Informatie- en uitvoeringsafspraken voor Glasvezelprojecten in Enexis-gebied

Informatie- en uitvoeringsafspraken voor Glasvezelprojecten in Enexis-gebied Status : Definitief Versienummer : 1.0

Informatie- en uitvoeringsafspraken Reggefiber-Enexis Blad : 2 / 27 Documentbeheer Primaire verspreiding Organisatie Functie Naam Enexis Teammanager Preventie Graafschade Zuid T.M.P.J. Beijers Teammanager Preventie Graafschade Noord M.R. van den Berg Manager Netbeheer Zuid H. Finger Manager Netbeheer Noord H. Engbers Contractmanager R.Boers Reggefiber Regiomanager West J. Griffioen Regiomanager Noord-Oost J. J. van Soest Regiomanager Midden H. Bekker Regiomanager Zuid M. Menting Manager Operations B. Stortelder Manager Netwerk- en ketensupport F. ten Berge Contractmanager S. Van der Laag Secundaire verspreiding De ontvangers kunnen dit document binnen hun eigen (project)organisatie beschikbaar stellen aan belanghebbenden. Voor verspreiding buiten Reggefiber, Enexis en/of de projectorganisatie s.v.p. overleggen met de documentbeheerders (Reggefiber: S. van der Laag / Enexis, R.Boers).

Informatie- en uitvoeringsafspraken Reggefiber-Enexis Blad : 3 / 27 Inhoudsopgave DOCUMENTBEHEER... 2 PRIMAIRE VERSPREIDING... 2 SECUNDAIRE VERSPREIDING... 2 1 INLEIDING... 5 1.1 ACHTERGROND... 5 1.2 DOEL... 5 1.3 DOELGROEP... 5 1.4 SCOPE... 5 1.5 DUUR... 5 2 GLOBALE WERKWIJZE... 6 2.1 REGGEFIBER... 6 2.2 ENEXIS... 6 3 COMMUNICATIE... 7 3.1 STRATEGISCH NIVEAU... 7 3.2 TACTISCH NIVEAU... 7 3.3 UITVOEREND NIVEAU... 7 4 INFORMATIE- EN UITVOERINGSAFSPRAKEN... 8 4.1 VOORTRAJECT... 8 4.2 VOORBEREIDING UITVOERING... 8 4.2.1 Kennismaking... 8 4.2.2 Start uitvoering... 8 4.3 UITVOERING... 8 4.3.1 Instructies en aanbevelingen... 8 4.3.2 Toezicht en werkbezoeken... 10 4.3.3 Rapportages... 10 4.3.4 Sancties... 10 5 RISICO S BIJ HET WERKEN NABIJ ENERGIE-INFRASTRUCTUREN... 11 5.1 GAS... 11 5.1.1 Directe gevaren gas... 11 5.1.2 Indirecte gevaren gas... 11 5.1.3 Voorzorgsmaatregelen... 11 5.2 ELEKTRICITEIT... 11 5.2.1 Directe gevaren elektriciteit... 11 5.2.2 Indirecte gevaren elektriciteit... 12 5.2.3 Voorzorgsmaatregelen... 12 5.3 HOE TE HANDELEN BIJ BESCHADIGINGEN EN STORINGEN... 12 5.3.1 Gas en elektriciteit... 12 5.3.2 Glasvezel... 12 6 PROCESBEWAKING... 13 6.1 DAGELIJKS CONTACT/TOEZICHT... 13 6.2 SCHADERAPPORTAGE... 13 6.3 PERIODIEK OVERLEG MANAGEMENT... 13

Informatie- en uitvoeringsafspraken Reggefiber-Enexis Blad : 4 / 27 7 BIJLAGEN... 14 BIJLAGE 1: AANBEVELINGEN AGENTSCHAP TELECOM... 15 BIJLAGE 2: GEBIEDSINDELING REGGEFIBER... 16 BIJLAGE 3: GEBIEDSINDELING ENEXIS... 17 BIJLAGE 4: INHOUD TOOLBOXMEETINGS... 18 BESPREKING AFSPRAKEN (REGGEFIBER)... 18 UITVOERING TUINBORING (REGGEFIBER)... 18 BIJZONDERHEDEN NETTEN VAN ENEXIS... 18 BIJZONDERHEDEN GASNET... 19 BIJZONDERHEDEN ELEKTRICITEITSNET... 19 BIJLAGE 5: INSTRUCTIEKAART ZORGVULDIG GRAVEN... 20 BIJLAGE 6: EXPLOSIEGRENZEN GRONINGS AARDGAS... 21 BIJLAGE 7: FOLDER VOORKOM SCHADE, GRAAF ZORGVULDIG ENEXIS... 23 BIJLAGE 8: FOLDER CONVENANT REGGEFIBER... 27

