Een uitnodiging tot dialoog

Een uitnodiging tot dialoog Herroeping van de aangewezen VERTEGENWOORDIGER In het kader van de vertegenwoordiging van de patiënt Wet van 22 augustus 2002 betreffende de patiëntenrechten (art. 14, 1) Ik ondergetekende,... (voornaam en naam patiënt), herroep hierbij de aanwijzing op / / van de onderstaande persoon als vertegenwoordiger Persoonlijke gegevens van de vertegenwoordiger wiens aanwijzing herroepen werd: - voornaam en naam:... - adres:... - telefoonnummer:... - geboortedatum:... Opgemaakt te..., op datum... Handtekening patiënt: Aanbeveling: Alle personen die de aanwijzing als vertegenwoordiger ontvangen hebben, worden best van deze herroeping op de hoogte gesteld. Deze brochure is gratis te verkrijgen bij de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu. Voor bijbestellingen, gelieve u te richten tot: DG Organisatie Gezondheidszorgvoorzieningen, Dienst Legal Management Per brief: Victor Hortaplein 40 bus 10, 1060 Brussel Per e-mail: brochurespatient@health.fgov.be www.patientrights.be Verantwoordelijke uitgever: Dirk Cuypers, Victor Hortaplein 40 bus 10, 1060 Brussel. Wettelijk depot: D/2007/2196/6 Wet Rechten van de patiënt www.patientrights.be

Inhoudsopgave Woord vooraf 4 I. Voor wie is de wet bestemd? In welke situatie? 5 1. De patiënt 5 2. De beroepsbeoefenaar 5 3. Het domein van de gezondheidszorg 5 Deze brochure is bestemd voor beroepsbeoefenaars en patiënten. Ze verstrekt informatie over de huidige inhoud van de wet en bevordert zo een duurzaam partnerschap tussen beide actoren van de gezondheidszorg. Volgens de wet heeft de patiënt niet alleen rechten, maar draagt hij ook een verantwoordelijkheid om zo goed mogelijk met de beroepsbeoefenaar samen te werken. II. Wat zijn de rechten van de patiënt? 6 1. Ontvangen van een kwaliteitsvolle dienstverstrekking 6 2. Vrij kiezen van de beroepsbeoefenaar 6 3. Geïnformeerd worden over zijn gezondheidstoestand 6 4. Vrij toestemmen in een tussenkomst, met voorafgaande informatie 7 5. Over een zorgvuldig bijgehouden patiëntendossier beschikken, met mogelijkheid tot inzage en afschrift 9 6. Verzekerd zijn van de bescherming van zijn persoonlijke levenssfeer 11 7. Neerleggen van een klacht bij een ombudsdienst 11 III. Hoe werken de ombudsdiensten? 12 1. Wat is de rol van de ombudsdiensten Rechten van de patiënt? 12 2. Hoe verloopt de bemiddeling? 12 3. Tot wie kan de patiënt zich richten om klacht neer te leggen? 13 IV. Wat gebeurt er als de patiënt niet in staat is zijn rechten uit te oefenen? 15 1. Wie is niet in staat om zijn rechten uit te oefenen? 15 2. Wie kan de rechten uitoefenen van de patiënt die hiertoe niet in staat is? 15 3. Wat zijn de grenzen aan de bevoegdheid van de vertegenwoordiger? 17 V. Bijlagen 18

Woord vooraf I. Voor wie is de wet bestemd? In welke situatie? Sedert 2002 beschikt België over een wet betreffende de rechten van de patiënt. Deze Ze bepaalt tevens de mogelijke persoon (personen) die de patiënten kan (kunnen) 1. De patiënt Elke persoon aan wie gezondheidszorg 3. Het domein van de gezondheidszorg wet preciseert de kenmerken van de relatie vertegenwoordigen, die niet in staat zijn om wordt verstrekt, al dan niet op eigen De wet betreffende de rechten van de tussen de patiënt en de beroepsbeoefenaar zelf hun rechten uit te oefenen (omwille van verzoek (bijv. op aanvraag van de patiënt heeft betrekking op alle diensten en wil de kwaliteit van de gezondheidszorgen een statuut van juridische onbekwaamheid of werkgever ter controle van een arbeids- verstrekt door een beroepsbeoefenaar verbeteren. omwille van een feitelijke onbekwaamheid). ongeschiktheid). met het oog op het bevorderen, vaststellen (bijv. verzekeringsgeneeskunde), behouden, Deze wet leunt sterk aan bij bepaalde De persoon die meent dat een beroeps- 2. De beroepsbeoefenaar herstellen (bijv. revalidatie) of verbeteren rechtsprincipes en deontologische regels beoefenaar één van zijn patiëntenrechten De volgende beroepsbeoefenaars dienen van de gezondheidstoestand van een die reeds bestonden. De wettekst somt niet gerespecteerd heeft en daarover zijn de patiëntenrechten te respecteren binnen patiënt, of om hem bij het levenseinde te de basisrechten van de patiënten op en ontevredenheid of frustratie te kennen geeft, de grenzen van hun wettelijke bevoegd- begeleiden (bijv. palliatieve zorgen). verduidelijkt de modaliteiten voor het kan zich tot de ombudsdienst van het heden: geneesheren, tandartsen, apothe- bijhouden van het patiëntendossier en betrokken ziekenhuis wenden, of tot de kers, vroedvrouwen, kinesitherapeuten, de toegang ertoe. federale ombudsdienst Rechten van de beoefenaars van de verpleegkunde patiënt indien het gaat om een beroeps- en paramedici (bandagist, orthesist beoefenaar buiten een ziekenhuis. en prothesist, diëtist, ergotherapeut, farmaceutisch technisch-assistent, De Federale commissie Rechten van de technoloog medische beeldvorming, patiënt, opgericht binnen de Federale medisch laboratorium technoloog, Overheidsdienst Volksgezondheid, evalueert logopedist, orthoptist, podoloog, audio- de toepassing van de wet en adviseert loog en audicien). de overheid over patiëntenrechten (cf. www.patientrights.be).

