RUBRIEK ZWITSERLAND TITEL GRAUBÜNDEN Op wandelvakantie in Graubünden inspanning voor de benen, verwennerij voor de ogen Sedrun Disentis Tourismus/M.Nutt Wandelen in Graubünden, een ware verwennerij voor de ogen Wandelen is de beste manier om de pracht van de natuur van dichtbij te ontdekken. Of je nu komt om je batterijen op te laden of op zoek bent naar avontuur: in Graubünden vindt elk zijn weg! Dus knoop je wandelschoenen maar goed vast en geniet van al het moois dat het alpine leven te bieden heeft. PARADIJS VOOR WANDELAARS Graubünden is het grootste kanton van Zwitserland, gesitueerd in het meest oostelijke landsdeel. Zowel de Rijn als de Inn stromen er langs. Hierdoor vormt Graubünden een belangrijke Europese watergrens. De rivier Inn vormt zo het Engadin, één van de hoogste bergdalen van de Alpen, en mondt uit in Lej Sils, het Zilvermeer. Wandelen in deze regio wordt getypeerd door de vele mooie uitzichten en ook door de veelzijdigheid. Je hebt de keuze om te verblijven in drukke toeristische centra zoals Davos en St. Moritz, maar daarnaast is er ook de charme van de kleine, authentieke bergdorpen zoals Splügen en Vrin. Velen hebben heel wat mooie jeugdherinneringen aan het prachtige gebergte van Graubünden, dankzij de vele wandel- en skivakanties die hier georganiseerd werden in vakantieoorden als Maloja en Disentis. Tekst: Jolien Comeyne Wandelen in Graubünden wordt gekenmerkt door de mooie uitzichten en de veelzijdigheid 34
GOEDE INFRASTRUCTUUR EN FACILITEITEN Voor wie de pracht en praal van de regio niet genoeg zijn om stante pede de wandelschoenen te willen aantrekken, zijn er zeker 3 bijkomende beweegredenen om ook de afwachtende wandelaar over de startstreep te trekken. Op het vlak van infrastructuur heeft het grootste kanton van Zwitserland namelijk heel wat te bieden. Graubünden beschikt over 10.000 km aan zorgvuldig uitgestippelde wandelroutes. Bij een verblijf vanaf één of meer overnachtingen biedt de regio heel wat all-inclusive deals aan. Met de Bergbahn inklusive-pas maak je gratis gebruik van liften en kabelbanen. Deze deal geldt op maar liefst 5 topbestemmingen waaronder Disentis, Surselva en Davos. Bovendien zijn in Davos niet enkel de zetelliften inbegrepen, ook gratis activiteiten zoals een bezoek aan de hoogstgelegen bierbrouwerij van Zwitserland of aan een echte Zwitserse kaasboerderij, proeverijen en workshops behoren tot de mogelijkheden. Wat dacht je van een workshop alpenhoorn blazen? Er is dus voor elk wat wils en vooral veel berg voor weinig geld! De culinaire bergwandelingen combineren beweging, natuur en gastronomie. Naast heerlijke uitzichten profiteer je van de traditionele gastvrijheid en de fijnste culinaire verwennerijen. De bewegwijzerde paden leiden je van de ene naar de andere Zwitserse delicatessen in een van de pittoreske dorpjes of authentieke bergrestaurants. Puur Zwitsers berggeluk! WORD ÉÉN MET DE NATUUR Wil je de schoonheid van de Zwitserse Alpen ervaren in al zijn eenvoud en authenticiteit? Spendeer dan zeker wat tijd in een van de natuurparken van Graubünden. Het Zwitsers Nationaal Park, gelegen in het dal van Engadin en Münster, bestrijkt ruim 170 km 2 aan ongerepte natuur en vormt daarmee het grootste natuurreservaat van Zwitserland. Glasheldere meren, hoge bergtoppen en de rust eigen aan hooggelegen valleien wisselen elkaar af met een unieke fauna en flora. De oprichting in 1914 vormde een echte mijlpaal in de geschiedenis van de natuurbescherming. Het was het eerste nationale park in de Alpen en Centraal-Europa. Naast een rijke fauna en flora valt er nog meer te ontdekken in de natuurparken. Zo kan je in Parc Ela de sfeer opsnuiven