Milieuwetenschap masteropleiding 2012
Inhoud Welkom 3 Woord vooraf 4 Waarom studeren aan de Universiteit Antwerpen? 5 De opleiding milieuwetenschap 6 Doelgroep en toelatingsvoorwaarden 8 Loopbaanperspectieven 10 Schakelprogramma 11 Masterprogramma 11 Opleidingsonderdelen 14 Masterproef 18 Nuttige info over je studietraject 19 Studiebegeleiding 21 Studeren in het buitenland 22 Infomomenten 22 Nuttige websites 23 Nuttige contactgegevens 24
Welkom Je hebt de weg naar de Universiteit Antwerpen gevonden. Misschien is dit je eerste kennismaking met de Universiteit Antwerpen. Misschien vond je al enkele jaren geleden de weg naar onze universiteit en heb je hier je bacheloropleiding voltooid. In elk geval word je masterstudent en wil je informatie over de masteropleidingen die wij aanbieden. Dit boekje helpt je al een hele stap vooruit in je keuzeproces. De Universiteit Antwerpen is een middelgrote universiteit met 14 000 studenten. Binnen de Associatie Hogescholen & Universiteit Antwerpen werken we nauw samen met de Plantijn Hogeschool, de Karel de Grote-Hogeschool, de Artesis Hogeschool Antwerpen en de Hogere Zeevaartschool. Onze universiteit stelt alles in het werk om je studietijd zo aangenaam mogelijk te maken en de kwaliteit van de opleidingen op topniveau te houden. Daarom worden onze opleidingen geregeld bijgestuurd en aangepast aan de maatschappelijke evolutie. Leren is leven is de slogan van de Universiteit Antwerpen. Niet zomaar een leuze, want wij maken werk van een goed evenwicht tussen leren en leven. Met kennen ben je niets zonder het kunnen. De link tussen leren en leven is hier voelbaar aanwezig. Als je naar een van onze informatiedagen komt, zal je merken dat het prettig studeren is aan de Universiteit Antwerpen. We nodigen je alvast uit op onze open campusdagen op zaterdag 17 maart en zaterdag 28 april en op de infomarkt op woensdag 5 september. Prof. dr. Alain Verschoren Rector Universiteit Antwerpen
Woord vooraf De masteropleiding milieuwetenschap wordt ingericht door het Instituut voor Milieu & Duurzame Ontwikkeling (IMDO) van de Universiteit Antwerpen (www.ua.ac.be/imdo). Dankzij de interfacultaire samenwerking die eigen is aan het IMDO staat de opleiding garant voor vernieuwend, interdisciplinair en internationaal georiënteerd milieuonderwijs. De onderwijsdoelstellingen worden mede gerealiseerd door een multidisciplinair en gedreven team van docenten. De opleiding milieuwetenschap staat open voor mensen met een verschillende achtergrond en verschillende intenties. Zowel professionele bachelors als academische bachelors en masters uit een brede waaier van vooropleidingen vormen het doelpubliek van deze opleiding. Bovendien richt deze opleiding zich ook tot mensen die al in de praktijk staan en zich verder willen professionaliseren zonder de intentie een extra diploma te behalen. Het studieprogramma is opgebouwd rond kernactiviteiten, -vraagstukken en -dilemma s van de milieubranche. Binnen de opleiding wordt direct contact met de beroepspraktijk zo veel mogelijk gestimuleerd via gastcolleges door experten uit de praktijk, door opdrachten en door het opleidingsonderdeel geïntegreerde casus milieuvraagstukken. Het samenwerken met medestudenten biedt een realistische context voor het verwerven van competenties zoals effectief communiceren, samenwerken en problemen oplossen. Wie kiest voor deze opleiding, krijgt een grondige introductie in de milieuwetenschappen. Niet louter de kennis op zich, maar ook de toepassing ervan bij de analyse en oplossing van concrete milieuvraagstukken staat in de opleiding centraal. Daarnaast kan je eigen accenten leggen in het studieprogramma via de keuzeruimte die is ingebouwd in de tweede module van de opleiding. Voor studenten die hun job wensen te combineren met de opleiding milieuwetenschap, is er de mogelijkheid om de studie te spreiden. Deze brochure geeft een verdere toelichting over de doelstellingen, structuur, inhoud en praktische schikkingen van de opleiding. Bijkomende informatie kan je bekomen via het opleidingssecretariaat. Met de jaarlijkse brede instroom van studenten en de tewerkstelling in de milieusector, zijn we terecht trots op het unieke, interdisciplinaire milieuprogramma van de master milieuwetenschap. Wie kiest voor deze opleiding, gaat een boeiende en leerrijke studietijd tegemoet. Universiteit Antwerpen, december 2011 Prof. dr. Patrick Meire Voorzitter Instituut voor Milieu & Duurzame Ontwikkeling 4
Waarom studeren aan de Universiteit Antwerpen? Studentgerichtheid De Universiteit Antwerpen staat voor studentgerichtheid. Dit betekent bijvoorbeeld dat je zo veel mogelijk les volgt in kleine groepen, wat een vlotte interactie mogelijk maakt. Dankzij de kleine afstand tussen studenten en docenten kan je rechtstreeks bij je proffen terecht met eventuele vragen en problemen. De vlotte communicatie tussen docenten, assistenten en studenten wordt mee ondersteund door de digitale leeromgeving Blackboard. Dat biedt opnieuw kansen voor een interactief onderwijssysteem. Studenten worden uitgenodigd om actief deel te nemen aan het beleid: in verschillende adviesorganen en raden zijn zij vertegenwoordigd. Ten slotte is de Universiteit Antwerpen bekend voor haar goede studentenbegeleiding en -ondersteuning, waarbij wordt ingespeeld op de individuele noden van alle studenten. Innoverende academische opleidingen De Universiteit Antwerpen biedt innoverende academische opleidingen, die oog hebben voor theorie én praktijk. De opleidingen zijn stevig verankerd in sterk wetenschappelijk onderzoek, dat ook internationale faam geniet. De ivoren academische toren werd al lang geleden gesloopt. Academici hechten veel belang aan een voortdurende uitwisseling met de steeds evoluerende samenleving. Bij je studie aan de Universiteit Antwerpen staat niet het memoriseren van feitenkennis centraal, maar verwerf