Marycke Janne Naber wentse kruistochten 12 rondwandelingen van 15 tot 20 km Langs kapelletjes en landkruizen in Twente Met handige horeca-adressen voor onderweg Gegarandeerd Onregelmatig
Overzichtskaart km blz 1 zenderen > rondje hertme 19 9 2 6 2 weerselo > rondje saasveld 19 4 2 16 3 geesteren > rondje langeveen 19 7 4 26 4 tubbergen > rondje albergen 18 6 2 36 5 vasse > rondje sprengendal 18 5 1 46 6 ootmarsum > rondje reutum 20 7 3 56 7 denekamp > rondje mekkelhorst 18 6 4 66 8 rossum > rondje rossum 16 6 6 76 9 oldenzaal > rondje de lutte 18 13 2 86 10 losser > rondje overdinkel 20 10 2 96 11 haaksbergen > rondje buurserzand 20 7 106 12 enschede > rondje lonneker 19 2 2 116 2
vasse geesteren 5 3 4 6 tubbergen ootmarsum 7 rossum denekamp weerselo 2 8 1 zenderen oldenzaal 9 10 losser enschede 12 haaksbergen 11 o v e r z i c h t s k a a r t 3
Gratis parkeren in het centrum van Rossum Lijn Overdinkel-Oldenzaal- Ootmarsum-Almelo, haltes Grotestraat en Tramweg Buurtbus Rossum-Weerselo, halte Bibliotheek (niet in het weekend!) www.9292.nl Regiotaxi Twente: 0900-1814, www.regiotaxitwente.nl (minstens een uur van tevoren reserveren) 1 Kulturhus de Cocer Thijplein 1, 0541-62 58 24, kulturhus-de-cocer.nl. 2 Café-restaurant Hutten, Grotestraat 4, 0541-62 52 23, hutten.nl 3 Koffie en theehuis t Stekkie, Hamsweg 1, 0541-62 55 29, koffietheehuisstekkie.nl. 4 Beeldentuin Erve Fakkert, expositieruimte, Everlostraat 3, 0541-62 57 89 / 06-12 99 39 63 5 Café t Peuleke, Tramweg 2, 0541-62 52 19. 6 Havezathe Het Everloo, Everlostraat 16, 0541-62 60 28, heteverloo.com. 7 Cafetaria & Chinees eetcafé Jimmy, Thijplein 6, 0541-62 58 83, jimmylu.nl 1 2 B&B De Horst, Boschweg 22, 7596 PH Rossum, 0541-62 59 81 B&B Erve Fakkert, Everlostraat 3-A, 7596 MP Rossum 0541-62 57 89 / 06-12 99 39 63 www.erve-fakkert.nl 4
Rossum - Roderveld > 17 km Check van tevoren altijd even de openingstijden van de horeca. Het terras van koffie- en theehuis ]t Stekkie. Nabij Erve Rikhof in Volthe r o s s u m - roderveld 5
11 0 250 500 750 1000 topografische dienst 12 3 rossum 6 1 3 1 2 2 2 4 4 5 1 5 7 rossum Ga de straat in tegenover bushalte Grotestraat richting Almelo (vanaf de halte richting Oldenzaal naar het zuiden lopen) (Meester Plegtstraat). Ga aan het eind LA, dan de 1e straat RA (Kerkewei), aan het eind RA over het Thijplein, dan LA naar de ingang van de kerk. Deze is dagelijks van 8.00 tot 20.00 uur geopend. De H. Plechelmuskerk is gebouwd in 1939-1940, ter vervanging van de oude waterstaatskerk. Het gebouw is ontworpen door architect Clemens Hardeman uit Oldenzaal, in een aan de Delftse school verwante stijl. Rechts bevindt zich de Mariakapel en wat verder aan de rechterkant een kapel annex aula uit de jaren negentig, met onder meer een Mariabeeld. 6
1 Mariagrot en met slechts honderd gulden, enkele droge worsten en een roggebrood op zak. Later vond hij werk bij de Nederlandse 10 6 8 9 Aardolie Maatschappij. Tijdens zijn werk viel hij samen met een collega zes meter naar beneden. Zijn collega overleefde het niet, Jan raakte invalide. Uit dankbaarheid voor zijn overleving en onder invloed van zijn tocht naar Rome besloot hij een kapelletje in de vorm van een grot te bouwen, dat in 1978 klaar was. Het Mariabeeld is geschonken door de zusters Franciscanessen uit Noord Deurningen, waartoe zijn zus behoorde. Na het overlijden van Jan heeft zijn familie de Mariagrot aan de parochie van Rossum geschonken. In 1990 is deze op zijn huidige plek ingewijd. In 2013 werd het Mariabeeld aan stukken gevonden. Na een vakkundige restauratie is het opnieuw ingewijd. 