Afvoertechniek Basisprincipes Afvoertechniek Afvoeren Basisprincipes Beoogde toepassing De in dit hoofdstuk voorkomende componenten hebben zeer verschillende functies en toepassingen in de afvoertechniek. Neem daarom de gedetailleerde gebruiksaanwijzingen bij de producten in acht. De gebruikte materialen zijn geschikt voor belastingen zoals deze optreden bij het gebruik in woningen. Daardoor zijn de volgende gebruiksgrenzen gegeven Er mag alleen in huishoudens gebruikelijk afvalwater via de sifons worden afgevoerd. Heet water slechts gedurende korte tijd tot max. 95 C. Er mogen geen chemische reinigingsmiddelen voor het verhelpen van buisverstoppingen worden gebruikt. Oppervlakken met chroom- of verflagen mogen alleen worden gereinigd met milde reinigingsmiddelen. Terugloopafsluiters mogen alleen voor de daarvoor bestemde toepassingen worden gebruikt. Het gebruik van de afvoertechnische producten voor andere dan de beschreven toepassingen moet met onze fabriek worden afgestemd. 57
Deel 2 Voorwand- en afvoertechniek Geldingsbereik NEN EN 12056 Stand van de normering* In lidstaten van de Europese Unie hebben zich verschillende tradities in de planning en uitvoering van afvoerinstallaties ontwikkeld. Niet slechts de installatiepraktijken, maar ook de berekeningsuitgangspunten en de beschermingsdoelen onderscheiden zich duidelijk van elkaar. Met NEN EN 12056 is een regelgeving geschapen waarmee de basisprincipes van de veiligheid, de bouwkundige installatie en het functioneren van het afvoersysteem moeten worden veiliggesteld. Regionale en nationale regelingen zullen deze norm landspecifiek aanvullen. Afb. E- 1 58
Afvoertechniek Basisprincipes In de Europese normering wordt bij de planning van afvalwaterinstallaties onderscheid gemaakt tussen afvoerinstallaties binnen en buiten gebouwen. NEN EN 12056 heeft betrekking op afvoerinstallaties binnen gebouwen. NEN EN 752 regelt de uitvoering buiten gebouwen. Deze omvat de afvoer van percelen en de gemeentelijke afvoer met afvalwaterleidingen en rioleringen van het perceel tot aan de zuiveringsinstallatie. Voor de planning, vaststelling en uitvoering van afvoerinstallaties voor vuilwater van percelen moeten de volgende erkende technische regels worden aangehouden NEN EN 12056 Afvoerinstallaties binnen gebouwen NEN EN 752 Afvoersystemen buiten gebouwen NEN EN 1610 Installatie en beproeving van afvalwaterleidingen en rioleringen NEN 3215 Binnenriolering - Eisen en bepalingsmethoden Belangrijke regelgeving Afvoerleidingen Voor het betonneren van de bodemplaat Afb. E- 2 59
Deel 2 Voorwand- en afvoertechniek Eisen NEN EN 12056* Functie Openbare sanitaire installaties Het verzamelbegrip»vloerafvoer«omvat meerdere productgroepen Doucheafvoeren Badkamerafvoeren Kelderafvoeren Dakafvoeren (balkon- en terrasafvoeren) Afvoeren vergemakkelijken een grondige reiniging van bodemoppervlakken met water en leiden het afvalwater uit douches of van daken, balkons en terrassen rechtstreeks naar het afvoersysteem. In de buurt van elk tappunt moet een afvoerpunt aanwezig zijn, zodat uitstromend water op elk moment zonder schade kan worden afgevoerd. In het bijzonder voor aansluitruimten in huizen moet dit een maatstaf voor de planning van noodzakelijke vloerafvoeren zijn. In sanitaire ruimten die voor het publiek toegankelijk zijn of door een wisselende groep personen worden bezocht, zoals wc-installaties in zwembaden, hotels, scholen, sportcentra, enz., zijn uit hygiënisch oogpunt vloerafvoeren onontbeerlijk. Kelderafvoer Openbaar bereik Zwembad Afb. E- 3 Afb. E- 4 60