van de authentieke Romaanse dorpen en de cultuur van dit drietalige kanton. Het Landwasser Viadukt met 142m hoogte is een impressionant bouwwerk, dat zeker de moeite loont om eens te bezoeken. Naast Parc Ela, kun je ook in het biosfeerreservaat van Val Müstair, het Beverin Natuurpark en de Tektonikarena Sardona (dat behoort tot het UNESCO-Werelderfgoed) genieten van een sterk staaltje ongerepte natuur. >> Sedrun Disentis Tourismus/M. Nutt Ontdek Graubünden maximaal dankzij de Bergbahn Inklusive-pas Graubünden Ferien/Stefan Schlumpf Proef lokale Zwitserse delicatessen op een culinaire bergwandeling Op wandel in het Zwitsers Nationaal Park extra editie Zwitserland 35
RUBRIEK ZWITSERLAND TITEL GRAUBÜNDEN Steenbokken spotten tijdens de Alpine Safari Zicht vanop het Piz Mundaun-platform Geniet van de zon en de prachtige Valposchiavovallei vanop Alp Grüm Graubünden Ferien/Gaudenz Danuser De Rijnkloof, ook wel de Grand Canyon van Zwitserland genoemd ALPINE SAFARI Voor wie de unieke biodiversiteit eens van dichtbij wil aanschouwen, loont een Alpine Safari vast en zeker de moeite. Onder the Big Five van de Alpen vind je uiteraard geen olifanten, bizons of neushoorns, maar wel de steenbok, de marmot, de adelaar, het edelhert en de gems. Als aandachtige wandelaar kun je in Graubünden wel enkele dartelende steenbokken spotten. De dieren kijken terug op een bewogen geschiedenis: toen ze eind 19 e -begin 20 e eeuw met uitsterven waren bedreigd, besloot Zwitserland de jongste dieren van een overgebleven populatie in Italië over de grens heen te smokkelen. Koning Victor Emanuel II van Italië had de verzoeken van Zwitserland om steenbokken aan te kopen meermaals geweigerd. Dus besloten de Zwitsers het heft maar in eigen handen te nemen. Met succes, want vandaag wordt de populatie van steenbokken in Graubünden opnieuw op 5600 geschat. De steenbok is dan ook de trots van de regio en maakt al sinds de 15 e eeuw deel uit van hun wapenschild. Dierenliefhebber? Ga tijdens de Alpine Safari op zoek naar the Big Five van de Alpen Je zult misschien iets beter moeten zoeken, maar vooral op de koelere plekjes kan de aandachtige wandelaar marmotten spotten. Deze kleine knaagdiertjes door de lokale bevolking ook wel goblins van de Alpen genoemd houden namelijk niet van warmte en de beste tijd om hen te zien is dan ook s avonds of in de vroege ochtend. Voor de echte liefhebbers is er zelfs een echte Marmot trail, die start in Avers. Hoor je tijdens je wandeltocht het schrille geschreeuw van een marmot, kijk dan ook eens in de lucht. Vaak is het namelijk een waarschuwing dat een van hun grootste vijanden in aantocht is: de adelaar. De reikwijdte van de vleugels van deze koning van de lucht, een van de grootste vogels van de Alpen, bedraagt maar liefst 2m20. Naast indrukwekkende vogels, zijn er ook indrukwekkende geweien te spotten bij de talrijke edelherten in de regio. Tot slot maakt de gems het rijtje van de Zwitserse Big Five helemaal af. Dankzij het natuurreservaat en heel wat jachtrestricties zijn de leefcondities van de wilde dieren stukken beter en zijn de populaties opnieuw aangegroeid. Naar schatting zijn er vandaag zo n 24.000 gemzen en 27.000 herten en edelherten. Met een beetje geluk kun je de 5 dieren tijdens de Alpine Safari dus wel afvinken van je lijstje! ERVAAR DE ALPEN VANOP DE EERSTE RIJ Ben je even toe aan een rustdag of wil je de Alpen eens vanuit een ander perspectief bekijken, dan biedt een treinrit met de Bernina Express een waardig alternatief. De Bernina Express brengt je naar de hoogste toppen van de Alpen, waar je vanop de eerste rij geniet van adembenemende bergsilhouetten. Steile hellingen en