studienamiddag "Nieuws over de zon" Inhoud: Voorstelling VEI Technische aandachtspunten PV installatie

Studienamiddag Gent, 13 okt. 2011 Antwerpen, 18 okt. 2011 Hasselt, 19 okt. 2011 Brussel, 26 okt. 2011 Leuven, 27 okt. 2011 Studienamiddag Gent, 13 okt. 2011 Antwerpen, 18 okt. 2011 Hasselt, 19 okt. 2011 Brussel, 26 okt. 2011 Leuven, 27 okt. 2011 1 Studienamiddag: Nieuws over de zon Inhoud: Voorstelling VEI Technische aandachtspunten PV installatie o Ongewenst uitschakelen omvormers: oorzaken en oplossingen o Bestaande elektrische installatie aanpassen bij plaatsen van PV installatie? o Groenestroom meter: MID-markering Invloed van beschaduwing op PV en preventieve inschatting. Certificering van PV-installateurs volgens de Europese Richtlijn: stand van zaken 2 www.vei.be 1

Voorstelling VEI VEI = Vlaams Elektro Innovatiecentrum vzw Technisch kenniscentrum van en voor de elektroinstallatiebedrijven Initiatiefnemers: federaties Financiering: Door elektro-sector via het Fonds voor Bestaanszekerheid en Tecnolec vzw Vlaamse subsidies Prestaties op projectbasis 3 Voorstelling VEI VEI vzw = Vlaams Elektro innovatiecentrum ( 1996) Kenniscentrum van en voor de elektro-installatiesector Ondersteuning van Tecnolec vzw/asbl ( 2002) Nationale sector-organisatie uit het FBZ/FSE Ondersteuning en coördinatie technologische dienst- en adviesverlening Tecnolec NL = VEI Tecnolec FR = Technifutur Evolutie naar één nationale organisatie: Tecnolec 4 www.vei.be 2

Hoofdactiviteiten VEI Technologische Dienstverlening: partners reactief proactief Reglementering en normalisatie Innovatiestimulering Technologie Wacht Nieuwsbrieven focusberichten Certificatie en labeling Kwaliteitslabel Domotica Quest vzw D O M O T I C S Eur. Richtlijn: Certificatie installateurs duurzamen tecnnieken (consortium) 5 Contact VEI vzw / Tecnolec Adres: BEMT-gebouw Kleinhoefstraat 6-2440 Geel Contact: Algemeen: 014/57.96.10 / info@vei.be Technische Advies Dienst: 014/57.96.09 / tad@vei.be Contactpersoon: Kris Van Dingenen, Algemeen Directeur 014/57.96.06 / kris.vandingenen@vei.be Contactpersoon PV technologie: Emiel Torfs, Technologisch Adviseur 014/57.96.04 / emiel.torfs@vei.be 6 www.vei.be 3

Studienamiddag: Nieuws over de zon Inhoud: Voorstelling VEI Technische aandachtspunten PV installatie o Ongewenst uitschakelen omvormers: oorzaken en oplossingen o Bestaande elektrische installatie aanpassen bij plaatsen van PV installatie? o Groenestroom meter: MID-markering Invloed van beschaduwing op PV en preventieve inschatting. Certificering van PV-installateurs volgens de Europese Richtlijn: stand van zaken 7 Ongewenst uitschakeling PV installaties Situatieschets: Injectie van vermogen indien uitgangspanning van de omvormer hoger is dan de netspanning Geen injectie van vermogen indien de uitgangspanning omvormer hoger is dan de ingestelde uitschakelgrens van de omvormer Parameters: Plaats van de inkoppeling op het net (impedantie van het net) Aanwezigheid van andere decentrale producties in de omgeving Impedantie elektrische binneninstallatie tot de omvormer 8 www.vei.be 4

