MRSA informatie voor de (poli)klinische patiënt Volgens landelijk beleid controleert Gelre ziekenhuizen patiënten die mogelijk de MRSA bacterie bij zich dragen. Het gaat om patiënten die horen bij de volgende risicogroepen: patiënten die in de afgelopen 2 maanden in een ziekenhuis/zorginstelling buiten Nederland zijn geweest voor opname of behandeling; patiënten die zelf de afgelopen 2 jaar MRSA of BRMO positief zijn geweest; patiënten met huisgenoot, partner of verzorgende zijn van een MRSA positieve persoon; patiënten die werken met levende varkens, vleeskalveren en/of vleeskuikens; patiënten die wonen op een varkens-, vleeskalveren- en/of vleeskuikenhouderij; patiënten die geadopteerd zijn vanuit het buitenland en nooit eerder getest zijn op dragerschap van MRSA en BRMO; patiënten die in de afgelopen 2 maanden verbleven in een zorginstelling, zoals een woonzorgcentrum, verzorgingscentrum/-huis of revalidatie-afdeling. Behoort u tot een van deze risicogroepen? Dan worden preventief kweken bij u afgenomen om te controleren of u de MRSA bacterie bij u draagt. In deze brochure vindt u antwoorden op de meest gestelde vragen over MRSA. Micro-organismen De mens draagt op de huid, in de neus, de mond en darmen miljarden micro-organismen met zich mee, vooral bacteriën. De meeste van deze bacteriën zijn niet ziekmakend en vervullen nuttige functies. Ze helpen bijvoorbeeld in de darmen bij de vertering van voedsel. En op onze huid bieden ze bescherming tegen bacteriën die geen deel uit maken van onze huidflora. Ze voorkomen zo dat ziekmakende bacteriën ons lichaam kunnen binnendringen. Er zijn maar enkele soorten bacteriën die ziek kunnen maken. Gezonde mensen hebben daar in het algemeen een goede afweer tegen. Patiënteninformatie wordt met de grootste zorg samengesteld. Het betreft algemene informatie. U kunt aan deze uitgave geen rechten ontlenen. Gelre ziekenhuizen www.gelreziekenhuizen.nl In een ziekenhuis kunnen bacteriën ernstige infecties veroorzaken. Patiënten hebben vaak minder weerstand. Daardoor is er meer kans op infecties van bijvoorbeeld operatiewonden. Ook wanneer veel mensen dicht op elkaar leven of wanneer er lichamelijk contact is, worden micro-organismen tussen mensen uitgewisseld. Eveneens vindt door het gebruik van antibiotica selectie plaats van bepaalde bacteriën. Medische Microbiologie & Infectiepreventie MMI-502 3 februari 2014 pagina 1/6
In het ziekenhuis vinden we veel van deze factoren bij elkaar. Daardoor wordt de kans op een infectie vergroot. Vergeleken met de thuissituatie moeten de maatregelen ten aanzien van de hygiëne in het ziekenhuis veel strikter zijn. Wat is MRSA? Staphylococcus aureus is een bacterie die in veel gevallen standaard voorkomt op de huid van gezonde personen. Soms kan deze bacterie in het lichaam komen en een infectie veroorzaken (o.a. na een operatie of ongeluk). Zo n infectie kan onschuldig zijn, bijvoorbeeld puistjes, kleine wondjes of huidbeschadigingen, maar ook zeer ernstig, zoals bloedvergiftiging of longontsteking. Meticilline is een antibioticum (geneesmiddel) dat in de meeste gevallen gebruikt wordt voor een effectieve behandeling bij infecties die veroorzaakt worden door Staphylococcus aureus. Sommige Staphylococcus aureus zijn ongevoelig (resistent) geworden voor meticilline. Ze kunnen door dit antibioticum niet langer gedood worden. Deze resistente bacteriën worden Meticilline Resistente Staphylococcus aureus genoemd of afgekort MRSA (zie figuur). Het ziekmakend vermogen van MRSA is niet groter dan dat van de gevoelige Staphylococcus aureus. Ook veroorzaakt de MRSA niet vaker een infectie. En deze infectie is niet ernstiger dan bij een infectie veroorzaakt door de gevoelige