Stippenkippen en kippenstippen Uit: Genetica van de kippenkleuren voor Beginners Deel 1- over de verschillende tekeningpatronen die stippen hebben Tekst: Sigrid van Dort Foto's: Sigrid van Dort, Hans Ringnalda Kippen zijn er in allerlei dessins, met strepen en stippen bijvoorbeeld. Net als gordijnen of kleren. Voor ieder interieur en voor iedere smaak is er een passende kleur kip met al of niet een leuke tekening erop. Donkergroen hok en witte kippen? Naturel houten hok met rood, oranje, bruin en glanzend groen op de kippen? Elk plaatje is te creëren in de achtertuin. Passend bij het tuinstel, de sfeer van het erf/de tuin of bij de smaak van de eigenaar/es. Het is niet voor niets dat de mens uitbreiding wilde van het assortiment gangbare kippenkleuren dat de natuur in de aanbieding had. Met een mooi gedessineerde kip heb je namelijk wat. En ook de kippendessins zijn onderhevig aan mode. Waar het precies mee begonnen is, met welk dessin, is niet te achterhalen. De oudste afbeeldingen tonen zowel zwart geloverde kippen als gezoomde kippen. Er wordt vanuit gegaan dat in den beginne de kippen gekleed gingen in jungle outfit van de ontwerper Bankiva. Al of niet door spontane nieuwe ontwerpen of het lenen van ingrediënten uit de verenpakjes van andere wilde kippensoorten, ontstonden gaandeweg steeds meer kleurtjes op de kippen. Stippen Stippen op kippen komen voor in een aantal variaties in kleur en vorm. Wat ze met elkaar gemeen hebben, is dat ze allemaal aan het eind van de veer zitten, vanaf het kippenlijf gerekend. Zonder in te gaan op wat mooi of nog mooier is, dus in willekeurige volgorde, zijn er witte kippen met zwarte of grijze stippen, gekleurde kippen met zwarte stippen en zwarte en gekleurde kippen met witte stippen, of een combinatie daarvan. Dat is het zo n beetje. Kippenstippen bestaan in twee variaties, de druppelvormige en de halve maan vormige stippen die lovers en toepen heten; dat zijn twee vormen die bij elkaar horen, en hier zijn die inwisselbaar. Toepen zijn andersvormige lovers, en ze komen voor in zwart, een verdunning van zwart (blauw, parelgrijs) en wit (witgemaakt zwart d.m.v. dominant wit).
En er zijn stippen die wat willekeuriger voorkomen en in hetzelfde maar dan andere vormen, afhankelijk van de mode, zoals v-vormig, parel- of druppelvormig of rond met een deukje als het blad van de plomp. Deze stippen heten parels en zijn altijd wit. Rechts: Zilver zwartgeloverde hen. Links onder: Zilver zwartgetoept, met wat lovers. Lovers & Parels Het is inderdaad een feestelijke outfit die geloverde en geparelde kippen aan hebben. Op het eerste gezicht, ongeacht de kleur, zijn het stippen, maar bij nadere inspectie blijkt dat toch niet helemaal zo te zijn... Links: Geel witgetoept, haan die bij de rechter hen op de volgende pagina hoort. Eerst de lovers maar eens bekijken. Wat opvalt is dat die toch wel heel netjes op elke lichaamsveer zitten. Sommige hanen hebben zwarte of witte staarten en bij weer anderen zijn het complete loverboys, ook op de staart zit een lover en de grondkleur van de staart is hetzelfde als die van het lichaam. Dit zijn meestal de wit zwarte geloverde kippen. Hoe komt er een lover op een veer, zou je je kunnen afvragen. Daarvoor zijn een aantal kleurgenen verantwoordelijk die onder één hoedje spelen. Dat hoedje heet lover en het trio genen dat samenwerkt bestaat uit een columbiaachtig gen, het patroon gen en een zwartmakend gen. Dat columbia-achtige gen
heet Db van Dark brown (donkerbruin, kuikensdonskleur van de drager van dat gen). Db doet hetzelfde als columbia, alleen ietsje anders, hou het maar op bruin-columbia ; het drukt het zwart weg van het midden van de kip en ook uit het midden van de veer. De volgende feestneus is het patroon gen, Pg is een logische afkorting. Dat gen is ook verantwoordelijk voor alle bekende zomingen. Het zorgt ervoor dat de zwarte pepering gaat klonteren en in een concentrische cirkel rond de nerf van een veer gaat zitten. De derde is Ml van Melanotisch = zwartmakend, de Zwarte Piet in de kippenkleurtjes; géén dessin zonder Ml want voor een tekening is er héél véél zwart nodig. Links: Oker witgepareld, dit heette vroeger oker witporselein. Het zwart is met één dosis dominant wit, wit