Praktische informatie bij het artikel, Twee mannen, twee kinderen, één missie door Natuurpark Velebit in Kroatië, Natuurpark Sjeverni Velebit, Bergwandelen, Kroatië Samenstelling: Roel van den Eijnde en Tjeerd Visser, Foto: Tjeerd Visser Het gebied De tocht Zwaarte/ moeilijkheidsgraad Navigeren Beste tijd Er naartoe Overnachten Inkopen doen/ Eten & Drinken Geld Kaarten en gidsen Handige adressen Dag tot dag routebeschrijving De Feiten Activiteit: Bergwandelen (met kinderen) Land: Kroatië Gebied: Natuurpark Sjeverni Velebit(Noord-Velebit). Onderdeel van Nationaal Park Velebit in Kroatië De tocht: Premužić Trail (57 km) tussen de Dom Zavižan en Baške Oštarije. Wij liepen drie volle dagetappes (niet helemaal tot het einde) Zwaarte/moeilijkheidsgraad: Gemiddeld. Weinig klimmen en dalen, maar lange etappes. Met kinderen kan bagagetransport een goede optie zijn (zie www.oppad.nl voor mogelijkhe- Het gebied De Velebit is zowel de naam van een gebergte als van een Natuurpark. Het gebergte Velebit maakt deel uit van de Dinarische Alpen; een langgerekt kustgebergte dat loopt vanaf Slovenië tot helemaal aan Albanië. Het gebergte bestaat grotendeels uit kalk- en karstgesteente en is op veel plekken dan ook onbegroeid. Hoogste top van de Velebit is de 1757 meter hoge Vaganski in het zuidelijk deel van het Natuurpark en tevens de hoogste top van het Nationaal Park Paklenica. De hoogste top van Kroatië is overigens de Dinara van 1830 meter, gelegen op de grens met Bosnië-Herzegovina. Het Natuurpark Velebit is 120.000 ha groot. Binnen de grenzen van dit park vind je twee van de in totaal acht Nationaal Parken die Kroatië rijk is: Nacionali Park Sjeverni Velebit (Nationaal Park Noord-Velebit, bestaat sinds 1999) en Nacionali Park Paklenica. Binnen de Nationaal Parken valt weer een aantal natuurreservaten die de allerhoogste bescherming hebben; de botanische tuin in de buurt van de Dom Zavižan is daar een voorbeeld van. In het Natuurpark vind je wel dorpen en wegen, maar verdere groei is aan regels gebonden. In de Nationaal Parken is geen bebouwing toegestaan, wel zijn er hutten. Om in het park te kunnen wandelen, moet je toegang (zo n 5,- per persoon per dag of 10,- voor een hele week) betalen en melden wat je plannen zijn. In het gebied zijn meer dan 2700 verschillende soorten planten, bloemen en paddenstoelen te vinden, waarvan 80 endemisch. Pagina 1
Pagina 2 den en kosten). Gids inhuren is mogelijk, niet noodzakelijk Navigatie: Rood-witte markeringen. Kaart, gps Beste tijd: Voorjaar (vanaf eind april) en najaar (tot eind oktober). Zomers te heet, de winters kunnen bar zijn. Water in zomer is schaars! Overnachten: (Berg)hutten Er naartoe: Auto (1450 km vanaf Utrecht) of vliegtuig naar Zagreb (rechtstreeks) of Zadar (met tussenstop) en daar auto huren. Dan nog ca. 175 km naar beginpunt Krasno Polje Het is handig te weten dat zowel het natuurpark als de twee nationaal parken aparte organisaties hebben die de gebieden beheren, met rangers in verschillende uniforms, andere logo s en een aparte voorlichting voor bezoekers. Die grenzen zijn vrij nauw afgeschermd, zoals wij ondervonden. Het hoofdkantoor van het Natuurpark Velebit zit in Gospić, van het Nationaal Park Velebit-Noord in Krasno en van Nationaal Park Paklenica in Starigrad-Paklenica. De tocht De Premužić Trail is 57 kilometer lang en loopt tussen de Dom