Informatie- en uitvoeringsafspraken Reggefiber-Enexis Blad : 5 / 27 1 Inleiding 1.1 Achtergrond Reggefiber legt in heel Nederland glasvezelnetwerken (Fiber to the Home) aan. Hiertoe richt zij zogenaamde Netwerk Exploitatie Maatschappijen (NEM) op die opdrachtgever is voor de aanleg van de glasvezelnetwerken. Opdrachtnemers zijn een aantal hoofdaannemers die met hun onderaannemers de totale aanleg verzorgen. Enexis heeft reeds een bestaand elektriciteit en gasnetwerk. Partijen erkennen de risico s op schade die kunnen ontstaan vanwege graafwerkzaamheden en wensen ter voorkomen van schade en hinder aan elkaars netwerk uitgangspunten en communicatielijnen vast te leggen. 1.2 Doel Doel is om de veiligheid van uitvoerenden en omwonenden te waarborgen en schades en hinder die het gevolg kunnen zijn van de aanleg van glasvezelnetten te voorkomen. In plaats van te reageren op ontstane (gevaarlijke) situaties wordt actief gezocht naar de mogelijkheden om elkaar tijdig te informeren en te instrueren. Enexis werkt proactief aan de verbetering van de veiligheid van assets en werkmethoden. Van partners wordt dezelfde houding verwacht. 1.3 Het tweede doel is om voor aanvang van de aanleg door Reggefiber in een aansluitgebied eventuele combinatiewerken te herkennen. Zie ook bijlage 1. Doelgroep Dit document is bedoeld voor iedereen die betrokken is of wordt bij de aanleg van een glasvezelnet in opdracht van Reggefiber binnen het verzorgingsgebied van Enexis. 1.4 Scope De hierna beschreven informatie- en uitvoeringsafspraken gelden uitsluitend tussen Reggefiber en Enexis. Zij hebben betrekking op het gehele traject vanaf het beslismoment binnen Reggefiber om een NEM op te richten tot en met het opleveren van het glasvezelnet door de aannemer aan de NEM. Bij elk binnen het verzorgingsgebied van Enexis nieuw te starten glasvezelproject worden de beschreven afspraken en maatregelen gehanteerd. 1.5 Duur Het convenant treedt in werking op 1 januari 2014 en wordt aangegaan voor onbepaalde tijd. Het convenant kan door elk van de partijen op ieder moment middels schriftelijke opzegging worden beëindigd met inachtneming van een opzegtermijn van 3 maanden. Evaluatie: Partijen zijn overeengekomen dat na 6 maanden na ondertekening de werking van de informatie- en uitvoeringsafspraken zullen worden geëvalueerd en indien nodig en met goedkeuring van beide Partijen, het convenant aangepast of aangevuld kan door middel van een addendum.

Informatie- en uitvoeringsafspraken Reggefiber-Enexis Blad : 6 / 27 2 Globale werkwijze 2.1 Reggefiber Reggefiber ontvangt aanvragen voor de aanleg van een glasvezelnet in een bepaalde gemeente en voert een marktonderzoek uit. Wanneer er voldoende perspectief/draagvlak is, kan Reggefiber besluiten tot de aanleg van een glasvezelnet over te gaan. Na de interne voorbereiding en het vergunningstraject (doorlooptijd: 12-14 maanden) wordt het besluit tot aanleg extern gecommuniceerd en wordt door de desbetreffende NEM een aannemer gecontracteerd. Dat moment ligt doorgaans 4 maanden voor de start van de daadwerkelijke uitvoering. De NEM besteedt aan o.b.v. een bestek, waaraan in toenemende mate uitvoeringsregels worden toegevoegd. De dagelijkse operatie binnen een project wordt geleid door de uitvoerende aannemer en een projectleider of manager van Reggefiber. Deze kan meerdere projecten tegelijkertijd onderhanden hebben. De projectmanagers worden ondersteund door kwaliteitsmedewerkers die in het veld toezicht houden en steekproeven moeten uitvoeren. 2.2 Enexis Enexis kan via contacten met de gemeentes (het nutsoverleg ) worden geïnformeerd over de voorgenomen aanleg van een glasvezelnet. In het nutsoverleg wordt Enexis vertegenwoordigd door medewerker Aanleg en Infra van de Vestiging. In zijn algemeenheid is het eerste formele (en wettelijk vastgelegde) moment waarop Enexis wordt geïnformeerd de KLIC-aanvraag. Op dat moment is een preventiemedewerker in staat om te bepalen of er een noodzaak is tot preventieve activiteiten en/of bezoeken ter plaatse. Bij aanwezigheid van assets in het projectgebied, wordt op basis van een risicomodel bepaald hoe gereageerd wordt op de graafmelding. Binnen Enexis is Preventie Graafschade belast met het begeleiden van grondroeringsactiviteiten in de nabijheid van de netten (elektra, gas en telecommunicatie) van Enexis. Preventie Graafschade bepaalt de mate van toezicht op werken van derden, die plaatsvinden nabij eigendommen van Enexis. De medewerker Buitendienst van Preventie Graafschade kan aanwijzingen geven voor de bescherming van kabels en leidingen, wanneer derden werken in de nabijheid daarvan. Vóór aanvang van het werk organiseert Enexis in samenwerking met Reggefiber een toolbox meeting per project. Daarnaast wordt in het tactisch overleg voorgenomen aanleg van glasvezelnet besproken met Enexis.

