RIJNLANDER- en SUMATRAKRIELEN bij TALLINUS BOSCHMA Tekst interview: Robert Hoornstra, aangevuld door de redactie. Foto s: Robert Hoornstra. Eindredactie Sytze de Bruine. Omdat ik als enige van de redactie in het hoge noorden woon, nam ik ditmaal de taak op mij om op interview te gaan. Daar hadden we al enige tijd iemand voor op het oog: Tallinus Boschma die in Koudum woont en onlangs de gouden speld ontving omdat hij al 50 jaar lid is van de KLN (destijds de NHDB Hoenderbond) Koudum Tallinus is dus al vijftig jaar actief in de hobby, en toch kan het zijn dat u hem eigenlijk niet kent. Nooit groots in het nieuws. Dat geldt ook voor zijn woonplaats Koudum, maar dat is toch een heel aardig plaatsje met verrassende bezienswaardigheden. Het is een dorp in de gemeente Súdwest-Fryslân in de provincie Friesland. Volgens informatie op Wikipedia is de naam Koudum waarschijnlijk afgeleid van col en widum, zodat de naam 'een hoog punt in een bos' zou kunnen betekenen. Koudum ligt inderdaad hoog en droog op een rug van keileem (een stuwwal uit de ijstijd, ±
10 meter boven NAP). En zoals in zo veel dorpen in Nederland staat er een stellingmolen (korenmolen). Rechts: Windmotor in Koudum. Foto: Udo Ockema, Wikipida Commoms CC BY 3.0 Maar in de omgeving van het dorp bevinden zich ook twee Amerikaanse windmotors, ooit ingezet voor het bemalen van de polder. Nu zijn ze niet meer als zodanig in gebruik want die taak is overgenomen door een elektrisch gemaal. Het dorp is van oudsher omringd door water en bossen; deze prachtige streek kennen wij ook als Gaasterland. In het aangrenzende natuurgebied It Fryske Gea broedt momenteel een paartje zeearenden. Zeearend. Foto: Wikipedia commons. Deze vogels, een voor ons land zeldzame soort, hebben een spanwijdte tot maar liefst 2,5 meter en voeden zich niet alleen met vis maar ook met watervogels, naar men zegt tot aan ganzen toe. De vliegende deur wordt hij hier genoemd, zo n imponerende verschijning is het. Zeearenden zijn erg gevoelig voor verstoring. Bij de minste onrust in hun broedgebied houden ze het voor gezien. Gelukkig heeft de natuurbeheerder maatregelen genomen om al te nieuwsgierige mensen te weren. [Bron: http://www.koudum.nl/] Tallinus Boschma Al op zijn 13e begon Tallinus met het houden van dieren, van allerlei soort, nuttig of gewoon voor het plezier. Zo had hij bijvoorbeeld lange tijd (melk)geiten. In 1970 begon hij met echte raskippen, Hollandse Hoen krielen; die heeft hij een jaar of vijf, zes gehad. Toen stapte hij over op Lakenvelder krielen, en wel in de blauwe kleurslag, een experiment van Ane Visser en destijds nog niet erkend, maar ze hebben die in 1980 ter erkenning gebracht met goed gevolg.
Vervolgens kwamen er via de oud-voorzitter van de kleindierenvereniging in Balk, columbia Wyandotte krielen in zijn hokken. In 1991 nam hij de Rijnlander krielen in de kleur zwart over van de heer Bolt. Vanaf de oprichting is hij lid van de speciaalclub (destijds de Rijnlanderclub, nu de N.S.D.H. - de Nederlandse Speciaalclub van Duitse Hoenders). Hij heeft in de loop der jaren de Rijnlander krielen in de kleuren wit, patrijs en blauw gehad, en ook de kleur zilverpatrijs in Nederland erkend gekregen in 2006! Nu heeft hij ze alleen nog in het zwart. Vanaf 1987 (30 jaar!) is hij ook fokker van de Sumatra kriel. Voor de fun lopen er sinds een jaar of tien ook nog een paar tarwekleurige Maleier krielen rond. Wie goed kijkt op de foto s ziet dat er ook goudfazanten zijn, en diverse vogeltjes. Het houden van en het plezier van de dieren en de sociale contacten staan voor hem boven aan in deze hobby. Ook het in stand houden van deze rassen speelt hierin mee, en ja, het wedstrijd element is toch ook wel leuk.. In 2001 begon hij met de opleiding voor pluimveekeurmeester en slaagde voor zijn eerste examen in 2002. Nu, na 14 jaar is hij A-keurmeester (bevoegd voor het keuren van alle hoenderrassen) en maakt vanaf 2016 ook deel uit van de examencommissie KLN veren.
