Centrumlocatie U bent doorverwezen naar de afdeling Spoed Eisende Hulp en/of de polikliniek Inwendige Geneeskunde/Infectieziekten. De medische zorg voor infectieziekten wordt verzorgd door een team van gespecialiseerde artsen en verpleegkundigen. Deze folder is bedoeld om u te informeren over de gang van zaken na een accidenteel bloedcontact of ander risicovol contact, waarbij een behandeling geïndiceerd is. Post Expositie Profylaxe (PEP)
1. Inleiding U hebt een accidenteel contact gehad met mogelijk besmet bloed of andere vloeistof. Het kan zijn dat hierdoor ziekteverwekkers in uw bloed zijn gekomen, zoals het Hepatitis B virus, het Hepatitis C virus en het Humaan Immunodeficiëntie virus (HIV). Hepatitis B en C virussen kunnen een leverontsteking veroorzaken. HIV kan een ernstige afweerstoornis veroorzaken. Tegen het Hepatitis B virus en tegen HIV bestaan medicijnen die de kans op besmetting verkleinen. In de volgende paragrafen wordt hier nader op ingegaan. 1.1 Maatregelen tegen Hepatitis B Als u in het verleden een volledige vaccinatie tegen hepatitis B hebt gehad en voldoende antistoffen hebt opgebouwd, bent u tegen deze infectie beschermd. Dan zijn er tegen deze infectie geen verdere maatregelen nodig. Als dit niet het geval is, kan de kans op een besmetting met het hepatitis B virus worden verminderd door toediening van immunoglobulinen of toediening van een vaccin (actieve vaccinatie). Uw behandelend arts beslist welke van deze twee mogelijkheden bij u wordt gebruikt: - U krijgt eenmalig een injectie met immunoglobulinen (speciale antistoffen tegen het Hepatitis B virus). Deze immunoglobulinen beschermen u direct tegen een eventueel aanwezig Hepatitis B virus. In bepaalde situaties wordt de toediening van deze immunoglobulinen na 1 maand herhaald; - De actieve vaccinatie betekent dat u drie keer een injectie krijgt met het Hepatitis B vaccin. Hierdoor worden er door het lichaam zelf antistoffen (afweer) aangemaakt tegen het Hepatitis B virus. De eerste injectie moet u uiterlijk binnen een week na het risicovol contact krijgen. De tweede vaccinatie krijgt u 1 maand later en de derde injectie krijgt u zes maanden na de eerste injectie. Deze vaccinaties kunt u krijgen via de Arbodienst, de GGD, de HIV-consulent of de huisarts. 1.2 Maatregelen tegen Hepatitis C Momenteel zijn er geen maatregelen beschikbaar om, na een risicovol contact, besmetting met het Hepatitis C virus te voorkomen. Als u een hepatitis C infectie ontwikkelt, dan zijn er wel mogelijkheden om deze infectie in een vroeg stadium te behandelen. 1.3 Maatregelen tegen HIV Na een ongewenst bloedcontact of contact met andere mogelijk besmette (lichaams-) vloeistoffen kunt u medicijnen nemen, die het risico op een besmetting met HIV waarschijnlijk verkleinen. Deze behandeling heet Post Expositie Profylaxe, ook wel PEP genoemd. 2
2. Post Expositie Profylaxe (PEP) 2.1 Wat betekent Post Expositie Profylaxe? Post = na Expositie = een situatie waar HIV kans heeft in het lichaam van iemand terecht te komen Profylaxe = een behandeling ter voorkoming van een infectie PEP - Helpt mogelijk voorkómen dat iemand HIV geïnfecteerd raakt; - Betekent een kuur van 4 weken met HIV- remmers; - Moet zo snel mogelijk gestart worden na een risicovolle gebeurtenis (tot maximaal 72 uur); - Heeft bijwerkingen. PEP is dus een behandeling om de kans te verkleinen dat iemand HIV- geïnfecteerd raakt nadat het virus in het lichaam is gekomen. Nadat HIV in iemands lichaam is gekomen duurt het enige tijd (uren tot een paar dagen), voordat het virus zich definitief in het lichaam nestelt. Als u vóór die tijd start met HIVremmers voorkomt u mogelijk dat het virus zich vermenigvuldigt en iemand geïnfecteerd raakt. Niet iedereen heeft PEP nodig. Het is afhankelijk van welk risico u gelopen hebt. Is het bijvoorbeeld bekend of de naald waaraan u zich geprikt hebt gebruikt is door iemand die HIV-positief is? Is de partner met