Spanningsval L 1 N 230 V + 10% L 2 L 3 max 1,2 % 230 V ± 10% 230 V 8,8% 9 Spanningsval L 1 N L 2 L 3 230 V + 10% Reglement voor netkoppeling DNB : Infrax Spanningsval aansluitkabel: 1% binnen installatie : 1 % DNB 1% Vermogen PV installatie 230 V 8,8% Instelling omvormer Norm IEC 60364-5-52 DNB NORM 3% 1% = 10 www.vei.be 5

Spanningsverloop U max (+10%) 253V U max (-10%) 207V Decentrale productie Einde van het net 11 Gevolgen Gevolgen van injectie van zonne-energie op het laagspanningsnet: Verandering van netspanning (gelijktijdig in-/uitschakelen van meerdere injectiebronnen) Flikkering norm NBN EN 50160 Spanningskarakteristieken in openbare elektriciteitsnetten.. Registratie : Meldingen storingen 12 www.vei.be 6

Klachten 13 Mogelijke acties installateur Mogelijke acties installateur: Bij ontwerp: Spanningsval beperken Aansluitkabel: spanningsval < 1 % ( bij vermogen PV installatie) Binneninstallatie: Beperken van spanningsval tot maximum 1 % 3-fasige aansluiting: 3-fasige omvormer i.p.v. 1-fasige omvormer Eventueel vermogen verdelen over 1-fasige omvormers gespreid over 3-fasige aansluiting Lagere stromen kleinere spanningsval 14 www.vei.be 7

Mogelijke acties installateur http://www.infrax.be/nl/elektriciteit/groene-stroom/uitval-omvormer 15 Mogelijke acties installateur Mogelijke acties installateur: Bij installatie: Voorgeschreven kabels gebruiken Kabellengtes van het ontwerp respecteren Aandacht overgangsweerstanden (aansluitingen, connectoren, ) 16 www.vei.be 8

Mogelijke acties installateur Mogelijke acties installateur: problemen na installatie: Controle aansluitpunten van kabels (Overgangsweerstanden: aansluitingen, connectoren, ) Vergroten kabelsectie binneninstallatie Vergroten kabelsectie aansluitkabel Bij 3-fasige aansluiting: Overgaan naar 3-fasige omvormer of 1-fasige omvormers met kleiner vermogen verdelen over de drie fasen Omvormer aansluiten op fase met de laagste impedantie (impedantie is momentopname ) 17 Mogelijke acties door DNB: Mogelijke acties DNB Interventie op korte termijn: Voorwaarde: aansluitkabel en binnen installatie voldoen aan de spanningsval van 1 % Aanpassing van de spanningsregeling ter hoogte van de distributietransformator En/of het verleggen van de fase in de meterkast ( bij monofasige aansluiting). Daarna wordt gekeken om het laagspanningnet te versterken of het bijplaatsen van een distributiecabine Meer klachten voor klanten aangesloten op bovengrondsnet 18 www.vei.be 9

Innovatieve oplossingen Sturing van het uitgangsvermogen van de omvormer: Geen uitval (beperkte opbrengst) Stabielere spanningsniveaus (dips) Spanningen binnen opgelegde limieten Opbrengst optimaliseren door inschakeling vanaf bepaalde spanningsniveaus Bij invoering in meerdere omvormers groter aantal omvormers blijven operationeel Geen beperking meer naar aantal PV installaties op een net 19 Innovatieve oplossingen Actieve vermogen regeling door verschuiven van de energiebehoefte: Afstemmen van het energieverbruik op het aanbod ( zonne-energie) Elektrische verbruikers vereisen extra intelligentie Beperkte mogelijkheden bij residentiële toepassingen Netspanningsprofiel Vermogen Normaal verbruik Te hoge netspanning Verlies Verschuiven verbruik Meer eigen verbruik Verbruik Geen energie injectie door te hoge netspanning Vermijden van energie verlies door verschuiven van verbruik 20 www.vei.be 10

Innovatieve oplossingen Energiebeheersysteem (centraal / decentraal) = 21 Innovatieve oplossingen Netspanningsprofiel Vermogen Vermogen regeling door energie opslag zonder energie opslag Te hoge netspanning Verlies Met energie opslag Energie opslag Verbruik Geen energie injectie door te hoge netspanning Vermijden van energie verlies door energie opslag 22 www.vei.be 11