Afvoertechniek Basisprincipes De volgende eisen moeten de werking en hygiëne van afvoerinstallaties zekerstellen De water- en gasdichtheid van alle installatiecomponenten moet verzekerd zijn om te voorkomen dat rioolgassen in gebouwen terecht kunnen komen. Onder het terugloopniveau liggende objecten moeten tegen overstroming beschermd zijn. Het overslaan van branden naar naburige ruimten door wand- en plafonddoorvoeren moet voorkomen resp. vertraagd worden. Beschermingsdoelen Dichtheid Overstroming Brandveiligheid Afb. E- 5 61
Deel 2 Voorwand- en afvoertechniek Eisen NEN EN 1253* Fysische eisen aan afvoeren voor gebouwen zijn vastgelegd in NEN EN 1253. De regelgeving bevat onder andere regels voor sifons stuwwaterhoogte, belastbaarheid, Afvoercapaciteit temperatuurbestendigheid, dichtheid. Afvoersystemen moeten echter niet alleen voldoen aan de eisen van de regelgeving, ze moeten ook voor de gebruiker in veel inbouwsituaties»passend«zijn. Elk Viega product is voor de in de praktijk gebruikelijke inbouwsituaties geoptimaliseerd. Alle producten in het assortiment voldoen aan de erkende stand van de afvoertechniek. Daartoe behorenafvoeren met horizontaal en verticaal afvoerstuk voor de afvalwateraansluiting»op«,»in«of»onder«de vloer, maten en nominale diameters voor alle vereiste afvoercapaciteiten en flensuitvoeringen voor alle inbouw- en dichtingsvarianten. Advantix afvoeren voor in beton of in de afwerkvloer Vlak model Afb. E- 6 Afb. E- 7 62
Afvoertechniek Basisprincipes Sifons Stuwwaterhoogten De met stuwwater gevulde sifon is een beproefde bescherming ter voorkoming van het binnendringen van rioolgassen. De sifon onderscheidt zich door een grote betrouwbaarheid en een geringe onderhoudsbehoefte. De inachtneming van de vereiste minimumstuwwaterhoogte is een voorwaarde voor het voorkomen van stankoverlast in gebouwen. De»stuwwaterhoogte«is niet zoals vaak wordt gedacht de totale hoogte van de waterkolom in de sifon, maar de hoogte van de waterkolom die feitelijk het naar buiten komen van rioolgassen voorkomt (zie afbeelding). Definitie: stuwwaterhoogte Sifon Vloerput Met 50 mm stuwwaterhoogte volgens NEN EN 1253 Afb. E- 8 Afb. E- 9 In gebouwen zijn afvoeren met sifon en een stuwwaterhoogte van minstens 50 mm verplicht. Als buitenshuis stankoverlast door opstijgende rioolgassen uitgesloten is, kan van sifons worden afgezien. Bij balkonafvoeren of regenpijpen die voor dakramen eindigen, kan de inbouw van stankslot toch zinvol zijn. In deze gevallen worden regenafvoeren met sifon en bladvanger geadviseerd. Sifons met stuwwater onderscheidt men volgens bouwtype in buis-, fles- of kloksifons. 63
Deel 2 Voorwand- en afvoertechniek Belastbaarheid* Afvoeren, opzetstukken en roosters moeten zodanig gevormd zijn dat ze standhouden ten opzichte van de te verwachten belastingen (bijv. ook het verkeer). De classificatie voor de inbouw binnen gebouwen wordt beschreven in NEN EN 1253 (oppervlakken zonder verkeer). De classificatie voor de inbouw buiten gebouwen wordt beschreven in NEN EN 124 Belastbaarheidsklassen Volgens NEN EN 1253 Klasse Oppervlakken waarvoor afvoer vereist is Maximale belasting [kg] H 1,5 Niet-gebruikte platte daken voorbeeld: daken met bitumenkiezellaag, grinddaken 150 K 3 Oppervlakten zonder verkeer voorbeeld: zwembaden (openbaar en particulier) openbare was- en douche-installaties, balkons, loggia's, terrassen, groene daken 300 L 15 Oppervlakten met licht verkeer Uitsluitend vorkheftrucks in bedrijfsmatig benutte ruimten 1500 M 125 Verkeer voorbeeld: parkeergarages, fabrieken, werkplaatsen 12500 Tab. E- 1 Belastbaarheid Rooster Afb. E- 10 64