1 Tegenover de ingang van de kerk staat een Mariakapel. Deze stond oorspronkelijk bij de woning van Krabn- Jan in het natuurgebied Voltherbroek. Jan Groeneveld, zoals hij officieel heette, was in de jaren vijftig van de vorige eeuw voor een boetetocht op de fiets naar Rome gereden, in korte broek 2 Toen de vroegere begraafplaats aan de Kerkewei was volgeraakt, is in 1910 het kerkhof achter de kerk aangelegd. De grond, die voor die tijd verpacht was, moest geëgaliseerd worden. Pastoor Dames heeft flink meegeholpen, want naar verluidt is hij daarbij 42 pond afgevallen. Naar de Calvariekapel uit 1911 (zie de plaquette) vindt op r o s s u m - roderveld 7
Ga aan het eind RD (Thijstraat), bij de driesprong aan het eind van het dorp LA (Lemseloseschoolweg). Ga de 1e weg RA (Bentertsteeg). Na ca. 600 m bevindt zich links Mariakapel De Steeg. 2 Calvariekapel Sacramentsdag, de tweede donderdag na Pinksteren, een jaarlijkse processie plaats vanuit de kerk. Loop terug naar de straat, daar LA. 3 Tegenover kerk staat een H. Hartkapel. Deze is in 1925 opgericht ter gelegenheid van het 40-jarige priesterfeest van Albertus Cornelis Dames, die sinds 1907 pastoor van de parochie H. Plechelmus was. De kapel stond eind 20e eeuw op de nominatie om afgebroken te worden, maar hij staat er gelukkig nog. De Monumentenraad van de gemeente Dinkelland wil hem voordragen voor de gemeentelijke monumentenlijst. 4 Mariakapel De Steeg 4 Bij de grote eik zou vroeger een klöpkeshoes hebben gestaan (zie de rondwandeling vanuit Borne). Buurtbewoners gaven dikwijls aan dat deze locatie een mooie plek voor een Mariakapel zou zijn. Tot 1994 bleef het bij plannen. In dat jaar kwam onder leiding van oud-timmerman Frans Oude Weernink de kapel tot stand. De hele buurt droeg bij in arbeid en kosten. Ook de NAM, die in de buurt van de kapel een locatie heeft, leverde een forse bijdrage. Het stenen Mariabeeld is afkomstig uit Duitsland. 3 H. Hartkapel Ga daarna het 1e karrenspoor scherp LA (Mansboerweg). Dit gaat over in een asfaltweg. Ga bij de kruising RD (Mansboerweg) en vlak voor de bocht naar rechts LA over een vlonder ( opengesteld ), een bospad. Pad naar links negeren, ga aan het eind RA, een karrenspoor, verderop 8
5 Een kroezeboom is een boom, meestal een eik, die een grens of kruispunt aangeeft. In het oosten van Nederland werden vaak stenen of bomen gebruikt als grensbepaling op de es. Daarnaast was de plek ook een heilige plaats en werd er recht gesproken. Na de Reformatie vonden er geheime samenkomsten van de katholieken plaats. Niet alleen Fleringen, maar dus ook Rossum heeft een kroezeboom. Vanwege de uitstraling van de eik is juist daar een landkruis geplaatst. In mei 1939 is het in processie vanaf de kerk naar de Boschweg gebracht. In 2012-2013 is het kruis in overleg met de buurt gerenoveerd. Omdat de rechterhand was beschadigd, is het oorspronkelijke corpus vervangen door een kunststof afgietsel ervan. In 2009-2010 was vanuit het parochiebestuur onderzocht, welke landkruisen gerestaureerd moesten worden en wat de subsidiemogelijkheden waren. Tot eind 2013 was