Innovatieve oplossingen Distributie transformatoren met automatische tapinstellingen Gebruikelijk op HS / MS Kan onder last en automatisch gebeuren Tap = f( U eind, S) U eind = spanning op het eind van de voedingslijn, S = doorsnede van de voedingskabel Tapinstelling kan het spanningsverschil tussen eerste en laatst aansluiting niet wegwerken Huidig net is zo niet opgebouwd ( wijzigingskost hoog) 23 Innovatieve oplossingen Regeling door injectie van reactief vermogen Impact lager dan bij injectie van actiefvermogen Gevolgen: aandacht bij dimensionering omvormers 24 www.vei.be 12

In de praktijk, voor kleine installaties die uitgerust zijn met een automatisch scheidingssysteem, tegen welke maximale spanning moet de scheiding gebeuren? Kleine decentrale productie-installaties zijn over het algemeen uitgerust met een automatisch scheidingssysteem. Zoals uitgelegd in Bijlage 4 van de C10/11, moet dit systeem voldoen aan de norm DIN VDE 0126-1-1 en zijn instelling moet eveneens voldoen aan deze norm en aan het AREI (art. 235). De C10/11 specificeert ook dat: Bij tegenstrijdigheid zijn de bepalingen van het AREI van kracht. Bij overspanning, legt de norm DIN VDE 0126-1-1 twee maximale limieten vast: de scheiding moet ogenblikkelijk gebeuren, zodra de spanning gelijk of hoger is dan 115% Un (= 264.5 V), de scheiding moet eveneens gebeuren wanneer gedurende een periode van 10 min. de spanning gelijk of hoger is dan 110% Un (= 253.0 V) Aan de andere kant legt het AREI een ogenblikkelijke scheiding op zodra de overspanning hoger dan 106% Un is (= 243.8V) Aangezien het AREI restrictiever is dan de norm, moet in principe de limiet van 106% Un toegepast worden. Er werd echter een akkoord bereikt in 2011 met de FOD Economie, om de limiet van 106% Un van het AREI te verwijderen. Daarom zijn de netbeheerders van mening dat men de volgende limieten kan kiezen voor het instellen van de automatische scheidingssystemen: Echter is de netgebruiker (DNG) alleen verantwoordelijk voor het al dan niet toepassen van deze limieten. In geen enkel geval zijn hogere spanningswaarden dan deze die opgegeven zijn in de tabel hierboven, toegelaten. 25 Studienamiddag: Nieuws over de zon Inhoud: Voorstelling VEI Technische aandachtspunten PV installatie o Ongewenst uitschakelen omvormers: oorzaken en oplossingen o Bestaande elektrische installatie aanpassen bij plaatsen van PV installatie? o Groenestroom meter: MID-markering Invloed van beschaduwing op PV en preventieve inschatting. Certificering van PV-installateurs volgens de Europese Richtlijn: stand van zaken 26 www.vei.be 13

FAQ S Vragen : Differentieels en PV installaties Bij een oudere huishoudelijke installatie waar geen verliesstroomschakelaar aanwezig is moet er een verliesstroomschakelaar komen, moet deze op de uitbreiding staan of op de volledige installatie? Moet de differentieel van de badkamer vervangen worden bij plaatsing van een PV installatie? Welk type van differentieelschakelaar is toegelaten? 27 Type van differentieelstroominrichtingen 28 www.vei.be 14

NOTA 71:Differentieelschakelaar in oude elektrische installaties Bij aanvang werken Na installatie Verlies- stroom- Schakelaar Type A ~ Of Niet toegelaten ~ Verlies- stroom- Schakelaar Type A 29 NOTA 71:Differentieelschakelaar in oude elektrische installaties Bij aanvang werken Na installatie Oplossing 1 Oplossing 2 Verlies- stroom- Schakelaar Type AC Verlies- stroom- Schakelaar Type AC ~ Type A OF Verlies- stroom- Schakelaar Verlies- stroom- Schakelaar Type A ~ 30 www.vei.be 15

