Nederlandse Ontwerp norm NEN 7383 Uitloogkarakteristieken - Bepaling van de cumulatieve uitloging van anorganische componenten uit poeder- en korrelvormige materialen met een vereenvoudigde procedure voor de kolomproef - Vaste grond- en steenachtige materialen SDolid earthy and stony materials, residues and waste - Leaching characteristics - Determination of the cumulative leaching of inorganic components from granular materials with a simplified procedure of the column test Publicatie uitsluitend voor commentaar juni 2003 ICS 13.030.10; 91.100.01 Commentaar vóór 2003-10-01 Dit document mag slechts op een stand-alone PC worden geinstalleerd. Gebruik op een netwerk is alleen. toestaan als een aanvullende licentieovereenkomst voor netwerkgebruik met NEN is afgesloten. This document may only be used on a stand-alone PC. Use in a network is only permitted when a supplementary license agreement for us in a network with NEN has been concluded. Normcommissie 390 017 "Milieu-aspecten van bouw-, rest-, en afvalstoffen" Apart from exceptions provided by the law, nothing from this publication may be duplicated and/or published by means of photocopy, microfilm, storage in computer files or otherwise, which also applies to full or partial processing, without the written consent of the Netherlands Standardization Institute. The Netherlands Standardization Institute shall, with the exclusion of any other beneficiary, collect payments owed by third parties for duplication and/or act in and out of law, where this authority is not transferred or falls by right to the Reproduction Rights Foundation. Auteursrecht voorbehouden. Behoudens uitzondering door de wet gesteld mag zonder schriftelijke toestemming van het Nederlands Normalisatie-instituut niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van fotokopie, microfilm, opslag in computerbestanden of anderszins, hetgeen ook van toepassing is op gehele of gedeeltelijke bewerking. Het Nederlands Normalisatie-instituut is met uitsluiting van ieder ander gerechtigd de door derden verschuldigde vergoedingen voor verveelvoudiging te innen en/of daartoe in en buiten rechte op te treden, voor zover deze bevoegdheid niet is overgedragen c.q. rechtens toekomt aan de Stichting Reprorecht. Although the utmost care has been taken with this publication, errors and omissions cannot be entirely excluded. The Netherlands Standardization Institute and/or the members of the committees therefore accept no liability, not even for direct or indirect damage, occurring due to or in relation with the application of publications issued by the Netherlands Standardization Institute. Hoewel bij deze uitgave de uiterste zorg is nagestreefd, kunnen fouten en onvolledigheden niet geheel worden uitgesloten. Het Nederlands Normalisatie-instituut en/of de leden van de commissies aanvaarden derhalve geen enkele aansprakelijkheid, ook niet voor directe of indirecte schade, ontstaan door of verband houdend met toepassing van door het Nederlands Normalisatie-instituut gepubliceerde uitgaven. 2003 Nederlands Normalisatie-instituut Postbus 5059, 2600 GB Delft Telefoon (015) 2 690 390, Fax (015) 2 690 190
Inhoud Voorwoord...3 1 Onderwerp en toepassingsgebied...5 2 Normatieve verwijzingen...5 3 Termen en definities...5 4 Beginsel...5 5 Analysemonsters...6 6 Reagentia...6 7 Toestellen en hulpmiddelen...6 8 Werkwijze...7 9 Berekening...9 10 Verslag...10 Bijlage A (informatief) Informatieve verwijzingen en bibliografie...11 2