het project Streekeigen huis en erf van Landschap Overijssel van kracht, waarvan men dankbaar gebruik heeft gemaakt. Daarnaast hebben de Rossumers zelf bijgedragen. Voor de restauratie heeft onder anderen Annie Masselink, tegenwoordig voorzitter van de Monumentenraad gemeente Dinkelland, zich ingezet. Zij is opgegroeid op een boerderij in Volthe, waarvan eerder genoemde Krabn-Jan de buurman was. Haar moeder heeft ook bijgedragen aan de brooduitdeling op de Ageler es, waar zij destijds woonde (zie de wandeling vanuit Ootmarsum). Als kind is Annie ook wel eens meegegaan naar zo n bijeenkomst. De familie Vrielink van B&B De Horst op nr. 22 zorgt voor het reguliere onderhoud. In eerste instantie was dat de vader van Bert, maar zelf heeft hij vanaf zijn 14e ook meegeholpen. Het ging in die tijd om het maaien van het grasveldje bij het beeld. Rondom stonden laurierstruiken, die in de loop der tijd verwilderd waren. Toen Bert en Monique in 1989 getrouwd waren, hebben zij samen het perk rond het kruis ingericht. Ook heeft Bert toen het houtwerk vervangen en het corpus laten restaureren. De veldkeien zijn afkomstig van Beuningen, waar Monique is opgegroeid. De picknickbank is geschonken door de aannemer die het drukriool in de buurt heeft aangelegd. De laatste 15 jaar wordt het perk alleen door Bert verzorgd. Elk jaar verandert hij er wat aan. Ik doe het met plezier, zegt hij, ik zie het als een verlengstuk van mijn tuin. Ook geniet hij van de waardering van de voorbijgangers en maakt hij graag een praatje met hen. De zonen van 19, 18 en 13 jaar vinden het vanzelfsprekend om, nadat zij het gras rond het huis gemaaid hebben, met de zitmaaier een rondje om het landkruis te maken. r o s s u m - roderveld 9
asfaltweg. Aan het eind staat de Kroezenboom van Rossum met een landkruis. Ga hier RA en even later LA langs een houten hek ( opengesteld ). Blijf het smalle pad volgen tot het eind. Ga hier RA en meteen LA. Aan het eind van deze Oranjestraat staat Kulturhus de Cocer, dat zich grotendeels in de voormalige pastorie bevindt. Ga hier RA (Thijstraat). Deze straat komt bij de fietswegwijzer (en café-restaurant Hutten) uit op de Grotestraat. Loop RD over het trottoir langs de rechterkant van deze weg. Steek bij de Weeldbaan aan de rechterkant LA over en ga verder over het fietspad aan de linkerkant van de Grotestraat. Steek de provinciale weg over (kijk uit!) en ga aan het eind van het fietspad LA. Waar de asfaltweg een haakse bocht naar links maakt gaat u schuin RA, een zandweg met fietspad. Ga aan het eind daarvan LA (Everlostraat). Na ca. 50 m bevindt zich links een landkruis. 6 Dit kruis is in 1937 als eerste in de parochie van de H. Plechelmus te Rossum opgericht, bij de familie Sanderink, bewoners van de nabij gelegen Erve Sanderman. Het werd tegelijk met het landkruis bij Volthe verderop ingewijd, tijdens een processie vanaf de kerk in mei 1938. In 2013 is het gerestaureerd door aannemer Oude Moleman, op kosten van de familie Sanderink. De restauratie is begeleid door de Monumentenraad. Het kruis is evenals het oude kruis van gehamerd hout gemaakt. Ga na de bocht naar links de 1e weg RA (Hamsweg). Weg naar rechts negeren. Links koffie- en theehuis t Stekkie. De asfaltweg gaat over in een gruisfietspad. Ga aan het eind RA, een asfaltweg. Zijpaden negeren, ga aan het eind LA (Everloostraat). Na ca. 400 m bevindt zich rechts Erve Fakkert met onder meer een beeldentuin met Afrikaanse beelden. Als t Stekkie en t Peuleke gesloten zijn kunt u hier ook wat drinken. Houd even later bij de driesprong links aan (Molenweg). Deze gaat over in een halfverharde weg met fietspad, daarna weer in een asfaltweg. Bij het kruispunt bij café t Peuleke staat een landkruis. Ga hier LA (Tramweg). 