Zavižan aan de noordkant van het Natuurpark Velebit naar Baške Oštarije, in het centrum van het Natuurpark. Ongeveer een derde van de tocht loopt ook door het Nationaal Park Noord-Velebit. Het Nationaal Park Paklenica valt niet binnen de route, maar met de Cicerone-gids Walking in Croatia van Rudolf Abraham kun je de tocht naar eigen inzicht verlengen naar het zuiden. Houd er wel rekening mee dat in het zuidelijk deel van de Velebit nog steeds mijnen liggen! Wandelpaden zijn echter mijnveilig. Ingenieur Ante Premužić gebruikte de aanleg van de Premužić Staza (staza = pad) tijdens de crisis in 1933 als een project voor werklozen. Voor veel families aan de zuidkant van de Velebit was de aanleg van het pad lange tijd de enige inkomstenbron. De aanleg van het pad duurde drie jaar; alleen in de zomer kon gewerkt worden, de winters waren veel te bar. Het pad is nu 57 kilometer lang en wordt gewoonlijk in drie of vier dagen gelopen. Van de 57 kilometer pad, liggen er 16 binnen de grenzen van het Nationaal Park. Zwaarte/ moeilijkheidsgraad De Premužić Staza is niet zwaar; je hoeft niet veel te stijgen of te dalen. Maar de dagetappes zijn pittig en wie zijn eigen bagage meedraagt heeft er nog een behoorlijke kluif aan. Zeker met kinderen is het aan te bevelen om gebruik te maken van de diensten van de parkrangers van het Nationaal Park Noord-Velebit. Voor het vervoer van bagage moet echter wel betaald worden. Kosten: zo n 25,- per dag. Probleem daarbij is dat het transport van bagage in het Nationaal Park goedkoper is dan daarbuiten. Buiten de grenzen van Nationaal Park Noord-Velebit kunnen de kosten oplopen tot 40,- per dag. Luxe heeft in dit geval dus een stevige prijs (daar staat tegenover dat je in de hutten bijna geen geld uitgeeft). Sowieso heb je de parkrangers nodig om je van het eindpunt terug te brengen naar het beginpunt. De kosten van deze taxiservice hangen helemaal af van het punt waar je vertrekt en naar terugmoet. Het handigste is om je auto in Krasno te laten staan en je daar ook weer naartoe terug te laten brengen. Reken op zo n 60,-. Voor alle informatie over transport van bagage en voor personenvervoer moet je (ruim!) vooraf contact opnemen met het kantoor van het Nationaal Park Noord-Velebit (zie adressen). Ze spreken daar Engels en het contact verloopt prettig. Navigeren De route is gemarkeerd met rood-witte strepen. Foutlopen is haast onmogelijk. Als ondersteuning kan het eerder genoemde gidsje Walking in Croatia dienen en/of een aantal wandelkaarten (zie kaarten en gidsen). Van de route is een tracklog beschikbaar. Deze kun je downloaden via www.oppad.nl. Beste tijd De Velebit mag dan een kustgebergte zijn, het heeft deels een totaal ander klimaat dan de kust zelf. Of eigenlijk drie klimaten: een mediterraan-, een continentaal- en een hooggebergteklimaat (we rekenen het hooggebergteklimaat voor het gemak maar even als een aparte klimaatgroep). In de bergen kan het tot eind april/begin mei winters zijn met veel sneeuw en kou. De noordelijke Velebit is één van de koudste en natste plekken van Kroatië. Hoe zuidelijker je komt, hoe lieflijker en mediterraner het wordt. Pagina 2
