Leefregels na behandeling met radioactief Jodium-131 Afdeling Nucleaire Geneeskunde
Inleiding Deze folder geeft u informatie over de behandeling met radioactief jodium. Deze behandeling kan worden uitgevoerd om verschillende redenen: een te snel werkende schildklier afremmen; een vergrote schildklier verkleinen; na een schildklieroperatie ter verwijdering van de schildklier eventueel achtergebleven schildklierweefsel buiten werking stellen. Uw behandelend arts heeft met u besproken wat bij u de reden van behandeling is. Deze folder bevat algemene informatie. De situatie is voor elke patiënt verschillend, dus als u vragen hebt kunt u deze gerust aan de behandelend arts of verpleegkundige stellen. Hoe werkt radioactief jodium? De schildklier is een orgaan in de hals dat zorgt voor de schildklierhormoonproductie. Om deze hormonen te kunnen maken moet het lichaam over voldoende jodium beschikken. Jodium wordt opgenomen via de voeding: jodiumhoudend zout, brood, vis en melk. Bij therapie wordt een radioactieve vorm van jodium gebruikt en dit wordt dan, samen met het niet-radioactieve jodium uit de voeding, voor een deel in de schildklier opgenomen. De straling die het radioactieve jodium daar uitzendt, vermindert de productie van het schildklier-hormoon, remt de groei van schildkliercellen en beschadigt ook een deel van de schildkliercellen. 1
Uw schildklier zal daardoor trager gaan werken en kan op den duur (na enkele maanden) ook kleiner worden. Op deze manier kunnen uw klachten verdwijnen. Meestal is de therapie erop gericht de schildklier niet teveel te beschadigen en een normaal werkende schildklier over te houden. Dat betekent dat we liever te weinig radioactief jodium geven dan teveel. Bij onvoldoende effect is enkele maanden later een tweede of zelfs derde therapie mogelijk. Wanneer toch een te trage schildklierwerking overblijft moet met schildklierhormoontabletten de behoefte worden aangevuld. Behalve dat u (levenslang) tabletten zult moeten innemen, geeft dit verder geen problemen. Hoe komt het radioactief jodium in uw schildklier? U krijgt het radioactieve jodium toegediend in de vorm van een capsule, of, bij een hogere dosis, in de vorm van een injectie in een bloedvat in de arm. Een deel van het jodium wordt opgenomen in de schildklier. Het deel dat niet wordt opgenomen in de schildklier wordt in de eerste twee à drie dagen na behandeling uitgescheiden, voornamelijk via de urine. Ook kan een kleine hoeveelheid radioactief jodium via speeksel, zweet en ontlasting verdwijnen. Het radioactieve jodium dat in de schildklier is opgenomen blijft daar langer zitten, maar dooft langzaam uit. Hoe gaat de behandeling? De behandeling bestaat uit het toedienen van het radioactieve jodium. Meestal wordt deze in de vorm van een capsule doorgeslikt, waarna het verstandig is om een half 2
uur niets te eten of te drinken. Soms wordt het jodium via een infuus of injectie in een bloedvat in de arm toegediend. Van het jodium merkt u verder niets; het is niet pijnlijk en u wordt er niet misselijk van. Wordt u poliklinisch behandeld? Dan is het goed te weten dat de behandeling uw rijvaardigheid niet beïnvloedt. De nucleair geneeskundige spreekt met u af of, en zo ja wanneer, u de (schildklier-) medicatie weer inneemt en geeft u advies over de controleafspraak bij de specialist (meestal internist). Als u na een jodiumbehandeling klachten krijgt, bijv. hartkloppingen is het verstandig om dit aan arts of verpleegkundige te melden zodat eventuele medicatie kan worden aangepast. Waarom krijg ik leefregels voor thuis mee? Als u in het ziekenhuis behandeld bent met radioactief Jodium 131 bevat u een meetbare hoeveelheid radioactiviteit. Hierdoor kunt u uw omgeving blootstellen aan straling en aan radioactiviteit, omdat u een deel van de activiteit uitscheidt. Uw urine bevat een -zeer kleinehoeveelheid radioactiviteit. Om de blootstelling aan straling van mensen in uw directe omgeving te beperken, krijgt u leefregels mee. De nucleair geneeskundige vertelt u hoeveel dagen of weken u de leefregels moet opvolgen. Aan welke leefregels dien ik me te houden? Hoeveel afstand moet ik bewaren tot mijn huisgenoten? Huisgenoten moeten zoveel mogelijk afstand tot u houden. De afstand moet meer dan één meter zijn. Bij langdurige aanwezigheid, bijvoorbeeld televisie kijken 3