II. Wat zijn de rechten van de patiënt? 1. Ontvangen van een kwaliteitsvolle dienstverstrekking nood. In geval de beroepsbeoefenaar de behandeling onderbreekt, moet hij evenwel De vertrouwenspersoon Indien de informatie ernstig nadeel voor de gezondheid van de patiënt kan Elke patiënt ontvangt volgens zijn de continuïteit van de zorgen waarborgen. Een familielid, een vriend, een andere meebrengen behoeften de best mogelijke dienstverstrekking in functie van de medische kennis en van de beschikbare technologie. 3. Geïnformeerd worden over zijn gezondheidstoestand patiënt of elke andere persoon die door de patiënt aangewezen wordt om hem bij te staan bij het verkrijgen van de Uitzonderlijk kan de beroepsbeoefenaar bepaalde informatie aan de patiënt onthouden, indien hij oordeelt dat ze De diensten worden verstrekt met respect De beroepsbeoefenaar verstrekt aan de informatie omtrent zijn gezondheids op dat ogenblik een ernstig nadeel voor de menselijke waardigheid en voor de patiënt alle informatie die nodig is om toestand, bij de inzage van zijn voor de gezondheid van de patiënt zou autonomie van de patiënt, zonder enig inzicht te krijgen in zijn gezondheidstoe- patiëntendossier of bij het bekomen meebrengen. Voor die ongebruikelijke en onderscheid (bijv. sociale klasse, seksuele stand (het betreft de diagnose, ook al is van een afschrift ervan, alsook bij het tijdelijke handelwijze dient de beroeps- geaardheid, filosofische overtuiging). die negatief) en de vermoedelijke evolutie neerleggen van een klacht. beoefenaar het advies van een collega in ervan. De beroepsbeoefenaar geeft ook aan De Federale commissie Rechten van te winnen en de motivering van deze De zorgen met het oog op het voorkomen, welk gedrag er bijgevolg wenselijk is (bijv. in de Patiënt heeft een formulier voor de onthouding aan het patiëntendossier toe behandelen en verzachten van lichamelijke geval van risico s bij een zwangerschap). aanwijzing van de vertrouwenspersoon te voegen. Bovendien wordt de gevoelige en psychische pijn maken integraal deel uit opgesteld (zie V. Bijlage 2) informatie aan de eventuele vertrouwens- van de behandeling van de patiënt. Hoe wordt de patiënt geïnformeerd? persoon meegedeeld. De beroepsbeoefenaar deelt de informatie 2. Vrij kiezen van de beroepsbeoefenaar mondeling mee in een duidelijke taal die aangepast is aan de patiënt. Hij houdt Indien de patiënt de informatie niet wenst te vernemen De beroepsbeoefenaar dient de nodige fijngevoeligheid aan de dag te leggen bij De patiënt kiest de beroepsbeoefenaar en onder meer rekening met de leeftijd, de De beroepsbeoefenaar respecteert zijn de mededeling aan de patiënt van zijn kan zich op elk ogenblik richten tot een opleiding en het begripsvermogen van de wens (bijv. weigering om te weten of men onthouding om informatie over te brengen. andere beroepsbeoefenaar. Die vrije keuze kan evenwel in sommige gevallen beperkt worden door de wet of patiënt. De patiënt kan zich laten bijstaan door een vertrouwenspersoon. Hij kan ook vragen al dan niet drager is van een ongeneeslijke ziekte zoals de ziekte van Huntington) en noteert het in het patiëntendossier. 4. Vrij toestemmen in een tussenkomst, met voorafgaande informatie door de omstandigheden die eigen zijn dat de informatie aan die vertrouwens- De beroepsbeoefenaar kan dit verzoek Vooraleer een behandeling wordt opge- aan de organisatie van de gezondheids- persoon meegedeeld wordt. In voorkomend van de patiënt om niet te weten evenwel start, dient de beroepsbeoefenaar daartoe zorgen (bijv. bij gedwongen opname van geval noteert de beroepsbeoefenaar in niet opvolgen, indien het niet meedelen de vrije en geïnformeerde toestemming van een persoon met een geestesziekte, bij het patiëntendossier dat de informatie van de informatie ernstig nadeel voor de patiënt te verkrijgen. aanwezigheid van slechts één specialist meegedeeld werd aan of in aanwezigheid de gezondheid van de patiënt of derden in een ziekenhuis). van die vertrouwenspersoon, evenals de (bijv. besmettelijke ziekte) oplevert. In Dit houdt in dat de beroepsbeoefenaar identiteit van de laatstgenoemde. dat geval dient de beroepsbeoefenaar de patiënt duidelijk heeft geïnformeerd Anderzijds kan elke beroepsbeoefenaar vooraf een andere beroepsbeoefenaar te over de karakteristieken van de beoogde een patiënt om persoonlijke of beroeps- raadplegen en de eventueel aangewezen tussenkomst. De informatie die op gepaste redenen weigeren een dienstverstrekking vertrouwenspersoon te horen. tijd verstrekt wordt (bijv. alvorens de te verlenen, uitgezonderd in geval van patiënt zich op de operatietafel bevindt)