staphylococcen. Omdat patiënten gemakkelijker infecties op kunnen lopen, zijn wel extra maatregelen nodig wanneer bij onderzoek een resistente bacterie zoals bijvoorbeeld MRSA wordt gevonden. Achtergrond informatie MRSA is resistent tegen een groot aantal antibiotica en komt soms uit buitenlandse ziekenhuizen in Nederland terecht. In Nederland is MRSA nog relatief zeldzaam. MRSA dragerschap op zichzelf geeft geen ziekteverschijnselen. Wanneer echter de afweer van een persoon is verminderd, kan MRSA aanleiding geven tot infecties die moeilijk te behandelen zijn. Daarom is het van groot belang om introductie van MRSA in ziekenhuizen te voorkomen. Varkens en vleeskalveren blijken vaak besmet te zijn met MRSA. Er is aangetoond dat nauw contact met deze dieren kan leiden tot overdracht van MRSA naar de mens. Als een patiënt die besmet is met MRSA in een ziekenhuis wordt opgenomen, kan MRSA terecht komen in het ziekenhuis. Dit is een ongewenste situatie want MRSA in het ziekenhuis is vaak zeer moeilijk te bestrijden. Het verschil tussen besmetten, kolonisatie en infectie Besmetten is het overbrengen van (ziekmakende) micro-organismen van de ene plaats naar de andere. Medische Microbiologie & Infectiepreventie MMI-502 3 februari 2014 pagina 2/6
Kolonisatie wil zeggen dat micro-organismen aanwezig zijn op of in het lichaam zonder een ziekte te veroorzaken. Er is sprake van dragerschap zonder ziekteverschijnselen. Infectie betekent dat micro-organismen de persoon ziek maken. Er is sprake van dragerschap met ziekteverschijnselen, zoals roodheid, zwelling, koorts en pijn. Wie krijgt MRSA en hoe vaak komt het voor? Een MRSA infectie kan onder andere ontstaan bij patiënten die worden behandeld in een buitenlands ziekenhuis. De kans op een MRSA besmetting in een Nederlands ziekenhuis is nog heel erg klein, minder dan 1%. In landen zoals België, Frankrijk, Italië, Spanje, Portugal en Engeland kan die kans oplopen tot 40%. Het is landelijk beleid (Inspectie Gezondheidszorg) om patiënten die behoren tot de zogenoemde risicogroepen (zie pag 1) te controleren op MRSA kolonisatie of infectie. Dit gebeurt voor of tijdens een behandeling, opname en/of polikliniekbezoek. Waar zit de MRSA bacterie? De MRSA bacterie kan gevonden worden op de huid, in de neus, in de keel, in de darmen, in wonden, in bloed en urine. Overal dus!! Kweken op MRSA Om te kijken of u MRSA drager bent, worden bij u MRSA inventarisatie kweken afgenomen. Deze kweken worden afgenomen van de keel, neus en het perineum (gebied tussen de anus en de geslachtsdelen). De kweken worden afgenomen door twee keer met een wattenstokje ieder gebied af te strijken. Ook eventuele wonden worden gekweekt. Na ongeveer vijf werkdagen zijn de kweekuitslagen bekend. Dit onderzoek vindt indien mogelijk vóór uw opname of polikliniek bezoek plaats, zodat uw MRSA status duidelijk is voor uw opname en/of behandeling. Op de dag van opname of polikliniek bezoek worden de kweken mogelijk nogmaals herhaald. Bent u MRSA positief (geweest)? Dan worden ook na een eventuele behandeling, een aantal controlekweken afgenomen. Pas als deze kweken een aantal keren achtereen negatief zijn en afhankelijk van een aantal andere factoren, besluit uw arts u, na overleg met afdeling infectiepreventie, MRSA negatief te verklaren. Patiënteninformatie wordt met de grootste zorg samengesteld. Het betreft algemene informatie. U kunt aan deze uitgave geen rechten ontlenen. Gelre ziekenhuizen www.gelreziekenhuizen.nl Is MRSA te behandelen? MRSA is resistent tegen veel antibiotica en soms moeilijk te behandelen. Toch zijn er nog enkele antibiotica waarmee met succes MRSA infecties kunnen worden behandeld. Afhankelijk van uw persoonlijke situatie wordt door uw behandelend arts bepaald of een behandeling noodzakelijk is. En met welke middelen en op welke termijn u hiermee moet starten. Na afloop van de behandeling worden een aantal keren controle kweken bij u afgenomen om te kijken of de MRSA echt weg is. Deze kweken worden in overleg met u door het ziekenhuis, door de (huis)arts, of de (thuis)zorginstelling afgenomen. Medische Microbiologie & Infectiepreventie MMI-502 3 februari 2014 pagina 3/6
