Vroegtijdige weeën en dreigende vroeggeboorte Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Vroegtijdige weeën 1 Vroegtijdig gebroken vliezen 1 Oorzaken voor een vroegtijdige bevalling 2 Behandeling van een dreigende vroeggeboorte 2 Kinderafdeling 3 Als de bevalling doorzet 3 Als de bevalling niet doorzet 3 Een volgende zwangerschap 4 Tot slot 4 Patiëntenorganisaties 4 Verklarende woordenlijst 4 Belangrijke telefoonnummers 5 Deze brochure geeft informatie over de oorzaak, gevolgen en behandeling van vroegtijdige weeën en een dreigende vroeggeboorte. Een zwangerschap duurt gemiddeld 40 weken, maar een zwangerschapsduur tussen 37 en 42 weken wordt als normaal beschouwd. Vroegtijdige weeën zijn weeën die optreden voor de 37 e week. Ze kunnen leiden tot een bevalling op een te vroeg tijdstip, dus voordat de zwangerschapsduur 37 weken is. Dit heet een preterme bevalling. Als een kind te vroeg geboren is, heeft het extra medische verzorging nodig. De behandeling van vroegtijdige weeën is erop gericht het tijdstip van de bevalling uit te stellen en ervoor te zorgen dat de geboorte van je kind plaatsvindt in een zo goed mogelijke situatie. Vroegtijdige weeën Weeën zijn pijnlijke samentrekkingen van de baarmoeder die leiden tot open gaan (ontsluiten) van de baarmoedermond en uiteindelijk tot de bevalling. Wanneer weeën meer dan drie weken voor de uitgerekende datum optreden, spreken we van vroegtijdige weeën. Deze kunnen duiden op een dreigende vroeggeboorte. Ook kan verlies van wat bloed, slijm en/of vruchtwater optreden. Harde buiken' zijn geen weeën, maar normale samentrekkingen van de baarmoeder. Ze treden meestal meer verspreid over de dag op. Ze zijn vaak meer ongemakkelijk dan pijnlijk en veroorzaken geen ontsluiting. Vroegtijdig gebroken vliezen Soms begint een voortijdige bevalling met het breken van de vliezen, met vochtverlies als gevolg. Probeer dit vocht op te vangen om vast te kunnen stellen dat het om vruchtwater gaat en niet om urine of vaginale afscheiding. Als de vliezen te vroeg breken, kan de bevalling op gang komen. Ook bestaat er een kans op infecties die zich via de vagina naar de baarmoeder en het kind kunnen uitbreiden. Jij en je kind kunnen hier ziek van worden. Daarom worden de temperatuur van jou en de hartslag van je kind goed in Livive, Centrum voor Verloskunde 1
de gaten gehouden. Antibioticum wordt gegeven om een infectie te voorkomen of te behandelen. Deze wordt in tabletvorm verstrekt en komt via de moederkoek (placenta) ook bij je kind terecht. Meer informatie hierover vind je in de brochure Gebroken vliezen. Oorzaken voor een vroegtijdige bevalling In Nederland wordt 7 tot 8% van alle kinderen te vroeg geboren. Vaak is de oorzaak van vroegtijdige weeën en vroeggeboorte onbekend. Je voorgeschiedenis speelt een rol bij de kans die je hierop loopt. Zo bestaat er na een te vroege bevalling bij een vorige zwangerschap een grotere kans om ook in een volgende zwangerschap te vroeg te bevallen. Ook een operatieve ingreep aan de baarmoedermond met als gevolg een verkorting daarvan, kan een rol spelen. Andere oorzaken kunnen voortkomen uit omstandigheden van of problemen in je huidige zwangerschap, zoals een meerlingzwangerschap, een te grote hoeveelheid vruchtwater (polyhydramnion), een ontsteking, bloedverlies in de zwangerschap, te vroeg breken van de vliezen, zwakte van de baarmoedermond (cervixinsufficiëntie) en ziekte van de aanstaande moeder. Vooral een infectieziekte verhoogt de kans op een vroegtijdige bevalling. Onderzoek Bij vroegtijdige weeën onderzoekt de verloskundige of gynaecoloog of er sprake is van een dreigende vroeggeboorte. Om te beoordelen of je al ontsluiting hebt, wordt vaak een inwendig onderzoek verricht (vaginaal toucher of echo). Dit gebeurt meestal alleen wanneer de vliezen niet gebroken zijn. Als dat wel zo is kan vaginaal onderzoek met een steriel eendenbek (speculum) worden