je relevante kennis en vaardigheden die je nodig hebt om beroepsrelevante opdrachten en problemen op te lossen. De bachelor-masterstructuur schept ruimte voor vernieuwing en verbetering. Nieuwe opleidingen worden ingevoerd, keuzemogelijkheden binnen bestaande opleidingen worden verruimd. Infrastructuur De Universiteit Antwerpen beschikt over de meest moderne infrastructuur: goed uitgeruste les- en computerlokalen, laboratoria, bibliotheken en studielandschappen. In alle publieke ruimten zijn er hotspots waar je draadloos kan surfen. De laatste jaren werd ook op grote schaal geïnvesteerd in nieuwe gebouwen om het toenemend aantal studenten op te vangen en hen een aangename leeromgeving te bieden. De studenten van de Universiteit Antwerpen zitten verspreid over vier campussen. De campussen Drie Eiken, Middelheim en Groenenborger liggen aan de zuidelijke stadsrand, in een groene omgeving. Studeer je op Campus Drie Eiken dan kan je volop genieten van de groene oase van Fort VI en de mooie vijvers rondom de campus. De campussen Middelheim en Groenenborger grenzen aan het openluchtmuseum Middelheim en 5
aan het Nachtegalenpark. De Stadscampus, met zijn kern van prachtig gerenoveerde zestiende-eeuwse gebouwen, ligt in hartje Antwerpen. Vorming De Universiteit Antwerpen wil niet alleen opleidingen, maar ook een brede vorming aanbieden: jonge mensen laten opgroeien tot professionelen met een kritische ingesteldheid, een tolerante en constructieve houding. De Universiteit Antwerpen kiest resoluut voor pluralisme en verwelkomt diversiteit bij personeel en studenten, en in haar studieprogramma s. Antwerpen Je kiest natuurlijk ook voor de stad Antwerpen. Studeren is niet alleen met je neus in de boeken zitten. Wie in Antwerpen komt studeren, kiest voor een studentenstad die meer is dan de universiteit en de hogescholen: het is een bruisende metropool met een uniek cultuurhistorisch aanbod, een wereldhaven, een overvloed aan cafés en restaurants, clubs, gezellige pleintjes, cultuur, architectuur, mode, sportinfrastructuur,... Kort samengevat: een stad waarin Antwerpenaars, bezoekers en studenten graag wegzinken. De opleiding milieuwetenschap Situering en historiek De master in de milieuwetenschap wordt sinds 1992 aangeboden aan de Universiteit Antwerpen door het Instituut voor Milieu & Duurzame Ontwikkeling, kortweg IMDO. Milieuwetenschap voorheen ook wel milieukunde genoemd bestudeert de aard, omvang en oorzaken van milieuproblemen en ontwikkelt concepten, theorieën en methodieken om deze milieuproblemen te analyseren en op te lossen. Binnen de milieuwetenschap komen dan ook diverse disciplines bijeen, zoals beleid, biologie, economie, recht, De opleiding legt inhoudelijk de brug tussen deze verschillende invalshoeken en voorziet daarvoor in geïntegreerde milieuopleidingsonderdelen, essentiële milieuspecialismen en milieugerelateerde keuzeopleidingsonderdelen. Er is een evenwichtig aanbod van natuurwetenschappelijke en medisch- en sociaalwetenschappelijke opleidingsonderdelen. Het huidige studieprogramma bestaat uit drie modules: een verplichte basismodule, een module milieuthema s waaruit je vrij opleidingsonderdelen kan kiezen en de masterproef. De master in de milieuwetenschap is een unieke opleiding in Vlaanderen, zowel naar inhoud, vorm als concept. 6
Doelstellingen De masteropleiding milieuwetenschap is erop gericht om studenten de kennis en vaardigheden bij te brengen die van belang zijn voor een baan in de milieusector. Ze beoogt het vormen van generalistisch opgeleide milieuwetenschappers. Je leert de kennis die je zelfstandig en in groepsverband hebt verworven, toe te passen in geïntegreerde verbanden en kennisdomeinen op het gebied van milieuvraagstukken. De opleiding wil je leren hoe je milieuvraagstukken analyseert en een actieve bijdrage levert in het oplossen en/of voorkomen van milieuproblemen. Parate kennis is hierbij van groot belang, maar deze evolueert voortdurend. Je moet dus weten waar je relevante informatie kan achterhalen en hoe je een milieuvraagstuk aanpakt. De opleiding gaat uit van een interdisciplinaire benadering, waarbij behalve aan theoretische kennis en inzicht ook ruim aandacht besteed wordt aan het ontwikkelen van vaardigheden en attitudes. Dit is van essentieel belang gelet op het geïntegreerde karakter van milieuvraagstukken. Vanuit het perspectief van duurzame ontwikkeling verwerf je inzicht in de samenhang en complexiteit van milieuproblemen en leer je deze situeren in hun wetenschappelijke, ecologische en maatschappelijke context. Je ontwikkelt vaardigheden om te redeneren over problemen, erover te communiceren en naar oplossingen te zoeken. Daarbij komen het belang van wetenschappelijke accuraatheid en een geïntegreerde benadering duidelijk tot uiting. Bovendien wordt je zin voor maatschappelijke verantwoordelijkheid, openheid en kritisch denken gestimuleerd, en worden je leidinggevende capaciteiten bevorderd. Als master in de milieuwetenschap moet je beschikken over een breed perspectief en moet je een ruime waaier aan methodieken kennen en beheersen. Deze vertrekpositie zal je in staat stellen binnen een organisatie beleidsvoorbereidend en -ondersteunend te werken. De eigen kracht en deskundigheid van masters in de milieuwetenschap is dat ze een breed theoretisch inzicht kunnen koppelen aan de dagelijkse praktijk. Ze zijn in staat om een visie te ontwikkelen, methoden uit te diepen en te verrijken. Het zijn deskundigen die in staat zijn op systematische wijze problemen en interventies te analyseren. Je leert professioneel om te gaan met onderzoeksresultaten en zelf praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek op te zetten en uit te voeren. Toch heeft deze masteropleiding niet het profiel van een onderzoeksmaster, maar van een breed vormende, maatschappelijk geëngageerde opleiding. De opleiding biedt geen ver doorgedreven specialisatie in de milieutechniek maar is bedoeld om bruikbare gegevens op te leveren voor de beroepspraktijk. De competenties die hiermee gepaard gaan, zijn afgestemd op het profiel van de milieugeneralist. De opleiding wil je in staat te stellen om aan de hand van theoretische kennis, inzichten en vaardigheden milieuvraagstukken te analyseren en een actieve bijdrage te leveren in het oplossen en/of voorkomen van milieuproblemen. 7
