Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2003 2004 21 501-07 Raad voor Economische en Financiële Zaken Nr. 444 BRIEF VAN DE MINISTER VAN FINANCIËN Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den Haag, 19 mei 2004 Hierbij ontvangt ude geannoteerde agenda voor de jaarvergadering van de Europese Investeringsbank (EIB), die op 2 juni 2004 zal plaatsvinden in Luxemburg. Deze agenda wordt tevens toegezonden aan de Voorzitter van de Eerste Kamer. De Minister van Financiën, G. Zalm KST76693 0304tkkst21501-07-444 ISSN 0921-7371 SduUitgevers s-gravenhage 2004 Tweede Kamer, vergaderjaar 2003 2004, 21 501-07, nr. 444 1
Geannoteerde agenda Jaarvergadering Europese Investeringsbank, 2 juni 2004 Op 2 juni 2004 zal in Luxemburg de jaarvergadering plaatsvinden van de Europese Investeringsbank (EIB). Minister Zalm zal hieraan deelnemen. Op de agenda staan de volgende onderwerpen: verwelkoming van de Gouverneurs van de nieuwe lidstaten goedkeuring jaarverslag over 2003 activiteiten van de bank in 2003 strategische richtsnoeren voor de toekomst criteria voor het vaststellen van toegevoegde waarde bestuurlijke kwesties jaarverslag comité ter controle van de boekhouding over 2003 benoeming Vice-President Gersfelt Toelichting Verwelkoming nieuwe lidstaten Parallel aan de uitbreiding van de EU is het aantal aandeelhouders van de EIB uitgebreid van 15 naar 25 landen. Het kapitaal van de bank is door de uitbreiding gestegen naar ruim 163 miljard. Ter voorbereiding op de uitbreiding met 10 nieuwe aandeelhouders was in 2002 al een akkoord bereikt over een nieuwe structuur voor de Raad van Bewind: vanaf 1 mei 2004 heeft ieder land één bewindvoerder met een gewogen stem (op basis van het aandelenkapitaal). Ook krijgt de EIB een extra vice-president: de voormalige Tsjechische Minister van Financiën Ivan Pilip. Goedkeuring jaarverslag van de bank over 2003 In 2003 werd in totaal 42 miljard aan nieuwe leningen ondertekend. De verdeling van leningen over de verschillende regio s was als volgt: Getekend in 2003, in mld. euro Getekend in 2002, in mld. euro EU-15 34,2 33,4 Nieuwe lidstaten en kandidaat-lidstaten (Bulgarije, Roemenië) 4,6 3,6 Overige landen 3,6 1 2,5 Totaal 42,3 39,6 (bron: concept-eib-jaarverslag over 2003) 1 Ruim 2 miljard voor projecten in Middellandse-Zeelanden (inclusief Turkije), bijna 0,5 miljard in ACS-landen (Afrika, Caribisch gebied en Pacific) en landen en gebieden overzee (LGO), 0,4 miljard in landen in de Balkan, 350 miljoen in Azië/Latijns Amerika, 260 miljoen in Zuid-Afrika en 25 miljoen in Rusland. De EIB heeft per eind 2003 248 miljard aan leningen uitstaan. Door de laatste kapitaalverhoging en toetreding van nieuwe lidstaten is het uitleenplafond gestegen tot 409 miljard. De laatste prognoses wijzen uit dat een volgende EIB-kapitaalverhoging niet voor 2008 zal plaatsvinden, en waarschijnlijk zelfs later. De EIB heeft in 2003 1,4 miljard aan netto-inkomen behaald; in 2002 was dat nog 1,2 miljard. Dit zal worden toegevoegd aan de reserves, om deze op het statutair vereiste peil te brengen (10% van het aandelenkapitaal) en om de volgende kapitaalverhoging te kunnen financieren uit de reserves. Tweede Kamer, vergaderjaar 2003 2004, 21 501-07, nr. 444 2