een diversiteit aan viaducten maken de treinrit onvergetelijk. Daarnaast demonstreert de spoorweg ook een sterk staaltje technisch vernuft. In 2008 werd hij dan ook erkend als UNESCO-Werelderfgoed. ADEMBENEMENDE UITZICHTEN De alpine landschappen van Graubünden worden gekenmerkt door ruwe kloven, turquoise bergmeren, groene weiden, zonovergoten bergtoppen en kleine, pittoreske bergdorpjes. Gastvrijheid betekent niet alleen je gasten goed ontvangen, maar ook hen nieuwe ervaringen bezorgen. Dat laatste hebben ze in Graubünden wel vrij letterlijk genomen met de bouw van het observatieplatform Piz Mundaun in Surselva, dat in 2008 opende voor het 36
publiek. Op 2064m boven het zeeniveau biedt het platform een onbegrensd zicht op het bergpanorama. Het zonneterras Alp Grüm bevindt zich op 2091m boven de zeespiegel en is enkel bereikbaar te voet of met de trein. Na een pittige wandeling of een panoramische treinrit op de Bernina Express, word je er overweldigd door de natuurpracht van het Bernina-massief en het eeuwige ijs van de Palügletschers. Vanaf Alp Grüm heb je een uniek uitzicht over de hele Valposchiavo, die reikt tot in Italië. Na een onbeschrijflijke zonsondergang op de berg, ervaar je een ongelooflijke rust en stilte en hoor je enkel nog de geluiden van de pure natuur. Water vindt altijd zijn weg. In de loop van duizenden jaren heeft de Rijn zich langzaam maar zeker een weg gebaand door het landschap en zo de Grand Canyon van Zwitserland gevormd. De Rijnkloof Ruinaulta in het Reto-Romaans reikt van Reichenau tot Ilanz en is een van de spectaculairste landschappen van Graubünden, en zelfs van de Alpen. Met zijn wilde ravijnen, ruige rotsformaties, zeldzame vogels en kleurrijke orchideeën nodigt het sportievelingen en avonturiers uit om zich te wagen aan raftings, kanotochten, panoramische bergwandelingen. De legendarische Viamalakloof vormt met zijn rotswanden tot wel 300m hoog een indrukwekkend natuurmonument. Op de smalste punten zijn deze wanden slechts een paar meter van elkaar verwijderd. Maar liefst 359 treden nemen je mee in de diepte van de kloof. De combinatie van het levendige water en de eeuwenoude rotsformaties laat een diepe indruk na en biedt een ware inkijk in de natuurlijke schoonheid van de Alpen. CULTUUR Met de meer dan 150 valleien, de taalkundige diversiteit en de omvangrijke geschiedenis is het niet zo verrassend dat Graubünden door de eeuwen heen een zeer rijke cultuur heeft ontwikkeld. Naast een treinrit of culinaire reis, is een culturele Ervaar de Alpen vanop de eerste rij: trakteer jezelf op een ritje met de Bernina Express rit door de Zwitserse Alpen daarom zeker een aanrader. Zo vestigde de Italiaanse schilder Giovanni Segantini (1858-1899) zich op het einde van de 19 e eeuw in het pittoreske dorpje Savognin. De adembenemende berglandschappen, de betoverende lichtinval en het rustieke bergleven van Parc Ela vormden voor hem het ideale inspiratiedecor voor zijn impressionistische schilderwerken. Met het boek Wandern wie gemalt Graubünden als leidraad wandel je door de schilderijen van Segantini en ontdek je hoe de wereldberoemde schilder zich door de berglandschappen liet inspireren. De kunstenaar kreeg ook zijn eigen museum in St. Moritz. Ook zeker een bezoekje waard, is Chur. Dit pittoreske, middeleeuwse stadje is de hoofdstad van het kanton Graubünden. Vermoedelijk was er al rond 9000 vóór Christus bewoning, waardoor Chur de oudste nederzetting is van heel Zwitserland. Naast de oude kathedraal kun je hier diverse musea, het stadstheater en heel wat bars en restaurants bezoeken. Voor shopaholics profileert Chur zich als het grootste shoppingmekka tussen Zürich en Milaan. Naast de indrukwekkende toeristische trekpleisters is er natuurlijk ook een Graubünden buiten de gebaande paden. Denk maar aan idyllische bergdorpjes als Vrin, Soglio of Splügen, waar de gevels versierd met sgraffito (nvdr. tekeningen die worden gegraveerd in verse mortel en vervolgens volgens de fresco-techniek worden ingekleurd) als geen ander de Kunstenaar Segantini liet zich inspireren door de adembenemende berglandschappen met kristalheldere meren Graubünden Ferien/Gaudenz Danuser extra editie Zwitserland 37