wie u seks gehad hebt HIV- positief, of is het onbekend? Als de partner HIV-negatief is, dan heeft PEP natuurlijk geen zin. Als de partner onbekend is, dan bepaalt de groep waaruit deze persoon komt of het aannemelijk is dat er een kans bestaat dat iemand HIV -geïnfecteerd is. Ook is bij een sex- accident belangrijk welke techniek gebruikt is tijdens het seksueel contact. Geneukt (anaal/ vaginaal) worden is riskanter dan neuken (anaal/ vaginaal) en dat is weer riskanter dan pijpen of beffen. Bij pijpen wordt het risico nog kleiner wanneer er geen sperma in de mond komt. Komt er wel sperma in de mond dan is het infectierisico groter als dat wordt ingeslikt. Door gepijpt te worden kun je geen HIV krijgen. PEP is in die situatie dus overbodig. Als de bron HIV-positief is, speelt de viral-load (de hoeveelheid virus in het bloed) van de bron ook een rol. Is die niet te vinden, dan is het risico zeer klein. Naarmate de viral-load hoger is, neemt het risico van besmetting ook toe. Als de HIV- positieve bron een andere soa heeft, dan is de kans op HIV- overdracht waarschijnlijk ook groter. Als de PEP- vrager zelf een soa heeft, dan is zijn bevattelijkheid voor HIV waarschijnlijk ook groter. 3
2.2 Procedure Uw behandelend arts besluit, afhankelijk van de aard van het accident en de bijkomende beïnvloedende factoren, of u in aanmerking komt voor PEP. Bij voorkeur wordt de behandeling zo snel mogelijk gestart na het gelopen risico, maar in ieder geval binnen 72 uur. Als het accident tijdens kantooruren heeft plaats gevonden, wordt er door het personeel van de Spoedeisende Hulp of de Arbodienst dezelfde dag met spoed een afspraak voor u gemaakt op de polikliniek Infectieziekten. Als het accident buiten kantoortijden heeft plaatsgevonden, krijgt u via de Spoedeisende Hulp een noodsetje mee met PEP medicatie voor 5 dagen. In totaal zal u echter gedurende 28 dagen HIV-remmers moeten innemen. Het is de bedoeling dat u de eerste werkdag na het incident zelf een afspraak maakt op de polikliniek Infectieziekten van het Erasmus MC, via de verpleegkundig consulent HIV/ Aids. Voor het maken van een afspraak kunt u op werkdagen contact opnemen van 8.00 uur tot 11.00 uur op telefoonnummer 06-33 33 11 51. Mocht dit nummer om onduidelijke redenen niet bereikbaar zijn, dan kunt u contact opnemen met de baliemedewerkers van de polikliniek Inwendige Geneeskunde op Telefoonnummer 010 704 01 15 ( keuzemenu, optie 2). Tijdens de afspraak op de polikliniek Infectieziekten, wordt u gezien door een internist/ infectioloog en een verpleegkundig consulent HIV/ Aids. U krijgt informatie over de medicatie, inname en mogelijke bijwerkingen. Uw overige vragen worden besproken en er worden vervolgafspraken met u gemaakt. Tevens krijgt u een recept voor de benodigde medicatie. 2.3 Medicatie U begint met een combinatie van HIV-remmers die u 28 dagen zal moeten innemen. Die combinatie bestaat altijd uit minstens drie werkzame medicijnen. Soms kunnen twee medicijnen in één pil zitten. De internist/ infectioloog beslist welke combinatie van HIV-remmers u krijgt. In de meeste gevallen wordt de combinatie Combivir en Kaletra voorgeschreven. Combivir en Kaletra (zie tabel 1) dient u tweemaal per dag op vaste tijden in te nemen. Beide medicijnen kunnen tegelijkertijd worden geslikt. De tijd die tussen de momenten van inname moet zitten, is steeds 12 uur (bijvoorbeeld 8.00 uur en 20.00). Omdat u de eerste dosis van de medicijnen zo snel mogelijk na het accident in moet nemen (op de Spoedeisende Hulp) kan het zijn dat u de tweede dosis al na minder dan 12 uur in moet nemen. Dit is eenmalig geen probleem. Kies een innametijd die bij u past, zodat u in staat bent om gedurende 28 dagen de medicijnen trouw in te nemen. Het is belangrijk dat u deze middelen trouw inneemt, dat u ze in de juiste dosering inneemt en dat u geen doseringen overslaat! De verpleegkundig consulent 4