Informatie- en uitvoeringsafspraken Reggefiber-Enexis Blad : 7 / 27 3 Communicatie 3.1 Strategisch niveau De directies van Reggefiber en Enexis Infra Service, overleggen met elkaar op strategisch niveau. 3.2 Tactisch niveau De regiomanagers van Reggefiber overleggen 3-4 keer per jaar met de Teammanager Preventie Graafschade van Enexis over planning- en uitvoeringsaspecten. De Regiomanagers van Reggefiber en de Teammanager Preventie Graafschade van Enexis komen bijeen om de opvolging van gemaakte afspraken, eventuele nieuwe ontwikkelingen te bespreken en de uitrol van nieuwe door Reggefiber te verglazen plaatsen kenbaar te maken. 3.3 Uitvoerend niveau Voor de dagelijkse gang van zaken vindt overleg plaats tussen de projectleiders/-managers en uitvoerders van de plaatselijke aannemer van Reggefiber en de buitendienstmedewerkers Preventie Graafschade van Enexis. De Projectmanager van Reggefiber geeft tijdens de eerste Toolbox op het werk uitleg over de gemaakte afspraken met Enexis en overige van belang zijnde zaken. Enexis geeft eveneens voorlichting. Contactmatrixen: Tabel 1 Uitvoerend overleg Aannemer Enexis Inhoud Frequentie Uitvoerder Projectleiders/- manager Buitendienstmedewerker Preventie Graafschade Coördinator Preventie Graafschade Gang van zaken, mate en wijze van toezicht, schades Ontwerp Bespreking Bij start werk, bij escalaties en bij bouwvergaderingen 4 tot 6 weken. Uiterlijk 6 weken voor start civiel. Tabel 2 Uitvoerend overleg Reggefiber Enexis Inhoud Frequentie Kwaliteitsmedewerker Projectmanager Preventiemedewerker KLIC/WION Coördinator Preventie Graafschade Eerste Toolbox Eerste Toolbox tbv: Instructies, werkafspraken. Escalaties 1-malig bij start werk; bij escalaties 1-malig bij start werk; bij escalaties; Evt bij Bouwvergaderingen Tabel 3 Tactisch overleg Reggefiber Enexis Inhoud Frequentie Regiomanagers Teammanager Preventie Schade Opvolging afspraken; nieuwe ontwikkelingen; lange termijn planning 3-4 x per jaar; evt. bij escalaties Tabel 4 Strategisch overleg Reggefiber Enexis Inhoud Frequentie Directie Directie Opvolging afspraken; nieuwe ontwikkelingen; 1 x per jaar; evt. bij escalaties

Informatie- en uitvoeringsafspraken Reggefiber-Enexis Blad : 8 / 27 4 Informatie- en uitvoeringsafspraken 4.1 Voortraject Nadat binnen Reggefiber is besloten tot de aanleg van een glasvezelnet binnen het verzorgingsgebeid van Enexis, wordt Enexis daarover zo spoedig mogelijk geïnformeerd. Binnen Reggefiber is dat het moment waarop een gemeente gecodeerd wordt met een groene kleur op het centrale planningsoverzicht. Reggefiber heeft een Excel-overzicht van de indeling van de medewerkers Preventie Graafschade per gemeente in het voorzieningsgebied van Enexis; bij wijziging stuurt betreffende coördinator Preventie Graafschade van Enexis een bijgewerkte versie naar de regiomanager van Reggefiber. Zie bijlage 2 en 3. 4.2 Voorbereiding uitvoering 4.2.1 Kennismaking Wanneer de projectmanager en de aannemer bekend zijn, neemt de projectmanager (Reggefiber) z.s.m. contact op met de coördinator Preventie Graafschade van Enexis. Er volgt dan uiterlijk 2 weken voor de start uitvoering een kennismakingsgesprek tussen de projectmanager van Reggefiber, de uitvoeringsverantwoordelijke van de aannemer en de Buitendienstmedewerker Preventie Graafschade. Reggefiber en de aannemer brengen daarbij de planning en voorgenomen werkwijze in; Enexis vermeldt de gebied specifieke kenmerken van de netten en de eventuele bijzondere voorzorgsmaatregelen. Bij elke graafmelding worden de beschikbare Enexis-huisaansluitschetsen aangeleverd indien de melder specifiek aangeeft deze te willen ontvangen. Dit kan door conform de standaard procedure voor KLIC aanvragen een vinkje te zetten bij het juiste vakje en opgave van de gewenste adressen. Waardoor alle beschikbare huisaansluitschetsen uit het betreffende gebied worden meegeleverd. 4.2.2 Start uitvoering Voorafgaand aan de daadwerkelijke start van de uitvoering wordt door Reggefiber een toolboxbijeenkomst georganiseerd, waarbij alle uitvoerenden en betrokken partijen worden uitgenodigd en er wordt uitgelegd wat er van hen verlangd wordt. Zie bijlage 4. Enexis zal daarbij een presentatie verzorgen over de risico s, voorzorgsmaatregelen en wat verder voor haar van belang is. Deelname wordt vastgelegd in notulen, presentielijst en/of het persoonlijke Veiligheidspaspoort van de betrokken medewerker(s). 4.3 Uitvoering 4.3.1 Instructies en aanbevelingen 1. KLIC (WION)-gegevens (inclusief huisaansluiting schetsen, indien geleverd) dienen altijd op het werk aanwezig te zijn. 2. Zonder bovengenoemde KLIC (WION)-gegevens mag er niet mechanisch in de grond worden geroerd cq gegraven/geschoten (bodempersluchtraket, minigraver, etc). 3. Reggefiber zal zoveel mogelijk (rendabele) technieken stimuleren teneinde de risico s op graafschade verder te beperken, ondermeer door bijvoorbeeld ondiep aan te leggen en sleuven te graven middels het uitborstelen van zand. Hierbij zoveel als mogelijk rekening houdend met het met de bestaande infrastructuur. 4. Het tracé wordt bepaald door de gemeente; al dan niet aan de hand van standaard dwarsprofielen. Voordat met het graven van de geul wordt gestart, dient volgens de CROW 250 aan de hand van proefsleuven het aangewezen tracé te worden gecontroleerd op aanwezigheid van onder meer leidingen en kabels.