6 Landkruis Everlostraat 7 Een week na de oprichting van het landkruis bij de Kroezenboom in 1939 vond er weer een processie plaats vanaf 10
8 U loopt over het Roderveld, sinds 7 Landkruis Tramweg de kerk van Rossum. Ditmaal om het kruis bij café Stegge, nu t Peuleke, in te wijden. De buurschap had het in eendrachtige samenwerking opgericht en zorgt nog steeds voor het onderhoud. In 2012 is het corpus gestolen. Het is vervangen door een kunststof afgietsel van het corpus van het landkruis bij de Kroezenboom. Naast de subsidie heeft de buurt daartoe bijgedragen. Op 25 augustus 2013 zijn de drie gerestaureerde landkruisen rond Rossum weer ingezegend. 1965 in bezit van Natuurmonumenten. Het gebied van 87 hectare bestaat uit gemengd bos, heide en enkele vennetjes. In de kleiput aan uw rechterhand zijn fossiele haaientanden gevonden. Dwars door het gebied loopt de oude spoordijk van de vroegere stoomtram van Oldenzaal naar Denekamp. Deze lokaalspoorlijn was aangelegd voor het vervoer van arbeiders en goederen van en naar de textielfabrieken in Twente en deed dienst van 1903 tot 1942. Ga ná huisnr. 17 eerste pad LA (bij nr. 13). Ga voor de toegang van een weiland LA, een graspad, langs de linkerkant van het weiland. Ga vlak vóór het tweede weiland schuin LA over een smal paadje het bos in, even later ziet u een vijvertje aan de linkerkant. Volg het kronkelende paadje tot het eind, ga daar RA, langs de rechterkant van het weiland. 8 Het Roderveld Ga aan het eind van het weiland RD, een smal pad door een voetgangerssluis. Dit gaat over in een brede zandweg. Bij de kruising staat een gereconstrueerd wachthuisje met een stukje tramrails (zie het informatiebordje). Ga hier RA, een karrenspoor. Ga na de afsluitboom het 1e smalle r o s s u m - roderveld 11
pad LA door een voetgangerssluis. Dit gaat over in een graspad. Volg dat met een haakse bocht naar links. Paadje naar rechts negeren. U passeert een ven aan de rechterkant. Het paadje ernaartoe kan glad zijn! Ga bij de T-kruising RA en meteen LA over een vlonder. Volg het smalle zandpad met een haakse bocht naar rechts, over een paar vlonders. 9 Ga aan het eind vóór een klaphekje LA, een karrenspoor. Ga bij de 1e kruising LA, een breed graspad met een greppel aan uw linkerhand. Ga na een paar vlonders aan het eind van het pad RA, een karrenspoor. Ga bij de kruising RD langs de witte afsluitboom, over landgoed Het Everloo. Dit is in 2005 aangekocht door Natuurmonumenten, ter gelegenheid van haar 100-jarige jubileum. Ga aan het eind van het weiland aan de linkerkant LA, een smal pad. Loop na het brugje RD langs het informatiepaneel met picknickbank. Loop RD over de klinkerweg. Rechts ziet u achter het toegangshek het bouwhuis uit 1704 van Het Everloo. 