Sores lezing: Kiezen of delen 24 juni 2009 Hugo Fernandes Mendes HFM 2009 1
Doel van de inleiding Kennis van meest voorkomende kiesstelsels. Kennis van het kiesstelsel in Suriname en de werking daarvan. Het vergroten van inzicht in de wisselwerking tussen kiesstelsel en regeerstelsel. Aanbevelingen met het oog op verbetering van de werking van het kiesstelsel. HFM 2009 2
Analyse kader Representativiteit Stabiliteit HFM 2009 3
representativiteit Accuracy of representation or better proportionality is a key criterion upon which electoral systems should be judge. A desirable feature is microcosmic representation, parliament will contain the same proportion of members of gender, ethnic and other groups. Band tussen kiezer en gekozene. Kiezers hebben een zo groot mogelijke betrokkenheid bij de keus van een kandidaat. Het probleem is hierbij is de rol van politieke HFM 2009 4
Stabiliteit The idea of a strong, stable and effective government is an other key criterion. HFM 2009 5
vooraf Electoral systems function in a broader political system, and the way the actors respond is affected by the political cultural context. (Gallagher, p542). HFM 2009 6
Kiesstelsels Stelsels van evenredige vertegenwoordiging Meerderheidsstelsels Gemengde stelsels HFM 2009 7
Meest voorkomende kiesstelsels Kiesstelsels aantal landen bevolking (in miljoenen) Relatieve meerderheidsstelsels 11 (18,6%) 1.574,5 (52,8%) Absolute meerderheidsstelsels 3 (5,1%) 87,5 (2,9%) Stelsels van evenredige vertegenwoordiging 29 (49,2%) 548,8 (18,4%) Gemengde stelsels 16 (27,1%) 769,4 (25,8%) HFM 2009 8
Stelsel van evenredige vertegenwoordiging Representatie als primaire insteek. Evenredige vertaling van stemmen naar zetels. Restzetel verdeling: grootste overschotten en grootste gemiddelden, de laatste geldt in suriname HFM 2009 9
Meerderheidsstelsels First past the post Een meerderheidstelsel met 2 ronden. HFM 2009 10
Gemengde stelsels Combinatie van meerderheidsstelsels en stelsel van evenredige vertegenwoordiging. Als correctie op nadelen van deze stelsels. HFM 2009 11
Voorbeelden van de werking van deze stelsels Guyana Italië Engeland Trinidad Duitsland HFM 2009 12
Werking van het relatieve meerderheidsstelsel Tabel 2: Winnen met slechts een kwart van de stemmen: het Britse kiesdistrict Inverness, Nairn en Lochaber in 1992 - Aantal van de stemmen Procent stem - Johnston, Sir Russell (Liberal Democrat) 13.258 26,0 Stewart, D. (Labour) 12.800 25,1 Ewing, F.S. (SNP) 12.562 24,7 Scott, J. (Conservative) 11.517 22,6 Martin, J (Green) 766 1,5 Totaal aantal stemmen 50.903 Opkomstpercentage 73,3% Bron: Verkiezingsuitslagen HFM 2009 13
Samenvatting karakteristieken van de stelsels Ideale stelsel bestaat niet. Ev stelsel lage drempel, representatie verschillende stromingen eenvoudiger. Ev stelsel leidt tot enorme fragmentatie, zeer veel kleine partijen met geringe stabiliteit. Te sterke positie van kleine partijen vanwege wippositie. Instabiele en zwakke regeringen. HFM 2009 14