Informatie- en uitvoeringsafspraken Reggefiber-Enexis Blad : 9 / 27 5. Proefsleuven moeten conform de Publicatie CROW 250 en bijbehorende CROW-instructiekaart Zorgvuldig graven worden uitgevoerd. Zie bijlage 5. 6. Wanneer in het te graven tracé bestaande kabels en leidingen van overige Netbeheerders liggen mag uitsluitend de bovenste laag machinaal worden ontgraven. Zoals in de richtlijn omschreven, is voorsteken hierbij een vereiste. Het ontgraven van de eerste 30 cm kan alleen machinaal plaatsvinden als door middel van proefsleuven vastgesteld is dat deze 30 cm vrij zijn van kabels en leiding. 7. In de openbare grond mag alleen d.m.v. een persluchtraket worden geschoten wanneer de grondeigenaar dit eist. Rekening houdend met hetgeen tussen Partijen is overeengekomen. 8. Voordat een tuinboring (bodempersluchtraket) kan worden gemaakt, moeten de huisaansluitingen zijn opgezocht middels proefsleuven (CROW 250) en bekend zijn waar de nutsvoorzieningen de woningen zijn ingevoerd. (normaliter is dit t.h.v. de meterkast, maar dit is niet altijd het geval). 9. Een tuinboring (bodempersluchtraket) wordt vanuit de hoofdgeul naar de woning geschoten (geperst), de tracékeuze wordt hierbij zoveel mogelijk gedaan conform principetekening en na vaststelling daadwerkelijke ligging aansluitleidingen binnen het graafprofiel (CROW 250). ( bijlage 3). Hiervoor worden twee gaten gegraven (schiet- en ontvangstgat). Een raketboring (bodempersluchtraket) mag niet diagonaal vanaf de hoofdgeul naar de woning worden geschoten. 10. Wanneer een tuinboring (bodempersluchtraket) wordt gemaakt, moet de betreffende raket vanaf het schietgat uitgezet kunnen worden. Een medewerker mag niet meerdere raketboringen tegelijkertijd uitvoeren. Tuinboringen dienen door vakbekwame personen uitgevoerd te worden. De tuinboring moet op veilige afstand, minimaal 1 meter, naast een kabel / leiding te worden gemaakt. Tenzij de omstandigheden dit niet mogelijk maken. De ploeg zal dan contact opnemen met de uitvoerder van de aannemer om de plaats te bepalen. De aanpak moet per project door de projectleider van de aannemer van Reggefiber vooraf worden overlegd met de Preventie Graafschade van Enexis. Het kruisen van bestaande kabels en leidingen door een tuinboring is nooit toegestaan. 11. Voordat een geveldoorvoer wordt geboord, moet bekend zijn waar de boor de gevel uit komt. Rondom deze plek moeten kabels en leidingen zijn vrij gegraven zodat zeker gesteld kan worden dat de boring geen kabels en leiding kan raken. 12. Wanneer ondanks het zorgvuldig graven en alle beheersmaatregelen toch een kabel/buis wordt beschadigd, dient -nadat de richtlijnen voor het melden (bij 0800 9009) van en handelen na schades zijn gevolgd - altijd de projectleider van Reggefiber hierover geïnformeerd te worden (U hebt een meldingsplicht betreffende kabel- leidingschade). 13. Een ieder is verantwoordelijk voor de werkzaamheden die hij/zij uitvoert. 14. Het is noodzakelijk dat leidinggevers preventief controles uitvoeren betreffende het zorgvuldig graven en het naleven van de beheersmaatregelen. Uitvoerende ploegen moeten er altijd rekening mee houden dat er structureel en preventief gecontroleerd wordt. De voorman/uitvoerder is uiteindelijk de eind verantwoordelijke voor de uitvoering van de door zijn ploeg uitgevoerde werkzaamheden. 15. De door Reggefiber aan te leggen infrastructuur zal worden aangelegd in de door de gemeente bepaalde tracés. Indien uit de KLIC melding blijkt dat de door Reggefiber aan te leggen tracés direct boven de infrastructuur van Enexis zal komen te liggen en er een hinderlijke ligging kan ontstaan conform het gestelde in artikel 3 van de WION, zal Reggefiber en/of haar Opdrachtnemer Enexis hierover informeren. Partijen zullen alsdan in overleg treden om de hinderlijke ligging tot een minimum te beperken.