heeft betrekking op de volgende oefenen. In deze voorafgaande verklaring diagnosestellingen). De patiënt kan aan de aspecten van de tussenkomst: kan de patiënt te kennen hebben gegeven beroepsbeoefenaar vragen om aan het het doel (bijv. een diagnosestel- dat hij weigert zijn toestemming te dossier bepaalde documenten toe te ling, om te opereren), de aard (bijv. verlenen in een bepaalde tussenkomst. Bij voegen (bijv. een wetenschappelijk artikel is de tussenkomst pijnlijk?), de voorkeur stelt de patiënt deze voorafgaande over zijn ziekte, een document waarin een graad van urgentie, de duur, de wilsverklaring op in aanwezigheid van een vertrouwenspersoon of een vertegenwoor- frequentie, de contra-indicaties, derde persoon (bijv. een beroepsbeoefe- diger aangewezen wordt). de nevenwerkingen, de relevante naar) om afwijkende interpretaties te risico s, de noodzaak aan nazorg, vermijden. De verklaring is niet beperkt in Indien de patiënt van beroepsbeoefenaar de financiële gevolgen (bijv. honoraria, de tijd, tenzij ze door de patiënt herroepen verandert, kan hij vragen dat zijn patiënten- het al dan niet geconventioneerd wordt op een ogenblik dat hij in staat is dossier wordt overgedragen om de zijn van de beroepsbeoefenaar), de patiëntendossier toevoegen (bijv. bij een zijn rechten uit te oefenen. continuïteit van de zorgen te waarborgen. eventuele gevolgen van een weigering van toestemming alsook de mogelijke alternatieven. belangrijk onderzoek of behandeling). Indien de patiënt weigert of zijn toestemming intrekt 5. Over een zorgvuldig bijgehouden patiëntendossier beschikken, met mogelijkheid tot inzage en afschrift Hoe kan de patiënt zijn dossier inzien? De patiënt kan (mondeling of schriftelijk) aan de beroepsbeoefenaar vragen dat hij In een spoedgeval, wanneer het onmoge- De beroepsbeoefenaar respecteert deze De beroepsbeoefenaar heeft voor elke rechtstreeks zijn patiëntendossier kan lijk is de wil van de patiënt of van zijn weigering zolang de patiënt die niet patiënt een zorgvuldig bijgehouden inzien. Vanaf de ontvangst van dit verzoek, vertegenwoordiger te achterhalen (bijv. een herroepen heeft. De beroepsbeoefenaar dossier, dat hij op een veilige plaats heeft de beroepsbeoefenaar 15 dagen tijd bewusteloze persoon in een spoeddienst), blijft echter wel een kwaliteitsvolle dienst- bewaart. Dit dossier bevat de identiteits- om het dossier aan de patiënt voor te voert de beroepsbeoefenaar alle nood- verstrekking verlenen (bijv. voortzetting van gegevens van de patiënt en medische leggen, met uitzondering van de persoon- zakelijke tussenkomsten uit en vermeldt de lichamelijke basisverzorging van een informatie (bijv. onderzoeksresultaten, lijke notities van de beroepsbeoefenaar dit in het patiëntendossier. patiënt die weigert te drinken en te eten). (aantekeningen die voor derden verborgen De patiënt of de beroepsbeoefenaar zijn, die bestemd zijn voor persoonlijk Hoe geeft de patiënt zijn toestemming? kunnen verzoeken dat de weigering of gebruik van de beroepsbeoefenaar De toestemming wordt mondeling door de de intrekking van de toestemming in het en die voor de kwaliteit van de patiënt gegeven of wordt door de beroeps- patiëntendossier vermeld wordt. zorgen van geen belang beoefenaar uit zijn gedragingen afgeleid zijn) en de gegevens die (bijv. de patiënt steekt de arm uit voor een Indien de patiënt zich in een gezondheids- betrekking hebben op injectie). De patiënt kan zijn toestemming toestand bevindt die hem verhindert zijn derden (bijv. identiteits- geven onder bepaalde voorwaarden wil uit te drukken (bijv. in coma, bij een gegevens van naasten (bijv. stopzetting van chemotherapie bij degeneratieve mentale aandoening), dient die informatie hebben afwezigheid van resultaat). In gemeen- de beroepsbeoefenaar de voorafgaande toevertrouwd zonder schappelijk akkoord kunnen de patiënt en wilsverklaring te respecteren die door de medeweten van de beroepsbeoefenaar de toestemming patiënt werd opgesteld op het ogenblik de patiënt). schriftelijk vastleggen en die aan het dat hij nog in staat was zijn rechten uit te