Ras info Sumatra De Sumatra hoenders komen oorspronkelijk van de Indonesische Sunda eilanden (waar Sumatra deel van uitmaakt), maar de Sumatra kriel is rond 1930 gecreëerd in Nederland door E. Krielenstein uit Putten. Raskenmerken: Sumatra s zijn middelgrote hoenders met een fazantachtige uitstraling en zijn middelhoog gesteld. Ze hebben een middellange rug die overgaat in een rijk bevederde zadel. De staart is vol en rijk bevederd. De sikkels buigen pas na tweederde van de lengte naar beneden en mogen liefst niet slepen. De hennen hebben ook een relatief lange staart waarvan de bovenste staartstuurveren aan het eind ombuigen. Voor vechthoenders hebben Sumatra s een behoorlijk volle bevedering, maar wel strak aanliggend en zeker niet donzig. De veerschachten zijn stijf en hard. Het zwarte gevederte glanst over het gehele lichaam zeer sterk. Ze hebben een klein kopje (bekend als slangenkop) met een kleine drierijige erwtenkam. Het gezicht is zwartachtig donker purperrood, begroeid met fijne, zwarte veertjes. De kamkleur kan variëren van rood tot purperkleurig. De ogen moeten zo donker mogelijk zijn, zolang de iris en pupil nog maar te onderscheiden zijn. Kam, gezicht en ogen zijn bij de hen als regel donkerder van kleur dan bij de haan. De loopbenen zijn donker van kleur en moeten een gele zool hebben. Bij sommige lijnen komt duidelijke meersporigheid voor en bij andere soms slechts een aanzet daartoe. Meersporigheid bij hanen geniet de voorkeur. De grote Sumatra is geen zwaargewicht; een Sumatra haan weegt rond de 2 à 2,5 Kg. Een hen zo n 1,8 à 2,3 Kg. De krielen zijn prachtige miniaturen van de grote soortgenoten; ze wegen slechts 900-1000 gram (hanen) en 700-800 gram (hennen). Net als de meeste langstaarthoenders groeien Sumatra s tot in hun tweede levensjaar; iets om rekening mee te houden als je ermee naar shows wilt. Tallinus over zijn Sumatra krielen De Sumatrakrielen worden snel broeds en het zijn goede moeders. Het zijn echter wel vliegers en ze gaan op de vleugels in een (te) kleine tuin. Bij de ontwikkeling van de kuikens is dit goed te zien, want deze kuikens hebben al snel erg grote vleugels ten opzichte van de even oude kuikens van andere rassen. Moeilijk bij dit ras is de purperkleurige kop zoals die ook bij de hanen gewenst is, en natuurlijk de gele voetzolen bij de hennen; zo
gauw als de hennen gaan leggen verdwijnt deze en wordt wit; iets wat als ongewenst wordt gezien, maar bij hennen eigenlijk onvermijdelijk is. Ras info Rijnlander en Rijnlanderkriel De Rijnlander is ooit gefokt als super nutras; sterk en goed bestand tegen een koud klimaat en met een zeer goede leg. Het waren zeer populaire kippen die menige legwedstrijd wonnen. Ook nu is het nog altijd een goed legras, maar vooral een prachtig showras. Het is een hoen met een wat rechthoekige vorm, een diepe borst, lange rug, horizontale houding, niet te hoge beenstelling en een weelderige en volle bevedering. Alle kopversierselen, de (witte) oorlellen, de kinlellen en de rozekam, zijn klein. Veel oude Duitse rassen (Rijkshoenders, Elzassers, Westfaalse Doodleggers) hebben dit soort compacte rozekam, omdat deze kamvorm het minst gevoelig is voor bevriezing. De ruglengte moet niet optisch veroorzaakt worden door een te lage staartdracht; de juiste staartdracht is half hoog, in een stompe hoek. De staartbevedering is weelderig, met