Vervolg samenvatting Meerderheidsstelsel slecht toegankelijk voor kleine partijen. Verspilling van stemmen. Leidt tot stabiele regeringen. Geen fragiele coalities en compromissen die na de verkiezingen worden aangegaan. HFM 2009 15
Districtenstelsel Komt voor in alle kiesstelsels, zowel EV als in meerderheidsstelsels. Het land wordt geografisch opgedeeld in een of meer districten. Enkelvoudige en meervoudige districten. HFM 2009 16
Kiesstelsel Suriname Relevante wetsartikelen: Artikel 129 kiesregeling: kandidaten voor de ressortraden worden bij gewone meerderheid naar de rangorde van de verworven stemmen gekozen. Artikel 130: kandidaten districtraden worden verkozen verklaard naar de verhouding tussen de door hun partij behaalde zetels in de ressortraden en het toekomende aantal zetels in de districtsraad. Artikel 131: kandidaten worden voor de NA gekozen krachtens het stelsel van EV bij grootste gemiddelden met voorkeursstemmen, gerelateerd aan de zeteltoedeling per district (art. 8). HFM 2009 17
Uitslag verkiezingen 2000 VERKIEZING 2000 Partij aantal stemmen % stemmen Zetels Nieuw Front voor Democratie en Ontwikkeling (NF), 87.201 45,7 33 * Nationale Partij Suriname (NPS) * Vooruitstrevende Hervormingspartij (VHP) * Pertjajah Luhur * Surinaamse Partij van de Arbeid (SPA) Millenium Combinatie 27.657 14,5 10 * Nationale Democratische Partij (NDP) * Democratisch Alternatief * Kerukunan Tulodo Pranantal Inggel (KTPI) Democratisch Nationaal Platform 2000 (DNP 2000) 18.245 9,6 3 Democratisch Alternatief 91 11.203 5,9 2 Politieke Vleugel van de FAL (PVF) 8.180 4,3 2 Progressieve Arbeiders en Landbouwers Unie (Palu) 1.247 0,7 1 Basispartij voor Vernieuwing en Democratie (BVD) 5.865 3 DOE 4.574 2,4 HPP 4.505 2,4 NK 4.309 2,3 Algemene Bevrijdings- en Ontwikkelingspartij (ABOP) 3.182 1,7 D21 2.323 1,2 NPLO 1.893 1 Pendawa Lima 1.433 0,8 NHP 790 0,4 APS 611 0,3 PSV 189 0,1 Totaal geldige stemmen 183.407 Opkomst 190.842 72,03 HFM 2009 18
Uitslag verkiezingen 2005 VERKIEZING 2005 Partij aantal stemmen % stemmen Zetels +/- (2000) Nieuw Front voor Democratie en Ontwikkeling (NF), bestaande uit: 86.690 39,4 23-10 * Nationale Partij Suriname (NPS) 8 * Vooruitstrevende Hervormingspartij (VHP) 7 * Pertjajah Luhur 6 * Surinaamse Partij van de Arbeid (SPA) 2 Nationale Democratische Partij (NDP) 48.879 22,2 15 +7 Volksalliantie voor Vooruitgang (VVV), bestaande uit: 30.352 13,8 5 +- * Democratisch Nationaal Platform 2000 (DNP 2000) 3 * Basispartij voor Vernieuwing en Democratie (BVD) 1 * Kerukunan Tulodo Pranantal Inggel (KTPI) 1 * Partij Pembangunan Rakjat Suriname (PPRS) * Pendawa Lima A Combinatie, bestaande uit: 15.867 7,2 5 +5 * Binnenlandse Eenheidspartij (BEP) 4 * Algemene Bevrijdings- en Ontwikkelingspartij (ABOP) 1 * Seeka A1 Combinatie, bestaande uit: 12.901 5,9 3-1 * Politieke Vleugel van de FAL (PVF) 2 * Democratisch Alternatief 91 (DA 91) 1 * Democraten 21 (D21) * Trefpunt 2000 Unie van Progressieve Surinamers - Partij voor Democratie en Ontwikkeling door Eenheid (UPS-DOE) 10.293 4,7 0 Nieuw Suriname (NS) 3.460 1,6 0 Progressieve Arbeiders en Landbouwers Unie (Palu) 1.958 0,9 0-1 Progressieve Politieke Partij (PPP) 370 0,2 0 Nationale Unie (NU) 272 0,1 0 Totaal geldige stemmen 211.042 100,0 51 Opkomst 220.181 65,9 HFM 2009 19