Onderwijsregeling en studieduur De master in de milieuwetenschap telt 60 studiepunten en wordt aangeboden als een voltijds studieprogramma in dagonderwijs dat afgewerkt kan worden tijdens één academiejaar. Het studieprogramma kan echter ook deeltijds worden gevolgd en over meerdere jaren worden gespreid. Het voorbereidende schakelprogramma voor professionele bachelors is eveneens opgevat als een voltijds studieprogramma van 60 studiepunten. Ook hier heb je de mogelijkheid in een deeltijds traject te stappen. De opleiding wordt verzorgd door een gemotiveerd team van academisch personeel van de Universiteit Antwerpen. Samen met de gastdocenten staan zij in voor kwalitatief hoogstaand milieuonderwijs. Het studieprogramma van de opleiding wordt permanent geëvalueerd en bijgestuurd. Daarbij wordt rekening gehouden met de bemerkingen van docenten en studenten. Doelgroep en toelatingsvoorwaarden Doelgroep Wie kiest voor de opleiding milieuwetenschap krijgt een grondige introductie in de milieuwetenschappen. Niet louter de kennis op zich, maar ook de toepassing ervan bij de analyse en oplossing van concrete milieuvraagstukken staat in de opleiding centraal. Daarnaast kan je eigen accenten leggen in het studieprogramma via de keuzeruimte die is ingebouwd. De opleiding milieuwetenschap richt zich tot bachelors en masters die een masterdiploma milieuwetenschap willen behalen, maar ook tot anderen die niet-certificaatsgericht en uit pure belangstelling hun huidige competentieniveau willen aanvullen. Toelatingsvoorwaarden Wil je het masterdiploma milieuwetenschap behalen, dan gelden volgende voorwaarden. Rechtstreeks instromen is mogelijk voor academische bachelors en masters in één van onderstaande studiegebieden (de volledige lijst kan je terugvinden op www.ua.ac.be/imdo): wetenschappen politieke en sociale wetenschappen biomedische wetenschappen economische en toegepaste economische wetenschappen geneeskunde 8
rechten, notariaat en criminologische wetenschappen toegepaste biologische wetenschappen toegepaste wetenschappen industriële wetenschappen en technologie nautische wetenschappen Academische bachelors en masters uit een ander studiegebied kunnen een aanvraagdossier tot inschrijving indienen, op basis waarvan een intakegesprek kan plaatsvinden. Aan de hand van dit dossier willen we achterhalen of je in je basisopleiding of via nevenactiviteiten voldoende voeling met de milieuwetenschap hebt opgebouwd. Professionele bachelors worden tot de opleiding toegelaten als zij slagen in het schakelprogramma van 60 studiepunten. Professioneel gerichte bachelors uit een milieuafstudeerrichting worden rechtstreeks tot dit schakelprogramma toegelaten. Tot deze groep behoren: bachelor in de agro- en biotechnologie bachelor in het bedrijfsmanagement, optie milieumanagement bachelor in de chemie Professionele bachelors uit een ander studiegebied kunnen een aanvraagdossier tot inschrijving indienen, dat als basis fungeert voor een intakegesprek. Studieduurverkorting Eventuele studieduurverkorting binnen deze trajecten is mogelijk via vrijstellingen die je kan aanvragen op basis van eerder verworven kwalificaties (EVK) of eerder verworven competenties (EVC). Het erkennen van EVC s gebeurt volgens de bepalingen in het decreet, het onderwijs- en examenreglement van de Universiteit Antwerpen en de EVCprocedure van de Associatie Universiteit & Hogescholen Antwerpen. Eventuele vrijstellingen kunnen worden verleend op basis van een EVC-portfolio na het doorlopen van de EVC-procedure. Combinatie werken en studeren De master in de milieuwetenschap is een dagopleiding. Werkstudenten hebben de mogelijkheid om zowel het schakelprogramma als het masterprogramma deeltijds af te werken. Vereiste voorkennis Vóór de start van de opleiding wordt een basiscursus ter beschikking gesteld van de kandidaat-studenten. De basiscursus, het Introductief Blok, bevat de vereiste basisbegrippen en is volledig afgestemd op zelfstudie. De cursus is vooral bedoeld als opfrissing of aanvulling van de parate kennis. 9
Het zelfstudiepakket bestaat uit zes boekdelen: 1. Inleiding 2. Wiskunde en statistiek 3. Natuurkunde 4. Scheikunde 5. Biologie/ecologie/toxicologie 6. Recht en economie Elk deel kan afzonderlijk worden verkregen. Het gehele pakket wordt bij aanvang van de opleiding als voorkennis verondersteld. Dit zelfstudiepakket kan aangekocht worden op het opleidingssecretariaat, waar het ook steeds ter inzage beschikbaar is. Loopbaanperspectieven Een opleiding die maatschappelijke noden wil lenigen, bereidt haar studenten voor op bestaande maar ook op nieuwe jobs. In de opleiding milieuwetenschap leer je milieuvraagstukken door een andere (ruimere) bril te bekijken. De opleiding leidt daardoor tot breed gevormde, flexibel inzetbare academici. Je verwerft bovenop je eigen basisdiscipline een ruime kennis in de milieuwetenschappen. De eigen kracht en deskundigheid van masters in de milieuwetenschap is dat ze een breed theoretisch inzicht kunnen koppelen aan de dagelijkse praktijk. Ze zijn in staat om een visie te ontwikkelen, methoden uit te diepen en te verrijken. Als afgestudeerde master in de milieuwetenschap ben je in staat je verworven kennis en vaardigheden in een multidisciplinair werkveld te ontplooien. Je kan dan ook aan de slag in tal van functies en beroepenvelden, zowel in beleidsgerichte als in meer gespecialiseerde milieufuncties, zowel bij de