RUBRIEK ZWITSERLAND TITEL GRAUBÜNDEN Graubünden Ferien/Stefan Schlumpf Splügen bij zonsondergang veelzijdigheid demonstreren van het grootste Zwitserse kanton. Bezoekers komen hier vooral om de lokale authenticiteit op te snuiven en met een beetje geluk worden ze begroet met een warm Buongiorno!, Allegra! of Grüazi te midden van een uniek en betoverend berglandschap. Graubünden is het enige drietalige kanton van Zwitserland. Duits is de hoofdtaal en wordt gesproken door 64% van de bewoners. Daarnaast hoor je er ook Romansch, ook wel Reto-Romaans of Alpenromaans genoemd. Deze taal wordt gesproken door 13% van de bevolking en is de enige officiële Zwitserse taal die buiten Zwitserland dan weer geen officiële taal is. De derde belangrijke taal van Graubünden is Italiaans, gesproken door zo n 11% van de bevolking. De resterende 12% spreekt diverse kleinere, regionale talen. AUTHENTICITEIT EN LOKALE SPECIALITEITEN De taalkundige veelzijdigheid vertaalt zich ook op het vlak van eten, want Graubünden biedt culinaire diversiteit van drie taalgebieden. Dit alles op zo n 3000m boven zeeniveau. Kom je terug van een intensieve bergwandeling, proef dan nog even na en geniet van een glaasje gebrande Apfelschnaps met een stukje lekkere Nusstorte, taart van zanddeeg met een heerlijke notenvulling. Voor het hoofdgerecht kies je voor lekkere Capuns van de Surselva, rollades waarbij Zicht op de berghutten San Romerio in Valposchiavo TIP Kan je echt niet kiezen waar je naartoe wil in het uitgestrekte vakantieparadijs Graubünden? Een leuke applicatie op www.graubuenden.ch/en maakt je wegwijs in het grote aanbod van hotels, verblijfsarrangementen en activiteiten. Met My Holiday Profile stel je je ideale bergvakantie samen: op basis van een mini-enquête van 5 vragen (of meer indien je het resultaat verder wilt verfijnen) wordt jouw ideale vakantie profiel samengesteld. Hou jij van raften, skiën, kanoën e.d. meer en ben je dus een echte avonturier? Of heb je het meer voor luxevakanties vol wellness en culinaire verwennerijen? Overeenkomstig je profiel krijg je vervolgens een aanbod op maat voorgesteld met de beste deals op het vlak van accommodatie en activiteiten. Klik op www.graubuenden.ch/en bovenaan rechts op My Holiday Profile en maak een account aan. 38
gedroogd vlees samen met Spätzle (een soort eiernoedels) wordt opgerold in bladeren van gekookte snijbiet. Heb je het niet zo voor noedels en bladgroenten, dan zijn verse Maluns misschien meer je ding: fijn geraspte aardappelen worden vermengd met wat bloem en langzaam opgebakken in boter. Een ander streekgerecht dat je zeker moet geproefd hebben, zijn de Pizzoccheri uit de Valposchiavo-vallei, een pasta die wordt gemaakt met een mengeling van boekweit- en tarwemeel, in de verhouding 80-20%. De dikke, grijsbruine pastareepjes worden vervolgens gekookt samen met wat aardappelblokjes en savooikool, snijbiet of spinazie en tot slot gebakken in wat gesmolten kaas en boter. Bun Appetit! Graubünden Ferien Capuns, een culinaire specialiteit uit Graubünden Toeristische info Tourismus Graubünden Alexanderstraße 24 CH-7001 Chur Tel.: +41(0)81/254.24.24 