Informatie- en uitvoeringsafspraken Reggefiber-Enexis Blad : 10 / 27 4.3.2 Toezicht en werkbezoeken 4.3.2.1 Toezicht Reggefiber De aannemer is en blijft verantwoordelijk voor alle werkzaamheden welke onder haar regie worden uitgevoerd. Omdat Reggefiber ook graag in het werk op de hoogte blijft van de geleverde kwaliteit worden door kwaliteitsmedewerkers van Reggefiber op basis van steekproeven controles uitgevoerd. Hierbij wordt d.m.v. de instructies en de KLIC-gegevens, die aanwezig moeten zijn op de locatie, beoordeeld of de desbetreffende werkploeg volgens de afgesproken richtlijnen hun werkzaamheden uitvoeren en begrijpen. Bij constatering van een afwijking zal de kwaliteitsmedewerker in overleg met de projectmanager van Reggefiber beoordelen welke maatregel genomen moet worden. Van elk werkbezoek wordt een rapport opgemaakt welke aan de Projectmanager van Reggefiber en de Kwaliteitsmedewerker Centraal wordt toegezonden. 4.3.2.2 Toezicht Enexis De medewerker Preventie Graafschade van Enexis zal de werklocatie(s) regelmatig bezoeken. De frequentie en inhoud daarvan zijn afhankelijk van de voortgang en werkwijze van (de aannemer(s) van) Reggefiber en hun hulpvraag. De (korte termijn) planning van de aannemer is voor Preventie Graafschade een cruciaal gegeven om haar werkzaamheden efficiënt te kunnen uitvoeren. Tevens kan aangeschoven worden bij het overleg tussen Reggefiber en aannemer(s). Ook de planning van deze overleggen dient bekend te zijn bij Preventie Graafschade. Na de eerste toolbox is er in principe geen regulier overleg meer met de projectmanager van Reggefiber behoudens escalatie verzoeken. De medewerkers van Preventie Graafschade geven waar nodig uitleg en advies, maar nemen nooit de verantwoordelijkheid van de aannemer over. 4.3.3 Rapportages Reggefiber krijgt alle door de aannemer veroorzaakte schades periodiek gerapporteerd. Enexis houdt ook schadeoverzichten bij en deze rapportage wordt periodiek aangeleverd bij de projectmanager van Reggefiber zodat dit besproken kan worden in het overleg tussen Reggefiber en de aannemer en er een check plaatsvindt tussen beide rapportages. Reggefiber zal een systeem van registratie van (graaf)schades opzetten en hierover periodiek in het tactisch overleg met Enexis rapporteren. In dit overleg zal ook Enexis de bij hen bekend zijnde schadegevallen inbrengen waardoor matching kan plaatsvinden en er een compleet overzicht ontstaat. 4.3.4 Sancties Mocht blijken dat overeengekomen afspraken door de aannemer van Reggefiber onvoldoende of niet worden nagekomen dan is het ter beoordeling van de Projectmanager van Reggefiber om hierop passende maatregelen te nemen. Overigens is Reggefiber voornemens op termijn aannemers en hun personeel te certificeren, waardoor sancties mogelijk voorkomen kunnen worden.