Pagina 3 Wij liepen er in de meivakantie van 2011. Op een paar plakken sneeuw na, was het gebergte sneeuwvrij. We hebben mooie dagen gehad, maar ook een dag dat de ijskoude en harde Bura waaide; een wind die van het binnenland komt en meestal niet veel goeds brengt. Je moet dus op alles (!) voorbereid zijn en zeker met kinderen rekening houden dat handen en hoofd goed bedekt zijn. Er naartoe Auto De auto ligt het meest voor de hand, ondanks de forse afstand van ruim 1400 kilometer. Wij reden het op de heenweg in twee dagen met een overnachting in Duitsland. Bijna alles is snelweg, dus doorrijden is geen probleem. Vliegen Vliegen kan op Zagreb (rechtstreeks) of Zadar (met tussenstop) en daar een auto huren. Dan nog ca. 175 kilometer naar beginpunt Krasno Polje. Over prijzen en tijden valt weinig zinnigs te zeggen; het hangt er helemaal vanaf voor welke periode je boekt en wanneer je boekt. Een retour vanaf Amsterdam naar Zagreb in mei 2012 kost ca. 200,- per persoon. Je vliegt dan rechtstreeks met Croatia Airlines. Lufthansa is goedkoper, maar dan wel met een tussenstop in München. Een ticket via Zadar, op een schiereiland oostelijker aan de kust, kost ook rond 200,-, maar gaat altijd via een tussenstop in Zagreb. Overnachten In Krasno (dat ligt in het Natuurpark, maar niet in het Nationaal Park) hadden wij een eenvoudig hotel. De volgende dag lieten we ons naar de Dom Zavižan brengen waar de tocht eigenlijk begon. Naast die hut sliepen we in nog twee andere hutten. In Baške Oštarije sliepen we in een groepsaccommodatie (waar verder overigens niemand was) en lieten ons vanaf daar weer terugbrengen naar Krasno. De hutten Kroatische hutten lijken waarschijnlijk nog het meest op hoe de hutten in de Alpen er tot pakweg vijftig jaar geleden uitzagen. Het zijn (op de Dom Zavižan na) zelfverzorgings hutten, dus eten moet je in principe zelf meenemen. Maar, als je van tevoren aangeeft dat je een maaltijd wilt gebruiken, kan de huttenwaard voor je koken. Dat scheelt natuurlijk een hoop gesleep met eten. Bespreek dit van tevoren wel met iemand van het Nationaal Park Velebit-Noord! Slapen doe je in stapelbedden (dekens aanwezig, slaapzak of lakenzak is aan te bevelen) en wassen doe je buiten aan een koude kraan. Op iedere hut is (in de zomermaanden dagelijks, daarbuiten alleen bij reservering) een huttenwaard aanwezig die een eigen ruimte heeft waar je drinken kunt bestellen en hout kunt halen om een vuur aan te maken. In de Kugina kucá is wel een put waar je water kunt halen om te koken, maar drinkwater vind je alleen in een bron op ca. 15 minuten lopen van de hut (jerrycans op de hut aanwezig). De huttenwaarden in Kroatië zitten daar op vrijwillige basis en maken deel uit van een pool van vrijwilligers. Kosten voor een overnachting bedragen ongeveer 10,- per persoon per nacht (excl. eten). Lidmaatschapskaart alpenvereniging meenemen! Drankjes kosten nooit meer dan een euro. Meer info over accommodatie in en rond het Nationaal Park Velebit-Noord vind je ook op www.np-sjeverni-velebit.hr, onder accommodatie of, voor het Natuurpark Velebit, www.velebit.hr. Op de volgende adressen sliepen wij: Pansion Jure (Krasno) Pansion Jure (waarbij Pansion uiteraard staat voor pension) is een aangenaam familiehotelletje aan de rand van Krasno. Een prima plek om s middags aan te komen, je Pagina 3