Van de nieuwe leningen die de EIB in 2003 heeft verstrekt binnen de EU-15 was 1,5% bestemd voor Nederland (ruim 0,5 miljard); dat is ook het «historisch gemiddelde» van Nederland. Nederland kan het jaarverslag goedkeuren en instemmen met de voorgestelde besteding van het netto-inkomen. Activiteiten van de bank in 2003 In 2003 is het Europees Groei-initiatief goedgekeurd, waarbij de EIB tot 50 mld aan leningen zal verstrekken voor TENs en 40 mld voor innovatie/r&d, beide voor de periode tot 2010. Het eerdere innovatie- 2000-initiatief (i2i) is uitgebouwd tot een Innovatie 2010 initiatief. Verder is de faciliteit voor «structured finance» (risicovollere activiteiten) uitgebreid en zal het Europees Investeringsfonds extra risicokapitaal gaan verstrekken aan het MKB. Daarnaast zijn enkele nieuwe instrumenten voor het MKB ingevoerd, waaronder globale leningen/groepsleningen voor middelgrote bedrijven. Er zijn meer leningen verstrekt aan nieuwe EU-lidstaten en kandidaatlidstaten. Dit wordt door Nederland verwelkomd, omdat de toegevoegde waarde van EIB-financiering hier relatief groot kan zijn: deze landen hebben een grote financieringsbehoefte om hun economieën op Europees peil te brengen, maar hun kapitaalmarkten zijn minder ontwikkeld. Ook de verstrekking van leningen aan derde landen is gestegen. In november 2003 heeft de Ecofin Raad besloten tot herziening van de uitleenmandaten voor regio s buiten de EU, waarbij het mandaat voor Rusland is uitgebreid naar andere buurlanden van de EU (Oekraïne, Moldavië en Wit-Rusland) en het uitleenmandaat voor Middellandse- Zeelanden is verhoogd. In lijn met de Nederlandse inzet is besloten vooralsnog geen aparte dochterbank op te richten voor Middellandse- Zeelanden, omdat dit zowel voor aandeelhouders als leningnemers duurder zou zijn; in 2006 zal opnieuw worden bezien of een dochterbank wenselijk is. In 2003 is ook de Investeringsfaciliteit van start gegaan, die projecten in de private sector financiert in ACS/LGO-landen. 2003 is een belangrijk jaar geweest voor de EIB, met vele nieuwe initiatieven zowel binnen als buiten de EU. Nederland heeft er met succes op aangedrongen dat de nieuwe initiatieven de timing en zelffinancierendheid van de komende EIB-kapitaalverhoging niet beïnvloeden en de financiële soliditeit van de EIB niet aantasten. Strategische richtsnoeren voor de toekomst Dit document is nog niet ontvangen. Verwacht wordt dat dit zal aansluiten bij de operationele prioriteiten van de bank voor de periode 2004 2006; in dat Corporate Operational Plan worden de volgende prioriteiten genoemd: economische en sociale cohesie en regionale ontwikkeling in de uitgebreide EU: de bestaande regel is dat ca. 2/3 van de individuele leningen wordt bestemd voor achterstandsgebieden, evenals minimaal 50% van de globale leningen; innovatie 2010 (R&D, ICT etc) en trans-europese netwerken: in het Europees Groei-initiatief is afgesproken dat de EIB tot 50 mld aan leningen zal verstrekken voor TENs en 40 mld voor innovatie voor de periode tot 2010; bescherming en verbetering van het milieu: de bestaande regel is dat ongeveer 1/3 van de leningen in de uitgebreide EU ondermeer Tweede Kamer, vergaderjaar 2003 2004, 21 501-07, nr. 444 3
bescherming en verbetering van het milieuals doelstelling zoumoeten hebben; ontwikkeling van partnerlanden, met name Middellandse Zeelanden en ACS-landen. Daarnaast blijft de EIB leningen verstrekken ten behoeve van MKB en menselijk kapitaal. Nederland kan zich vinden in deze prioriteiten; belangrijke randvoorwaarde voor EIB-betrokkenheid is wel dat de toegevoegde waarde hiervan duidelijk is. Criteria voor het vaststellen van toegevoegde waarde In 2003 is op Nederlands verzoek een discussie gestart over de toegevoegde waarde van de activiteiten van de EIB. De EIB hanteert daarvoor drie pijlers: 1. aansluiting bij EU-doelstellingen, 2. soliditeit van de investering (inclusief gevolgen voor milieu) en 3. financiële toegevoegde waarde. De EIB heeft dit uitgewerkt in een aantal documenten; in het rapport voor de Gouverneurs wordt een globaal overzicht gegeven van hoe de EIB toegevoegde waarde nader concretiseert. Nederland heeft afgelopen jaar gepleit voor het zo operationeel mogelijk maken van met name de derde pijler («financiële toegevoegde waarde»). Het