Informatie- en uitvoeringsafspraken Reggefiber-Enexis Blad : 11 / 27 5 Risico s bij het werken nabij energie-infrastructuren 5.1 Gas De risico s van beschadiging van een gasleiding vallen uiteen in directe gevaren en indirecte gevaren: 5.1.1 Directe gevaren gas Wanneer een gasleiding zodanig beschadigd raakt dat het gas eruit stroomt, dan kan er met de omringende lucht een explosief mengsel ontstaan. Een mengsel van aardgas en lucht is explosief (brandbaar) in een verhouding gas-lucht tussen 5% en 15%. Daarboven (dus nog meer gas in de lucht) ontstaat kans op verstikking (zuurstofgebrek). In een sleuf zijn die grenzen (soms zeer) snel bereikt! Een beschadiging van een gasleiding moet dus onmiddellijk worden gemeld via het landelijk storingsnummer 0800-9009. Ook een beschadiging die niet direct een gaslek tot gevolg heeft moet gemeld worden via hetzelfde storingsnummer. Elke beschadiging leidt namelijk op den duur tot een storing/lekkage en daarmee tot een potentieel gevaarlijke situatie. Medewerkers van Enexis en van aannemers die in opdracht van Enexis werken mogen niet werken in een gebied waarin de gasconcentratie hoger is dan 10% van de onderste explosiegrens, dus meer dan 0,5% gas in lucht. Om de veilige zone te kunnen bewaken beschikken zij over detectie-apparatuur op de man. Zie ook bijlage 6. 5.1.2 Indirecte gevaren gas Aardgas kan door de wind, door riolen, door de HDPE buizen en tubes of door gaten in de fundering terecht terechtkomen in spouwmuren of kruipruimten van een gebouw. Het kan dus voorkomen dat een beschadigde gasleiding niet onmiddellijk wordt opgemerkt, maar pas aan het licht komt wanneer een bewoner gas ruikt op enige afstand van de beschadiging. Dit zijn zeer gevaarlijke situaties, die ook zo snel mogelijk moeten worden gemeld via het landelijk storingsnummer. Relatief kleine lekkages kunnen in de loop van de tijd een gasophoping veroorzaken en uiteindelijk tot een explosie leiden. Elke beschadiging, ook zonder directe lekkage, moet direct gemeld worden bij het landelijk storingsnummer 0800-9009. 5.1.3 Voorzorgsmaatregelen Maak gebruik van de aansluitschetsen. De schetsen worden in eerste instantie aangeleverd met de graafmelding (indien de melder specifiek aangeeft deze te willen ontvangen). Mochten er geen schetsen aangeleverd zijn, treedt dan in overleg met de medewerker Preventie Graafschade. De overige eisen zijn verwoord in 4.3.1 en in bijlage 6, 7 en 8. 5.2 Elektriciteit Ook voor elektriciteit bestaan de risico s uit directe en indirecte gevaren: 5.2.1 Directe gevaren elektriciteit 5.2.1.1 Algemeen Eén van de directe gevaren bij het raken van een kabel zijn vlambogen. Zo n vlamboog ( steekvlam ) ontstaat als de isolatie van de kabel zodanig wordt beschadigd dat er een kortsluiting ontstaat. De temperatuur van de vlamboog kan oplopen tot 7000 C. Een ander direct gevaar is elektrocutie. Als een kabel zodanig is geraakt dat de aders komen bloot te liggen is dit levensgevaarlijk. In de elektriciteitsnetten van Enexis bestaan geen aardlekschakelaars die afschakelen bij een te hoge lekstroom. Als deze situatie niet direct wordt veiliggesteld is er groot gevaar voor de omgeving (denk aan onoplettende grondwerkers en spelende kinderen).

Informatie- en uitvoeringsafspraken Reggefiber-Enexis Blad : 12 / 27 5.2.1.2 Middenspanning Bij beschadiging van een hoog/middenspanningskabel (3000-50.000 Volt), is er uitval van een groot leveringsgebied. Het gevaar bestaat, dat er na afschakeling een restontlading op de MS-kabel blijft staan. Dat betekent dat na een beschadiging niemand de kabel mag aanraken, ook al is overal het licht uit! Wacht op instructies van de Enexis medewerkers hoe te handelen in de nabijheid van de beschadigde leiding en wanneer de locatie weer betreden mag worden. De moffen in middenspanningskabels kunnen bij een kabelschade dicht bij de mof, door het verplaatsen van de mof of door mechanische belasting exploderen. 5.2.1.3 Openbare verlichting Een beschadigde of onderbroken kabel hoeft overdag niet gevaarlijk te zijn. Het kan zo zijn dat de beschadiging niet wordt opgemerkt, doordat de kabel overdag spanningsloos is. Na inschakelen van de openbare verlichting komt er pas spanning op de kabel, zodat pas op dat moment een gevaarlijke situatie ontstaat. 5.2.2 Indirecte gevaren elektriciteit Een indirect gevaar is het veroorzaken van een sluimerende storing. D.w.z. een storing waarbij geen kortsluiting wordt gemaakt, maar waarbij alleen de mantel is beschadigd. Na verloop van tijd zal er door vocht in de grond hier toch een kortsluiting ontstaan. Voorafgaand hieraan zullen de buurtbewoners last hebben van spanningswisselingen, wat weer schade aan apparatuur tot gevolg heeft. Het lokaliseren en repareren van zo n storing is een tijdrovende klus waarbij mensen een lange tijd zonder spanning komen te zitten. Gelet op het feit dat mensen steeds afhankelijker worden van elektriciteit (denk ook aan mensen die afhankelijk zijn van medische apparatuur) is dit een ongewenste situatie. 5.2.3 Voorzorgsmaatregelen Maak gebruik van de aansluitschetsen. De schetsen worden in eerste instantie aangeleverd met de graafmelding (indien de melder specifiek aangeeft deze te willen ontvangen). Mochten er geen schetsen aangeleverd zijn, treedt dan in overleg met de medewerker Preventie Graafschade. De overige eisen zijn verwoord in 4.3.1 en in bijlage 6, 7 en 8. 5.3 Hoe te handelen bij beschadigingen en storingen 5.3.1 Gas en elektriciteit Mocht er een gasleiding of elektriciteitskabel worden geraakt, neem dan meteen afstand van de beschadiging en meld dit direct bij het landelijk storingsnummer energie: 0800-9009. Meld de soort werkzaamheden waarbij de schade of storing is ontstaan. Zorg ervoor dat voorbijgangers die zich niet bewust zijn van de situatie ook op een veilige afstand blijven, zet de locatie ruim af. 5.3.2 Glasvezel Schades aan het glasvezelnet van Reggefiber moeten direct worden gemeld via het centrale telefoonnummer 088-0063700.