De patiënt kan schriftelijk een vertrouwenspersoon aanwijzen om hem bij te van een patiëntendossier mogen niet hoger zijn dan 25 euro. 6. Verzekerd zijn van de bescherming van zijn persoonlijke levenssfeer 7. Neerleggen van een klacht bij een ombudsdienst staan of om zijn patiëntendossier in zijn Behoudens akkoord van de patiënt, zijn Indien iemand oordeelt dat een van zijn plaats in te zien - met inbegrip van de Elk afschrift krijgt de vermelding strikt bij de verstrekking alleen die personen patiëntenrechten niet gerespecteerd is, persoonlijke notities indien de vertrou- persoonlijk en vertrouwelijk. Het betreft aanwezig die op professioneel vlak nodig kan hij bij een bevoegde ombudsdienst wenspersoon een beroepsbeoefenaar een eenvoudige aanwijzing, een signaal zijn. De informatie in verband met de een klacht neerleggen. is. Het verzoek van de patiënt en de dat de patiënt opvat zoals hij wil. gezondheid van de patiënt mag niet aan identiteit van de vertrouwenspersoon derden worden meegedeeld (bijv. voor het Op de volgende pagina s (cf. III.) vindt u worden aan het patiëntendossier toege- De beroepsbeoefenaar levert geen sluiten van een levensverzekering), behalve meer informatie over dit onderwerp. voegd. afschrift af indien hij over elementen in geval van wettelijke afwijking en indien beschikt die erop wijzen dat de patiënt dit nodig is voor de bescherming van de Indien de beroepsbeoefenaar besloten onder druk staat om de betrokken volksgezondheid of voor de bescherming heeft om de patiënt niet over zijn gezond- informatie aan derden mee te delen (bijv. van de rechten en vrijheden van anderen heidstoestand in te lichten uit vrees dat werkgever, verzekeringsmaatschappij). (bijv. besmettingsrisico). dit zijn gezondheid ernstig zou kunnen schaden (cf. II.3), dan beschikt de patiënt Hoe kunnen de naasten van de slechts over een onrechtstreekse toegang overleden patiënt toegang tot het tot zijn patiëntendossier. Alleen een dossier krijgen? beroepsbeoefenaar die door de patiënt Indien de patiënt er zich tijdens zijn aangewezen is, kan het dossier met de leven niet tegen verzet heeft, kunnen de persoonlijke notities dan inzien. echtgeno(o)t(e), de partner, de ouders, de kinderen, de broers en zussen, de Hoe kan de patiënt een afschrift van grootouders en de kleinkinderen die zijn dossier verkrijgen? geldige redenen inroepen (bijv. vermoe- Onder dezelfde voorwaarden als voor den van een medische fout, opsporen de inzage, kan de patiënt vragen om van familiale antecedenten) een beroeps- een afschrift van zijn patiëntendossier te beoefenaar aanwijzen (bijv. de huisarts verkrijgen, tegen de prijs van maximum van het gezin) die het patiëntendossier 0,10 euro per tekstpagina op papier. van de overledene met de persoonlijke Een maximaal bedrag van 5 euro per notities inziet. gekopieerd beeld kan gevraagd worden Teneinde de persoonlijke levenssfeer van aan de patiënt. Indien het afschrift op de patiënt te beschermen, is de inzage een digitale drager geleverd wordt, kan onrechtstreeks en wordt ze beperkt tot maximum een bedrag van 10 euro de gegevens die rechtstreeks verband gevraagd worden voor alle gekopieerde houden met de redenen die de naasten pagina s. De kosten van een afschrift inroepen. 11

III. Hoe werken de ombudsdiensten? 1. Wat is de rol van de ombudsdiensten Rechten van de patiënt? contact op afspraak) bij de bevoegde ombudspersoon geformuleerd worden. In kan de ombudspersoon voorstellen aan de partijen die ermee instemmen, om met het ziekenhuis, de ziekenfondsen, de Provinciale geneeskundige commissies, De ombudspersoon heeft in de eerste voorkomend geval kan de patiënt door een elkaar opnieuw contact te nemen of in zijn de inspectiediensten van de Gemeen- plaats als taak door middel van preventieve vertrouwenspersoon bijgestaan worden. aanwezigheid samen te komen. Indien ze schappen en de Gewesten, de Orde van acties de communicatie tussen de patiënt weigeren, neemt de ombudspersoon tijdens geneesheren, de rechtbanken). Alle door en de beroepsbeoefenaar te bevorderen Alvorens een bemiddelingsprocedure op de hele procedure de rol van tussenpersoon de ombudspersoon ondernomen stappen teneinde klachten te voorkomen. te starten, nodigt de ombudspersoon de op zich. Hij houdt respectievelijk elke partij zijn gratis. patiënt uit om zelf contact op te nemen op de hoogte (schriftelijk of mondeling) van Indien een patiënt bij een bevoegde met de beroepsbeoefenaar. de reacties en verwachtingen van de Aangezien de ombudspersoon verplicht is ombudsdienst klacht neerlegt, omdat andere partij. het beroepsgeheim te respecteren, mag hij hij oordeelt dat een van zijn rechten niet De ombudspersoon werkt op onafhanke- aan derden geen gegevens meedelen, die gerespecteerd werd (bijv. gebrek aan lijke wijze, ongeacht of hij al dan niet De ombudspersoon moedigt de partijen de patiënt of de beroepsbeoefenaar hem informatie over zijn gezondheidstoestand, werknemer is van een verzorgingsinstelling aan om hun gevoelens en voorstellen uit te toevertrouwd hebben. moeilijke toegang tot het patiëntendossier, of van een overlegplatform. Hij kan dus drukken in het kader van de bemiddeling. ontoereikende kwaliteit van de zorgen), niet gesanctioneerd worden voor daden Hij tracht het conflict te matigen en de Het huishoudelijk reglement dat de speci- poogt de bemiddeling de onenigheid op te die hij