brede, ronde veren. Soms spreiden de hennen de staart iets te royaal, waardoor de overgang rug-staart onnodig hoekig wordt; de brede staart moet echter zijn oorsprong vinden in een brede staartaanzet. Bij dit ras tellen we wel eens 2 extra staartpennen, maar zolang dat niet storend is zal niemand daar een aanmerking over maken. Rijnlanders zijn behalve in zwart ook erkend in gezoomd blauw, wit, koekoek, patrijs en zilverpatrijs. De zwarten zijn het populairst. Ze moeten een kevergroene glans hebben, donkerbruine ogen en leiblauwe tot bijna zwarte poten, alleen de koekoekkleurigen hebben bruinrode ogen en lichtgrijze poten. De eerste Rijnlander krielen (dat was de zwarte kleurslag) werden al in 1921 op de Lipsia Schau (Leipzig) getoond, maar ze zijn pas na 1950 echt in de belangstelling gekomen. Behalve het formaat zijn ze in alles gelijk aan de groten, al zijn de krielhanen toch helaas af en toe wat kort van rug, dragen de staart te hoog of de vleugels te laag. Bij de krielhennen zien we soms te royale staartspreiding en te weinig borstdiepte. De krielen zijn erkend in dezelfde kleurslagen als de groten. Tallinus over zijn Rijnlanderkrielen De Rijnlanderkriel is in de omgang veel rustiger. Dit komt ook tot zijn recht tijdens de tentoonstellingen; deze krielen tonen zich over het algemeen beter dan de Sumatra. Tijdens het keuren moet je eigenlijk een paar kooien verder kijken om de juiste staartdracht te kunnen zien om zo de dieren op de juiste waarde te kunnen beoordelen. Een bijzondere eigenschap is dat de hennen van dit ras vrijwel nooit broeds worden; althans, bij hem zijn ze nog nooit broeds geworden.
Verzorging De verzorging is goed en doeltreffend. Op de bodem ligt een mooie dikke laag houtvezel. Voer komt bij de firma De Heus vandaan z.g. Besterfood via een lokale voerleverancier. Hokken worden op een ouderwetse maar doeltreffende manier gespoten met spiritus en groene zeep tegen de bloedluizen. Eventuele coccidiose wordt scherp in de gaten gehouden en zo nodig bestreden. Om overlast van kraaiende hanen voor de buren wat af te remmen wordt er niet in de vroege ochtenduren bijgelicht, maar in de avond. Tot nu toe met groot succes. De hokken bestaan uit 4 rennen met elk een eigen nachtverblijf. De deuren kunnen aan de voorkant open, zodat er bij zomerse warmte voldoende ventilatie is. Ook voor kuikens is er ruimte, maar die worden eerst op zolder in een bak opgefokt. Pas na een paar weken komen ze in hun verblijf in het buitenhok. Voor de hanen zijn een paar aparte hokken gemaakt. Fokken Bij de Rijnlander krielen wordt haan oud op de jonge hennen gezet en ook wel met een jonge haan op de oude hennen. Bij de Sumatrakrielen fokt hij alleen met een oude haan op de jonge hennen. Elke foktoom bestaat uit een haan en 2 of 3 hennen. Alle jaren is er op deze manier gefokt; verdere administratie wordt niet bijgehouden. Speciale hennen- en hanen fok is niet nodig in deze beide kleurslagen/rassen. Door elkaar genomen worden er elk jaar zo n 60 kuikens opgefokt. Er wordt gebroed in een grote (houten) machine. De laatste dagen worden de eieren echter overgelegd naar een kleinere uitkomstmachine die geheel van kunststof is en heel makkelijk kan worden schoongemaakt onder de kraan. Kuikens die pas uit het ei gekomen zijn produceren heel veel stof en op deze manier blijft de grote machine stofvrij.