uitgevoerd. Daarnaast zijn er andere onderzoeken om de conditie van jou en je kind te controleren. Eén ervan is om met een wattenstokje een kweek af te nemen van de baarmoedermond, de ingang van de schede of de anus. Dit om een eventuele infectie op te sporen. De weeën en de conditie van je kind kunnen worden beoordeeld met een cardiotocogram (CTG). Dit is een registratie van de hartslag van je kind en de weeënactiviteit. Echoscopisch onderzoek geeft informatie over de ligging en de conditie van je kind, de hoeveelheid vruchtwater en de ligging van de moederkoek. Tijdens dit onderzoek kan ook de lengte van de baarmoedermond bekeken worden. Bloed- en urineonderzoek kunnen aanvullende informatie geven over je conditie en eventuele infecties, zoals een blaasontsteking. Je bloeddruk en temperatuur worden gecontroleerd. Behandeling van een dreigende vroeggeboorte De manier waarop een dreigende vroeggeboorte wordt behandeld is afhankelijk van het tijdstip in de zwangerschap, de conditie van jou en je kind en de mate van ontsluiting. Bedrust en behandeling van een eventuele (blaas-)ontsteking blijken in een groot aantal gevallen de weeënactiviteit te verminderen. Medicijnen die de weeën remmen (weeënremmers), kunnen worden gegeven om de samentrekkingen van de baarmoeder te bestrijden. Als er al veel ontsluiting is, is de kans kleiner dat het nog lukt om de bevalling enige dagen uit te stellen. Bij een dreigende vroeggeboorte wordt vaak antibioticum als voorzorgsmaatregel gegeven. Bij een zwangerschapsduur van minder dan 34 weken worden bij weeënremming vrijwel altijd ook corticosteroïden aan de moeder gegeven. Deze dienen om de rijping van de longen van het kind te bevorderen. Weeënremming vóór de 24 e of na de 34 e zwangerschapsweek is niet zinvol. In bepaalde situaties wordt voor de 34 e zwangerschapsweek afgezien van weeënremming en wordt de geboorte van het kind niet tegengehouden. Bijvoorbeeld bij een zeer ernstige hoge bloeddruk, ernstige groeivertraging van het kind of infecties in de baarmoeder. Als verwacht wordt dat het kind voor de 32 e week geboren wordt (als het remmen van de weeën niet lukt), dan moet het kind verzorgd worden op een gespecialiseerde afdeling voor pasgeborenen; een Livive, Centrum voor Verloskunde 2
Neonatale Intensive Care Unit (NICU). De gynaecoloog verwijst je dan naar een ziekenhuis dat deze intensieve zorg kan bieden. Corticosteroïden Bij kinderen die te vroeg geboren worden, werken de longen vaak niet voldoende. Om deze sneller te laten rijpen, worden voor de geboorte corticosteroïden aan de moeder gegeven. Corticosteroïden zijn bijnierschorshormonen. Deze maakt het lichaam aan onder invloed van stress, maar zij kunnen ook via injecties aan de moeder worden toegediend. Deze middelen komen via de moederkoek (placenta) bij het kind. De longen van het kind rijpen dan sneller. De bijwerkingen voor de moeder zijn gering. Het kind kan de eerste tijd wat minder beweeglijk zijn en ook de hartslag is iets rustiger. Tot nu toe zijn er geen nadelige effecten aangetoond. Weeënremmende medicijnen Bij een dreigende vroeggeboorte voor de 24 e week van je zwangerschap, wordt soms een indometacinezetpil (Indocid ) als weeënremming gegeven. Meestal wordt gedurende 48 uur het weeënremmende middel Tractocile via een infuus gegeven. Vaak geven weeënremmers, dagen of zelfs weken uitstel van de bevalling. Deze extra tijd is van groot belang voor de verbetering van de conditie van je kind. Deze periode wordt gebruikt voor de toediening van corticosteroïden en/of voor overplaatsing naar een ziekenhuis met een NICU. Kinderafdeling Wanneer je opgenomen bent in verband met een dreigende vroeggeboorte, is het mogelijk al voor de bevalling de couveuse/kinderafdeling van het ziekenhuis te bezoeken. Ook een gesprek met de kinderarts vooraf kan veel duidelijkheid geven. Als de bevalling doorzet Een te vroeg geboren kind kan op de