in het kader van de correcte onenigheid op te lossen door onderhande- fieke modaliteiten inzake de organisatie, de lossen met de medewerking van de patiënt uitoefening van zijn functie gesteld heeft. ling, informatieuitwisseling en communica- werking en de klachtenprocedure bepaalt, en van de beroepsbeoefenaar. Indien de tie. Om met de partijen tot een oplossing is beschikbaar in het ziekenhuis of op de partijen niet tot een oplossing komen, Bij het neerleggen van de klacht luistert de te komen, oefent de ombudspersoon zijn administratieve zetel van het overlegplat- informeert de ombudspersoon de klager ombudspersoon naar de patiënt en poogt bemiddelingsfunctie nauwgezet en binnen form geestelijke gezondheidszorg. Het over andere bestaande mogelijkheden om hij een overzicht van de situatie te krijgen. een redelijke termijn uit. Het beheer van reglement van de federale ombudsdienst zijn verzoek te behandelen. Wanneer de verwachtingen van de klager het conflict is evenwel grotendeels afhanke- is beschikbaar op het secretariaat van duidelijk zijn, contacteert de ombuds- lijk van de goede wil van de betrokken de Federale commissie Rechten van de Naast het verspreiden van informatie over persoon schriftelijk of mondeling de partijen die het bemiddelingsproces op elk patiënt. haar eigen organisatie, formuleert de betrokken beroepsbeoefenaar die naar zijn ogenblik kunnen stopzetten en die zich ombudsfunctie tevens aanbevelingen in mening gevraagd wordt over de feiten die naar een andere procedure kunnen richten. Elke geïnteresseerde kan het huishoudelijk het kader van haar jaarverslag om de de patiënt aanhaalt. reglement inzien. herhaling te vermijden van bepaalde ontevredenheden die verbonden zijn met de patiëntenrechten. Dit verslag wordt Zonder voor de patiënt of voor de beroepsbeoefenaar partij te kiezen, neemt de Indien de partijen tot een akkoord komen en/of indien de communicatie hersteld is, kan het bemiddelingsdossier afgesloten 3. Tot wie kan de patiënt zich richten om klacht neer te leggen? met name overgemaakt aan de Federale ombudspersoon tijdens de volledige worden. - Indien de klacht betrekking heeft op een commissie Rechten van de Patiënt. procedure een strikte neutraliteit en beroepsbeoefenaar die in een ziekenhuis 2. Hoe verloopt de bemiddeling? onpartijdigheid in acht. Hij mag overigens niet betrokken zijn geweest met de feiten en Indien er geen oplossing bereikt wordt, oriënteert de ombudspersoon de patiënt werkt, neemt de patiënt contact op met de ombudsdienst van dat ziekenhuis. De klachten kunnen schriftelijk (brief, fax, de personen waarop de klacht betrekking naar een andere mogelijkheid van conflict- Indien de betrokken beroepsbeoefenaar in e-mail) of mondeling (telefoon, persoonlijk heeft. Teneinde de dialoog te herstellen, afhandeling (bijv. een andere dienst binnen een psychiatrisch ziekenhuis, een 13

IV. Wat gebeurt er als de patiënt niet in staat is zijn rechten uit te oefenen? initiatief van beschut wonen of een psychiatrisch verzorgingstehuis die buiten een ziekenhuis werkzaam is (bijv. een huisarts, een specialist in zijn 1. Wie is niet in staat om zijn rechten uit te oefenen? De vertegenwoordiger werkzaam is, is het mogelijk dat deze privé-praktijk, een zelfstandige verpleeg- - De minderjarige die volgens het oordeel van Indien de patiënt niet in staat is zijn voorzieningen een beroep doen op de ster, een tandarts, een arts in een rusthuis, de beroepsbeoefenaar niet in staat is tot patiëntenrechten zelf uit te oefenen, ombudspersoon bij het overlegplatform een gevangenisarts), dient de patiënt zich een redelijke beoordeling van zijn belangen; is de vertegenwoordiger de persoon geestelijke gezondheidszorg waarbij ze tot de federale ombudsdienst Rechten - de meerderjarige onder statuut van ver- die de rechten van de patiënt uitoefent aangesloten zijn. van de patiënt te richten. lengde minderjarigheid (ernstige mentale in naam van deze laatste. Dit onder handicap met een uitgebleven ontwikke- scheidt de vertegenwoordiger van de De contactgegevens van de ombuds- ling, volgens de definitie voorzien in het vertrouwenspersoon die alleen maar personen zijn beschikbaar bij de federale Contacten Burgerlijk Wetboek); de patiënt bijstaat. ombudsdienst Rechten van de patiënt Ombudsdiensten van de ziekenhuizen - de onbekwaamverklaarde meerderjarige en op de site van de FOD Volksgezond- of bij de overlegplatforms geestelijke (aanhoudende staat van onnozelheid of heid (cf. hieronder). De patiënt kan zich gezondheidszorg krankzinnigheid, volgens de definitie Indien de meerderjarige patiënt eveneens rechtstreeks bij het betrokken De lijst van de ombudspersonen is voorzien in het Burgerlijk