel Dakdekker. De werkgroepmethode wordt toegepast. De uitgebreide sectorcommissie vergaderde op volgende dagen: vrijdag 19 januari 2001 (13.30 tot 16 uur) dinsdag 13 februari 2001 (13.30 tot 16 uur) donderdag 22 maart 2001 (10 tot 16 uur) vrijdag 11 mei 2001 (10 tot 16 uur) woensdag 30 mei 2001 (10 tot 15 uur). 1.4 Legitimatie De afdeling TSO/BSO, de Raad voor Volwassenenonderwijs en de afdeling Bu- SO legitimeren het beroepsopleidingsprofiel. Het BOP wordt als advies aan de overheid voorgelegd.
BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL DAKDEKKER 3 2 SITUERING VAN DE OPLEIDINGEN 2.1 Gegevens uit de beroepenwereld 2.1.1 Beroepenstructuur De beroepenstructuur is nog in ontwikkeling. In bijlage 1 vindt u een voorlopige beroepenstructuur zoals die door het Fonds voor de Vakopleiding opgesteld werd (mei 2000). 2.1.2 Geraadpleegde beroepsprofielen Het beroepsprofiel Dakdekker opgesteld door Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV) in opdracht van het Fonds voor de Vakopleiding in de Bouwnijverheid is de basis voor het beroepsopleidingsprofiel Dakdekker. Het beroepsprofiel Dakdekker (SERV/FVB, 1998) omschrijft het beroep als volgt (p. 13): De dakdekker is de geschoolde arbeider die instaat voor het uitvoeren, onderhouden en herstellen van dakbedekkingen en andere bekledingen (van sommige gevels) van gebouwen met leien, pannen, kunststofmateriaal, bitumenvilt, metalen platen of plantaardige dekmaterialen (stro, riet, stengels, twijgen). Vooraleer hij met pannen, leien of andere materialen het dak dichtlegt, moet hij eerst een reeks ondersteuningen aanbrengen, voorzien van lichtkoepels, de afvoer van regenwater, zinken en andere afdichtingen, aanbrengen van isolatiematerialen, beschermfolies, bliksemafleiders, Dat alles betekent dat hij een veelzijdig vakman moet zijn die met verschillende materialen zoals hout, koper, zink, lood, kunststof, glas en beschermingsproducten moet kunnen omgaan. Bij wet wordt een onderscheid gemaakt tussen dakdekkers die enkel niet-metalen dakbedekkingen aanbrengen aan gebouwen en zij die metalen dakbedekkingen aan gebouwen aanbrengen (KB van 14 januari 1975). Onder de niet-metalen dakbedekkingen vallen niet: de dakafdichtingswerken en de dakbedekkingen met riet. 2.2 Gegevens uit de opleidingenwereld 2.2.1 Opleidingenaanbod Opleidingen voor dakdekker(of delen ervan) worden aangeboden in het voltijds en het deeltijds secundair beroepsonderwijs (BSO, DBSO). Buiten het onderwijs worden opleidingen aangeboden door het paritair leercomité voor de bouw, VDAB en VIZO. 2.2.1.1 Overzicht van het met het beroepencluster direct overeenstemmende opleidingenaanbod Het BSO biedt binnen het studiegebied Bouw in het 3 de jaar van de 3 de graad de studierichting Dakwerken BSO aan en binnen het studiegebied Koeling en warmte in het 3 de jaar van de 3 de graad de studierichting Non-ferro metalen dakbedekkingen BSO.