HIV/ Aids zal tijdens de afspraak op de polikliniek Infectieziekten het innameschema met u bespreken en andere adviezen met betrekking tot PEP medicatie geven. Tabel 1 Merknaam Stofnaam Dagelijkse dosis Combivir Combinatie van 2 stoffen/ medicijnen in 1 tablet: Zidovudine 300 mg Lamivudine 150 mg 2x daags 1 tablet Kaletra Combinatie van 2 stoffen/ medicijnen in 1 tablet: Lopinavir 200 mg Ritonavir 50 mg 2x daags 2 tabletten 2.4 Dosering en mogelijke bijwerkingen 2.4.1 Combivir (zidovudine/ lamuvidine) Combivir is een witte tablet, die is samengesteld uit 300 mg Zidovudine en 150 mg Lamivudine. Combivir dient bewaard te worden bij kamertemperatuur. Bescherm de tabletten tegen vocht, bevriezen en hitte. De dosering is 2x daags 1 tablet. Combivir kunt u zowel met als zonder voedsel innemen. De tijd die tussen de inname momenten moet zitten is steeds 12 uur (bijv. 8.00 uur en 20.00). Het is belangrijk dat u dit middel trouw inneemt, dat u de juiste dosering inneemt en dat u geen dosering overslaat. 2.4.2 Mogelijke bijwerkingen van Combivir De mogelijke bijwerkingen van Combivir die kunnen optreden, zijn: - bloedarmoede, diarree, misselijkheid, braken, buikpijn, moeheid, huiduitslag, koorts, hoestklachten, neusklachten, spierreuma, botpijnen, slapeloosheid, zwakte, moeizame spijsvertering, hoofdpijn en leverfunctiestoornissen. 5
2.4.3. Kaletra (lopinavir/ ritonavir) Kaletra is een gele tablet die is samengesteld uit 200 mg Lopinavir en 50 mg Ritonavir. De Kaletra dient bewaard te worden bij kamertemperatuur. Bescherm de tabletten tegen vocht, bevriezen en hitte. De dosering is 2x daags 2 tabletten. Kaletra tabletten kunt u zowel met als zonder voedsel innemen. De tijd die tussen de inname momenten moet zitten is steeds 12 uur (bijv. 8.00 uur en 20.00). Het is belangrijk dat u dit middel trouw inneemt, dat u de juiste dosering inneemt en dat u geen doseringen overslaat. 2.4.4 Mogelijke bijwerkingen Kaletra De mogelijke bijwerkingen van Kaletra kunnen zijn: - diarree, misselijkheid, braken, buikpijn, winderigheid, moeheid, hoofdpijn, verminderde eetlust, huiduitslag en leverfunctiestoornissen. 2.4.5 Mogelijke interactie met uw eigen medicatie Er zijn enkele geneesmiddelen die niet met Kaletra of Combivir gebruikt mogen worden of waarbij een andere dosering van één van de geneesmiddelen nodig is. U moet uw arts op de hoogte brengen van alle geneesmiddelen die u gebruikt, of van plan bent om te gaan gebruiken, inclusief geneesmiddelen die niet door een arts zijn voorgeschreven. Ook Sint-Janskruid en grapefruitsap beïnvloeden de werking van deze medicijnen en mogen dus tijdens de kuur niet gebruikt worden. 2.4.6 Medicatie vergeten in te nemen Als u vergeten bent de medicijnen in te nemen, moet u deze direct innemen op het moment dat u zich dit herinnert. Daarna kunt u weer uw gewone schema volgen. Dit hangt niet af van het moment waarop u erachter bent gekomen dat u de medicijnen bent vergeten. Het is echter niet zinvol om een dubbele dosis in te nemen om een vergeten dosis in te halen. Dus als u zich pas op het moment van de volgende inname realiseert dat u de voorgaande dosis vergeten bent in te nemen, kunt u deze als gemist beschouwen. 2.4.7 Misselijkheid en braken Als u braakt nadat u de medicijnen hebt ingenomen, kan het zijn dat u deze opnieuw moet innemen. Hier zijn een aantal regels voor. - Als het medicijn zonder voedsel is ingenomen: - U braakt binnen 1 uur na inname opnieuw Kaletra en Combivir innemen; - U braakt langer dan 1 uur na inname niets opnieuw innemen; - Als er in het braaksel restanten van medicijnen zitten altijd opnieuw medicijnen innemen. 6