Pagina 4 tocht voor te bereiden en de volgende dag te beginnen. Het pension is het hele jaar open. Kamers zijn eenvoudig, maar goed en schoon. Aardige mensen, prima ontbijt en echt Kroatisch avondeten met aardappels, kool en vlees. Kosten halfpension 200 Kuna, ca. 26,- (100 Kuna = 13,-). Kinderen betalen minder. I: www.velebit.hr/privatni-jure.htm; tel. (00385) 53 851 100. Dom Zavižan (1594 meter) De enige echte berghut op de route. Het hele jaar open omdat er in de hut een weerstation is gevestigd en de huttenwaard tevens meteoroloog is. Vanaf de hut een schitterend uitzicht op de Dalmatische kust en de eilanden in zee. Kamers met stapelbedden of Lager. Op de hut kun je koken of je avondeten zelf bereiden. Er is een gelagkamer waar je kunt zitten en buiten is een terras. Bier, frisdrank e.d. is beschikbaar. Wasgelegenheid binnen. Kosten voor een nacht 100 kuna (kamer) of 80 kuna (Lager = slaapvertrek met meerdere slaapplekken naast of achter elkaar). Eten apart afrekenen. Planinarska kucá Alan (1340 meter) Enigszins in het bos gelegen hut, bereikbaar over onverharde weg. Open van eind mei tot eind september. Avondeten kan op aanvraag. Er zijn twee kamers met stapelbedden, de keuken is prima geoutilleerd. Koken op hout, wassen aan de pomp. Kosten per nacht 80 kuna. Planinarska kucá Kugina kucá (1180 meter) Kleine hut met twaalf slaapplaatsen. Er is een aparte kookplek met gas. Wel bronwater om te wassen en te koken, maar schoon drinkwater vind je in een put op een kwartier lopen. De huttenwaard verkoopt drankjes, op aanvraag kan hij voor je koken. Nadeel van deze hut is dat hij een stuk van de route ligt. Je verlaat de route bij de skoloniste Skorpovac (of eerder). In 2011 werd dit eenvoudige onderkomen volledig gerenoveerd. Je kunt er dus slapen en eten koken, er is geen waard aanwezig. Om er te slapen zijn ook geen kosten verbonden. Vanaf hier is het nog wel een uur lopen naar de kucá Kugina (en de volgende dag weer een uur terug). Vila Velebit (in Baske Ostarije) Wij hebben niet de hele route vanaf kucá Kugina naar Baške Oštarije gelopen, maar ons het laatste stuk met een taxi laten brengen. Hier sliepen we in een groepsaccommodatie; een groot huis met een grote keuken en een aantal slaapzalen met stapelbedden. Hoewel de accommodatie luxe oogde (televisie, radio, grote keuken) was hij slordig onderhouden. Sanitair was niet schoon. Er is in het seizoen iemand aanwezig die s avonds de penningen komt innen. Kosten bedragen zo n 80 kuna per nacht voor leden van een Alpenclub en 120 kuna voor niet-leden. Er is ook andere accommodatie in Baške Oštarije (zie overige accommodatie). Baške Oštarije is een hoogvlakte tussen twee passen in. Ooit was er toeristisch nog wat te doen, maar Hotel Velebno leek aardig over zijn hoogtepunt heen toen wij er waren. Winkels heb ik niet gezien. Een gehucht, meer is het niet, maar wel prachtig gelegen. Overige accommodatie In Baške Oštarije is een schitterend gelegen camping, in oostelijke richting vlak voor de pas op 955 meter. De naam is Kamp Velebit. Hier is ook een lager waar je kunt slapen. Campingbaas is aanwezig en hier kun je s avonds ook wat eten als je geen zin hebt om te koken. Grote velden waar je je tent kunt neerzetten. Prima sanitair. Prpa is een verzameling van vijf vakantiehuisjes aan de rand van Baške Oštarije, nu in westelijke richting en wat van de weg af. Je kunt ze per nacht huren, redelijk comfortabel. De kosten bedragen 70 kuna per nacht voor leden van een Alpenclub (lidmaatschap meebrengen!). Er is ook een gemeenschappelijke ruimte. Prpa is het gehele jaar geopend. Mocht je tijd over hebben en nog een nacht aan de kust willen slapen, dan is het Pagina 4