Moet u binnen een jaar nadat u MRSA heeft gehad weer behandeld worden in het ziekenhuis? Dan is het zaak melding te maken van uw MRSA verleden. Dit ter bescherming van andere patiënten, omdat MRSA binnen een jaar soms terugkomt bij een verminderde weerstand. Kan MRSA zich verspreiden? MRSA kan zich verspreiden naar andere patiënten die erg ziek zijn, een zwak afweersysteem hebben en zelf niet goed in staat zijn een infectie te bestrijden. MRSA verspreidt zich bijna altijd via lichamelijk contact en direct contact met lichamelijk materiaal en veel minder via de lucht. De belangrijkste maatregel die binnen de Nederlandse ziekenhuizen genomen wordt om de mogelijke verspreiding van patiënt naar patiënt te voorkomen, is de patiënt op een éénpersoonskamer te verplegen met speciale voorzorgsmaatregelen. We noemen dit strikte isolatie verpleging. MRSA verdenking of -besmetting is geen reden om onderzoeken of behandeling waarvoor u bent opgenomen niet door te laten gaan. Bij een bezoek aan een polikliniek of onderzoeksafdeling worden speciale maatregelen getroffen, afhankelijk van de reden van uw bezoek. Deze extra maatregelen zijn nodig om besmetting van andere mensen en omgeving te voorkomen.dit zal veelal inhouden dat: Uw bezoek op een bepaald tijdstip van de dag gepland wordt en dat u zo min mogelijk contact heeft met andere patiënten. Dat medewerkers extra beschermende maatregelen treffen, zoals het dragen van schorten, mutsen, maskers en handschoenen. Wat gebeurt er als u met MRSA (verdenking) wordt opgenomen? De procedures verschillen enigszins tussen ziekenhuizen. In Gelre ziekenhuizen worden de volgende maatregelen genomen: U krijgt een éénpersoonskamer met sluis. Deze sluis is meestal een afgeschermde ruimte met een gesloten deur voordat men in de patiëntenkamer komt. U mag uitsluitend van de kamer wanneer dit medisch noodzakelijk is. Hierbij moeten vooraf de nodige maatregelen getroffen worden. De verpleegkundige vertelt u welke maatregelen dit zijn. Ziekenhuispersoneel moet zich eerst in de sluis omkleden voordat ze naar de patiënt gaan. Ze dragen een (wegwerp)schort, muts, mondneusmasker en handschoenen. Voor het verlaten van de patiëntenkamer worden de handschoenen uitgedaan en de handen gewassen en gedesinfecteerd. Materiaal dat de kamer verlaat moet gedesinfecteerd worden of zorgvuldig verpakt en/ of vervoerd worden. Medische Microbiologie & Infectiepreventie MMI-502 3 februari 2014 pagina 4/6
Bezoek en MRSA Wanneer u positief bent voor MRSA kunt u gewoon bezoek ontvangen. Bezoekers moeten zich echter eerst melden bij de verpleegpost. De extra maatregelen zoals kledingvoorschriften kunnen ook voor hen nodig zijn. Dit geldt ook voor het gebruikelijke wassen en desinfecteren van de handen, omdat ook bezoekers bacteriën van de patiënt kunnen meenemen en verspreiden. Daarom vragen we iedere bezoeker om éérst eventuele andere visites af te leggen en pas daarna naar de patiënt in isolatie toe te komen. Hoe lang gelden de maatregelen tegen MRSA bij een MRSA positieve patiënt? Wanneer bij u een MRSA is gevonden, dan worden controle kweken afgenomen totdat de uitslag daarvan een aantal malen negatief is: dat wil zeggen dat de bacterie niet meer aanwezig is. Uw behandelend arts bepaalt