Na het selecteren van de jonge hanen en hennen vinden de meeste overtollige dieren hun weg bij liefhebbers in de omgeving en een enkele keer gaat er een haan in de pan. Moeilijk bij de Sumatrakrielen blijft de kam; bij de jonge hennen is het moeilijk te zien of ze een goede 3-rijige kam hebben. Punt van aandacht is ook de brede veer welke gewenst is; door de lange veren is dit extra moeilijk. Naar de tentoonstelling We zeiden het al in het begin, Tallinus is 50 jaar lid van de KLN, maar hij is ook al even lang lid van de Kleindiervereniging P.K.V. Balk en Omstreken. Deze vereniging organiseert de Gaasterlandshow, waar Tallinus voorzitter van is. Ook afgelopen jaar is deze weer in de herfstvakantie gehouden, nog voordat de ellende met de vogelgriep begon en er geen pluimvee meer geshowd mocht worden. Gemiddeld zijn er zo n 800 dieren op deze show. Zijn hele familie is deze dagen actief om de show tot een succes te maken. Ook de alom bekende Hanenkraai wedstrijd aldaar is onder leiding van Tallinus. Natuurlijk zendt hij hier ook zijn eigen dieren in. Gelukkig hoeven zijn zwarte krielen niet of nauwelijks gewassen te worden voor de show, zeker niet als je de hokken goed schoon houdt. Dat scheelt weer in deze drukke tijd. Dan volstaat het schoonmaken van de poten, de bevedering eventueel wat opwrijven met een zachte doek voor extra glans, en wat vet op de kam zodat de kleur wat roder toont. Verder gaat hij naar de Noordshow en de Waterpoortshow in Sneek. De mooiste prijs die hij heeft gewonnen is voor hem vooral een opmerking op de keurkaart: op een show behaalde hij met twee krielen een U/97 waarbij op de kaart stond dat de eerste U nog iets beter was dan de tweede U De teller staat op dit moment op maar liefst 14 keer het predicaat U! Behalve zijn 50-jarig lidmaatschap van de KLN en de P.K.V. Balk en Omstreken is hij ook lid van de N.S.D.H. (de Nederlandse Speciaalclub van Duitse Hoenders; vroeger: de Rijnlanderclub), waar hij ook bestuurslid is, en van de Vechthoenderfokkersvereniging Nederland; niet alleen vanwege de Maleiers, maar ook de Sumatra s zijn vechthoenders.
Rechts: Winnende Rijnlander krielhaan van Tallinus op de Gaasterland show 2014. Onder: Winnende Rijnlander krielhen van Tallinus op de show van PKV Door Vriendschap Sterk in 2013. Met dank aan PKV-DVS. Tot slot vertelt Tallinus nog dat de jaarlijkse Jongdierendag van P.K.V. Balk en Omstreken kon blijven bestaan na het samengaan van 5 verenigingen uit de regio, zodat ze nu een leuke keurdag hebben met rond de 420 dieren. Hij hoopt dat meer verenigingen dat eens willen overdenken. Door samenwerking van verenigingen en organisaties kunnen we hopelijk nog lang blijven genieten van onze mooie hobby. Ook hoopt hij dat we een weg weten te vinden om de jeugd te kunnen stimuleren om mee te doen. Bedankt voor je tijd en de gastvrijheid, Tallinus! Copyright 2017 All rights reserved by the Aviculture-Europe Foundation. Dit is een publicatie uit het online tijdschrift www.aviculture-europe.nl Nederlandse uitgave ISSN: 1871-6865 U mag deze tekst / foto s niet kopiëren, distribueren, zenden of publiceren zonder schriftelijke toestemming.