Pagina 5 plaatsje Jablanac een aanrader. Prachtig in een baai gelegen, wat vissersbootjes in de haven. Diverse hotelletjes en bij Lux kun je voor minder dan 10,- uitstekend vis of vlees eten. Gewoon als dagexcursie ook leuk. In de buurt kun je nog even prachtig wandelen in de baai van Zavratnica; een beschermd gebiedje overigens. Inkopen doen/ Eten & Drinken In Krasno is een kleine supermarkt waar je alles wel kunt krijgen: broodbeleg, brood, pasta, blikvoer, repen etc. Onderweg vind je geen winkels meer, op de hutten is niet veel te koop. Op de hutten (op de Dom Zavižan na) moet je in principe alles zelf meenemen. Wel is er water verkrijgbaar en bier, wijn en fris. Pannen, een fornuis etc. is ook allemaal aanwezig e hoef je dus niet mee te slepen. Als je het van tevoren aangeeft kan de huttenwaard voor je koken (zie Overnachten). Geld De kuna deed op 1 januari 2012 0,13. Kroatië is voor Nederlanders nog steeds een goedkoop land. Eten kun je er voor onder de 10,-, een kop koffie kost zelden meer dan een euro. Ook overnachten in het binnenland is goedkoop, de kust is duurder. In Krasno is een postkantoor waar je euro s kunt inwisselen voor kuna s. Kaarten en gidsen Kaarten Velebit Naturepark, 1:100.000, uitg. Park Prirode Velebit, 35 kuna (c a. 4,50). Een prima overzichtskaart van het hele Nationaal Park, inclusief de twee natuurparken. Op deze kaart kun je niet wandelen, maar wel je tochten uitzetten. Nacionalni Park Sjeverni Velebit 16a, 1:30.000, uitg. Smand, 14,95. Deze kaart beslaat het noordelijke deel van de route, tot ruim aan de Planinarska kucá Alan. In ieder geval staat het gehele Nationaal Park Noord-Velebit op deze kaart. Srednji Velebit 17, 1:30.000, uitg. Smand, 14,95. Deze kaart sluit aan op kaart nummer 16a en loopt tot aan Baške Oštarije. Ter plekke kosten deze kaarten overigens nog geen 8,-. De vraag uiteraard is of ze op voorraad zijn. Smand (Wandelkaarten Kroati): Sjeverni Velebit: Alan-Baske, Ostarije 1:25.000-17, Ca. 14,90. Meest gedetailleerde wandelkaart verkrijgbaar van dit gebied. Gidsen Walking in Croatia (Day and Multi-Day Walks), uitg. Cicerone, Rudolf Abraham, 19,80. Eigenlijk de enige Engelstalige wandelgids van belang voor Kroatië. Aan de Velebit wordt een heel hoofdstuk gewijd. Boekje is niet altijd even makkelijk hanteerbaar, maar de info is accuraat en uitvoerig. Kaartjes verduidelijken de tekst. Bergverlag Rother (Rother Wanderführer): Istrien [wandelgids]-kvarner Bucht (gebied: Met meren van Plitvice, en Velebit), 2008, 13,80. Handzaam gidsje, dat zó in je broekzak past, met korte wandelingen van een paar uur tot max. een dag. Met een duidelijke onderverdeling in een paar moeilijkheidscategorieën (eenvoudig tot pittig), Duitstalig. Sunflower Landscapes (Wandelgidsen): Croatia -(Engelstalig), 2006, 18,50. Enkele auto- en veel wandeltochten. De goed uitgekozen wandelingen zijn meestal tussen de 5 en de 20 km lang. Vaak zijn het lijnwandelingen, soms rondwandelingen. Met praktische details en wetenswaardigheden. Redelijke kaartjes. Engelstalig. De kaarten e gidsen zijn doorgaans verkrijgbaar bij de gespecialiseerde reisboekhandel. Bron: Reisboekhandel De Noorderzon, Nieuwstad 35, 6811 BJ Arnhem, tel. (026) 351 03 34, info@denoorderzon.nl; www.denoorderzon.nl. Zie ook: www.reisboekhandel.nl voor een winkel bij jou in de buurt. Handige adressen Velebit Nature Park: Kaniža Gospićka 4b, 53000 Gospíć, Croatia; Tel. (00385) 53 560 450 I: www.pp-velebit.hr; E: velebit@pp-velebit.hr. Prima website met veel info Pagina 5