4 BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL DAKDEKKER In het deeltijds onderwijs komen de benamingen Dakbedekker en Dakwerker* voor. De met een * gemerkte opleiding wordt ook in het jongerenleerlingenwezen (JLW) in samenspraak met het paritair leercomité voor de bouw aangeboden. Schematisch overzicht van het aanbod GO CVPO OVSG VSKO Voltijds - - - Deeltijds - - De Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB) organiseert de opleiding Dakdekker. Het Vlaams Instituut voor het Zelfstandig Ondernemen (VIZO) organiseert de opleidingen Dakdekker - plaatser van niet-metalen dakbedekkingen en Zinkwerker-metalen dakbedekkingen, zowel voor ondernemers als in leertijd. 2.2.1.2 Overzicht van het met het beroepencluster aanverwante opleidingenaanbod De Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB) organiseert de opleiding Dakafdichter. Het Vlaams Instituut voor het Zelfstandig Ondernemen (VIZO) organiseert de opleidingen Dakdichtingswerker - platte daken en Dichtingswerker-asfaltwerker, zowel voor ondernemers als in leertijd. 2.2.1.3 Onderzoek naar de bevolking van de opleidingen In het schooljaar 1998-99 volgden in het 3 de jaar van de 3 de graad van het voltijds beroepsonderwijs 17 jongens de studierichting Dakwerken BSO, in het schooljaar 1999-2000 waren dat er 19; Geen enkele leerling volgde de studierichting Non-ferro metalen dakbedekkingen BSO. In het schooljaar 1999-2000 volgden, volgens een bevraging bij de coördinatoren, in het DBSO 11 jongens de opleiding Dakbedekker en 2 jongens de opleiding Dakwerken. De Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB) had in 2000 een 45-tal cursisten in de opleiding Dakdekker. 2.2.2 Regionale spreiding van het opleidingenaanbod en de tewerkstelling in Vlaanderen en het Brussels Gewest De opleiding wordt in Vlaanderen op verscheidene plaatsen aangeboden en afgestudeerden kunnen in de hele Vlaamse en Brusselse regio aan het werk. 2.3 Verantwoording van het te ontwikkelen beroepsopleidingsprofiel Zowel in het beroepsprofiel Dakdekker (sector Bouw) als in het beroepsprofiel Sanitair installateur (sector Metaal-Elektriciteit-Kunststoffen) komt het onderdeel Metalen dakbedekkingen voor. Daar dat deel van de beroepsprofielen onder
BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL DAKDEKKER 5 meer ook in twee verschillende studiegebieden aan bod kan komen, was uitgebreid en gezamenlijk overleg hier onontbeerlijk. De fase waarin het beroepsopleidingsprofiel ontwikkeld wordt, biedt sociale partners en opleidingeninstanties (binnen en buiten onderwijs) een platform om samen af te spreken wat essentieel is. Zo wordt voor alle partijen duidelijk wat de beroepsopleiding minimaal moet aanbieden en wat de sociale partners van iemand die de beroepsopleiding gevolgd heeft, precies kunnen verwachten. Het voorliggend beroepsopleidingsprofiel beantwoordt aan die vraag en maakt het mogelijk dat de beroepsopleiding aansluit bij de vraag van de arbeidswereld.
6 BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL DAKDEKKER 3 HET BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL (BOP) 3.1 Benaming van het beroepsopleidingsprofiel Het beroepsopleidingsprofiel heet Dakdekker en beschrijft de kwalificatie Dakdekker met 2 deelkwalificaties: de deelkwalificatie Plaatsen van elementen dakbedekkingen (pannen en leien); de deelkwalificatie Plaatsen van non-ferrometalen dakbedekkingen 2. 3.2 Globale omschrijving van het beroepsopleidingsprofiel De leerling/cursist leert de eigen werkzaamheden voor het plaatsen van elementen dakbedekkingen (pannen en leien) organiseren, een dakbedekking met pannen en een dakbedekking met leien plaatsen; de eigen werkzaamheden voor het plaatsen van een metalen dakbedekking organiseren en non-ferrometalen dakbedekking in banen plaatsen. 3.3 Concrete vertaalslag 3.3.1 Bijeenbrengen van de relevante beroepsprofielen Het beroepsopleidingsprofiel wordt afgeleid van het beroepsprofiel Dakdekker (SERV/FVB, 1998). 3.3.2 Evaluatie van de taken uit het beroepsprofiel Het toegeleverde beroepsprofiel kan ondergebracht worden in type A: dat is een beroepsprofiel dat takenclusters omvat voorzien van kennis, attitudes en contextgegevens. 2 In het beroepsopleidingsprofiel Sanitair installateur-loodgieter heet deze deelkwalificatie Installateur metalen dakbedekkingen.
BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL DAKDEKKER 7 3.3.3 Selectie van takenclusters en taken De takenclusters van het beroepsprofiel Dakdekker werden als volgt omgezet in vaardigheidsclusters: BEROEPSPROFIEL Voorbereidende taken: Plannen van de werkzaamheden (tabel 1.1.1) Inrichten van de bouwplaats (tabel 1.1.2) Installeren van materiaal voor het werken in de hoogte (tabel 1.1.3) Controleren van de dakstructuur en eventueel verwijderen van oude dakbedekking (tabel 1.1.4) Uitvoerende taken: Leggen van een onderdak bij hellende daken (tabel 1.2.1) Plaatsen van isolatie (tabel 1.2.2) Plaatsen van traditionele dakbedekkingsmaterialen op hellende daken (tabel 1.2.3) Pannendaken (tabel 1.2.3.1) Dakbedekkingen met natuurleien (tabel 1.2.3.2) Dakbedekkingen met leien in vezelcement (tabel 1.2.3.3) Dakbedekkingen met golfplaten in vezelcement (tabel 1.2.3.4) Dakbedekking met asfaltleien (tabel 1.2.3.5) Houten daken (tabel 1.2.3.6) Plaatsen van metalen dakbedekkingen Gebruik van metaal (tabel 1.2.4.1) Dakgoten en hemelwaterafvoeren vervaardigen en aanbrengen (tabel 1.2.4.2) Metalen dakbedekkingen vervaardigen, verbinden en aanbrengen (tabel 1.2.4.3) verbindingen met staande naad (tabel 1.2.4.3.1) verbindingen met roefnaad (tabel 1.2.4.3.2) De aansluitingsbewerkingen (tabel 1.2.4.4) aansluiting met de bovenrand van het dak (tabel 1.2.4.4.1) aansluiting met de dakonderrand (tabel 1.2.4.4.2) aansluiting met de flank (tabel 1.2.4.4.3) Gevelbekledingen uitvoeren (tabel 1.2.5) Vervangen/vernieuwen van daken (tabel 1.2.6) Onderhouden of herstellen van daken (tabel 1.2.7) Ondersteunende taken: Letten op veiligheid en hygiëne (tabel 1.3.1) Opruimen van de bouwplaats (tabel 1.3.2) Kwaliteitszorg (tabel 1.3.3) BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL Deelkwalificatie: Plaatsen van de elementen dakbedekkingen (pannen en leien) Vaardigheidscluster 1: Het eigen werk voor het plaatsen van elementen dakbedekkingen (pannen en leien) organiseren Vaardigheidscluster 2: Dakbedekking met pannen plaatsen Vaardigheidscluster 3: Dakbedekking met leien plaatsen Deelkwalificatie: Plaatsen van nonferrometalen dakbedekkingen* Vaardigheidscluster 4: Het eigen werk voor het plaatsen van metalen dakbedekking organiseren Vaardigheidscluster 5: Non-ferrometalen dakbedekking in banen plaatsen (* deze deelkwalificatie maakt ook deel uit van het BOP Sanitair installateur-loodgieter)
8 BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL DAKDEKKER Niet opgenomen taken: Aan de werfvergadering met de betrokken partijen (opdrachtgever, architecten) deelnemen en zorgen voor De praktische organisatie van de bouwplaats worden door de vertegenwoordigers van de sector in de commissie als een taak voor de patroon of ploegbaas beschouwd en worden bijgevolg niet als vaardigheid in het BOP opgenomen; Dakbedekkingen met golfplaten in vezelcement worden volgens de vertegenwoordigers van de sector in de commissie vooral bij industriële gebouwen toegepast. Andere industriële dakbedekkingen, bv. geprofileerde staalplaten, worden ook niet in het beroepsprofiel vermeld. Industriële dakbedekkingen behoren volgens de sectorcommissie niet tot dit beroepsopleidingsprofiel. Eenvoudige gebinten voor hellende daken tot stand brengen : het maken van gebinten behoort tot het beroepsprofiel Daktimmerman. Schoorstenen herstellen vereist metseltechnieken. Omdat die tot het beroepsprofiel Metselaar behoren, worden de vaardigheden niet in het beroepsopleidingsprofiel voor de beginnend dakdekker opgenomen. Toegevoegde vaardigheden: voegen volgens instructies dichten NB. Met de vaardigheden zoals die in het Plaatsen van elementen dakbedekkingen en Plaatsen van non-ferrometalen dakbedekkingen omschreven staan, heeft de beginnende beroepsbeoefenaar ook de technieken voor het aanbrengen van gevelbekledingen met elementen en metaal verworven. De beginnende plaatser van elementen dakbedekkingen (pannen en leien) heeft de clusters 1, 2 en 3 verworven; de beginnende plaatser van non-ferrometalen dakbedekkingen heeft de clusters 4 en 5 verworven; de beginnende Dakdekker heeft de clusters 1, 2, 3, 4 en 5 verworven. 3.3.4 Formulering van vaardigheden met de bijbehorende kennis, inhouden en context De specifieke mate van van de vaardigheden en kennis wordt genuanceerd aan de hand van volgende criteria: Vaardigheden V1 = oriëntering Een cluster van vaardigheden waarmee de lerende/beginnende beroepsbeoefenaar kennis maakt. Hij/zij neemt deze vaardigheden waar of voert ze kort uit om een beter beeld te krijgen van de beroepsactiviteiten binnen de bedrijfstak. = onder begeleiding uitvoeren. De lerende/beginnende beroepsbeoefenaar voert deze vaardigheden uit in situaties waarin het voordoen/nadoen een rol spelen of waarin de verantwoordelijkheid voor de uitvoering bij derden ligt. = zelfstandig uitvoeren De lerende/beginnende beroepsbeoefenaar voert deze vaardigheden uit in situaties waarin hij/zij op eigen initiatief handelt of waarin de verantwoordelijkheid bij de lerende zelf ligt.
BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL DAKDEKKER 9 V4 = begeleidend uitvoeren De lerende/beginnende beroepsbeoefenaar voert deze vaardigheden uit in situaties waarin hij/zij de verantwoordelijkheid voor de uitvoering door derden op zich neemt. Ondersteunende kennis K1 = feitelijke kennis Deze kennis is op herkenning uit te voeren. (Dit niveau kan omschreven worden door middel van werkwoorden van het type: reproduceren, bewust zijn, herinneren, herkennen, registreren, opnoemen, aanduiden, benoemen, opsommen ) = begripsmatige kennis Deze kennis is op inzicht terug te voeren. (Begrijpen, verstaan, aantal aangeven, verband uitdrukken, bewijzen, voorbeelden geven, typren, de essentie aangeven, omschrijven, met eigen woorden zeggen ) K3 = kennistoepassing Deze kennis past de feitelijke en begripsmatige kennis toe. (Gevarieerd aanwenden, uitwerken, beoordelen, evalueren, produceren, vergelijken met, structureren ) K4 = integrerende kennis De kennis in nieuwe situaties toepassen en zoeken naar innovaties.
10 BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL DAKDEKKER 3.3.5 Concrete uitwerking van de vertaalslag 3.3.5.1 Deelkwalificatie: Plaatsen van elementen dakbedekkingen (pannen en leien) CLUSTER 1: HET EIGEN WERK VOOR HET PLAATSEN VAN ELEMENTEN DAKBEDEKKINGEN ORGANISEREN Cluster van vaardigheden De beginnende beroepsbeoefenaar kan: 1.1 richtlijnen in verband met veiligheid, gezondheid en milieu uitvoeren 1.2 collectieve beschermingsmiddelen volgens richtlijnen aanbrengen en gebruiken 1.3 individuele beschermende maatregelen voor de veiligheid en gezondheid toepassen 1.4 in teamverband de werkplek inrichten 1.5 op basis van een werkopdracht het eigen werk plannen 1.6 uitvoeringstekeningen lezen 1.7 schetsen als communicatiemiddel en daarbij geometrische verhoudingen respecteren 1.8 voor het uitvoeren van de opdracht uit de beschikbare materialen, gereedschappen en machines een geschikte keuze maken Ondersteunende kennis (K) en vaardigheden (V) collectieve veiligheidsvoorzieningen bij dakwerken pictogrammen K1 individuele beschermingsmiddelen K3 risico s eigen aan de sector risico s eigen aan het beroep en de te nemen veiligheidsmaatregelen principes van ergonomie voor de dakwerker werkplekinrichting werkmethode daktypes en dakvormen dakopbouw en samenstellende onderdelen: soorten, kenmerken en toepassingsgebied elementaire begrippen van bouwfysica klimatologische invloeden op een dak schaal, schaalfactor, legende, symbolen kunnen planlezen materialenkennis onverenigbaarheid van materialen gereedschappen en machines voor dakdekken
BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL DAKDEKKER 11 Cluster van vaardigheden De beginnende beroepsbeoefenaar kan: 1.9 de hoeveelheid materiaal nodig voor de uitvoering van de opdracht bepalen 1.10 controleren of geleverde materialen conform zijn met de leveringsbon en ze in ontvangst nemen 1.11 materialen volgens instructies opslaan en beschermen 1.12 ladders veilig opstellen en stabiel bevestigen 1.13 controleren of er voldoende materialen aanwezig zijn op de bouwplaats, behoeften tijdig doorgeven 1.14 de werkomgeving in orde en proper houden 1.15 materiaalresten en afval volgens instructies sorteren en opslaan 1.16 de eigen administratie (gepresteerde werkuren, verbruikt materiaal, ) volgens instructies bijhouden 1.17 gereedschappen en machines werkklaar houden en defecten melden Ondersteunende kennis (K) en vaardigheden (V) dakvlakken kunnen opmeten oppervlakten en inhouden kunnen berekenen handelsmaten van materialen rubrieken in een leveringsbon opslagtechnieken en -middelen beschermtechnieken en -middelen onderhoudstechnieken voor machines en gereedschappen K1