Aandacht I n differentieel badkamer bij PV installatie In = 20A In = 20A In = 16A Bijkomende Verlies- stroom- Schakelaar badkamer I n = 40A I n = 63A I= max 30 ma Verdeelbord mogelijke I = 20A + 40 A = 60 A I = 20A I n = 20A GSC - meter kwh PV verdeelbordje Verliesstroomschakelaar I n = 40A I= max 300 ma Doorsnede geleiders 2,5mm² Omvormer piekvermogen 5 kwp 10 mm² kwh Tellerkast I = 40A I n = 40A 10 mm² 31 Aansluitkabel 10 mm²/ teller I n = 40A Doorsnede Voedingskabel PV installatie??? Verdeelbord Doorsnede geleiders 6mm² Verliesstroomschakelaar I n = 40A I= max 300 ma I n = 20A GSC - meter kwh PV verdeelbordje Doorsnede geleiders 2,5mm² Omvormer piekvermogen 5 kwp 10 mm² kwh Tellerkast 10 mm² I n = 40A 32 www.vei.be 16

Aansluitkabel 10 mm²/ teller I n = 63A Doorsnede Voedingskabel PV installatie??? Verdeelbord Doorsnede geleiders 10mm² Verliesstroomschakelaar I n = 40A I= max 300 ma I n = 20A GSC - meter kwh PV verdeelbordje Doorsnede geleiders 2,5mm² Omvormer piekvermogen 5 kwp 10 mm² kwh Tellerkast I n = 63A 10 mm² 33 Doorsnede Voedingskabel PV installatie??? Verdeelbord Indien lengte kabel < 3m ( + voorwaarden art 122 125) Doorsnede geleiders 2,5 mm² Verliesstroomschakelaar I n = 40A I= max 300 ma I n = 20A GSC - meter kwh PV verdeelbordje Doorsnede geleiders 2,5mm² Omvormer piekvermogen 5 kwp 10 mm² kwh Tellerkast I n = 40A 10 mm² I n = 63A 34 www.vei.be 17

Studienamiddag: Nieuws over de zon Inhoud: Voorstelling VEI Technische aandachtspunten PV installatie o Ongewenst uitschakelen omvormers: oorzaken en oplossingen o Bestaande elektrische installatie aanpassen bij plaatsen van PV installatie? o Groenestroom meter: MID-markering Invloed van beschaduwing op PV en preventieve inschatting. Certificering van PV-installateurs volgens de Europese Richtlijn: stand van zaken 35 Groenestroom kwh-meter PV installaties >10 kva Meter geplaatst door DNB Meter eigendom klant DNB verzorgt rapportering meetgegevens naar VREG en klant IJkings- en technische controle procedures ( EANDIS) Eerste ijking in labo (Mechelen) (certificaat voor klant) Bij plaatsing en in dienst name : nieuwe ijking ter plaatse, (certificaat voor klant) Na 5 jaar technische controle opvolging door Eandis, kosten ten laste van de klant (groenestroom meter is eigendom klant) 36 www.vei.be 18

Groenestroom kwh-meter PV installaties 10kVA Klant/Installateur plaatst de meter Meter eigendom klant Klant doet rapportering naar de VREG Certificering van kwh-meters (niet inductieve) Bij in gebruikname via MID regelgeving Technische controle enkel noodzakelijk voor inductieve meters (Ferrarismeters) 37 MID regelgeving- wettelijke basis Measurement Instrument Directive (MID) Europese richtlijn Richtlijn 2004/22/EG van het Europees Parlement en de raad van 31 maart 2004 betreffende meetinstrumenten. (Publicatieblad L135 van 30 april 2004) http://eurlex.europa.eu/lexuriserv/lexuriserv.do?uri=oj:l:2004:135:0001:0080:nl:pdf Wettelijke basis Omgezet door het Koninklijk Besluit van 13 juni 2006 betreffende de meetinstrumenten. (BS van 9 augustus 2006) http://ng3.economie.fgov.be/ni/metrology/showole_nl.asp?cparam=1160 Van toepassing vanaf 30 oktober 2006 ( artikel 22) 38 www.vei.be 19