Voorwoord Voor de bepaling van de diverse aspecten van het uitlooggedrag (de uitloogkarakteristieken) van vaste grond- en steenachtige materialen moet een reeks van stappen worden doorlopen, met name monsterneming, monstervoorbehandeling, bepaling van de uitloogkarakteristieken, ontsluiting en chemische analyse van de vaste stof, respectievelijk het eluaat. Per stap is/wordt één overkoepelende norm opgesteld, waarin algemene aanwijzingen worden gegeven. Hierin wordt de samenhang gegeven tussen alle onder die stap vallende normen met elk een specifiek toepassingsgebied. Voor de bepaling van de uitloogkarakteristieken moeten de algemene aanwijzingen, respectievelijk de specifieke normen waarnaar wordt verwezen, in een goede onderlinge samenhang worden gevolgd. De algemene aanwijzingen voor de keuze en de toepasbaarheid van karakteriseringsproeven zijn beschreven in Ontw. NEN 7370 1). Daarin wordt onder meer aangegeven voor welk type materialen, respectievelijk voor welke componenten de voorliggende norm kan worden gehanteerd. Ontw. NEN 7370 verwijst onder meer naar de verschillende typen uitloogproeven, waaronder een aantal kolomproeven, waarmee de voor uitloging beschikbare fractie, als functie van de verhouding tussen vloeistof en vaste stof (de LS-waarde), wordt bepaald over een traject variërend van 0,1 l per kg tot en met 10 l per kg droge stof. De LS-waarde kan aan een tijdschaal worden gerelateerd, zodat op grond van de resultaten van deze kolomproeven een oordeel kan worden gevormd over de tijdsafhankelijkheid van de uitloging van een korrelvormig materiaal onder praktijkomstandigheden. Deze norm beschrijft een vereenvoudigde procedure voor de kolomproef voor de bepaling van de cumulatieve uitloging van anorganische componenten uit vaste grond- en steenachtige materialen. Ontw. NEN 7383 bestrijkt een breed toepassingsgebied, waaronder begrepen bouwmaterialen en afvalstoffen, en is speciaal ontwikkeld voor gebruikers die alleen geïnteresseerd zijn in de cumulatieve uitloging aan het eind van de kolomproef, wanneer een LS-waarde van 10 l per kg droge stof is bereikt. De volledige procedure van de kolomproef wordt beschreven in Ontw. NEN 7373. De normen die de diverse aspecten van het uitlooggedrag beschrijven, worden gefaseerd uitgewerkt en gepubliceerd. Dit houdt onder meer in, dat bij het verschijnen van Ontw. NEN 7383 en Ontw. NEN 7370 een deel van de desbetreffende normen nog niet als ontwerp of als norm is verschenen. Gebruikers van Ontw. NEN 7383 zullen voor de ontbrekende aspecten zelf een keuze moeten doen van de te hanteren methoden. Daarbij kan overigens gebruik worden gemaakt van de in bijlage A vermelde normen en overige publicaties die in het onderhavige kader zijn gepubliceerd. De genummerde hoofdstukken zijn normatief met uitzondering van de passages die met het kopje 'OPMERKING' zijn gemarkeerd; de inleiding en de bijlagen zijn informatief. Dit normontwerp is opgesteld door normsubcommissie 390 017 02 Uitloogkarakteristieken van bouw-, rest- en afvalstoffen. Deze commissie werkt onder verantwoordelijkheid van normcommissie 390 017 Milieu-aspecten van bouw-, resten afvalstoffen. Bij het uitbrengen van dit ontwerp waren deze commissies als volgt samengesteld: Normcommissie 390 017 Milieu-aspecten van bouw-, rest- en afvalstoffen (maart 2003): H.J. Beltman (voorzitter) F.J.M. Bakker J.W. van den Berg Mw. J.M. Dorival R.T. Eikelboom G.J. de Groot M. de Groot Mw. G.H.G. Hendriksen J. Keijzer P.A. Lanser M.D.J. Oltheten J. Schreurs H.A. v.d. Sloot R. Smits - K + V Organisatie adviesbureau BV, Arnhem - Nederlands Forensisch Instituut, Rijswijk - Vliegasunie, De Bilt - Ministerie van VROM, Den Haag - Ministerie van VROM, Den Haag - Ytong Nederland BV, Gorinchem - DHV Milieu & Infrastructuur BV, Amersfoort - Stichting CROW, Ede - Royal Haskoning BV, Rotterdam - Vereniging Nederlandse Cementindustrie, Den Bosch - VOBN, Driebergen - Schreurs Milieuconsult, Weert - Energieonderzoek Centrum Nederland, Petten - Rijkswaterstaat DWW, Delft 1) In voorbereiding. 3