overheid als bij bedrijven, ngo s, adviesbureaus, in het onderwijs en in wetenschappelijke instellingen. Afgestudeerden kunnen aan de slag als milieuconsulent, milieuambtenaar, duurzaamheidsambtenaar, milieucoördinator, Maar de master in de milieuwetenschap hoeft geen eindpunt te betekenen. Behalve uitstromen naar de arbeidsmarkt kan je je ook verder bekwamen door verder te studeren. Als master in de milieuwetenschap ben je immers ook voorbereid op het uitvoeren van fundamenteel wetenschappelijk onderzoek dat nieuwe relevante kennis in kaart brengt en erover rapporteert wat kan uitmonden in een doctoraat in de milieuwetenschap. De opleiding milieuwetenschap biedt een uitstekende basis tot het behalen van het diploma van milieucoördinator. Het postgraduaat milieucoördinator eerste niveau (A) wordt eveneens georganiseerd door het Instituut voor Milieu & Duurzame Ontwikkeling. Masters in de milieuwetenschap kunnen vrijstellingen verwerven voor een aanzienlijk gedeelte van deze postacademische opleiding. Voor meer informatie of een brochure over deze opleiding, kan je terecht op het opleidingssecretariaat van het IMDO of op www.ua.ac.be/imdo. 10
Schakelprogramma De doelstelling van het schakelprogramma is alle studenten op een gelijk startpunt te brengen voor het masterprogramma. Het schakelprogramma is opgebouwd uit vier modules: wetenschappelijke onderzoeksvaardigheden, richtingspecifieke opleidingsonderdelen, verbredende academische vorming en de schakelscriptie. De eerste drie modules zijn samengesteld uit een selectie van opleidingsonderdelen die worden aangeboden in bacheloropleidingen van de Universiteit Antwerpen. Schakelprogramma sp. Wetenschappelijke onderzoeksvaardigheden 22 Academische onderzoeksvaardigheden (1 opleidingsonderdeel te kiezen) Statistiek (1 opleidingsonderdeel te kiezen) Kwalitatieve onderzoeksmethoden (1 opleidingsonderdeel te kiezen) Wetenschappelijk rapporteren (1 opleidingsonderdeel te kiezen) Richtingspecifieke opleidingsonderdelen 18 Verbredende academische vorming 12 Schakelscriptie 8 Totaal 60 Masterprogramma De master in de milieuwetenschap is opgebouwd uit drie modules die samen een totaal van 60 studiepunten omvatten. De basismodule (33 studiepunten) bestaat uit een pakket van elf verplichte opleidingsonderdelen die zijn ondergebracht in drie clusters: beleidswetenschappelijke analyse (9 sp.) geïntegreerde analyse en beheer (12 sp.) natuurwetenschappelijke analyse (12 sp.) Binnen elke cluster wordt de basiskennis aangereikt die onmisbaar is voor de studie milieuwetenschap. In de tweede module milieuthema s kan je zelf een pakket opleidingsonderdelen van 12 studiepunten samenstellen met volgende thema s: milieu en ruimte, milieu en bedrijf, milieu en gezondheid, geïntegreerde milieuthema s, Europa en milieu, milieu-educatie en duurzame ontwikkeling. Je kan ook zelf milieuopleidingsonderdelen voorstellen die niet in deze lijst zijn opgenomen. 11
Tot slot is er de masterproef, die telt voor een totaal van 15 studiepunten. In onderstaande tabel wordt de structuur van de master in de milieuwetenschap samengevat. Masterprogramma Beleidswetenschappelijke analyse 9 Milieubeleid 3 Milieurecht 3 Milieu-economie 3 Geïntegreerde analyse en beheer 12 Geïntegreerde casus milieuvraagstukken 3 Projectmanagement 3 Milieu-effectrapportage 1 3 Duurzame ontwikkeling 3 Natuurwetenschappelijke analyse 12 Ecosysteembeheer 3 Biosfeer: lucht, water, bodem en biota 3 Milieugezondheidskunde 1 3 Milieutechnologie 1 3 Milieuthema s (vrije keuzeruimte van 12 sp.) Milieu en ruimte Ruimtelijke ordening 3 Landschapsecologie 3 Milieu-effectrapportage 2 3 Milieu en gezondheid Milieugezondheidskunde 2 3 Xenobiotica in de voeding 3 Ecotoxicologie 3 Milieu en bedrijf Milieutechnologie 2 3 Milieumanagement 3 Duurzame procestechnologie 3 Milieugevaarlijke stoffen 3 sp. 12
Geïntegreerde milieuthema s Integraal waterbeheer 3 Global change 3 Integraal waterbeheer Case River 21 3 Europa en milieu EU-milieubeleid 3 Europees virtueel seminarie 3 Milieu en educatie Milieu-educatie 3 Duurzame ontwikkeling Duurzame ontwikkeling: capita selecta 3 Milieuopleidingsonderdeel (vrije keuze) max. 6 Masterproef 15 Totaal 60 Deeltijds modeltraject De opleiding biedt je eveneens de mogelijkheid om je studieprogramma te spreiden: het deeltijds modeltraject spreidt het programma over twee jaren (met een A- en een B-jaar). Het A-jaar is opgebouwd uit 25 tot 35 studiepunten, waarvan minimaal 25 studie punten worden gekozen uit de basismodule. In het B-jaar zijn zowel de geïntegreerde casus milieuvraagstukken als de masterproef verplichte opleidingsonderdelen. De resterende studiepunten zijn vrij te verdelen over de twee studiejaren. Uiteraard zijn ook andere aangepaste formules mogelijk. Een voorstel tot studie spreiding moet overlegd worden met de opleidingscoördinator, om daarna voor goedkeuring aan de Onderwijscommissie Milieuwetenschap te worden voorgelegd. A-jaar 25 tot 35 studiepunten, waarvan verplicht: minstens 15 sp. uit de basismodule (vrij te kiezen, uitgezonderd de geïntegreerde casus en de masterproef) resterende 10 tot 20 sp. uit de basismodule en/of milieuthema s (vrij te kiezen) B-jaar 25 tot 35 studiepunten, bestaande uit: de geïntegreerde casus de masterproef verplichte opleidingsonderdelen (naargelang keuze in A-jaar) resterende studiepunten op te vullen uit milieuthema s 13