MID regelgeving- wettelijke basis Toepassingsgebied: artikel 3 Dit besluit is van toepassing op de apparaten en systemen met een meetfunctie die zijn omschreven in de instrument-specifieke bijlagen wattuurmeters (MI-003), voor het uitvoeren van meettaken uit overwegingen van openbaar belang, volksgezondheid, openbare veiligheid, openbare orde, milieubescherming, consumentenbescherming, heffing van belastingen en andere heffingen en eerlijke handel. 39 MID regelgeving- Doel Het in de hele EU regelen van de markttoegang van betrokken meetinstrumenten een uniform vergunningsprocedure voor alle EU-staten,een eenmalige en uniforme test voor de toelating,een uniforme en voor meerdere landen geldende voorschrift voor eerste ijking Uniforme productidentificatie Vermindering van keuringen en keuringskosten de eerste ijking vindt plaats met de conformiteitsverklaring van de fabrikant, aparte kalibratie en ijkkosten komen te vervallen, kortere levertijden Gelijkheid van concurrentie door de hoge eisen die aan de productkwaliteit worden gesteld extra eisen aan de nauwkeurigheid op het vlak van kleine lasten, hogere eisen aan de EMC, beter beeld van de huidige stand van kennis in de meettechniek 40 www.vei.be 20

MID regelgeving- wettelijke basis MID regelt : het in de handel brengen en de eerste ingebruikname. MID regelt geen verder toezicht: zoals herijk en technische controle. dit moet nationaal geregeld worden. (herziening van KB van 13 juni 1981( nu enkel van toepassing op inductieve (ferraris) meters) nabije toekomst) 41 Groenestroom meters: MID markering Welke procedures ter beoordeling van de conformiteit? MID conformiteitsprocedures Module B Module D Module F Module H1 BEOORDELING Typekeuring ( technisch ontwerp keuring) Kwaliteitsgarantiesysteem voor de productie (Kwaliteitssysteem) Controle van de producten (afzonderlijk of steekproefsgewijze controle) Omvangrijk kwaliteitsgarantiesysteem, aangevuld met een ontwerponderzoek (Ontwerp en productie met kwaliteitssysteem) Toegelaten conformiteitsbeoordelingen voor fabrikanten kwh-meters MI-003: Modules B + F Modules B + D Module H1 42 www.vei.be 21

Studienamiddag Nieuws over de zon Technische aandachtspunten Hoe herkent men een meter die conform de MID is? Erkenningsnummer keuringsorganisatie CE markering MID aanduiding Rechthoek met hoogte = CE markering 2 laatste cijfers jaartal (certificering) Groenestroom meters: MID markering 43 Groene stroommeters: MID markering MID nauwkeurigheidsklasse nauwkeurigheid toepassing Klasse A 2% Huishoudelijk gebruik Klasse B 1% Industrie en nijverheid/ veeleisende toepassing huishoudelijk Klasse C 0.5% Veeleisende toepassing nijverheid en industrie Welke nauwkeurigheidsklassen zijn er bij de MID? www.vei.be 44 22