E. Vega E.M. van der Wal Mw. K. Willis P. Broere I. Ferro(secretaris) - CUR, Gouda - Provincie Zuid-Holland, Den Haag - VvAV, Utrecht - BRBS, Houten - Nederlands Normalisatie-instituut, Delft Normsubcommissie 390 017 02 Uitloogkarakteristieken van bouw-, rest- en afvalstoffen (maart 2003): H.A. van der Sloot (voorzitter) N. van den Berg R.T. Eikelboom C.H.J. Elzenga R.J.J. van Heijningen M. van Kampen J. Keijzer M. Keve F.J.M. Lamers E. Mulder E.W. van Ommeren J. Schreurs J. Steketee A.J. Vos R. Wismeijer I. Ferro (secretaris) - Energieonderzoek Centrum Nederland, Petten - KOAC WMD, Vught - Ministerie van VROM, Den Haag - Kiwa NV, Rijswijk - Van Heijningen Energie- en Milieuadvies, BV, Punthorst - Pelt en Hooykaas BV, Rotterdam - Royal Haskoning BV, Rotterdam - Rijkswaterstaat, Delft - KEMA. Arnhem - TNO-MEP, Apeldoorn - Technisch Centrum voor de Keramische Industrie, De Steeg - Schreurs Milieuconsult, Weert - Tauw BV, Deventer - Provincie Zeeland, Middelburg - NOVEM BV, Utrecht - Nederlands Normalisatie-instituut, Delft Commentaar op dit normontwerp is van harte welkom. Stuur dit vóór 1 oktober2003 naar het Nederlands Normalisatie-instituut NEN, Postbus 5059, 2600 GB Delft fax: 015-2690 190 milieu@nen.nl Exemplaren van dit normontwerp zijn tegen vergoeding bij NEN verkrijgbaar. 4
Uitloog-karakteristieken Bepaling van de cumulatieve uitloging van anorganische componenten uit poeder- en korrelvormige materialen met een vereenvoudigde procedure voor de kolomproef Vaste grond- en steenachtige materialen 1 Onderwerp en toepassingsgebied Dit normontwerp beschrijft een vereenvoudigde procedure voor de kolomproef voor de bepaling van de cumulatieve uitloging van anorganische componenten uit vaste grond- en steenachtige materialen, nadat een LS-waarde van 10 l per kg droge stof is bereikt. Voor een specificatie van de materialen waarmee ervaring is opgedaan met de uitvoering deze vereenvoudigde procedure voor de kolomproef wordt verwezen naar [3]. OPMERKING Voor het bepalen van het dynamisch gedrag van de uitloging van anorganische componenten uit vaste steenen grondachtige materialen als functie van de LS-waarde, variërend tussen 0,1 en 10 l per kg droge stof, wordt verwezen naar Ontw. NEN 7373. 2 Normatieve verwijzingen De volgende normatieve documenten bevatten bepalingen die, doordat ernaar wordt verwezen, tevens bepalingen van dit normontwerp zijn. NEN 1047:1967 Receptbladen voor de statistische verwerking van waarnemingen. NVN 7312:1995 Uitloogkarakteristieken van vaste grond- en steenachtige bouwmaterialen en afvalstoffen Monstervoorbehandeling Monstervoorbehandeling voor de bepaling van het uitlooggedrag en het gehalte van anorganische componenten. NEN 7360:1997 Uitloogkarakteristieken van vaste grond- en steenachtige bouwmaterialen en afvalstoffen Termen en definities. Ontw. NEN 7370 2) Vaste grond- en steenachtige materialen Uitloogkarakteristieken Algemene aanwijzingen. 3 Termen en definities Voor de definities van de in dit normontwerp gehanteerde termen wordt verwezen naar NEN 7360. 4 Beginsel De vereenvoudigde procedure voor de kolomproef heeft als doel de cumulatieve uitloging van anorganische componenten uit poeder- en korrelvormige materialen onder aërobe omstandigheden te simuleren nadat een LS-waarde is bereikt van 10 l per kg droge stof. In de kolomproef wordt het te onderzoeken materiaal in een verticaal opgestelde kolom van onder uit doorstroomd met de uitloogvloeistof (gedemineraliseerd ph-neutraal water), waarbij na doorstroming van gezette hoeveelheden uitloogvloeistof de concentraties van de uitgeloogde componenten in de bij elkaar gevoegde eluaatfracties worden gemeten. De ph-waarde van het eluaat wordt opgelegd door het materiaal zelf. Op basis van de resultaten van de kolomproef volgens deze vereenvoudigde procedure kan cumulatief de emissie (uitgeloogde hoeveelheid) van elke geanalyseerde component worden berekend. 2) In voorbereiding. 5