12 BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL DAKDEKKER CLUSTER2: DAKBEDEKKING MET PANNEN PLAATSEN Cluster van vaardigheden De beginnende beroepsbeoefenaar kan: 2.1 in teamverband en volgens instructies stellingen veilig monteren en demonteren 2.2 in teamverband een ladderlift volgens instructies veilig monteren, stabiel opstellen en demonteren 2.3 materialen en gereedschap veilig en volgens instructies naar het dak brengen en veilig en volgens instructies opslaan 2.4 op basis van gegevens in de werkopdracht materialen en gereedschap veilig verplaatsen en zo ordenen dat de opdracht optimaal uitgevoerd kan worden 2.5 de dakstructuur visueel nazien en oordelen of de werken volgens opdracht uitgevoerd kunnen worden 2.6 een onderdak en tengellatten plaatsen 2.7 isolatie bij een warm hellend dak plaatsen 2.8 een dakvlak opmeten 2.9 de latafstand bepalen en de panlatten bevestigen 2.10 pannen leggen en bevestigen Ondersteunende kennis (K) en vaardigheden (V) montage- en demontagetechnieken voor stellingen gebruiks- en veiligheidsvoorschriften bij ladderliften horizontale en verticale verplaatsingstechnieken stapeltechnieken hef-, til- en verplaatsingstechnieken toepassen elementaire kennis van diverse houtsoorten de correcte uitvoering van een dakstructuur onderdak: soorten, kenmerken en toepassingsgebied soorten isolatie, kenmerken en toepassingsgebied factoren die de latafstand en de latdikte beïnvloeden uitzettechnieken pannen: soorten, kenmerken, toepassingsgebied pannen kunnen zagen en slijpen
BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL DAKDEKKER 13 Cluster van vaardigheden De beginnende beroepsbeoefenaar kan: 2.11 aansluitingen tegen opkanten uitvoeren, slabben plaatsen en voegen volgens instructies dichten 2.12 volgens instructies te integreren elementen plaatsen 2.13 de dakbedekking aan de nok aansluiten en de aansluiting afdekken 2.14 de dakbedekking aan de hoekkeper aansluiten en de aansluiting afdekken Ondersteunende kennis (K) en vaardigheden (V) aansluitingstechnieken voor slabben materialen en technieken voor voegdichting elementen die geïntegreerd kunnen worden aansluitings- en bevestigingstechnieken afdekkingsmaterialen en -technieken zaag- en slijptechnieken voor pannen aansluitings- en bevestigingstechnieken afdekkingsmaterialen en -technieken aansluitings- en bevestigingstechnieken 2.15 de dakbedekking aan een kilgoot aansluiten 2.16 de dakrand afwerken aansluitings- en bevestigingstechnieken 2.17 bakgoten bekleden bekledingsmateriaal en bijbehorende plaatsingstechnieken 2.18 hanggoten plaatsen uitzetting van metalen hanggoten: soorten, kenmerken, toepassingsgebied bevestigingsmaterialen 2.19 de dakbedekking aan een goot aansluiten 2.20 volgens instructies ontvanginrichtingen voor standleidingen met hun hemelwater: soorten, specifieke onderdelen kenmerken en toepassingsgebied plaatsen en aansluiten aansluitingstechnieken aansluitingstechnieken
14 BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL DAKDEKKER CLUSTER 3: DAKBEDEKKING MET LEIEN PLAATSEN Cluster van vaardigheden De beginnende beroepsbeoefenaar kan: 3.1 in teamverband en volgens instructies stellingen veilig monteren en demonteren 3.2 in teamverband een ladderlift volgens instructies veilig monteren, stabiel opstellen en demonteren 3.3 materialen en gereedschap veilig en volgens instructies naar het dak brengen en veilig en volgens instructies opslaan 3.4 op basis van gegevens in de werkopdracht materialen en gereedschap veilig verplaatsen en zo ordenen dat de opdracht optimaal uitgevoerd kan worden 3.5 de dakstructuur visueel nazien en oordelen of de werken volgens opdracht uitgevoerd kunnen worden Ondersteunende kennis (K) en vaardigheden (V) montage- en demontagetechnieken voor stellingen gebruiks- en veiligheidsvoorschriften bij ladderliften horizontale en verticale verplaatsingstechnieken stapeltechnieken hef-, til- en verplaatsingstechnieken toepassen elementaire kennis van diverse houtsoorten de correcte uitvoering van een dakstructuur 3.6 een bebording plaatsen 3.7 een onderdak en tengellatten onderdak: soorten, kengebied plaatsen merken en toepassings- 3.8 isolatie bij een warm hellend dak plaatsen 3.9 een dakvlak opmeten 3.10 de latafstand bepalen en de panlatten bevestigen 3.11 leien leggen en bevestigen soorten isolatie, kenmerken en toepassingsgebied factoren die de latafstand en de latdikte beïnvloeden uitzettechnieken leien: soorten, kenmerken, toepassingsgebied plaatsingstechnieken snij- en kaptechnieken natuurleien kunnen sorteren op dikte en kwaliteit leien kunnen snijden en kappen
BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL DAKDEKKER 15 Cluster van vaardigheden De beginnende beroepsbeoefenaar kan: 3.12 aansluitingen tegen opkanten uitvoeren, slabben plaatsen en voegen volgens instructies dichten 3.13 volgens instructies te integreren elementen plaatsen 3.14 de dakbedekking aan de nok aansluiten en de aansluiting afdekken 3.15 de dakbedekking aan de hoekkeper aansluiten en de aansluiting afdekken 3.16 de dakbedekking aan een kilgoot aansluiten 3.17 de dakbedekking aan de dakrand aansluiten Ondersteunende kennis (K) en vaardigheden (V) aansluitingstechnieken voor slabben materialen en technieken voor voegdichting elementen die geïntegreerd kunnen worden aansluitings- en bevestigingstechnieken afdekkingsmaterialen en -technieken invlechtingstechnieken aansluitings- en bevestigingstechnieken afdekkingsmaterialen en -technieken invlechtingstechnieken aansluitings- en bevestigingstechnieken invlechtingstechnieken aansluitings- en bevestigingstechnieken leivorm kunnen aanpassen 3.18 bakgoten bekleden bekledingsmateriaal en bijbehorende plaatsingstechnieken 3.19 hanggoten plaatsen uitzetting van metalen hanggoten: soorten, kenmerken, toepassingsgebied bevestigingsmaterialen 3.20 de dakbedekking aan een goot aansluiten 3.21 volgens instructies ontvanginrichtingen voor standleidingen met hun hemelwater: soorten, specifieke onderdelen kenmerken en toepassingsgebied plaatsen en aansluiten aansluitingstechnieken aansluitingstechnieken
16 BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL DAKDEKKER 3.3.5.2 Deelkwalificatie: Plaatsen van non-ferrometalen dakbedekking CLUSTER 4: HET EIGEN WERK VOOR HET PLAATSEN VAN EEN METALEN DAKBEDEKKING ORGANISEREN Cluster van vaardigheden De beginnende beroepsbeoefenaar kan: 4.1 richtlijnen in verband met veiligheid, gezondheid en milieu uitvoeren 4.2 collectieve beschermingsmiddelen volgens richtlijnen aanbrengen en gebruiken 4.3 individuele beschermende maatregelen voor de veiligheid en gezondheid toepassen 4.4 in teamverband de werkplek inrichten 4.5 op basis van een werkopdracht het eigen werk plannen 4.6 uitvoeringstekeningen lezen 4.7 schetsen als communicatiemiddel en daarbij geometrische verhoudingen respecteren 4.8 voor het uitvoeren van de opdracht uit de beschikbare materialen, gereedschappen en machines een geschikte keuze maken Ondersteunende kennis (K) en vaardigheden (V) collectieve veiligheidsvoorzieningen bij dakwerken pictogrammen K1 individuele beschermingsmiddelen K3 risico s eigen aan de sector risico s eigen aan het beroep en de te nemen veiligheidsmaatregelen principes van ergonomie voor de dakwerker werkplekinrichting werkmethode daktypes en dakvormen dakopbouw en samenstellende onderdelen: soorten, kenmerken en toepassingsgebied elementaire begrippen van bouwfysica uitzetting van metalen klimatologische invloeden op een dak schaal, schaalfactor, legende, symbolen kunnen planlezen materialenkennis onverenigbaarheid van materialen gereedschappen en machines voor dakdekken
BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL DAKDEKKER 17 Cluster van vaardigheden De beginnende beroepsbeoefenaar kan: 4.9 de hoeveelheid materiaal nodig voor de uitvoering van de opdracht bepalen 4.10 controleren of geleverde materialen conform zijn met de leveringsbon en ze in ontvangst nemen 4.11 materialen volgens instructies opslaan en beschermen 4.12 ladders veilig opstellen en stabiel bevestigen 4.13 controleren of er voldoende materialen aanwezig zijn op de bouwplaats, behoeften tijdig doorgeven 4.14 de werkomgeving in orde en proper houden 4.15 materiaalresten en afval volgens instructies sorteren en opslaan 4.16 de eigen administratie (gepresteerde werkuren, verbruikt materiaal, ) volgens instructies bijhouden 4.17 gereedschappen en machines werkklaar houden en defecten Ondersteunende kennis (K) en vaardigheden (V) dakvlakken kunnen opmeten oppervlakten en inhouden kunnen berekenen handelsmaten van materialen rubrieken in een leveringsbon opslagtechnieken en -middelen beschermtechnieken en -middelen onderhoudstechnieken voor machines en gereedschappen K1