Wetboek); feitelijk niet in staat is zijn rechten ziekenhuis informeren. beschikbaar op het volgende adres: - de meerderjarige die volgens de beroeps- uit te oefenen www.patientrights.be beoefenaar feitelijk niet in staat is om zijn Op voorhand kan de patiënt door middel - Indien de klacht daarentegen een beroeps- wil te uiten (bijv. persoon in coma). van een schriftelijk, gedagtekend en beoefenaar uit de ambulante sector betreft, Federale ombudsdienst FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu 2. Wie kan de rechten uitoefenen van de patiënt die hiertoe niet in staat is? ondertekend mandaat een persoon aanwijzen in wie hij vertrouwen stelt, die in zijn plaats zal optreden, indien en zolang DG Organisatie Indien de patiënt minderjarig is, het de patiënt niet in staat is zijn rechten zelf Gezondheidszorgvoorzieningen statuut van verlengde minderjarigheid uit te oefenen. De patiënt zorgt ervoor dat Federale ombudsdienst heeft of onbekwaam verklaard is de beroepsbeoefenaar op de hoogte is Rechten van de patiënt De uitoefening van de rechten behoort van het mandaat (bijv. het mandaat aan Victor Hortaplein 40 bus 10 toe aan de ouders (vader, moeder) of aan het patiëntendossier laten toevoegen). 1060 Brussel de voogden. www.patientrights.be Indien de patiënt geen vertegenwoordiger De minderjarige kan evenwel zijn rechten aangewezen heeft, worden de rechten Nederlandstalige federale ombudspersoon geheel of gedeeltelijk op zelfstandige wijze van de patiënt in vervangende volgorde Tel. 02/524 85 20, fax 02/524 85 38 uitoefenen, indien de beroepsbeoefenaar uitgeoefend door de samenwonende oordeelt dat hij in staat is zijn belangen echtgeno(o)t(e) of partner, het meerder- Franstalige federale ombudspersoon op redelijke wijze te beoordelen. jarig kind, een ouder, een meerderjarige Tel. 02/524 85 21, fax 02/524 85 38 zus of broer. Deze mogelijkheid bestaat daarentegen niet voor de personen onder statuut van verlengde minderjarigheid en onbekwaamverklaring. 15

In geval van een conflict onder meerdere mogelijke vertegenwoordigers (bijv. meerdere kinderen) of bij ontbreken van een De door de patiënt aangewezen vertegenwoordiger De persoon die in een schriftelijk 3. Wat zijn de grenzen aan de bevoegdheid van de vertegenwoordiger? De beroepsbeoefenaar vermeldt in het patiëntendossier de motivering waarom hij een beslissing van de vertegenwoordiger vertegenwoordiger, behartigt de beroeps- mandaat door de meerderjarige - De patiënt wordt zoveel als mogelijk en niet gevolgd heeft. beoefenaar de belangen van de patiënt in patiënt als vertegenwoordiger in verhouding tot zijn begripsvermogen - De vertegenwoordiger kan nooit ingaan overleg met het multidisciplinaire team. aangewezen werd, toen de patiënt (bijv. in zijn heldere ogenblikken) betrokken tegen een voorafgaande wilsverklaring die nog in staat was zijn rechten uit te bij de uitoefening van zijn rechten. de patiënt opgesteld heeft op het ogenblik oefenen. De Federale commissie - Om de persoonlijke levenssfeer van de dat hij in staat was om zijn rechten uit te Rechten van de patiënt heeft patiënt te beschermen, kan de beroeps- oefenen (voorafgaande weigering van een een formulier opgesteld voor de beoefenaar aan de vertegenwoordiger de bepaalde tussenkomst). aanwijzing van de vertegenwoordiger toegang tot het patiëntendossier weigeren. - Indien, in geval van nood, de wil van de en de herroeping van de aangewezen Alleen de door de vertegenwoordiger aan- patiënt en die van de vertegenwoordiger vertegenwoordiger. (zie V. Bijlage 2) gewezen beroepsbeoefenaar kan dan het onduidelijk zijn, handelt de beroepsbeoefe- patiëntendossier inzien of er een afschrift naar zo goed mogelijk in het belang van van verkrijgen. De beroepsbeoefenaar ver- de gezondheid van de patiënt. meldt in het patiëntendossier de motivering waarom hij aan de vertegenwoordiger de toegang tot het dossier geweigerd heeft. - In het kader van een multidisciplinair overleg kan de beroepsbeoefenaar eveneens afwijken van de beslissing van de vertegenwoordiger. Dit kan gebeuren in het belang van de patiënt en om een bedreiging van diens leven of een ernstige aantasting van diens gezondheid af te wenden (bijv. de vertegenwoordiger weigert een levensnoodzakelijke behandeling). De beroepsbeoefenaar kan evenwel niet afwijken van de beslissing van de vertegenwoordiger die door een patiënt is aangewezen, indien de vertegenwoordiger het bewijs levert dat zijn beslissing overeenstemt met de uitdrukkelijke wil van de patiënt (bijv. een getuigenis dat die wil bevestigt, een video opname). 17