5 Analysemonsters Voor het uitvoeren van de kolomproef in enkelvoud is ten minste 0,5 l analysemonster nodig, waarvan het drogestofgehalte ds bekend is en waarvan ten minste 95 % (m/m) van de deeltjes kleiner is dan 4 mm. OPMERKING 1 Voor de monsterneming van vaste grond- en steenachtige materialen voor uitloogproeven zijn normen beschikbaar. Geadviseerd wordt gebruik te maken van de werkwijzen als beschreven in NEN 7300. OPMERKING 2 Indien het monster waaruit het analysemonster wordt verkregen een voorbehandeling moet ondergaan, wordt geadviseerd gebruik te maken van de werkwijzen als beschreven in NEN 7310. Het droge-stofgehalte ds van het analysemonster moet zijn bepaald aan een separaat deelmonster dat is gedroogd bij (105 ± 5) C volgens NVN 7312. 6 Reagentia De hierna genoemde reagentia moeten voor gebruik zijn gecontroleerd op goede werking en afwezigheid van storende componenten die het resultaat van de proef kunnen beïnvloeden. 6.1 Gedemineraliseerd ph-neutraal water Met een geleidbaarheid van ten hoogste 1 µs/cm. 6.2 Salpeterzuur van analytisch zuivere kwaliteit Met een concentratie c(hno3) = (1 ± 0,1) mol/l. 7 Toestellen en hulpmiddelen De hierna genoemde toestellen en hulpmiddelen moeten voor gebruik zijn gecontroleerd op goede werking en afwezigheid van storende elementen die het resultaat van de proef kunnen beïnvloeden. De onder 7.6, 7.7 en 7.8 genoemde toestellen moeten tevens zijn gekalibreerd. 7.1 Kolom Met een binnenmiddellijn van (5 ± 0,5) cm en een vulbare hoogte van ten minste vier maal de binnenmiddellijn, voorzien van afsluiters waarin filters (7.2) en (7.3) kunnen worden aangebracht. 7.2 Membraanfilters of verwisselbare in-line filters Niet eerder gebruikte membraanfilters voor de kolom (7.1) of verwisselbare in-line filters voor in de afvoerleiding van de kolom (7.1), met een poriëngrootte van 0,45 µm. 7.3 Voorfilters Voor de kolom (7.1) met een poriëngrootte tussen 1,5 µm en 8 µm. 7.4 Pomp Met een instelbare en afleesbare capaciteit tussen 0 ml/h en 50 ml/h. 7.5 Opvangflessen Afsluitbare opvangflessen van kunststof. 6
Bestelformulier Stuur naar: NEN Standards Products & Services t.a.v. afdeling Klantenservice Antwoordnummer 10214 2600 WB Delft Ja, ik bestel NEN Standards Products & Services Postbus 5059 2600 GB Delft Vlinderweg 6 2623 AX Delft T (015) 2 690 390 F (015) 2 690 271 www.nen.nl/normshop ex. NEN 7383:2003 Ontw. nl Vaste grond- en steenachtige bouw-, rest- en afvalstoffen - Uitloogkarakteristieken - Bepaling van de cumulatieve uitloging van anorganische componenten uit poeder- en korrelvormige materialen met een vereenvoudigde procedure voor de kolomproef 23.50 Wilt u deze norm in PDF-formaat? Deze bestelt u eenvoudig via www.nen.nl/normshop Gratis e-mailnieuwsbrieven Wilt u op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen op het gebied van normen, normalisatie en regelgeving? Neem dan een gratis abonnement op een van onze e-mailnieuwsbrieven. www.nen.nl/nieuwsbrieven Gegevens Bedrijf / Instelling T.a.v. O M O V E-mail Klantnummer NEN Uw ordernummer BTW nummer Postbus / Adres Postcode Plaats Telefoon Fax Factuuradres (indien dit afwijkt van bovenstaand adres) Postbus / Adres Postcode Plaats Datum Handtekening Retourneren Fax: (015) 2 690 271 E-mail: klantenservice@nen.nl Post: NEN Standards Products & Services, t.a.v. afdeling Klantenservice Antwoordnummer 10214, 2600 WB Delft (geen postzegel nodig). Voorwaarden De prijzen zijn geldig tot 31 december 2016, tenzij anders aangegeven. Alle prijzen zijn excl. btw, verzend- en handelingskosten en onder voorbehoud bij o.m. ISO- en IEC-normen. Bestelt u via de normshop een pdf, dan betaalt u geen handeling en verzendkosten. Meer informatie: telefoon (015) 2 690 391, dagelijks van 8.30 tot 17.00 uur. Wijzigingen en typefouten in teksten en prijsinformatie voorbehouden. U kunt onze algemene voorwaarden terugvinden op: www.nen.nl/leveringsvoorwaarden. Normalisatie: de wereld op één lijn. preview - 2016