Informatie- en uitvoeringsafspraken Reggefiber-Enexis Blad : 13 / 27 6 Procesbewaking 6.1 Dagelijks contact/toezicht Zie 4.3.2. 6.2 Schaderapportage Dit is beschreven onder 4.3.3, voor zover het de rapportage van Enexis aan Reggefiber betreft. 6.3 Periodiek overleg management Eenmaal per kwartaal vindt overleg plaats tussen de regiomanagers van Reggefiber en de teammanager Preventie Graafschade van Enexis. Daarbij worden in ieder geval besproken: - planning - schadebevindingen - Totaal aantal schades - Aantal schades per project - Oorzaken - evaluatie van het project - Algemene indruk - analyse van de oorzaken - verbeterpunten Een en ander conform de P.D.C.A.-cyclus.

Informatie- en uitvoeringsafspraken Reggefiber-Enexis Blad : 14 / 27 7 Bijlagen 1. Aanbevelingen Agentschap Telecom 2. Gebiedsindeling Reggefiber 3. Gebiedsindeling Enexis 4. Inhoud toolboxmeetings 5. Instructiekaart Zorgvuldig graven 6. Explosiegrenzen Gronings aardgas 7. Folder Voorkom schade, graaf zorgvuldig. Enexis 8. Folder Convenant Reggefiber

Informatie- en uitvoeringsafspraken Reggefiber-Enexis Blad : 15 / 27 Bijlage 1: Aanbevelingen Agentschap Telecom Bron: Graafschade bij aanleg Glasvezel, Agentschap Telecom, juli 2011

Informatie- en uitvoeringsafspraken Reggefiber-Enexis Blad : 16 / 27 Bijlage 2: Gebiedsindeling Reggefiber Noordoost Noordwest Midden Zuid

Informatie- en uitvoeringsafspraken Reggefiber-Enexis Blad : 17 / 27 Bijlage 3: Gebiedsindeling Enexis

Informatie- en uitvoeringsafspraken Reggefiber-Enexis Blad : 18 / 27 Bijlage 4: Inhoud Toolboxmeetings Tijdens de toolboxmeetings dient minimaal aan de orde te komen: Bespreking afspraken (Reggefiber) De afspraken uit dit document worden behandeld en toegelicht, waarbij de nadruk ligt op hoofdstuk 4. Uitvoering tuinboring (Reggefiber) Bij het uitvoeren van de tuinboring dient er 1 meter afstand gehouden te worden t.o.v. de gasleiding en Elektrakabel. Tenzij de omstandigheden dit niet mogelijk maken. De ploeg zal dan contact opnemen met de uitvoerder van de aannemer om de plaats te bepalen. Uitvoering tuinboring glasvezelaansluiting Invoerpunt bij nutsleidingen Invoerpunt bij nutsleidingen bij uitbouw van de woning Invoerpunt NIET bij nutsleidingen WONING SITUATIE A WONING SITUATIE B WONING SITUATIE C > 1 meter Erfgrens Gasleiding Glasvezelkabel > 1 meter > 1 meter OBSTAKEL Erfgrens Gasleiding Glasvezelkabel Erfgrens Gasleiding Glasvezelkabel Schiet/ontvangstgat Bijzonderheden netten van Enexis Het Enexis netwerk is opgebouwd door Enexis en haar rechtsvoorgangers. In de loop der jaren is er een grote variatie aan leidingmaterialen in de hoofdleiding en de aansluitleidingen toegepast. Steeds is er aandacht geweest voor de toepassingen van nieuwe materialen en constructies om voor de klant een veilige energievoorziening te verzorgen tegen maatschappelijk verantwoorde kosten. In een project zal deze diversiteit aan materialen en constructies aangetroffen kunnen worden, omdat niet altijd en overal op hetzelfde moment onderhoud/renovatie uitgevoerd is. Per wijk, per straat en zelfs per woning is het mogelijk dat er verschillende materialen en constructies aangetroffen kunnen worden.