18 BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL DAKDEKKER CLUSTER 5: NON-FERROMETALEN DAKBEDEKKING IN BANEN PLAATSEN Cluster van vaardigheden De beginnende beroepsbeoefenaar kan: 5.1 in teamverband en volgens instructies stellingen veilig monteren en demonteren 5.2 in teamverband een ladderlift volgens instructies veilig monteren, stabiel opstellen en demonteren 5.3 materialen en gereedschap veilig en volgens instructies naar het dak brengen en veilig en volgens instructies opslaan 5.4 op basis van gegevens in de werkopdracht materialen en gereedschap veilig verplaatsen en zo ordenen dat de opdracht optimaal uitgevoerd kan worden 5.5 metalen dakonderdelen volgens uitvoeringstekeningen/instructies/zelfgedane opmetingen vervaardigen 5.6 de ondergrond visueel nazien en oordelen of de werken volgens opdracht kunnen worden uitgevoerd 5.7 een scheidingslaag plaatsen 5.8 metalen bladen en banen met staande naad plaatsen, felsen en de dwarsverbindingen uitvoeren Ondersteunende kennis (K) en vaardigheden (V) montage- en demontagetechnieken voor stellingen gebruiks- en veiligheidsvoorschriften bij ladderliften horizontale en verticale verplaatsingstechnieken stapeltechnieken hef-, til- en verplaatsingstechnieken toepassen non-ferrometalen: soorten, kenmerken snij- en kniptechnieken plooi- en drijftechnieken rek- en stuiktechnieken soldeertechnieken lastechnieken voor lood gereedschappen en machines soorten en staat van de ondergrond impact van de onderlinge onverenigbaarheid van materialen, producten scheidingslagen: functie, soorten, kenmerken en toepassingsgebied plaatsings- en bevestigingstechniek voor klangen plaatsings- en uitvoeringstechniek voor staande naad invloed van temperatuur, wind en de helling van het dak op de keuze van de plaatsings- en bevestigingstechniek
BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL DAKDEKKER 19 Cluster van vaardigheden De beginnende beroepsbeoefenaar kan: 5.9 metalen bladen en banen met een roefnaad plaatsen, roeflatten en roefklangen plaatsen en de dwarsverbindingen uitvoeren 5.10 aansluitingen tegen opkanten uitvoeren, slabben plaatsen en voegen volgens instructies dichten 5.11 volgens instructies te integreren elementen plaatsen en afwerken 5.12 de dakbedekking aan de nok aansluiten en de aansluiting afdekken 5.13 de dakbedekking aan de hoekkeper aansluiten en de aansluiting afdekken 5.14 de dakbedekking aan een kilgoot aansluiten Ondersteunende kennis (K) en vaardigheden (V) roeflatten: vorm en bevestigingstechniek plaatsings- en bevestigingstechniek voor roefklangen plaatsings- en uitvoeringstechniek voor roefnaad aansluitingstechnieken voor slabben materialen en technieken voor voegdichting aansluitings- en bevestigingstechnieken invloed van de vorm van de nok op de keuze van de aansluitingstechniek afdekkingstechnieken aansluitings-en bevestigingstechnieken aansluitings-en bevestigingstechnieken 5.15 bakgoten bekleden 5.16 hanggoten plaatsen hanggoten: soorten, kenmerken, toepassingsgebied bevestigingsmaterialen 5.17 de dakbedekking aan een goot aansluiten 5.18 volgens instructies ontvanginrichtingen voor standleidingen met hun hemelwater: soorten, specifieke onderdelen kenmerken en toepassingsgebied plaatsen en aansluiten aansluitingstechnieken aansluitingstechnieken
20 BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL DAKDEKKER 3.3.6 Beroepshoudingen Volgende beroepshoudingen zijn voor de Dakdekker van bijzonder belang: Precisie Oog hebben voor detailafwerking om een kwaliteitsvol resultaat te kunnen bereiken. Orde Bereid zijn ordelijk en planmatig te werken om kwaliteitsvol werk te kunnen afleveren. Zorg dragen voor materiaal, gereedschap en machines. Veiligheidsbewustzijn Bereid zijn voortdurend rekening te houden met de veiligheidsrisico s van het beroep en zijn handelingen daarop afstemmen om te allen tijde ongevallen te voorkomen. Verantwoordelijkheidszin Zich ervan bewust zijn dat dakdekken een heel delicaat werk is - het dak is de kroon op het bouwwerk - en dat niet-correct uitgevoerde werken grote schade kunnen veroorzaken. Zin voor initiatief Bereid zijn om tijdens de uitvoering van het werk rekening te houden met wisselende weersomstandigheden en actief en pro-actief maatregelen treffen om de uitvoering zo goed mogelijk te laten verlopen. Zin voor samenwerking Het aanbrengen van een dakbedekking vereist van de dakdekker dat hij bereid is om samen en in overleg met collega s aan eenzelfde opdracht te werken. 