info@graubuenden.ch www.graubuenden.ch Wandelen Er is keuze te over aan wandelroutes in Graubünden. Op maps.graubuenden.ch vind je alle wandelroutes en kan je de gpx. bestanden van de gekozen route downloaden op je gps.. De gratis Graubünden WandelApp gidst je door de mooiste tochten van Graubünden en biedt een hele reeks topografische kaarten met een schaal van 1:25.000. Eenmaal gedownload, kun je de kaarten ook offline gebruiken. Graubünden WandelApp www.myswitzerland.com/nl-be/ graubuenden-wandelapp. Wil je je optimaal voorbereiden op je wandelvakantie, schrijf je dan enkele maanden vóór vertrek in op de Graubünden nieuwsbrief. Het is de ideale manier om als eerste op de hoogte te zijn van aantrekkelijke aanbiedingen, wandeltips en dergelijke meer. Inschrijving nieuwsbrief via www.graubuenden.ch Kies bij Hiking voor Graubünden newsletter. Algemene info Logeren Het kanton Graubünden heeft een uitstekende reputatie als het op accommodatie aankomt en biedt dus een groot aanbod aan verblijfsmogelijkheden voor elke smaak en elk budget: van berghotel over een gemoedelijke B&B tot een elegant 4*-hotel. Wellness, fijne keuken, yoga en romantiek te midden van de bergen vind je in Romantik Hotel Schweizerhof in Flims. Puur genieten! Romantik Hotel Schweizerhof Flims Rudi Dadens 1 CH-7018 Flims Waldhaus Tel.: +41(0)81/928.10.10 info@schweizerhof-flims.ch www.schweizerhof-flims.ch. Cultuur en geschiedenis vind je in het Boutique Hotel Alte Herberge Weiss Kreuz in Splügen. Hotel Alte Herberge Weiss Kreuz Oberdorf CH-7435 Splügen Tel.: +41(0)81/630.91.30 info@weiss-kreuz. ch www.weiss-kreuz.ch. Klein maar fijn is Ustria Steila in Siat, een familiale B&B met een uitstekend restaurant dat vooral regionale specialiteiten op tafel tovert. Ustria Steila Gabriella Cecchellero & Hugo Hess CH-7157 Siat Tel.: +41(0)81/925.19.19 info@ustriasteila.ch www.ustriasteila.ch. Volop genieten van de rust en de adembenemende bergpanorama s doe je in Bündner Rigi in Surselva. Tip: Altijd al eens onder de sterrenhemel willen slapen? Op het terras is er een speciale gastenkamer ingericht in een glazen huis; zo kun je slapen onder de romantische sterrenhemel, goed beschut tegen weer en wind. Op en top Zwitsers! Hotel Bündner Rigi Audrey & André Schaub CH-7138 Surcuolm Tel.: +41(0)81/925.14.43 info@buendnerrigi.ch www.buendnerrigi.ch. Voor een authentiek Zwitsers berggevoel moet je beslist eens overnachten in een Swiss Alpine Club Hut, de ideale uitvalsbasis tijdens lange trektochten en meerdaagse wandelingen. SAC (Swiss Alpine Club) Huts Alle info & locatie van de hutten vind je op www.graubuenden.ch (klik bij Experience Graubünden door naar Hiking en scroll verder naar beneden op de pagina). Culturele aanraders Het Kirchner Museum in Davos is gewijd aan kunstenaar Ernst Kirchner, die in 1917 naar Davos kwam na zijn mentale instorting tijdens de Eerste Wereldoorlog. Het Segantini Museum in St. Moritz over kunstenaar Giovanni Segantini, sleutelfiguur binnen het Realistisch Symbolisme. Het Gelbe Haus in Flims is een cultureel centrum met kunst uit de architectuur, design, schone kunsten, media, folklore, enz. In het oude patriciërshuis Ciäsa Granda in Stampa, gebouwd door Johannes Stampa in 1581, vind je kunstwerken van Giovanni, Alberto, Augusto en Giacometti. Het schilderachtige, typische bergdorpje Guarda. Het St. Johannsklooster in Müstair. De St. Martinskerk in Zillis. Het klooster van Disentis. Alle info op www.graubuenden.ch (bij Experience Graubünden doorklikken naar Kunst en Cultuur) Klik bij de 10 culturele hoogtepunten telkens door op het hoogtepunt van je keuze voor alle info. extra editie Zwitserland 39