V. Bijlagen Bijlage 1. Wet van 22 augustus 2002 betreffende de rechten van de patiënt, B.S., 26 september 2002 (officieuze consolidatie1) HOOFSTUK I. - Algemene bepaling Art. 1. Deze wet regelt een aangelegenheid als bedoeld in artikel 78 van de Grondwet. HOOFDSTUK II. - Definities en toepassingsgebied Art. 2. Voor de toepassing van deze wet moet worden verstaan onder: 1 patiënt: de natuurlijke persoon aan wie gezondheidszorg wordt verstrekt, al dan niet op eigen verzoek; 2 gezondheidszorg: diensten verstrekt door een beroepsbeoefenaar met het oog op het bevorderen, vaststellen, behouden, herstellen of verbeteren van de gezondheidstoestand van een patiënt of om de patiënt bij het sterven te begeleiden; 3 beroepsbeoefenaar: de beoefenaar bedoeld in het koninklijk besluit nr. 78 van 10 november 1967 betreffende de uitoefening van de gezondheidszorgberoepen alsmede de beroepsbeoefenaar van een nietconventionele praktijk bedoeld in de wet van 29 april 1999 betreffende de niet-conventionele praktijken inzake de geneeskunde, de artsenijbereidkunde, de kinesitherapie, de verpleegkunde en de paramedische beroepen. Art. 3. 1. Deze wet is van toepassing op (contractuele en buitencontractuele) privaatrechtelijke en publiekrechtelijke rechtsverhoudingen inzake gezondheidszorg verstrekt door een beroepsbeoefenaar aan een patiënt. <ingevoegd bij W 2006-12-13, art. 61> 2. Bij een besluit vastgesteld na overleg in de Ministerraad en na advies van de in artikel 16 bedoelde commissie kan de Koning nadere regels bepalen inzake de toepassing van de wet op door Hem te omschrijven in 1 bedoelde rechtsverhoudingen, teneinde rekening te houden met de nood aan specifieke bescherming. Art. 4. In de mate waarin de patiënt hieraan zijn medewerking verleent, leeft de beroepsbeoefenaar de bepalingen van deze wet na binnen de perken van de hem door of krachtens de wet toegewezen bevoegdheden. In het belang van de patiënt pleegt hij desgevallend multidisciplinair overleg. HOOFDSTUK III. - Rechten van de patiënt Art. 5. De patiënt heeft, met eerbiediging van zijn menselijke waardigheid en zijn zelfbeschikking en zonder enig onderscheid op welke grond ook, tegenover de beroepsbeoefenaar recht op kwaliteitsvolle dienstverstrekking die beantwoordt aan zijn behoeften. Art. 6. De patiënt heeft recht op vrije keuze van de beroepsbeoefenaar en recht op wijziging van deze keuze behoudens, in beide gevallen, beperkingen opgelegd krachtens de wet. Art. 7. 1. De patiënt heeft tegenover de beroepsbeoefenaar recht op alle hem betreffende informatie die nodig is om inzicht te krijgen in zijn gezondheidstoestand en de vermoedelijke evolutie ervan. 2. De communicatie met de patiënt geschiedt in een duidelijke taal. De patiënt kan erom verzoeken dat de informatie hem schriftelijk wordt bevestigd. (De patiënt heeft het recht zich te laten bijstaan door een vertrouwenspersoon of het recht op de in 1 bedoelde informatie uit te oefenen via deze persoon. De beroepsbeoefenaar noteert in voorkomend geval in het patiëntendossier dat de informatie, met akkoord van de patiënt, werd meegedeeld aan de vertrouwenspersoon of aan de patiënt in aanwezigheid van de vertrouwenspersoon evenals de identiteit van laatstgenoemde. De patiënt kan bovendien uitdrukkelijk verzoeken dat voormelde gegevens in het patiëntendossier worden opgenomen). <ingevoegd bij W 2006-12-13, art. 62> 3. De informatie wordt niet aan de patiënt verstrekt indien deze hierom uitdrukkelijk verzoekt tenzij het niet meedelen ervan klaarblijkelijk ernstig nadeel voor de gezondheid van de patiënt of derden oplevert en mits de beroepsbeoefenaar hierover voorafgaandelijk een andere beroepsbeoefenaar heeft geraadpleegd en de desgevallend aangewezen vertrouwenspersoon, bedoeld in 2, derde lid, heeft gehoord. Het verzoek van de patiënt wordt opgetekend in of toegevoegd aan het patiëntendossier. 4. De beroepsbeoefenaar mag de in 1 bedoelde informatie uitzonderlijk onthouden aan de patiënt, voorzover het meedelen ervan klaarblijkelijk ernstig nadeel voor de gezondheid van de patiënt zou meebrengen en mits de beroepsbeoefenaar hierover een andere beroepsbeoefenaar heeft geraadpleegd. In dergelijk geval voegt de beroepsbeoefenaar een schriftelijke motivering toe aan het patiëntendossier en licht hij de desgevallend aangewezen vertrouwensper- 1 Officieuze consolidatie met de wet van 13 december 2006 houdende diverse bepalingen betreffende gezondheid, B.S., 22 december 2006, art. 48, art. 61 tot 64. soon bedoeld in 2, derde lid, in. Zodra het meedelen van de informatie niet langer het in het eerste lid bedoelde nadeel oplevert, moet de beroepsbeoefenaar de informatie alsnog meedelen. Art. 8. 