Informatie- en uitvoeringsafspraken Reggefiber-Enexis Blad : 19 / 27 De verstrekte netgegevens geven een inzicht in de gebruikte materialen en diameters van de kabels en leidingen. Een diepteligging wordt niet aangegeven op de tekeningen: die is bij Enexis niet bijgehouden/bekend. Bij zinkers en gestuurde boringen zijn deze gegevens over het algemeen wel bekend en worden ze met de KLIC-gegevens meegestuurd. Bijzonderheden gasnet In de stedelijke omgeving zullen altijd lage druk distributieleidingen aanwezig zijn (behalve daar waar stadsverwarming aanwezig is). De druk in de leidingen is 30 of 100 mbar. De diameters variëren van 50 mm tot 600 mm. De meest voorkomende leidingen hebben een diameters van 63 tot 150 mm. Materialen kunnen zijn: (wit) PVC, geel slagvast PVC, geel of zwart PE, gietijzer, staal of in een enkel geval AC (Asbest Cement). Minder voorkomend (maar noodzakelijk voor de aanvoer van gas naar het lage druk net) zijn de hoge druk leidingen. De druk in deze leidingen is 1 Bar of hoger, met een maximum van 8 Bar. Gebruikte materialen zijn staal (kunststof bekleed of met bitumen bekleding), nodulair gietijzer of PE. Stalen leidingen worden tegen corrosie beschermd, enerzijds door de bekleding en anderzijds door middel van kathodische bescherming. De leidingen liggen gebruikelijk dieper dan de lage druk leidingen. De aanwezigheid van afsluiterspindels en KBdraden en palen kan het werk beïnvloeden. De aansluitleidingen die het transport van gas van de hoofdleiding naar de woning toe verzorgen vertonen eveneens een grote diversiteit aan materialen en constructies. De diameters variëren van 15 tot 40 mm en de materialen kunnen (wit) PVC, slagvast (geel) PVC, (zwart en geel) PE en staal (blank of kunststof bekleed) zijn. Bijzondere aandacht dient bij het graven te zijn voor de aftakpunten die op de hoofdleiding gemonteerd zijn. Deze steken in de meeste gevallen boven de hoofdleiding uit en lopen daardoor een extra risico bij grondroeringsactiviteiten. Bijzonderheden elektriciteitsnet Als netbeheerder heeft Enexis Hoog/Middenspanningskabels (3 tot 50kV) en laagspanningskabels in eigendom. De Middenspanningsleidingen lopen vanuit de inkoopstations naar de district stations en grote afnemers. De laagspanningskabels lopen vanaf de district stations naar de afnemers. De diepteligging van de kabels wordt niet op de tekeningen aangegeven. Er zijn vele oorzaken die er debet aan zijn, dat de diepteligging varieert. De exacte ligging dient ten allen tijde te worden vastgesteld aan de hand van proefsleuven. Grondroeringsactiviteiten uit het verleden kunnen er de oorzaak van zijn, dat de kabels een grillig verloop (zowel in het horizontale als het verticale vlak) van het tracé vertonen. Qua materiaal zijn er in de loop der jaren veel verschillende kabels in gebruik genomen: kunststof (in verschillende kleuren), staal, etc., komen voor. Zeker de oudere kabels met een wapening vertonen een grote uiterlijke overeenkomst met bijvoorbeeld telecom-kabels. Kabels worden in de grond met elkaar doorgekoppeld met behulp van moffen. Dit zijn de zeer gevoelige punten in het net: door het gewicht en de gebruikte materialen kan door het roeren van de mof al een beschadiging ontstaan met als gevolg een explosie of steekvlam. In het laagspanningsnet worden naast verbindingsmoffen ook aftakmoffen toegepast. Een aftakmof wordt bij elke aftakking naar een woonhuis of bedrijfspand gebruikt.

Informatie- en uitvoeringsafspraken Reggefiber-Enexis Blad : 20 / 27 Bijlage 5: Instructiekaart zorgvuldig graven Noot: deze instructiekaart is verkrijgbaar bij CROW, zie www.crow.nl

Informatie- en uitvoeringsafspraken Reggefiber-Enexis Blad : 21 / 27 Bijlage 6: Explosiegrenzen Gronings aardgas

Informatie- en uitvoeringsafspraken Reggefiber-Enexis Blad : 22 / 27

Informatie- en uitvoeringsafspraken Reggefiber-Enexis Blad : 23 / 27 Bijlage 7: Folder Voorkom Schade, Graaf zorgvuldig Enexis

Informatie- en uitvoeringsafspraken Reggefiber-Enexis Blad : 24 / 27

Informatie- en uitvoeringsafspraken Reggefiber-Enexis Blad : 25 / 27

Informatie- en uitvoeringsafspraken Reggefiber-Enexis Blad : 26 / 27

Informatie- en uitvoeringsafspraken Reggefiber-Enexis Blad : 27 / 27 Bijlage 8: Folder Convenant Reggefiber