gemaakt. Rechts: Geel witgetoept = goud zwartgetoept met één dosis dominant wit dat het zwart wit maakt en het goud iets lichter. e-serie (basis van de kippenkleuren) Zoals je bouillon als basis voor soep hebt, zijn de kippenkleuren gebaseerd op de e-serie. Net als verschillende soorten bouillon bestaat uit de e-serie uit verschillende bases met ieders hun specifieke 'smaak'. Letterlijk àlle standaard kleurslagen zijn gemaakt op één van de 5 e's. De e-serie is als volgt: (op volgorde van dominantie) E - Zwart ( komt van: Extended black) ER - Berken e+ - Bankiva patrijs eb - Aziatisch patrijs ewh - Tarwe Hoe komt de lover op de veer tot stand? Je neemt een kip, je doet er Pg bij, dan wordt hij/zij meerzomig, doe er Db bij en de zomingen worden dwarsstrepen of bandingen, doe er dan Ml bij en de bandingen worden naar de onder en bovenkant van de veer geduwd, wat aan de bovenkant van de veer resulteert in een zwarte lover. Dat zijn de genen die hanen met zwarte staarten geven. De samenstelling van de kip moet veranderen om hanen met getekende staarten te krijgen. De Aziatisch patrijs (eb) kippen geven hanen met zwarte staarten en bij de op Berken (ER) gebaseerde kippen hebben de hanen getekende staarten. (Zie kader: basis van de kippenkleuren). Het heeft dus feitelijk niks te maken met een gouden of zilveren ondergrond die een kip heeft, of de haan helemaal getekend is. Technisch is er geen enkel beletsel om een goud zwartgeloverde haan te maken met getekende staart. Alleen is dat nooit tot in perfectie gedaan op bijv. de Hollandse Hoenders. Bij de goud zwartgetoepten zie je het wel.
En nu de parels... de parels zijn gewoon parels. Geen feestelijke trio s van genen die samen iets moois maken. Parels zijn maar één gen. Dat ene gen is verantwoordelijk voor porselein, witgepareld, elke kleur bont en zelfs Exchequer. Al deze feestelijke witte stippen komen door het gen mo. De afkorting mo, hier tussen aanhalingen anders lijkt het een drukfout, komt van het Engelse mottled (spreek uit mottelt), wat gestippeld betekent, dus gepareld in het Nederlands als het om kippenstippen gaat. Links: Anconahaan. Zwart witgepareld met de precisie van de porseleintekening. Zwart porselein? Wat doet mo? Heel simpel: het houdt kleur (welke dan ook) tegen. Eigenlijk is mo hetzelfde als géén kleur. Als dit gen in een kip zit, ongeacht de kleur (zwart, bruin, patrijs, gepeld, rood, buff, etc), zegt dat gen tegen de veer als die begint te groeien géén kleur erin stoppen!. Het gen werkt maar kort. Als het uitgewerkt is komt er weer kleur in de veer. En zo ontstaat een witte parel. mo heeft er een handje van om te zwabberen in z n expressie (uitdrukking). De fokker bepaalt d.m.v. selectie welke expressie hij het liefste ziet. Een wilde boel? Keurige witte stippels op elke veer? Of misschien v-vormige witte stippels? Ieder z n smaak en voorkeur is mogelijk. Alleen kost het heel veel tijd om een bijna geometrische pareling te krijgen. Rechts: Houdan krielhaan. Zwartbont of zwart witgepareld? Zwartbont. Onder: Antwerpse Baardkriel hen. Zwart witgepareld of zwartbont? Zwart witgepareld. Lovering op hanenstaarten kan alleen als de kip een ER Berken basis heeft. Alleen ER staat toe dat het 'rood' of zilver uitgebreid wordt tot en met de staart. De geloverde kleurslagen waarbij de haan een zwarte staart
heeft, hebben een basis van eb - Aziatisch patrijs. Aziatisch patrijs hoeft dus niet persé meerzomig te zijn. Het is de perfecte basis voor tekeningpatronen waarbij de hen óók getekend is op de borst. Dat verschil in hanenstaarten tussen ER en eb hanen is ook zichtbaar in de pellingen en bandingen. Een Brakel heeft een ER basis en een Fries Hoen een eb basis. Rechts: Patrijsbont is Aziatisch patrijs witgepareld. Foto s hieronder: Porseleinkleur kun je maken op basis van goud zwartgeloverd met gepareld. Dat zou er zo uitzien op het Hollands Hoen. Voor de liefhebbers, het recept van een goud zwartgeloverde is: eb/eb s+/s+ Mh/Mh Pg/Pg Db/Db Ml/Ml (gemelaniseerd d.bruin-columbia patroon mahonie goud aziatisch patrijs). De nep porselein haan (onder, rechts) heeft hetzelfde recept; er is alleen gepareld mo/mo aan toegevoegd, op de computer in Photoshop. Copyright 2008 Aviculture-Europe. All rights reserved by VBC