Opleidingsonderdelen In deze brochure kan je kennismaken met de inhoud van de verplichte opleidingsonderdelen uit de basismodule. Op www.ua.ac.be/imdo vind je meer informatie over de inhoud, de begin- en eindtermen, de werk- en evaluatievormen en het noodzakelijk en aanbevolen studiemateriaal van deze en de andere opleidingsonderdelen. Beleidswetenschappelijke analyse Milieubeleid Dit opleidingsonderdeel omschrijft in de eerste plaats de input (milieuvraagstukken) en output van milieubeleid (strategieën, maatregelen) met de begrippenkaders die in de literatuur voorhanden zijn. Daarbij wordt de betekenis van de maatschappelijke achtergronden van milieuvraagstukken onderstreept en worden de politieke en beleidsmatige aspecten geduid die van cruciaal belang zijn om die vraagstukken opgelost te krijgen. In het tweede deel van de cursus wordt beleid bekeken als een proces met fasen en wordt in het bijzonder ingezoomd op de instrumentering (inzet van soorten beleidsinstrumenten) en op de strategische beleidsplanning en planfiguren in het milieubeleid. Hoe het milieubeleid ontstaat in de wisselwerking tussen de diverse Belgische en Vlaamse milieu-overheden komt aan bod in het derde deel. Europees beleid komt aan bod in het keuzeopleidingsonderdeel EU-milieubeleid. Milieu-economie Deze cursus beoogt het aanleren van de economische benaderingen van de milieuproblematiek. Allereerst worden enkele begrippen van een verruimde milieu-economie gesitueerd: plaatsing van de economie in haar natuurlijke omgeving, betekenis van duurzame ontwikkeling, de discussie rond economische groei, de milieuverstoringsketen, het maatschappelijke dilemma. Vervolgens worden de elementen van micro-economie en publieke economie besproken. Daarna komt het basismodel van de milieu-economie aan bod: afwegen van bestrijding versus schadekosten, waardering van schade c.q. baten van milieubehoud, Coase-theorema. Verder zullen ook nog de instrumenten van milieubeleid worden behandeld (criteria van beoordeling, normen en vergunningen, heffingen, verhandelbare emissierechten, statiegelden, subsidies, optimale mix), net zoals de evaluatiemethoden voor de beoordeling van projecten onder onzekerheid (beslissen onder onzekerheid inclusief optiewaarde, actualisatie, kosten-batenanalyse, kosteneffectiviteit, participatieve besluitvorming). Milieurecht Doel van dit opleidingsonderdeel is een overzicht te krijgen van en inzicht te verwerven in de internationale, federale, gewestelijke en plaatselijke rechtsregels en beleidsbeginselen van het milieurecht in de ruime betekenis van het woord. Er zal onder meer worden 14
ingegaan op de doelstellingen en instrumenten van het milieubeleid en op de administratieve en burgerlijke handhaving van het milieurecht. Verder komen ook natuurbeheersrecht en milieuhygiënerecht aan bod. Geïntegreerde analyse en beheer Duurzame ontwikkeling In deze cursus wordt aandacht besteed aan verschillende aspecten die te maken hebben met de relatie tussen milieu en economische ontwikkeling. Eerst wordt het internationale debat over milieu en ontwikkeling kort geschetst, met speciale aandacht voor de consensus die is ontstaan rond het begrip duurzame ontwikkeling. De grote variëteit aan definities van duurzame ontwikkeling komt daarbij aan bod. Recent zijn een aantal indicatoren ontwikkeld om duurzame ontwikkeling te meten, zoals de ecologische voetafdruk, het aangepast sparen en de milieuduurzaamheidsindicator van het WEF. Deze indicatoren zullen worden geanalyseerd en vergeleken. Vervolgens gaat de aandacht uit naar de complexe relatie tussen armoede, economische ontwikkeling en milieu. Wat het beleid ten aanzien van duurzame ontwikkeling betreft, wordt er dieper ingegaan op het belang van het institutionele kader, zoals de rol van eigendomsregimes. Aan het einde van de cursus komt de verwachte toekomstige evolutie aan bod, en de rol die een aangepast beleid hierin zou kunnen spelen. Het keuzeopleidingsonderdeel duurzame ontwikkeling: capita selecta vormt een aanvulling bij dit opleidingsonderdeel. Geïntegreerde casus milieuvraagstukken (GeCase) Het aan de Universiteit Antwerpen ontwikkelde concept van de GeCase is uniek in Vlaanderen en werd door de visitatiecommissie van het onderwijs in de milieuwetenschap bijzonder positief onthaald. Je werkt samen met je medestudenten aan een geïntegreerde casus die als een rode draad doorheen het eerste semester van de opleiding loopt en die de samenhang tussen de verschillende wetenschapsgebieden, beleidsvelden en invalshoeken in een reële leercontext verduidelijkt. De focus van de leerstof ligt op de analyse en aanpak van milieuvraagstukken in een reëel gebonden, gebiedsgerichte configuratie. Bij de analyse van het voorgelegde milieuvraagstuk en bij het omgaan met complexe milieuthema s hanteer je de DPSIR-keten als internationaal gerefereerd kader en werkinstrument. Het gebied wordt als een systeem benaderd waarin sociale, politieke, economische, milieuhygiënische, juridische, beleidsmatige en ecologische aspecten een rol spelen. Dit levert interessant studiemateriaal op en biedt de mogelijkheid om de milieuvraagstukken op een geïntegreerde manier te analyseren en op te lossen. Interactie met externe actoren is daarbij onmisbaar. Je komt erdoor in contact met de praktijkgebonden visies en benaderingen en je wordt in de mogelijkheid gesteld om je theoretische competenties in de praktijk te toetsen. 15
Milieu-effectrapportage 1 De voortdurend uitbreidende druk van menselijke activiteiten op milieu en natuur heeft geleid tot nieuwe, preventieve instrumenten voor het milieubeleid zoals milieueffectrapportage, zowel voor projecten (als ondersteuning van de besluitvorming inzake bouwvergunning en milieuvergunning) als voor plannen (mobiliteit, ruimtelijke uitvoeringsplannen, energieplannen, enzovoort.). In de cursus worden zowel procedurele aspecten als de algemene methodologie behandeld. De theoretische vereisten worden vergeleken met praktijkervaringen, knelpunten worden besproken en praktische tips worden gegeven. Het keuzeopleidingsonderdeel milieu-effectrapportage 2 vormt een aanvulling bij dit opleidingsonderdeel. Projectmanagement Via dit opleidingsonderdeel leer je de methoden kennen voor projectmatig werken en leer je deze toepassen in milieuprojecten. De cursus gaat in op de sturing van de projectcyclus en -dynamiek, omgevings- en actorenanalyse en soorten projecten en organisaties. Daarbij worden onderhandelings- en ondersteunende beslistechnieken gesitueerd. Noties worden bijgebracht van financiële planning en beheer, risicoanalyse, leidinggeven en human resource management. In het bijzonder wordt doorgegaan op onderzoekstechnieken en werkmethoden die van belang zijn bij de inter- en transdisciplinaire benadering van milieuvraagstukken en -projecten. De theoretische kennis en inzichten worden geïllustreerd met praktijkvoorbeelden uit de milieu(onderzoeks)sfeer. Natuurwetenschappelijke analyse Biosfeer: lucht, water, bodem en biota Deze cursus wil je inzicht bieden in de problematiek van milieuverontreiniging en de aanpak daarvan. Diverse milieuthema s op het vlak van lucht-, water- en bodemproblematiek komen hierbij aan bod. Bodem: beginselen van de bodemkunde, bronnen van bodemverontreiniging: bodemontaarding en bodempollutie, biologische en ecologische gevolgen, preventieve maatregelen en remediëringstechnieken, illustratie van BBT voor sanering, het Boss-model. Lucht: inleiding meteorologie, luchtverontreinigende stoffen, natuurlijke en antropogene bronnen, gevolgen van luchtpollutie, preventieve maatregelen en remediëringstechnieken, technologieën voor luchtzuivering, trends in emissies en immissies. Water: chemische, biologische en fysische karakteristieken van een watersysteem: wat komt er van nature voor in het water en hoe zit de watercyclus in elkaar? Vervolgens worden de verschillende vormen van verontreiniging van oppervlaktewater besproken. Verder wordt er ingegaan op de bepaling van de waterkwaliteit en diverse 16
methoden om te waterkwaliteit te beoordelen op basis van fysische, chemische en biologische data. Hierbij wordt er een link gelegd naar de waterkwaliteitsmonitoring zoals die wordt opgelegd door de kaderrichtlijn water. Na de bespreking van de onderdelen bodem, water en lucht wordt er ingegaan op de wetenschappelijke onderbouwing van normen en de wijze waarop monitoringsnetwerken zijn opgebouwd. Ecosysteembeheer Het opleidingsonderdeel ecosysteembeheer wil je inzicht bieden in de oorzaken van het verlies van biodiversiteit en de mogelijkheden om dit tegen te gaan. Door de enorme druk van alle menselijke activiteiten sterven veel soorten uit en worden veel andere bedreigd in hun voortbestaan. Het behoud van de biodiversiteit vereist dan ook steeds meer en meer een gedegen beheer van de resterende natuur evenals het herstel van gedegradeerde ecosystemen. Deze cursus heeft tot doel de wetenschappelijke basis te leggen die nodig is voor het behoud en beheer van de biodiversiteit. Daarom moet eerst verduidelijkt worden wat natuur is. Wat zijn motieven voor natuurbehoud? Wat is biodiversiteit? Vervolgens wordt ingegaan op de oorzaken van het verlies aan biodiversiteit. Hiervoor wordt de DPSIRlogica gevolgd. De driving forces (D) worden geschetst door een beschrijving van de ontwikkeling van de menselijke activiteiten gedurende de laatste eeuwen. Hierdoor kunnen de verschillende soorten druk (P) worden begrepen (habitatverlies, emissies, exploitatie enzovoort). Dit leidt tot de toestand van de omgeving (S): graad van versnippering, verontreiniging, vermesting, verzuring enzovoort. Daarna wordt in detail bestudeerd hoe dit uiteindelijk resulteert in een impact (I) op de biodiversiteit. Afhankelijk van de state worden verschillende voorbeelden uitgewerkt. Hierbij komen de volgende concepten zeker aan bod: gevolgen van fragmentatie, randeffecten, eilandbiogeografie, probleem van kleine populaties, metapopulaties, minimal viable populations, population viability analysis, ecohydrologie, migratie, vegetatie-ecologie, enzovoort. In het laatste deel komt de respons (R) aan bod. Dit omvat drie grote luiken: vooreerst een aantal hoofdlijnen van milieubeheer, vervolgens de verschillende aspecten van natuurbeheer en de juridische achtergronden. Dit wordt besloten met een globale situering van ecosysteembeheer. Milieugezondheidskunde 1 Deze cursus wil je laten begrijpen dat de mens een deel is van het ecosysteem, waarin milieufactoren voor de mens nuttig maar ook schadelijk kunnen zijn. Zo verkrijg je inzicht in de relatie tussen milieu en gezondheid. Eerst worden de algemene begrippen in verband met milieugezondheidskunde geschetst: relatie tussen milieu en gezondheid, definitie van gezondheid/ziekte en milieu, onderzoeksmethodes, milieurisico-evaluatie, risicoperceptie en -communicatie. Vervolgens wordt de blootstelling aan risicofactoren 17
bekeken vanuit de verschillende compartimenten: bodem, lucht, water, voedsel. Verder zal ook de inwerking van chemische, fysische en biologische agentia op het menselijke lichaam worden besproken. Ook de relatie tussen omgevingsfactoren en ziekten zoals kanker, luchtwegaandoeningen, nierlijden, intoxicaties,... komt aan bod. Het keuzeopleidingsonderdeel milieugezondheidskunde 2 vormt een aanvulling bij dit opleidingsonderdeel. Milieutechnologie 1 Deze cursus beschrijft de problematiek en de hulpmiddelen bij gebruik van conventionele technologie in milieutoepassingen. Hierbij wordt aandacht besteed aan fysico-chemische en biotechnologische processen. De economische haalbaarheid van milieutechnologische processen wordt bestudeerd en afgewogen ten opzichte van onder meer milieuheffingen. De basis van deze processen wordt behandeld voor de milieucompartimenten water, bodem, lucht en afval. Ook wordt ingegaan op enkele tools in verband met milieutechnologie en milieuzorgsystemen: ecolabeling, ecodesign en milieuzorgsystemen. Het keuzeopleidingsonderdeel milieutechnologie 2 vormt een aanvulling bij dit opleidingsonderdeel. Masterproef De masterproef is een belangrijk opleidingsonderdeel binnen de masteropleiding milieuwetenschap, begroot op 15 studiepunten. Dat betekent dat je er gedurende het hele jaar intensief aan