- Als het medicijn met voedsel is ingenomen: - U braakt binnen 3 uur na inname opnieuw medicijnen innemen; - U braakt langer dan 3 uur na inname niets opnieuw innemen; - Als er in het braaksel restanten van medicijnen zitten altijd opnieuw medicijnen innemen. Indien u tijdens de PEP behandeling voortdurend last heeft van misselijkheid en braken, is het mogelijk een recept aan te vragen voor medicatie tegen de misselijkheid. U kunt hiervoor contact opnemen met de verpleegkundig consulent HIV/ Aids tijdens het telefonisch spreekuur. Het telefonisch spreekuur is op werkdagen tussen 8.00 en 11.00 uur op telefoonnummer 010 703 57 37. 3. Veilig vrijen Een belangrijke consequentie van het slikken van PEP is dat je veilig moet blijven vrijen (dus ook met je vaste partner), totdat na 6 maanden bekend is dat je HIV negatief bent getest. Dus vrij altijd met condoom. Dit geldt voor orale, vaginale en anale sex. Voor meer informatie over veilige sex, zie: http://www.soaaids.nl en http://www.ggdrotterdamrijnmond.nl Afhankelijk van de aard van het incident is het ook verstandig om u te laten controleren op overige soa s. Dit kan via de GGD, of het venim- spreekuur van het Erasmus MC, zie: http:// www.ggdrotterdamrijnmond.nl en http://www.erasmusmc.nl/dermatologie/patientenzorg/ venim-spreekuur 4. HIV- testen en bloedafname Als PEP- vrager wordt er voor start van de PEP-medicatie bloed bij u afgenomen dat, indien nodig, later kan worden getest op HIV. Na het stoppen van de PEP- kuur (na 4 weken), wordt er opnieuw bloed bij u afgenomen voor controle leverfunctie, nierfunctie, HIV en, indien indicatie, Hepatitis B en C. Na 3 maanden en 6 maanden wordt een aantal van deze testen herhaald. Als na 6 maanden de bloeduitslagen negatief zijn, er in de tussentijd geen andere incidenten plaats hebben gevonden en u veilige sex heeft gehad, kunt u er vanuit gaan dat u niet geïnfecteerd bent. 5. Vervolgafspraken Als u gestart bent met PEP tegen HIV infectie, wordt u gedurende de inname van medicatie begeleid op de polikliniek Infectieziekten van het Erasmus MC te Rotterdam. 7
Tijdens uw eerste afspraak op de polikliniek Infectieziekten maakt de verpleegkundig consulent HIV/ Aids vervolgafspraken voor u. De volgende controle is twee weken na het starten van de PEP-medicatie, bij de verpleegkundig consulent HIV/ Aids. Tijdens die afspraak wordt er ook bloed geprikt ter controle van lever- en nierfunctie. Vier weken na het accident komt u wederom op controle bij de verpleegkundig consulent HIV/ Aids. Ook dan wordt er bloed afgenomen voor controle leverfunctie, nierfunctie, HIV en, indien indicatie, Hepatitis B en C. Twee weken later, dus zes weken na het accident komt u op controle bij de internist/ infectioloog en krijgt u de uitslagen van het bloedonderzoek. Na 3 maanden en 6 maanden krijgt u wederom een afspraak bij de internist/ infectioloog. Voorafgaand aan deze afspraken moet u wederom bloed laten prikken voor controle leverfunctie, nierfunctie, HIV en, indien indicatie, Hepatitis B en C. Als na 6 maanden de bloeduitslagen negatief zijn, er in de tussentijd geen andere accidenten plaats hebben gevonden en u veilige sex hebt gehad, kunt u er vanuit gaan dat u niet geïnfecteerd bent. U krijgt dan geen verdere controle afspraken op de polikliniek Infectieziekten. 6. Contactinformatie Voor nadere inlichtingen of bij problemen, zoals bijwerkingen van de medicatie, kunt u zich wenden tot de polikliniek Infectieziekten. Tijdens werkdagen kunt u, bij niet spoedeisende zaken, tussen 8.00 en 11.00 uur bellen met de verpleegkundig consulent HIV/ Aids op telefoonnummer 010 703 57 37. U kunt ook mailen naar consulenten.infectieziekten@erasmusmc.nl. U krijgt dan binnen 2 werkdagen antwoord. Bij spoedeisende zaken kunt u, tijdens kantooruren, bellen naar het spoednummer van de verpleegkundig consulent HIV/ Aids op telefoonnummer 06-33 33 11 51. Buiten kantoortijden kunt u bellen met telefoonnummer 010 704 0 704. U krijgt dan de telefoniste aan de lijn en u moet vragen naar de dienstdoende arts-assistent Interne Geneeskunde. Erasmus MC s Gravendijkwal 230 3015 CE Rotterdam Tel (010) 704 0 704 www.erasmusmc.nl 0000274 Erasmus MC - Patiëntencommunicatie - 12/12 Aan de inhoud van deze folder kunnen geen rechten worden ontleend