1. De patiënt heeft het recht om geïnformeerd, voorafgaandelijk en vrij toe te stemmen in iedere tussenkomst van de beroepsbeoefenaar. Deze toestemming wordt uitdrukkelijk gegeven behalve wanneer de beroepsbeoefenaar, na de patiënt voldoende te hebben geïnformeerd, uit de gedragingen van de patiënt redelijkerwijze diens toestemming kan afleiden. Op verzoek van de patiënt of van de beroepsbeoefenaar en met de instemming van de beroepsbeoefenaar of van de patiënt, wordt de toestemming schriftelijk vastgelegd en toegevoegd aan het patiëntendossier. 2. De inlichtingen die aan de patiënt verstrekt worden, met het oog op het verlenen van diens toestemming bedoeld in 1, hebben betrekking op het doel, de aard, de graad van urgentie, de duur, de frequentie, de voor de patiënt relevante tegenaanwijzingen, nevenwerkingen en risico s verbonden aan de tussenkomst, de nazorg, de mogelijke alternatieven en de financiële gevolgen. Ze betreffen bovendien de mogelijke gevolgen ingeval van weigering of intrekking van de toestemming, en andere door de patiënt of de beroepsbeoefenaar relevant geachte verduidelijkingen, desgevallend met inbegrip van de wettelijke bepalingen die met betrekking tot een tussenkomst dienen te worden nageleefd. 3. De in 1 bedoelde informatie wordt voorafgaandelijk en tijdig verstrekt en onder de voorwaarden en volgens de modaliteiten voorzien in 2 en 3 van artikel 7. 4. De patiënt heeft het recht om de in 1 bedoelde toestemming voor een tussenkomst te weigeren of in te trekken. Op verzoek van de patiënt of de beroepsbeoefenaar wordt de weigering of intrekking van de toestemming schriftelijk vastgelegd en toegevoegd aan het patiëntendossier. De weigering of intrekking van de toestemming heeft niet tot gevolg dat het in artikel 5 bedoelde recht op kwaliteitsvolle dienstverstrekking jegens de beroepsbeoefenaar ophoudt te bestaan. Indien de patiënt toen hij nog in staat was de rechten zoals vastgelegd in deze wet uit te oefenen, schriftelijk te kennen heeft gegeven zijn toestemming tot een welomschreven tussenkomst van de beroepsbeoefenaar te weigeren, dient deze weigering te worden geëerbiedigd zolang de patiënt ze niet herroept op een moment dat hij in staat is om zijn rechten zelf uit te oefenen. 5. Wanneer in een spoedgeval geen duidelijkheid aanwezig is omtrent de al dan niet voorafgaande wilsuitdrukking van de patiënt of zijn vertegenwoordiger zoals bedoeld in hoofdstuk IV, gebeurt iedere noodzakelijke tussenkomst van de beroepsbeoefenaar onmiddellijk in het belang van de gezondheid van de patiënt. De beroepsbeoefenaar maakt hiervan melding in het in artikel 9 bedoelde patiëntendossier en handelt van zodra dit mogelijk is overeenkomstig de bepalingen van de voorgaande paragrafen. Art. 9. 1. De patiënt heeft ten opzichte van de beroepsbeoefenaar recht op een zorgvuldig bijgehouden en veilig bewaard patiëntendossier. Op verzoek van de patiënt voegt de beroepsbeoefenaar door de patiënt verstrekte documenten toe aan het hem betreffende patiëntendossier. 2. De patiënt heeft recht op inzage in het hem betreffend patiëntendossier. Aan het verzoek van de patiënt tot inzage in het hem betreffend patiëntendossier wordt onverwijld en ten laatste binnen 15 dagen na ontvangst ervan gevolg gegeven. De persoonlijke notities van een beroepsbeoefenaar en gegevens die betrekking hebben op derden zijn van het recht op inzage uitgesloten. Op zijn verzoek kan de patiënt zich laten bijstaan door of zijn inzagerecht uitoefenen via een door hem aangewezen vertrouwenspersoon. Indien deze laatste een beroepsbeoefenaar is, heeft hij ook inzage in de in het derde lid bedoelde persoonlijke notities. (In dit geval is het verzoek van de patiënt schriftelijk geformuleerd en worden het verzoek en de identiteit van de vertrouwenspersoon opgetekend in of toegevoegd aan het patiëntendossier). <ingevoegd bij W 2006-12-13, art. 63, 1 > Indien het patiëntendossier een schriftelijke motivering bevat zoals bedoeld in artikel 7, 4, tweede lid, die nog steeds van toepassing is, oefent de patiënt zijn inzagerecht uit via een door hem aangewezen beroepsbeoefenaar, die ook inzage heeft in de in het derde lid, bedoelde persoonlijke notities. 3. De patiënt heeft recht op afschrift van het geheel of een gedeelte van het hem betreffend patiëntendossier, overeenkomstig de in 2 bepaalde regels. Ieder afschrift vermeldt dat het strikt persoonlijk en vertrouwelijk is. (De Koning kan het maximumbedrag vaststellen dat aan de patiënt mag worden gevraagd per gekopieerde pagina die in toepassing van voornoemd recht op afschrift wordt verstrekt of andere dragers van informatie). <ingevoegd bij W 2006-12-13, art. 63, 2 > De beroepsbeoefenaar weigert dit afschrift indien hij over duidelijke aanwijzingen beschikt dat de patiënt onder druk wordt gezet om een afschrift van zijn dossier aan derden mee te delen. 19