doel van EIB-financiering dient te zijn (financieel solide) projecten uit te voeren die zonder EIB-betrokkenheid niet worden uitgevoerd, of die minder succesvol/minder wenselijk worden uitgevoerd. Kernvragen daarbij zijn: welke alternatieve financieringsvormen zijn beschikbaar in de markt en wat zijn de consequenties als de EIB wel/niet meedoet? Daarbij valt te denken aan 1. een financieringsvorm die beter aansluit bij het project, maar in de markt aantoonbaar moeilijk verkrijgbaar is (bv. lange looptijd, aflossingsvrije periode, lening in lokale valuta), 2. katalysator- en demonstratie-effect van EIB-betrokkenheid (genereren van additionele particuliere financiering) en 3. niet-financiële voordelen van EIB-betrokkenheid (positieve externe effecten), zoals een betere vormgeving van het project (bv. bij PPS-constructies), milieuvriendelijkere oplossingen, ontwikkeling van lokale kapitaalmarkten etc. Het is niet voldoende wanneer het kostenargument overheerst (EIB-leningen zijn vaak goedkoper dan private financiering). In individuele projectvoorstellen moet toegevoegde waarde uitgebreid worden onderbouwd en toegelicht; dit moet nog nader worden uitgewerkt door de bank. Dankzij inspanningen van Nederland en enkele andere landen ligt er nu een goed rapport voor aan de Gouverneurs. Daarin ligt de bewijslast voor het aantonen van toegevoegde waarde van EIB-betrokkenheid bij individuele projecten bij de EIB. Nederland kan instemmen met het rapport en zal zich blijven inzetten voor toepassing van het concept toegevoegde waarde in de praktijk. Bestuurlijke kwesties Dit document is nog niet ontvangen. Nederland blijft voorstander van functieverschuivingen binnen het Management Comité van de Bank, om te voorkomen dat Vice-Presidenten verantwoordelijk zijn voor leningen aan hun eigen land (zie het verslag aan de Kamer van de jaarvergadering in 2003). Tweede Kamer, vergaderjaar 2003 2004, 21 501-07, nr. 444 4
Jaarverslag comité ter controle van de boekhouding over 2003 Ieder jaar rapporteert het Comité van de Boekhouding over het financieel management en de boekhouding van de EIB. In 2003 is de portefeuille van de EIB verbeterd, mede omdat sommige sectoren waaraan de EIB leningen heeft verstrekt meer kredietwaardig zijn geworden. De EIB heeft ook een risico-management-directoraat opgericht, waardoor de bank een beter overzicht krijgt van de risico s die de bank loopt. Daarnaast zijn de richtlijnen voor kredietrisico s aangepast, waaronder limieten voor leningen die zonder garantie van derden worden verstrekt; voor deze leningen worden ook hogere uitleentarieven gevraagd. Ook is de reserve voor risicovollere activiteiten aangevuld. De EIB heeft in 2003 een overeenkomst gesloten voor samenwerking met de Europese Rekenkamer; dit jaar wordt ook de samenwerking met de Europese anti-fraude-unit (OLAF) verder uitgewerkt. Voor komend jaar beveelt het Comité aan dat de monitoring van leningen verder zoukunnen worden verbeterd; ook zoude EIB de nieuwe boekhoudstandaarden (IAS) over moeten nemen voor de waardering van pensioenen en risicokapitaaloperaties. De EIB neemt deze aanbevelingen over. Verder zal het Comité van de Boekhouding (nu 3 leden en 1 waarnemer) worden uitgebreid met 2 waarnemers, waarvan één afkomstig is uit een nieuwe lidstaat en één uit een groot land (Duitsland, VK, Frankrijk of Italië). De anderen zijn afkomstig uit kleinere landen (via kiesgroepen). Nederland steunt de maatregelen die de EIB heeft genomen en de aanbevelingen van het comité. Benoeming Vice-President Gersfelt De Ierse Vice-President Michael Tutty zal worden vervangen door de Deen Torsten Gersfeld (Ierland, Denemarken en Griekenland delen 1 Vice- President). Tweede Kamer, vergaderjaar 2003 2004, 21 501-07, nr. 444 5