Afvoertechniek Basisprincipes Afvoercapaciteit* De minimumafvoercapaciteit van afvoeren is vastgelegd in NEN EN 1253-1. Volgens deze norm is bijv. voor een afvoer met 50mm-aansluiting een afvoercapaciteit van 0,8l/s voorgeschreven. Op grond van bouwkundige gegevenheden kan aan deze voorschriften echter niet altijd worden voldaan. Geringe vloeropbouwhoogten vereisen vaak bijzondere oplossingen. De dan tot uitvoer gebrachte, bijzonder vlakke afvoermodellen hebben vanwege de kleinere buisdiameters een geringere afvoercapaciteit. In deze gevallen is het van beslissend belang de capaciteit van de aanwezige toevoerarmaturen nauwkeurig te kennen. Alleen wanneer bekend is hoeveel water de ingebouwde afvoer feitelijk te verwerken heeft, kan de passende afvoer worden gevonden. Standaarddouches hebben een toevoercapaciteit van ca. 0,4l/s. Deze capaciteit is maatgevend voor de constructie van de afvoer, ook wanneer de douche aan een mengarmatuur met een nominaal hogere capaciteit is aangesloten. Als er geen andere toevoeren zijn, kan in een dergelijk geval een vlakke afvoer met een afovercapaciteit van 0,5l/s worden gebruikt. Afvoerwaarden voor afvoeren met een of meer toevoeren staan in NEN EN 1253-1 alinea 8.11.2. Nominale waardeafvoer DN / UW DN / IW Vloerafvoeren Afvoerwaarden [l / s] Stuwhoogte [mm] Traditionele dakafvoeren Afvoerwaarden [l / s] Stuwhoogte a [mm] 32 30 0,4 Minimumafvoercapaciteit volgens NEN EN 1253-1 Speciale oplossing»supervlak«praktijkvoorbeeld Afvoercapaciteit Waarden uit NEN EN 1253-1 40 40 0,6 50 50 0,8 0,9 35 63 60 0,8 1,0 35 75 70 0,8 20 1,7 35 90 75 0,8 100 90 1,4 110 100 1,4 4,5 35 125 125 2,8 7,0 45 160 150 4,0 8,1 45 Tab. E- 2 65
Deel 2 Voorwand- en afvoertechniek Optifix 3 Onderhoud zonder gereedschap Temperatuurbestendigheid materiaaleigenschappen Als materiaal bijzonder geschikt is polypropyleen, een kunststofsoort met bijzondere eigenschappen Uitstekende warmtestabiliteit de toegepaste materialen moeten het tijdelijke contact met het afvalwater van het huis in een temperatuurbereik van 20 tot 95 C weerstaan. Zeer goede bestendigheid tegen vetten en chemicaliën. Gladde wanden beschermen tegen aanslag zelfreinigend effect Zeer goede verwerkbaarheid. Afb. E- 11 Afb. E- 12 Dichtheid onderhoud De gebruiker van een afvoerinstallatie dient ervoor te zorgen dat alleen afvalwater wordt geloosd dat niet met schadelijke stoffen belast is en de openbare afvalwaterinstallatie niet kan beschadigen. Regelmatige onderhouds- en reparatiewerkzaamheden moeten de voortdurende gereedheid voor gebruik van alle componenten zekerstellen. Afvoerinstallaties moeten elke zes maanden geïnspecteerd en op dichtheid gecontroleerd worden. Hierbij behoort het onderhoud van de vloerafvoeren en de controle van het waterpeil in de sifons. 66
Afvoertechniek Basisprincipes Geluidwering Anders dan bij verticale afvoerleidingen door de verdiepingsvloer vindt bij vloerafvoeren geen bijzonder geluidtechnisch onderzoek plaats. Dat ligt enerzijds aan de zeer geringe waterhoeveelheden met geringe valhoogten in de behuizing en anderzijds aan de stabiliserende werking van de sifon op het instromende water. Vloerafvoeren, inclusief DN 100 en»visign-hoekafvoer«moeten geluidtechnisch worden gezien als afvoerbuissystemen. Bij geluidtechnische metingen van met mineraalvezels afgesloten vloerafvoeren en afvoerbuizen met een mineraalvezelafsluiting van ca. 2-3 mm dikte treden geen meetverschillen op. Als vloerafvoeren vakkundig en zonder geluidsbrug worden gemonteerd, gaat van hen geen storende geluidsontwikkeling uit. Een aanvullende verwerking in mortel levert geen verdere voordelen op. De afbeelding toont een geluidontkoppelde en brandveiligheidstechnisch afgesloten afvalwatervoering van R 120-kwaliteit Viega-vloerafvoer Afb. E- 13 Afb. E- 14 67