Pagina 6 over het Natuurpark Velebit Northern Velebit National Park: HR-Krasno 96, 53274 Krasno, Croatia; Tel. (00385) 53 665 380; I: www.np-sjeverni-velebit.hr; E: promidzba@np-sjeverni-velebit.hr Paklenica National Park: Dr. F. Tućmana 14a, HR - 23244 Starigrad-Paklenica, Croatia; tel. (00385) 23 369 155; I:www.paklenica.hr; E: prezentacija@paklenica.hr) Adria Velebitica: I: www.adria-velebitica.hr; E: info@adria-velebitica.hr. Deze reisorganisatie biedt wandelreizen aan in de Velebit. Kroatisch Verkeersbureau, Nijenburg 2F, 1081 GG Amsterdam; 0900-2022102 (10 cpm); info@kroatischverkeersbureau.nl; www.kroatischverkeersbureau.nl Dag tot dag routebeschrijving In hoofdlijnen deden wij het volgende: Dag 1: Transfer Krasno naar Dom Zavižan. Inloopdag. Wij lieten ons door rangers in Krasno ophalen en afzetten op de parkeerplaats onder de Dom Zavižan. Vanaf daar is het nog tien minuten lopen naar de hut. Uiteraard kun je ook je eigen auto hier parkeren en je vanaf het eindpunt terug laten brengen. Vanaf de hut loop je in korte tijd naar de botanische tuin. Leuk stukje wandelen. Beklim ook even de Vučjak (1644 meter) achter de hut. Vanaf de top een schitterend uitzicht op de Velebit en de kust. Mocht je een extra etappe in willen bouwen: van Krasno kun je ook naar de Dom Zavižan lopen. In het gidsje Walking ion Croatia wordt de eerste dag van Gornja Klada (richting de kust) naar de hut gelopen; een afstand van 8 kilometer. Dag 2: Dom Zavižan Kucá Alan Zonder meer de spectaculairste wandeldag. Grotendeels door een droog en kaal karstgebergte. Hier vind je ook de beroemde grotten van de Velebit die met 1300 meter tot de diepste van de wereld behoren. Vanaf de Zavižan eerst nog wat klimmen, daarna lange tijd vlak. Rustpunt bij skolnište Rossijevo (deze hut alleen gebruiken in geval van nood). Hier ligt ook het hoogste punt van de route. Laatste stuk afdalen door het bos Dag 3: Kucá Alan Kugina Kucá Heel andere dag. Engels kustgebergte, grassig landschap, steile hellingen richting de kust. Lange tijd uitzicht op de kust en de eilanden. Op gegeven moment meer bos. Route is niet zwaar, wel lang. Bij Radlovac buig je op gegeven moment af naar het oosten om de Kugina kuca te bereiken. Wij liepen door naar Skorpovac waar inmiddels een onderkomen is. Vanaf hier gingen we met een auto naar de hut. De route langs de Satorina wordt afgeraden met kinderen. Dag 4: Kugina Kucá Vila Velebit (Baške Oštarije) Terug naar Skorpovac en prachtige wandeldag tot ongeveer ten hoogte van de hut Ravni Dabar. Beboste heuvels, ruige toppen, soms stukken grasland en een heerlijk vlak pad lange tijd door het bos loopt. Beetje Zuid-Franse kust, mediterraan. Heel anders dan in het noordelijker gelegen deel. Ravni Dabar is nog een mogelijkheid om te overnachten, maar ligt opnieuw een stuk van de route. Wij lieten ons hier oppikken en naar Baške Oštarije brengen. Als je toch gebruik maakt van een taxi, kun je net zo goed hier afspreken omdat het laatste stuk niet heel boeiend meer is en bovendien nog een stevig stuk verder is. Met kinderen wordt dat een te lange etappe. Pagina 6
Pagina 7 Pagina 7