3.3.7 Contextgegevens 3 Er zijn aanzienlijke verschillen tussen bedrijven mogelijk, wat belangrijke gevolgen heeft voor de arbeidsorganisatie. In kleine firma s is niet steeds een ploegbaas per bouwplaats aanwezig zodat het bijsturen van en de controle op het werk eerder indirect verlopen. Dat brengt met zich mee dat de werknemers zelfstandig moeten kunnen werken. Ook in grote bedrijven bestaat de tendens om de werknemers meer zelfstandigheid en verantwoordelijkheid toe te kennen. Het werk van de dakdekker is ook sterk afhankelijk van het weer. De dakdekker moet zich kunnen aanpassen aan de wisselende weersomstandigheden die eigen zijn aan het buitenwerk. Voor dakwerk zijn er een aantal fysieke minimumvoorwaarden: intacte motoriek en coördinatievermogen, geen hoogtevrees. 3.4 Niveau van de kwalificatie In de regel zijn dakdekkers enkel verantwoordelijk voor de uitvoering van het opgedragen werk. De planning en de coördinatie ervan gebeurt door de ploegbaas. Er is ook sprake van een coöperatieve verantwoordelijkheid waar dakdekkers met collega s samenwerken. Het takenpakket bestaat voornamelijk uit het toepassen van routines en standaardprocedures. Het betreft beroepsgebonden vaardigheden en kennis. 3 Onderzoek naar de kwalificatiebehoeften voor de dakafdichter, HIVA/FVB, Brussel, 1997 en Onderzoek naar de kwalificatiebehoeften voor de dakdekker, SERV/FVB, Brussel, 1998.
BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL DAKDEKKER 21 Gezien de mate van verantwoordelijkheid, complexiteit van de arbeidssituatie en transfer stelt de uitgebreide sectorcommissie voor de kwalificatie dakdekker op niveau 2 te plaatsen. 4 BIBLIOGRAFIE Onderzoek naar de kwalificatiebehoeften voor dakdekker, Brussel, SERV/Fonds voor de Vakopleiding in de Bouwnijverheid, 1998. Onderzoek naar de kwalificatiebehoeften voor sanitair installateur, Brussel, SERV/Fonds voor de Vakopleiding in de Bouwnijverheid, 1997. Handleiding voor het schrijven van beroepsopleidingsprofielen voor het secundair en volwassenenonderwijs., Brussel, Dienst voor Onderwijsontwikkeling, 1998. Statistisch jaarboek van het Vlaams onderwijs, Brussel, Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap - Departement Onderwijs. 5 MEDEWERKERS AAN DE SECTORCOMMMIS- SIE Gilbert Vanden Borre, voorzitter, VVKSO Stefaan Vermeulen / Els De Croock, Fonds voor Vakopleiding in de Bouw Marcel Van den Bosch, Confederatie Bouw Dak (CBD) Johan Wauman, Belgische Vereniging van Aannemers van Dichtingswerken (BEVAD) Michel Colemans, Landsbond der Belgische Installateurs Sanitair (LBIS) Georges Van Goethem, Stedelijk Polytechnisch Instituut Antwerpen, OVSG Gilbert Notte, Onze-Lieve-Vrouw ter Duin, Zeebrugge, VVKSO Maurice De Hoef, Sint-Lambertusinstituut, Heist-op-den-Berg, VVKSO Wim Coppens, GO Philippe Van Herreweghe, KTA 1, Aalst Herman Van den Branden, OVSG Inge De Saedeleir, VIZO Patrick Decolvenaer, VDAB Chris Van den Vreken, Dienst voor Onderwijsontwikkeling Rita Vanheste, Vlaamse Onderwijsraad
22 BEROEPSOPLEIDINGSPROFIEL DAKDEKKER Bijlage 1: BEROEPENSTRUCTUUR bagger kraanbestuurder werktuigkundige voor baggervaart baggerwerker torenkraanbestuurder bestuurder mobiele kraan en verreiker boorder bronbemaler weg- en waterbouw heimachinist chauffeur bouwplaatsmachinist wegenwerker natuursteenbewerker metselaar bekister ijzervlechter ruwbouw werfbediener betonhersteller prefab-monteerdevoeger gevelwerker dekvloerlegger afwerking ruwbouw tegelzetter stukadoor dak hout glas dakdekker dakafdichter schrijnwerker-timmerman interieurbouwer glaswerker stellingbouwer bouwinstallaties industriële isolateur monteur CV sanitair installateur verf schilder-decorateur industrieel schilder magazijnier