Groene stroommeters: MID markering Welke verzegelingen moeten volgens de MID worden gebruikt? Voor verzegelingen zijn er geen regelingen in de MID. In de norm EN50470-1 wordt echter vastgelegd dat de meters een behuizing moeten hebben die zodaning verzegeld of afgesloten kan worden dat onderdelen binnenin pas te bereiken zijn nadat men de verzegelingen of de behuizing heeft verbroken. De fabrikant is dus verantwoordelijk voor de verzegeling van de meter. 45 Vanaf 01/01/2012 Te vermelden op keuringsverslag door Erkende organisme Zonnepanelen: (van toepassing sedert 15 juli 2011) Aantal zonnepanelen Totaal piekvermogen van geplaatste zonnepanelen Omvormers: (van toepassing sedert 15 juli 2011) Aantal Type serienummer maximaal AC vermogen van de geplaatste omvormers Groene stroommeter(s) (van toepassing sedert 15 juli 2011) Serienummer Meterstand op dag van AREI goedkeuring NIEUW (van toepassing vanaf 01 jan 2012) Aanwezigheid van MID markering (zichtbaar eventueel na verwijderen van beschermingsplaat) 46 www.vei.be 23

Eandis meters PV installaties groter dan 10kVA Groenestroom meter: Meter wordt aangekocht door de klant Eerste ijking in labo Mechelen (certificaat voor klant) Bij plaatsing en in dienst name : nieuwe ijking ter plaatse, certificaat voor klant Na 5 jaar herijking opvolging door Eandis, ijkingskosten ten laste van de klant (groenestroom meter is eigendom klant) Eandis meters huishoudelijke elektrische installaties Elke meter wordt voor plaatsing in labo geijkt Geen extra ijking bij in dienst name Jaarlijks via Metrologisch dienst een lijst met meters die door Eandis een technische controle dienen te ondergaan 47 Studienamiddag: Nieuws over de zon Inhoud: Voorstelling VEI Technische aandachtspunten PV installatie o Ongewenst uitschakelen omvormers: oorzaken en oplossingen o Bestaande elektrische installatie aanpassen bij plaatsen van PV installatie? o Groenestroom meter: MID-markering Invloed van beschaduwing op PV en preventieve inschatting. Certificering van PV-installateurs volgens de Europese Richtlijn: stand van zaken 48 www.vei.be 24

Schaduw en PV panelen Schaduw op panelen jaarlijks minder opbrengst van 5 tot 10 % (bron: German 1000 roofs programme) el Opbouw PV paneel = serieschakeling van zonnecellen 49 Karakteristieken zonnecellen inverse polarisatie Voorwaarste polarisatie Vermogen dissipatie Zonnecel : Vermogen productie 50 www.vei.be 25

C23 C24 C25 C26 C47 C48 C49 C50 C71 C72 - Heldere zonnige dag - Energie geleverd door elke cel verbruikt in R 51 C23 C24 C25 C26 C47 C48 C49 C50 C71 C72 - Heldere zonnige dag - Situatie cel 72 in de schaduw: - wordt een belasting, spanningsval over de cel - Levert geen energie meer - Stroom andere cellen wordt door beschaduwde cel gepompt omgezet in warmte dissipatie - Bij voldoende grote stroom hotspot beschadiging 52 www.vei.be 26

53 Schaduw PV panelen plaatsen op schaduw vrije zones Tijdelijke schaduw Stof, vervuiling, sneeuw, bladeren, uitwerpselen vogels,. Effect beperkt bij zelfreinigend, hellinghoek van 12 voldoende Horizontale montage voordelen minder verlies voor sneeuw 54 www.vei.be 27

Invloed van schaduw Schaduw door objecten Nabijheid of op afstand Schoorstenen, Gebouwen Antennes Bomen 55 Schaduwanalyse: Omgevingsscan op 1 plaats (centrum van de plaatsing panelen) Voor grote installaties meerdere punten schaduwanalyse methodes: Zonnepad diagram/ omgevingsplan Zonnepad diagram op acetaat Meettoestellen en bijhorende software Alternatieve methode: Omgevingsanalyse naar schaduw toe door het maken van een eenvoudig model van het betrokken huis en zijn omgeving Gebruik van gratis sketch-up software met sun -tool 56 www.vei.be 28

Schaduwanalyse: Omgevingsscan: manueel Bron: Planning & Installing Photovoltaic Systems 57 Schaduwanalyse: Omgevingsscan: toestellen Bron: Solar Pathfinder Bron: Solmetric 58 www.vei.be 29