Percentages stemmen en zetels + stemgewicht per zetel Verkiezingen 2000 Partij Aantal stemmen % stemmen DNA zetels % zetels Stemgewicht per zetel NF 87.201 45,7 33 65 2.642 Mil.comb 27.657 14,5 10 20 2.766 DNP 2000 18.245 9,6 3 6 6.082 DA 91 11.203 5,9 2 4 5.602 PVF 8.180 4,3 2 4 4.090 PALU 1.247 0,7 1 2 1.247 Verkiezingen 2005 Partij Aantal stemmen % stemmen DNA zetels % zetels Stemgewicht per zetel NF 86.690 39,4 23 45 3.769 NDP 48.879 22,2 15 29 3.259 VVV 30.352 13,8 5 10 6.070 A-COMB 15.867 7,2 5 10 3.173 A1 12.901 5,9 3 6 4.300 HFM 2009 20
Percentages stemmen en zetels 2005 + stemgewicht Partij Totaal % stemmen DNA zetels % zetels Stemgewicht per zetel NF 86.690 39,37 23 45 3.769 NDP 48.879 22,20 15 29 3.259 VVV 30.352 13,79 5 10 6.070 A-COMB 15.867 7,21 5 10 3.173 A1 12.901 5,86 3 6 4.300 UPS/DOE 10.293 4,67 0 PALU 1.958 0,89 0 NS 3.460 1,57 0 NU 272 0,12 0 PPP 370 0,17 0 Totaal 211.042 Ongeldig 9.139 Totaal uitg. 220.181 Ongeldig % 4,15 Gereg.kiezers 333.985 Opkomst % 65,93 HFM 2009 21
Stemgewicht per zetel 2005 Stemmen per per zetel zetel 7.000 6.000 6.070 5.000 4.000 3.000 3.769 3.259 z 3.173 4.300 2.000 1.000 0 NF NDP VVV A-COMB A1 HFM 2009 22
Procentuele verhouding stemmen t.o.v. zetels 2000. 70,00 % stemmen t.o.v. % zetels verkiezing 2000 60,00 50,00 40,00 30,00 20,00 10,00 0,00 NF Mil.co mb DNP 2000 % stemmen 45,69 14,49 9,56 5,87 4,29 0,65 3,07 2,40 10,08 % zetels 65 20 6 4 4 2 DA 91 PVF PALU BVD DOE laagste 9 HFM 2009 23
Procentuele verhouding stemmen t.o.v. zetels 2005. % stemmen t.o.v. % zetels verkiezing 2005 50,00 40,00 30,00 20,00 10,00 0,00 NF NDP VVV A- COM A1 UPS/ DOE % stemmen 39,37 22,20 13,79 7,21 5,86 4,67 0,89 1,57 0,12 0,17 % zetels 45 29 10 10 6 PALU NS NU PPP HFM 2009 24
Verdeling zetels naar district verkiezing NA 2005 Verdeling zetels naar district. District % inwoners (2004) Aantal zetels DNA % zetels DNA Paramaribo 50,0 17 33,3 Wanica 17,7 7 13,7 Nickerie 7,5 5 9,8 Sipaliwini 5,8 4 7,8 Commewijne 5,1 4 7,8 Para 3,9 3 5,9 Marowijne 3,4 3 5,9 Saramacca 3,3 3 5,9 Brokopondo 2,7 3 5,9 Coronie 0,6 2 3,9 SURINAME 100,0 51 100,0 Verdeling zetels stedelijk gebied t.o.v. districten Paramaribo 50,0 17 33,3 Wanica 17,7 7 13,7 TOTAAL 67,7 24 47,0 Districten 32,3 27 53,0 HFM 2009 25
Zeteltoedeling bij wijziging stelsel naar 1 kiesdistrict. Partij/ district Aantal stemmen Zetelverdeling via GG Stemgewicht per zetel NF 86.690 22 3.940 NDP 48.879 12 4.073 VVV 30.352 8 3.794 A-COMB 15.867 4 3.967 A1 12.901 3 4.300 UPS/DOE 10.293 2 5.147 PALU 1.958 NS 3.460 NU 272 PPP 370 Totaal 211.042 Ongeldig 9.139 Totaal uitg. 220.181 Ongeldig % 4,15 Gereg.kiezers 333.985 Opkomst % 65,93 HFM 2009 26
Vergelijking zetelverdeling EV met 1 district en 10 districten. 25 23 22 20 15 10 15 12 8 DNA zetels 10 kiesdistricten DNA zeteks 1 kiesdistrict 5 5 5 5 3 3 2 0 NF NDP VVV A-COMB A1 UPS/DOE HFM 2009 27