Deel 2 Voorwand- en afvoertechniek Bescherming tegen vocht Constructievarianten Dunbed-systeemtechniek Douches op vloerhoogte zijn bij de planning van sanitaire installaties voor mindervaliden vrijwel standaard geworden. Voor de uitvoering worden bijzondere afvoersystemen gebruikt die vakkundig in de vloeropbouw kunnen worden geïntegreerd. Standaardoplossingen bieden in deze gevallen geen alternatief. De eisen aan de technische uitvoering en de afvoercapaciteiten zijn hoog. Hierbij komt de vraag van architecten en gebruikers naar individuele vormgevingsmogelijkheden. Uit dit spanningsveld is een omvangrijk productspectrum ontstaan dat voldoende speelruimte biedt voor techniek en design. Om alle voordelen van deze nieuwe afvoersystemen te kunnen benutten, is kennis van de producten en hun verwerking belangrijk voor de planning kennis voor de keuze van de componenten, voor de inbouw kennis van de vakkundige montage van de afvoercomponenten en de correcte uitvoering van de afdichting van de vloeropbouw. De keuze van het juiste dichtingssysteem voorkomt dat de dekvloer en de warmte-isolatielaag vochtig worden. Vloerafvoeren moeten, net als alle andere doorvoeren van de afdichtingslaag, duurzaam dicht worden uitgevoerd. Opkomend in de markt is de afdichting met vloeibare isolatiemateriaal op de dekvloer, rechtstreeks onder de gelijmde tegel. Deze zogenaamde»dunbed-systeemtechniek«is in plaats gekomen van de toepassing Werkzaamheden met vloeibare isolatiemateriaal Afb. E- 15 Afb. E- 16 van bitumen- of kunststofmatten. 68
Afvoertechniek Basisprincipes Overeenkomstig de erkende technische regels is het aanbrengen van een doorgaande afdichting van oppervlakken voor vloeren en wanden beslist noodzakelijk. De meest gebruikelijke vloer- en wandbekleding in vochtige ruimten zijn tegels. Deze keramische, waterondoorlatende oppervlakken worden bij de verbindingsplaatsen van de componenten en bij doorvoeren voor armatuuraansluitingen met hoogwaardige materialen duurelastisch verzegeld. Toch behoren deze punten tot de zwakke plaatsen van de bescherming tegen vocht. Zwakke plaatsen van de bescherming tegen vocht Doucheafvoer op vloerhoogte Afb. E- 17 69
Deel 2 Voorwand- en afvoertechniek Inbouwsituaties Afdichting met twee dichtingsniveaus Afdichting van vloerafvoeren In de huidige afdichtingstechniek worden drie afdichtingsvarianten onderscheiden Afdichtings- of persdichtingsflenzen met dichtingsmatten Kleefflenzen Dunbed-systeemtechniek Afdichtings- of persdichtingsflenzen zijn vooral geschikt voor de vloeropbouw met een tweede afdichtingsniveau. Deze kan zich op het ruwe beton bevinden (bitumen) of onder de dekvloer op de geluiddemping. In het bereik van de afdichting, tussen het opzetstuk van de vloerafvoer en de tegels (silicone), wordt inlopend water, meestal nadat het door de dekvloer is gelekt, via inloopsleuven boven de dichtingsfolie naar de vloerafvoer geleid. Omdat vocht in de dekvloer en de isolatielaag terecht kan komen, wordt een dergelijke constructie niet aangeraden. Afdichting onder de dekvloer met doortrekken van vocht Afb. E- 18 Afb. E- 19 70