natuurlijke manier geboren worden. Wel heeft een prematuur kind minder reserve dan een voldragen pasgeborene. Bij de bevalling is een kinderarts aanwezig of direct oproepbaar. Afhankelijk van de zwangerschapsduur wordt je kind vrij snel na de geboorte in de couveuse gelegd. Dit voorkomt afkoeling. Ook een te vroeg geboren kind kun je borstvoeding geven. Te vroeg geboren kinderen drinken vaak slecht aan de borst, omdat ze vaak te weinig kracht hebben en ze de zuigreflex nog niet hebben ontwikkeld. Dan kun je kolven en moedermelk via een sonde geven. Wanneer je kind op de couveuseafdeling is opgenomen, kun je je kraamtijd in het ziekenhuis doorbrengen. Het kan om verschillende redenen voorkomen dat je zelf uit het ziekenhuis wordt ontslagen, maar dat je kind nog moet blijven. Dit wordt dan met je besproken. Als de bevalling niet doorzet Als de vliezen niet zijn gebroken en de weeën afgezakt, krijg je meestal na 48 uur geen weeënremmers meer. Bedrust is dan niet meer noodzakelijk. Je kunt steeds vaker rondlopen. Als er opnieuw weeën optreden, kan een tweede periode van weeënremming overwogen worden. Wanneer alles rustig blijft mag je naar huis, met het advies de eerste tijd rust te houden. Pas als blijkt dat er geen nieuwe weeën optreden, kun je je dagelijkse activiteiten weer opnemen. Je kunt dan ook weer vrijen en gaan werken. De gynaecoloog kan je persoonlijk zorgpad in overleg met de verloskundige aanpassen. Bij gebroken vliezen wordt meestal observatie in het ziekenhuis en opname tot aan de bevalling geadviseerd. Livive, Centrum voor Verloskunde 3
Een volgende zwangerschap De kans op vroegtijdige weeën bij een volgende zwangerschap wordt geschat op 15%. Een gesprek met je gynaecoloog voorafgaand aan een volgende zwangerschap geeft je informatie over wat je in een volgende zwangerschap kunt verwachten. Aan het begin van een volgende zwangerschap wordt besproken wie de zwangerschap gaat begeleiden. Dit gebeurt in overleg met jou, je verloskundige en gynaecoloog. Tot slot Mocht je naar aanleiding van de informatie in deze brochure nog vragen hebben, aarzel dan niet deze aan je verloskundige of gynaecoloog te stellen. Patiëntenorganisaties Vereniging van Ouders van Couveusekinderen (VOC) Postbus 1024 2260 BA Leidschendam tel: (070) 386 25 35 tussen 09.30 en 13.30 uur fax: (070) 386 48 43 website: www.couveuseouders.nl e-mail: info@couveuseouders.nl Vereniging Keizersnede-Ouders (VKO) Postbus 233 2170 AE Sassenheim tel. (076) 503 71 17 / (0252) 23 07 12 bereikbaar van maandag t/m vrijdag van 10.00-21.00 uur Verklarende woordenlijst calciumblokker medicijn dat weeën remt CTG cardiotocogram; registratiemethode om de conditie van het kind en de weeënactiviteit in de gaten te houden corticosteroïden bijnierschorshormoon dat toegediend wordt aan de moeder om de longrijping bij het kind voor de geboorte te versnellen polyhydramnion te veel vruchtwater, veroorzaakt sterke uitzetting van de buik meerlingzwangerschap zwangerschap van twee of meer kinderen NICU afkorting van Neonatale Intensive Care Unit, een couveuseafdeling waar zeer intensieve zorg aan te vroeg geboren kinderen wordt gegeven preterme bevalling vroeggeboorte, bevalling voor de 37e zwangerschapsweek Livive, Centrum voor Verloskunde 4
prematuur te vroeg geboren kind (voor de 37 e zwangerschapsweek) speculum instrument waarmee via de vagina naar de baarmoedermond gekeken wordt, ook wel eendenbek genoemd vaginaal toucher inwendig onderzoek in de vagina met twee vingers, bijvoorbeeld om de opening (ontsluiting) van de baarmoedermond te meten Belangrijke telefoonnummers route 81 Livive, Centrum voor Verloskunde: (013) 539 10 20 Website: www.livive.nl St. Elisabeth Ziekenhuis (algemeen): (013) 539 13 13 Livive, 9.872 12-12 Copyright St. Elisabeth Ziekenhuis Tilburg afdeling Communicatie Aan deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend. Livive, Centrum voor Verloskunde 5