Stemgewicht bij 1 kiesdistrict. Stemmen per zetel bij stelsel met één kiesdistrict 6.000 5.147 5.000 3.940 4.073 4.300 3.794 3.967 4.000 3.000 2.000 1.000 0 NF NDP VVV A-COMB A1 UPS/DOE Stemmen per zetel bij stelsel met één kiesdistrict HFM 2009 28
Politieke stelsel Suriname De stabiliteit van een regering hangt niet alleen af van het electoraal stelsel. Het politiek stelsel dat de verhouding regelt tussen de staatsmachten is bepalend voor toedeling macht en gezag in de staat. De constitutionele grondslagen in de grondwet. HFM 2009 29
Geldend regeerstelsel betwist. Wat is het geldende regeerstelsel in Suriname? Parlementair stelsel, Presidentieel stelsel, Gemengd stelsel? Wie heeft de politieke macht in het land? President of parlement? Moet de president aftreden bij gebrek aan vertrouwen in het parlement? HFM 2009 30
Voorgenomen wijziging van de grondwet!!! Grondwet kent ernstige tekortkomingen. Instelling commissie nadere herziening van de grondwet in 1993. In Meerjaren Ontwikkeling 2001-2005 wijziging grondwet aangekondigd. HFM 2009 31
Interne organisatie van de staat Als organisatie van de staat niet duidelijk is dan, zwakke staat en gematigde anarchie. Ondermeer omgang bodemschatten, zwak in oplossing van sociale, economische en ethische vraagstukken. Verzameling van deel belangen. Kenmerken zijn: besluiteloosheid, gering gezag, verloedering openbare ruimte, groeiende armoede en onveiligheid. HFM 2009 32
Gelding gemengd parlementair stelsel President wordt indirect gekozen, reeds daarom geen presidentieel stelsel. Grondwet 87 heeft positie parlement zeer versterkt. Bestuurskracht regering ernstig verzwakt. De afhankelijkheid van in zeteltal kleine partijen is verlammend. Versnippering bestuursmacht over president, vice-president, regering en raad van ministers. HFM 2009 33
Politieke cultuur Weinig ideologische achtergrond pol Partijen. Etnisering van de politiek. Functioneren van pol part. Politiek opportunisme in verkiezingscampagne. Zie OSO p320. HFM 2009 34
Conclusies/aanbevelingen De legitimiteit van het kiesstelsel en daarmee het politieke systeem is niet stevig. De representatie doelstelling wordt niet gerealiseerd. Fragmentatie van partijpolitieke vorming, splijtzwam in proces tot natievorming. Fragmentatie neemt toe daardoor steeds grotere blokken nodig om tot meerderheid te komen. Bedreiging stabiliteit regering, nietbesluitvaardig. HFM 2009 35
Vervolg conclusies De achterstelling van de stedelijke bevolking is onrechtvaardig en funest. De legitimiteit van het stelsel door toenemende urbanisatie onder grote druk. Het kiesstelsel is in deze vorm onhoudbaar. De organisatie en de verhouding tussen de staatsmachten moet worden verhelderd. HFM 2009 36
Vervolg conclusies en aanbevelingen. Instelling grondwetscommissie op de meest korte termijn. Splitsing van functie staatshoofd en regeringsleider. Herinvoeren van de functie van ministerpresident. Bij keus kiesstelsel accent leggen op stabiliteit regering, mitigering toenemende fragmentatie pol part. Niet representatie voorop maar stabiele regering naar analogie van Caribische gebied. HFM 2009 37