en slapen, is het advies twee meter of meer. Aangezien de activiteit in een week ongeveer met de helft afneemt, is het belangrijk de eerste week de leefregels betreffende afstand en tijd strikter toe te passen. Kan ik lichamelijk contact hebben met mijn partner of andere volwassenen? Het is sterk aan te bevelen dat partners op meer dan 2 mtr afstand van elkaar slapen, bij voorkeur in aparte kamers. Direct lichamelijk contact zoals knuffelen of seksueel contact moet worden beperkt tot een half uur per dag. Kan ik nog steeds voor mijn kinderen zorgen? Het stralingsniveau op meer dan 2 mtr afstand van u is vrijwel nihil. Houd afstand tot anderen en zeker tot kleine kinderen. Beperk daarom direct lichamelijk contact met kleine kinderen tot en met 10 jaar en laat uw partner de kinderen verzorgen. Hoe staat het met contacten met zwangere vrouwen? Voor een zwangere in uw omgeving geldt dezelfde instructies als voor kleine kinderen. Langdurig lichamelijk contact met een zwangere dient u te vermijden. Gelden al deze regels ook bij 60 jaar en ouder? Het gevaar voor straling is veel kleiner wanneer men ouder is dan 60 jaar. Indien uw huisgenoten etc. ouder zijn dan 60 jaar hoeft u deze regels niet streng te volgen. Het is alleen wenselijk dat partners op meer dan 2 mtr afstand van elkaar slapen. Mag ik bezoek ontvangen? Bezoekjes korter dan ongeveer twee uur zijn geen probleem. Houd wel ongeveer 2 meter afstand tot uw 4
bezoek en vermijd langdurig lichamelijk contact. Stel bezoek van jonge kinderen en zwangeren zo lang mogelijk uit, bij voorkeur tot na de periode van de leefregels. Kan ik hetzelfde toilet gebruiken als anderen? Anderen mogen hetzelfde toilet gebruiken. Wel moet u, ook als man, altijd zittend urineren. Gebruik toiletpapier en spoel het toilet met gesloten deksel door. Hiermee voorkomt u verspreiding van de radioactiviteit in uw urine. Indien u een wastafel heeft in de toiletruimte, moet u uw handen daar wassen. De deurknoppen etc blijven dan zo schoon mogelijk. Wat als ik incontinent ben? De eerste week na ontslag bevat incontinentiemateriaal (luiers) een meetbare hoeveelheid radioactief jodium. Omdat het meetbaar is, mogen de luiers niet onmiddellijk bij het huisafval terecht komen. Het verzoek is om de luiers de eerste twee weken te verzamelen, op een afgelegen plek (schuur of zolder) te bewaren en deze een week later met het gewone huisvuil meegeven. Kan ik doorgaan met borstvoeding? U mag tijdens en na de therapie geen borstvoeding geven. Wanneer mag ik zwanger worden / een kind verwekken? Gedurende de eerste vier maanden na de behandeling met radioactief jodium wordt zwangerschap afgeraden; ook mannelijke patiënten wordt aangeraden gedurende vier maanden na behandeling geen kinderen te verwekken. Seksueel contact op zich is, zeker na het verstrijken van de periode met leefregels, geen bezwaar. 5
Mag ik werken? Ook op het werk moet, evenals thuis, zoveel mogelijk afstand worden bewaard tot collega s. U kunt in principe gaan werken. Alleen als u gedurende de gehele dag, in de directe nabijheid (minder dan 1 mtr) van uw collega zit of staat, wordt u verzocht te verzuimen. Bent u werkzaam in het basisonderwijs of betrokken bent bij de opvang van kinderen t/m 10 jaar? Dan wordt u geadviseerd te verzuimen gedurende de periode van de leefregels. Mag ik naar school? Nee, gedurende de periode van de leefregels moet u de school verzuimen. Examens en andere belangrijke activiteiten mag u wel bijwonen; indien u voldoende afstand houdt tot andere mensen. Kan ik vliegen / naar het buitenland reizen? Als u gaat reizen kunt u te maken krijgen met scanpoortjes, die controleren op metaal en/of radioactiviteit. Om problemen en oponthoud ter plaatse te voorkomen kunt u een verklaring krijgen over uw behandeling met radioactief jodium. Deze verklaring wordt opgesteld door de nucleair geneeskundige en de stralingsdeskundige van het ziekenhuis. Problemen met wasgoed, serviesgoed, handdoeken etc.? Aangezien speeksel en andere uitscheidingsproducten van u besmet kunnen zijn met radioactief jodium, mag uw was- en serviesgoed niet door anderen worden gebruikt. Er is geen reden om deze voorwerpen apart te wassen. Na het wassen kunnen ze weer worden gebruikt. 6
Hoe kan ik besmettingen voorkomen? Denkt u erom dat uw urine, ontlasting, speeksel mond- en neusholten en braaksel radioactief zijn. Was daarom de handen regelmatig. Bij het schoonmaken van braaksel of urine treedt gemakkelijk besmetting op. U kunt hiervoor toiletpapier of een tissue gebruiken en deze in het toilet wegspoelen. Was uw kleding en handen na het schoonmaken. Het is verstandig om tissues te gebruiken bij het snuiten van uw neus. Werp de tissue meteen bij de vuilnis. Wat moet ik of mijn familie doen als ik (onverwachts) in een ziekenhuis wordt opgenomen? Als u binnen een week na de behandeling onverwachts in het ziekenhuis opgenomen wordt, dan moet u direct aangeven dat u een Jodium-131 behandeling heeft ondergaan. Het ziekenhuis is namelijk gebonden aan strenge regelgeving met betrekking tot radioactiviteit. Heeft u nog vragen? Dan kunt u contact opnemen met de afdeling Nucleaire Geneeskunde: 010 258 59 55. Deze folder ondersteunt de mondelinge informatie die u van arts of laborant heeft ontvangen. Heeft u nog vragen over het onderzoek of uw behandeling, eventuele gevolgen en risico s, of over andere behandelmogelijkheden, stel ze dan gerust. NUC.029/ 021112.KD