werkt. Als milieuwetenschapper zal je vaak geconfronteerd worden met een bepaald milieuvraagstuk. Bij het zoeken naar een oplossing kan parate kennis van groot belang zijn, maar deze evolueert voortdurend. Het is dan ook veel belangrijker een goed idee te hebben van waar je relevante informatie kan achterhalen en hoe je een dergelijk realiteitsgebonden probleem aanpakt. Bovendien zijn milieuproblemen dikwijls zo complex dat ze moeilijk door één persoon behandeld kunnen worden. Het is dan erg belangrijk te weten hoe je met en in een groep, en voornamelijk in multidisciplinair verband, werkt. Want met het oog op een reële werksituatie is het ook belangrijk dat je als student, buiten het verwerven van kennis en inzicht, bepaalde vaardigheden en attitudes ontwikkelt. Daarom bestaat de masterproef uit twee componenten: een individueel werk en een groepswerk. Door de masterproef op te delen in twee componenten, willen we je de kans bieden ervaring op te doen in het opzoeken en verwerken van informatie en het wetenschappelijk rapporteren, maar ook in het werken in multidisciplinair teamverband. De masterproef is erop gericht je vakmanschap verder uit te bouwen en je schriftelijke, mondelinge en communicatieve vaardigheden verder te ontplooien. 18
De onderwerpen voor de masterproef staan geclusterd in thema s. Binnen elk thema worden onderwerpen aangeboden vanuit verschillende invalshoeken, die getuigen van een zekere disciplinaire diversiteit of complementariteit. Een geslaagde masterproef toont aan dat je als student de verworven inzichten uit de vakliteratuur en de opleidingsonderdelen kan integreren bij de uitwerking van een zelfgekozen problematiek en daarbij de nodige vaardigheden weet in te zetten. Die uitwerking dient uiteraard te getuigen van een multidisciplinair perspectief aangezien de opleiding op wetenschappelijke verdieping in de verbreding is georiënteerd. Nuttige info over je studietraject Masteropleidingen binnen de bamastructuur Met het ondertekenen van het Bologna-akkoord, werd in heel Europa de bachelormasterstructuur ingevoerd. Alle opleidingen aan de universiteit werden omgevormd tot academische bachelor- en masteropleidingen. Om te kunnen inschrijven voor een masteropleiding, moet je in het bezit zijn van een professioneel of een academisch bachelordiploma. Afhankelijk van het diploma dat je reeds op zak hebt, kan je ofwel rechtstreeks instromen in een masteropleiding, ofwel eerst een schakelprogramma (na een professionele bacheloropleiding) of een voorbereidingsprogramma (na een academische bacheloropleiding) volgen (zoals voorgesteld in volgend schema). academische bachelor à rechtstreekse instroom à à voorbereidingsprogramma à academische master professionele bachelor à schakelprogramma à Dankzij de nieuwe bachelor-masterstructuur en het flexibiliseringssysteem heb je als student meer keuzemogelijkheden gekregen om je studieprogramma in te vullen. In elke faculteit adviseren studietrajectbegeleiders je over de samenstelling van je programma en over de aangeboden keuzemogelijkheden. Het is belangrijk voldoende vooruitgang te boeken in je studietraject en in een redelijke tijd je diploma te behalen. Daarom heeft de Universiteit Antwerpen een systeem van studievoortgangsbewaking en -begeleiding opgezet: de faculteit zal je studieprestaties volgen en kan je bindende voorwaarden opleggen wanneer je niet de helft van de studiepunten van het goedgekeurde studieprogramma hebt behaald. Het volledige onderwijs- en examenreglement vind je terug op www.ua.ac.be/oer. 19
Leerkrediet Het leerkrediet werd in het leven geroepen om je te stimuleren om een doordachte studiekeuze te maken. Het is een maatstaf voor studiesucces en studievoortgang en kan gevolgen hebben voor jouw recht op verder studeren en jouw sociale statuut als student. Daarom is het belangrijk om doordacht te kiezen, je in te zetten voor je studie en ook administratief tijdig met alles in orde te zijn. Meer informatie vind je ook op www.ua.ac.be/studiepunten. Hoe werkt het leerkrediet? Elke student krijgt 140 studiepunten bij zijn eerste inschrijving aan de universiteit. Voor elk opleidingsonderdeel waarvoor je inschrijft wordt je leerkrediet verminderd met de overeenkomstige studiepunten. Enkel wanneer je slaagt voor dat opleidingsonderdeel, komen die studiepunten er terug bij. Studiepunten waarvoor je gedelibereerd wordt, dit wil zeggen geslaagd verklaard hoewel je er geen creditbewijs voor behaalde, komen niet terug bij je leerkrediet. Dit kan in je nadeel zijn wanneer je een bijkomende master wil behalen. Opleiding afgewerkt? Na het behalen van je bachelordiploma, behoud je je leerkrediet. Als je een masterdiploma behaalt, wordt het startkapitaal van 140 studiepunten van je saldo afgetrokken. Als je studietraject perfect is verlopen, heb je dan nog 60 studiepunten over. Onvoldoende leerkrediet? Als je geen of een negatief leerkrediet hebt, mag de universiteit je inschrijving weigeren. Als je onvoldoende studiepunten hebt voor de opleiding of het programma waarvoor je wilt inschrijven, kan de universiteit je inschrijving beperken tot het aantal studiepunten waarover je nog beschikt. Aan de Universiteit Antwerpen wordt géén verhoogd inschrijvingsgeld gevraagd. Je hebt wel van de betrokken faculteit de toelating tot inschrijven nodig en deze zal in de meeste gevallen je studieprogramma beperken. Het aantal studiepunten dat je opneemt via je inschrijving en het aantal studiepunten waarvoor je credits behaalt via de examens is dus belangrijk! 20