Afvoertechniek Basisprincipes Dunbedafdichtingen Voor de afdichting van afvoeren van douches op vloerhoogte hebben dunbedafdichtingen doorgang gevonden. Deze garanderen ook bij geringe hoogteverschillen absolute dichtheid van de constructie. De afdichting met vloeistoffolie ligt rechtstreeks onder de in de gelegde tegels en voorkomt het vochtig worden van de afwerkvloer. Standaardvloerafvoeren zijn voor dit soort afdichting niet geschikt. Inbouwsituatie Afdichting boven de dekvloer Verhogingselement van kunststof Afb. E- 20 Afb. E- 21 Voor werkzaamheden volgens de dunbed-systeemtechniek heeft Viega speciale»verhogingselementen«van polymeerbeton en kunststof ontwikkeld. Deze maakt de stabiele opname van de afloop in de vloerconstructie mogelijk en schept met speciale flensaansluitingen de voorwaarden voor het gebruik van vloeistoffolie, bijv. van Schönox, PCI en Schomburg. Zie voor meer productinformatie het hoofdstuk»advantix-vloerafvoeren. Afdichtingsflens van polymeerbeton Afb. E- 22 Afb. E- 23 71
Deel 2 Voorwand- en afvoertechniek Coördinatie van de uitvoerders Overleg met uitvoerders Bij alle uitvoeringen van vloerafvoeren zijn vooral duurzaam dichte oplossingen gewenst. De bouwcoördinator moet de betrokken uitvoerders coördineren, omdat elke bouwsituatie de volgorde van de werkzaamheden beïnvloedt. De volgende montagestappen moeten worden afgestemd Maken van de plafonddoorvoer, resp. kernboring voor het inzetten van de afvoer. Positionering en aansluiting van het afvoerput. Beëindiging van de dekvloerwerkzaamheden Afdichten van het verhogingselement Maken van de bovenvloer Inpassen van het aflooprooster Duurelastisch voegen van alle aansluitdelen Advantix badkamer- en vloerafvoeren Productkeuze Toepassing Planningscriteria Met Advantix-aflopen van hoogwaardig polypropyleen of roestvrij staal 1.4404 worden gespecialiseerde oplossingen voor vier toepassingsgebieden aangeboden Brandveiligheid Conventionele afdichtingen (bitumenmatten) Dunbed-afdichtingen Design en badkamervormgeving Bij de planning en selectie van de passende afvoer moeten de volgende criteria in acht worden genomen De benodigde afvoercapaciteit met inachtneming van alle toevoeren De uitvoering van het afvoerstuk verticale / horizontale uitgang De beschikbare inbouwhoogte in de vloeropbouw De keuze van het afdichtingssysteem conventioneel / vloeistoffolie De maat en uitvoering van het rooster 100, 150 mm / materiaal, design 72
Afvoertechniek Advantix badkamer- en vloerafvoeren Gekozen kan worden uit twee productlijnen met verschillende categorien Badkamer-, dak-, balkon- en terrasafvoeren 100 mm Vloerafvoeren 150 mm Aflooptype Afloopcapaciteit ca. [l / s] Categorie [mm] Badkamerafvoer 0,5 1,1 100 Dak-, balkon-, terrasafvoer 2,5 3,5 Vloerafloop 1,1 1,7 150 Tab. E- 3 Binnen de maatcategorien kunnen afvoerput, afdichtingstoebehoren, opzetstukken en roosters met elkaar gecombineerd worden. Afvoeren met categorie 100 mm kunnen ook worden uitgevoerd met roosters van maat 150. Systeemmaten Afvoercapaciteit Viega afvoeren Combinatiemogelijkheden Om zekere oplossingen voor de genoemde toepassingen te kunnen aanbieden, heeft Viega een eenvoudig te handhaven modulair systeem ontwikkeld. De overzichtstabellen op de volgende pagina's helpen u om de passende afvoer met het bijbehorende toebehoren te kiezen. Modulair systeem Definitie Badafvoer met categorie 100 mm Afb. E- 24 73