in overleg met de arts-microbioloog en de ziekenhuishygiënist wanneer de maatregelen opgeheven mogen worden. Een MRSA infectie/kolonisatie is soms moeilijk te behandelen Daarom kan het enkele dagen tot enkele weken of langer duren. Het kan zijn dat u uit het ziekenhuis wordt ontslagen terwijl de MRSA nog niet (helemaal) is verdwenen. De behandeling wordt dan eventueel thuis voortgezet. U krijgt hiervoor adviezen en instructies mee. Voor de thuissituatie levert de MRSA geen problemen op wanneer de instructies worden opgevolgd. Bij gezinsleden wordt de MRSA uiterst zelden teruggevonden. Bent u MRSA positief geweest en wordt u binnen een jaar weer in het ziekenhuis opgenomen of behandeld? Dan gelden voor alle zekerheid eerst weer de voorzorgsmaatregelen en wordt u opnieuw gekweekt. Dit duurt totdat bekend is dat u geen MRSA bij u draagt. Welke maatregelen zijn thuis nodig? De verpleegkundige of de behandelend arts vertelt de patiënt vlak voor ontslag uit het ziekenhuis welke maatregelen thuis nodig zijn. In het algemeen zijn de volgende maatregelen aan te bevelen: Was en/of desinfecteer de handen na behandeling van de patiënt. Reinig periodiek de ruimte en persoonlijke spullen van de patiënt met een desinfectans of een verse chlooroplossing (1 deel chloor en 100 delen water). Draag handschoenen bij het omgaan met uitscheidingen (bloed, urine, spuug, ontlasting) en bij wondbehandeling. Was en/of desinfecteer de handen na het uitdoen van de handschoenen. Patiënteninformatie wordt met de grootste zorg samengesteld. Het betreft algemene informatie. U kunt aan deze uitgave geen rechten ontlenen. Gelre ziekenhuizen www.gelreziekenhuizen.nl Is het veilig om in dezelfde ruimte te zijn met een MRSA positieve persoon? Voor gezonde mensen inclusief kleine kinderen is het risico heel erg klein om een MRSA infectie/kolonisatie op te lopen. Zo lang familieleden en ander bezoek gezond zijn, kan Medische Microbiologie & Infectiepreventie MMI-502 3 februari 2014 pagina 5/6
het geen kwaad om in dezelfde ruimte te zijn als de persoon met MRSA. Normaal contact als aanraken of omhelzen is dus geen bezwaar. Vermijd als drager van MRSA bij sociale contacten binnen en buitenshuis, lichamelijk contact met mensen met een verminderde weerstand of mensen met eczeem. Belangrijk is dat iedereen die de ziekenhuiskamer of het woonhuis van de persoon met MRSA verlaat, de handen wast en desinfecteert. Hoe bescherm ik anderen tegen MRSA? Bent u geïnfecteerd of gekoloniseerd met MRSA? Dan moet u de volgende maatregelen treffen om verspreiding van de MRSA bacterie naar uw familie of anderen te voorkomen: Zorg voor een goede algemene hygiëne zoals beschreven in deze brochure. Vertel iedere zorgverlener die u behandelt, dat u MRSA heeft. Zij kunnen dan de nodige voorzorgsmaatregelen nemen. Tot slot Wij beseffen heel goed dat de genomen maatregelen voor u als patiënt ingrijpend en onaangenaam kunnen zijn. Wij hopen dat u begrip heeft voor de noodzaak van de te nemen maatregelen en rekenen op uw medewerking. Wij zijn altijd bereid vragen te beantwoorden en problemen samen op te lossen. Wendt u zich dan in eerste instantie tot uw behandelend arts of verpleegkundige binnen Gelre ziekenhuizen. Tevens verwijzen wij u graag naar de volgende website waar ook veel informatie over MRSA te vinden is: www.mrsa-net.nl Vragen? Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen? Stel deze dan in eerste instantie aan uw behandelend arts of verpleegkundige. Meer specifieke informatie kunt u krijgen via de afdeling Infectiepreventie. De verpleegkundige kan met één van de medewerkers een afspraak voor u maken. Medische Microbiologie & Infectiepreventie MMI-502 3 februari 2014 pagina 6/6