Studiebegeleiding De Dienst voor Studieadvies en Studentenbegeleiding is er om je te helpen vanaf het moment dat je je voor het eerst inschrijft tot op het moment waarop je je diploma in handen krijgt. Onze medewerkers staan voor je klaar met informatie en advies over studeren in het hoger onderwijs. Ze beantwoorden je vragen over de opleidingen, het onderwijs- en examenreglement, het leerkrediet enzovoort. Met specifieke vragen, bijvoorbeeld over je individuele studieprogramma of over vrijstellingen, kan je terecht bij de studietrajectbegeleider van je faculteit. Een studiekeuze maken is makkelijker gezegd dan gedaan. Samen met een studentenbegeleider kan je aan de hand van gesprekken meer zicht krijgen op je persoonlijkheid, capaciteiten en interesses en de opleidingen die daarbij passen, al dan niet in het kader van heroriëntering. Oefeningen uit het werkboek Kijk op Kiezen: stappenplan voor studie- en beroepskeuze kunnen je hierbij helpen. Een studentenbegeleider kan je ook begeleiden in het aanscherpen van je studievaardigheden (hoe verwerk je grote hoeveelheden leerstof, hoe maak je een schema, hoe maak je goede notities, ) en het maken van realistische studieplanningen om je uitstelgedrag tegen te gaan. Ook wanneer je geconfronteerd wordt met persoonlijke problemen die je studies belemmeren (faalangst, rouwverwerking, relatieproblemen, ) kan je terecht bij een studentenbegeleider die samen met jou nagaat welke hulp je het best kan gebruiken. Als student met een functiebeperking kan je bijzondere faciliteiten aanvragen voor onderwijs en/of examens, indien je beschikt over een geldig attest. Je kan je aanvraag indienen via www.ua.ac.be/functiebeperking. Het is belangrijk dit tijdig te doen! Meer informatie vind je in de folder Studeren met een functiebeperking. Studenten die sport of kunst beoefenen op een hoog niveau kunnen eveneens bijzondere faciliteiten aanvragen voor onderwijs en/of examens. Aanvragen van topsporters worden beoordeeld door de Sportcommissie, die van de kunstbeoefenaars door de Commissie Cultuur. Meer informatie vind je op www.ua.ac.be/sportenkunst of in de folder Studeren met een topsport- of kunstbeoefening. We kunnen je ook helpen in je zoektocht naar jobs die passen bij je persoonlijkheid, capaciteiten en interesses, en geven zelfs nuttige sollicitatietips. Ook als je wil verder studeren, kan je bij ons terecht voor informatie. Wil je eerder verworven competenties (EVC) laten erkennen? Contacteer dan de EVCcoördinator voor informatie, een adviesgesprek en het opstarten van de procedure. Meer informatie vind je op www.ua.ac.be/evc. Je kan op elke campus bij een studentenbegeleider terecht. Informatie en afspraken verlopen steeds via het Studenten Informatie Punt (STIP): T +32 3 265 48 72, stip@ua.ac. be. Neem ook een kijkje op de website: www.ua.ac.be/studentenbegeleiding. 21
Studeren in het buitenland De Universiteit Antwerpen neemt actief deel aan Europese uitwisselingsprogramma s zoals Erasmus. Elk jaar studeert een aanzienlijk grote groep studenten één semester aan een buitenlandse universiteit. In het kader van het Erasmusprogramma heeft de Universiteit Antwerpen samenwerkingsakkoorden gesloten met heel wat universiteiten in West- en Centraal-Europa. Maar we kijken verder dan Europa: op bilaterale basis (buiten het kader van Erasmus) werden wereldwijd uitwisselingsprogramma s uitgewerkt. In het kader van internationale ontwikkelingssamenwerking kan je met een beurs een aantal maanden in een ontwikkelingsland studeren. Je studieperiode aan één van de buitenlandse partneruniversiteiten wordt erkend als onderdeel van je studie aan de Universiteit Antwerpen. Meer informatie vind je op de website van de Dienst Internationale Samenwerking: www.ua.ac.be/dis. Infomomenten Open campusdagen Op 17 maart en 28 april 2012 organiseert de Universiteit Antwerpen open campusdagen. Naast een algemene en een opleidingsspecifieke infosessie kan je aan de infostanden cursussen inkijken en een aantal brochures verkrijgen. Je krijgt de gelegenheid om vragen te stellen en ook een persoonlijk gesprek is mogelijk. Vooraf inschrijven is niet nodig. Meer informatie vind je op www.ua.ac.be/opencampusdagen. Infomarkt Twijfel je in september nog over je studiekeuze, of wil je graag bevestiging van je keuze? Dan kan je terecht op de infomarkt op 5 september 2012. Bachelor-, schakel-, master- en master-na-masterprogramma s komen aan bod, alsook flexibel studeren en avondonderwijs. Aan de infostanden kan je cursussen inkijken, brochures verkrijgen en bijkomende vragen stellen aan de medewerkers van de opleidingen en de studentenbegeleiders. Vooraf inschrijven is niet nodig. Meer informatie vind je op www.ua.ac.be/infodagen. 22
Nuttige websites Opleidingen Op www.ua.ac.be/studiekiezer vind je uitgebreide informatie over alle opleidingen die de Universiteit Antwerpen inricht. Inschrijven Praktische informatie in verband met de inschrijvingen vind je op www.ua.ac.be/inschrijven. Blackboard Op het studentenportaal https://blackboard.ua.ac.be vind je algemene informatie die voor jou als student nuttig kan zijn: de academische kalender, informatie over financiering, huisvesting, sociale voorzieningen, beschikbare cursussen, eet- en drinkgelegenheden op de campussen, studentenjobs, studentenclubs, sportactiviteiten, doctoreren, enzovoort. Bibliotheek De Universiteit Antwerpen heeft een uitgebreide collectie boeken ter beschikking voor studenten en personeel. Op de Stadscampus bevindt zich een gloednieuwe bibliotheek voor de humane en sociale wetenschappen. Op de campussen Middelheim, Groenenborger en Drie Eiken zijn de bibliotheken voor de exacte en medische wetenschappen gehuisvest. Meer informatie op http://lib.ua.ac.be. Wegbeschrijving naar de vier campussen Op www.ua.ac.be/route kan je de wegbeschrijving naar de verschillende campussen terugvinden: Campus Middelheim, Campus Groenenborger, Campus Drie Eiken en de Stadscampus. 23
Nuttige contactgegevens Instituut voor Milieu & Duurzame Ontwikkeling Campus Drie Eiken, Gebouw P Universiteitsplein 1 2610 Wilrijk (Antwerpen) www.ua.ac.be/imdo Contactpersoon Sarah Verberckmoes Stafmedewerker onderwijs T +32 3 265 21 25 sarah.verberckmoes@ua.ac.be 24