10 Het Everloo 10 De havezate of ridderhofplaats Het Everloo is sinds ongeveer 1200 bekend en tot 2005 bewoond geweest door adellijke families en patriciërs. Het oorspronkelijke jachtslot is in 1812 gesloopt. Het Bouwhuis (de boerderij), dat sinds 1714 als woonhuis werd gebruikt, en de overige opstallen zijn in 2005 verkocht aan de huidige horecaexploitant. Ga aan het eind van de weg RA, een asfaltweg, dan de 1e weg LA (Loosteresweg). Bij nr. 5 is een de weg een klein kruisbeeld in een kistje en op het erf een museum van oude landbouwwerktuigen te zien. Ga na nr. 11, aan het eind van het weiland aan de rechterkant, LA, een graspad. Ga RA over de vlonder. Steek aan het eind van het smalle pad de weg over en ga RD, een karrenspoor (eigen weg, opengesteld). Ga na de dam over de beek (rechts een stuw) LA, een graspad langs de beek, aan het eind na de afsluitboom RA, een asfaltweg. Ga de 1e klinkerweg LA (Mölmanweg). Aan het eind daarvan staat aan de rechterkant een landkruis. 9 Het Roderveld 11 In 1938 is dit kruis in de buurschap Volthe geplaatst op Erve Lashof. Anders dan bij de andere landkruisen heeft het terracotta corpus een opgeheven 12
11 Landkruis Mölmanweg hoofd. Christus lijkt al ten hemel op te varen. Hoewel het landkruis meerdere keren mikpunt is geweest van vandalisme, heeft het al die beproevingen doorstaan. Ga met uw rug naar het kruis LA over de asfaltweg, bij het kruispunt RD en na de weg van links vlak voor de bocht naar links RA, een karrenspoor. Loop langs het houten hek (de eigenaar van het pad heeft toestemming gegeven) en RD tussen twee stenen door over het smalle pad. Ga aan het eind van het pad RD over de asfaltweg langs de boerderij, aan het eind van deze Rikhofsweg LA, een asfaltweg. Houd aan het eind van deze Ensmanweg rechts aan (Wiekerstraat). Bijna aan het eind daarvan staat aan de rechterkant een Mariakapel. 12 De bewoners van de Wiekerhoek hadden eind jaren dertig een landkruis willen oprichten bij het Erve Ensman, maar de Linderhoek was hun voor met het kruis in Volthe. De dames Ten Wildiek wilden in die tijd een Mariakapel stichten bij hun huis Erve Rikhof aan de Rikhofsweg. Zij stelden voor het in plaats daarvan op de huidige plaats te bouwen, zodat het voor de hele Wiekerhoek zou gelden. Schoolmeester Weustink organiseerde een collecte, waardoor het een kapelletje voor heel Rossum werd. Het is in 2011 opgeknapt in het kader van NL Doet. Ook deze kapel wil de Monumentenraad graag op de gemeentelijke monumentenlijst geplaatst zien. Een familie in de buurt zorgt voor het dagelijkse onderhoud. Ga daar LA (Esweg) en in de bocht naar rechts RA (Pierikspad). Ga na het tunneltje LA. Aan het eind vindt u de bushaltes van lijn 64, links richting Almelo, rechts richting Oldenzaal. rossum 12 Kapel Wiekerhoek r o s s u m - roderveld 13
In twaalf rondwandelingen wijst Marycke Naber je de weg door het Twentse land. Dit doet ze aan de hand van de vele Mariakapelletjes en landkruizen die Twente rijk is. Wandelen is goed voor lijf en ledenen. Maar kuierend langs de religieuze monumenten wordt tijdens deze kruistochten de geest ook geprikkeld om geheel verkwikt huiswaarts te keren. Langs alle routes kom je uitspanningen tegen om de inwendige mens te versterken. We wandelen tenslotte niet voor niets in het land waar het rijke Roomse leven overal zijn sporen heeft nagelaten. De wandelingen zijn allemaal prima bereikbaar per openbaar vervoer en bieden samen een afwisselend palet aan wat het prachtige Twentse land te bieden heeft. Gegarandeerd Onregelmatig