Energieverlies in gedeeltelijk beschaduwde panelen is afhankelijk van: De layout van de panelen (vertikaal/ horizontaal) String concept: serie parallel Plaatsing Bypass diodes Omvormer concept ( centraal, meerdere MPP trackers per omvormer, meerdere omvormers, andere configuraties, ) 59 60 www.vei.be 30

Schaduw en PV installatie Aanbevelingen: voorkeur: Montage van PV panelen in schaduw vrije zone Opsplitsen van strings in schaduwvrije en schaduwarme PV strings met eigen omvormers of een omvormer met gescheiden MPP trackers Gebruik van mini omvormers Gebruik van een systeem met optimalisering op paneel niveau 61 Studienamiddag: Nieuws over de zon Inhoud: Voorstelling VEI Technische aandachtspunten PV installatie o Ongewenst uitschakelen omvormers: oorzaken en oplossingen o Bestaande elektrische installatie aanpassen bij plaatsen van PV installatie? o Groenestroom meter: MID-markering Invloed van beschaduwing op PV en preventieve inschatting. Certificering van PV-installateurs volgens de Europese Richtlijn: stand van zaken 62 www.vei.be 31

Producten Kwaliteit Installatiebedrijven Installateurs Werknemers of Zelfstandigen Installateurs met coördinerende rol Uitvoerende profielen, plaatsers/monteurs 63 Kwaliteit voor de installateurs (1) Europese richtlijn ter bevordering van het gebruik van energie uit hernieuwbare bronnen (2009/28/CE) Art 14 Verplichtingen inzake opleiding/certificatie : De lidstaten zorgen ervoor dat er uiterlijk 31/12/2012 certificatieregelingen of gelijkwaardige kwalificatie-regelingen beschikbaar komen of zijn voor installateurs vrijwillig systeem Doelgroep: installateurs van kleinschalige warmwaterketels en verwarmingsketels op bio-massa, fotovoltaïsche en thermische systemen op zonne-energie, ondiepe geothermische systemen en warmtepompen Elke lidstaat erkent de certificaten die door andere lidstaten overeenkomstig die criteria zijn afgegeven wederzijdse erkenning 64 www.vei.be 32

Kwaliteit voor de installateurs (2) De drie gewesten hebben besloten een geharmoniseerde certificatieregeling in de 3 gewesten toe te passen QUEST vzw belast met uitwerken van algemeen kader (feb-juni 2011) Gemeenschappelijk en gecentraliseerd systeem voor de 5 technologieën Nationaal/interregionaal overkoepelende organisatie verantwoordelijk voor het curriculum van de opleiding Other national or European training and qualification systems accreditation Expertinstelling Expert en bodies Mutual recognition Central Certification Body ENOVER Management agreement National Belgian Organisation platform Committee Training and qualification of appeal < Registration surveillance > Examination commission Management examination systems recognition Recognised examination bodies recognition Training commission Criteria for training systems recognition Professional associations local organisation of training sessions offer of exams Market Jdo 28/03/2011 < Registration Pool of recognised surveillance > examiners surveillance > Recognised training bodies offer of training sessions 65 Kwaliteit voor de installateurs (3) Bestemd voor installateurs met voorafgaande beroepservaring (basisberoep) + initiële/professionele opleiding (basisberoep) + (?) ervaring in het installeren van HER systemen Zeven globale certificaten: warmtepompinstallaties voor gecombineerde toepassingen, met uitsluiting van de ondiepe geothermie installaties voor warmte- en koudewinning via ondiepe geothermie volledige zonthermische installaties voor warmwatertoepassingen volledige zonthermische installaties gecombineerde toepassingen decentrale biomassa- installaties mbv een kachel of cassette biomassa- installaties voor gecombineerde toepassingen volledige PV installaties Het begrip installateur = coördinerende rol, verantwoordelijkheid over de volledige installatie en contactpunt met de opdrachtgever 66 www.vei.be 33

Technische Advies Dienst: 014/57.96.09 / tad@vei.be 67 www.vei.be 34