Belgische vluchtelingen de rol van Westlandse gemeenten (geschreven door Arnold vd Heijden) Inleiding Op 4 augustus 1914 viel Duitsland België binnen, zonder formele oorlogsverklaring. Omdat Nederland neutraal bleef, kwamen van de eerste dag al vluchtelingen richting Nederland, onder andere 52 Belgische soldaten (1). Op 10 oktober 1914 viel en toen vluchtten naar schatting 40.000 soldaten en 1 miljoen burgers naar Nederland [Nederland telde toen zelf ruim 6 miljoen inwoners!]. Nederland moest als neutraal land volgens de Vredesconferentie van 18 oktober 1907 de militairen interneren. Hiertoe werden de militairen ondergebracht in diverse kazernes, zoals in Amersfoort, Harderwijk, Groningen, Oldebroek. Burgervluchtelingen werden ondergebracht op verschillende locaties. Hiervoor werden kampen ingericht, die bestonden uit tenten, barakken met woon- en slaapvertrekken. Het eerste kamp was Vluchtoord Nunspeet, daarna volgden Ede, Amersfoort, Bergen op Zoom, Roosendaal, Tilburg, Hontenisse, Baarle-Nassau, Amsterdam, Scheveningen, Oldebroek en Veenhuizen (1). In principe werden de vluchtelingen ondergebracht in de verschillende provincies. In de Nieuwe Westlandsche Courant van 17 oktober 1914 (2) stond vermeld dat 280.000 vluchtelingen als volgt werden opgenomen: 10.000 voor iedere provincie en wel voor Groningen, Friesland, Overijssel, Utrecht en Gelderland 40.000 in Noord-Holland 20.000 in Zuid-Holland; uitgezonderd Rotterdam 75.000 in Zeeland 75.000 in Bergen op Zoom, Roosendaal en de rest van Brabant Vanaf ging de Belgische regering met Duitsland onderhandelen over de terugkeer van burgers. De meeste burgers konden vanaf november 1914 alweer naar huis. In mei 1915 waren er nog 105.000 burgervluchtelingen in Nederland en dat aantal bleef de rest van de oorlog constant (4). Wat deden de Westlandse gemeenten in deze situatie? Overzicht over de inbreng van de Westlandse gemeenten Opvang De vluchtelingen werden ondergebracht bij particulieren en in grote gebouwen [loodsen, kerken, ziekenhuizen, gestichten, verenigingsgebouwen, scholen, etc.] voor slapen en eten. Ook werden er tentenkampen ingericht (4). Veelal werd er een comité gevormd dat hulp bood bij huisvesting, verzorgen van maaltijden, etc. In de loop der tijd werden er concerten en muziekuitvoeringen gegevens, evenals sportevenementen om zo de mensen afleiding te geven. In veel gevallen waren er mensen die hun familieleden waren kwijt geraakt in de chaos. Ook hier was hulp nodig om dit uit te zoeken. Op last van de regering moesten prostituées naar Nunspeet worden gestuurd; als de dames van lichte zeden niet mee wilden werken, werden ze gedwongen om te gaan. Militairen werden ontwapend en in kazernes ondergebracht.
Een overzicht over de opvang van de vluchtelingen in Nederland is te vinden in een aantal artikelen/boeken (4, 9, 10). Na de eerste grote golf van vluchtelingen boden zich later andere vluchtelingen aan. Ze kwamen niet wegens vernieling van hun woningen of wegens vrees voor levensgevaar maar vanwege het feit dat ze in Belgie geen werk konden vinden (11). Voor de registratie van de Belgische vluchtelingen werd een speciaal formulier ontwikkeld (zie voorbeeld in bijlage 3) Naaldwijk Op 10 oktober 1914 komen 200 Belgische vluchtelingen met de trein naar Naaldwijk (3). Een dag later vertrekken weer 46 vluchtelingen: er is geen informatie waarheen [mogelijk naar Nunspeet, omdat later vele gezinnen eerst naar Nunspeet gingen en daarna naar Engeland (Nunspeet was het eerste opvangkamp)]. Er zijn afzonderlijke brieven met namen van vluchtelingen en ook een wat uitgebreidere lijst met gegevens (3). Alle informatie is samengevat in bijlage 1 [gegevens met? geven aan dat het handschrift moeilijk te lezen is], waarbij we in totaal op 110 personen uitkomen, waarvan 9 personen de Nederlandse nationaliteit hebben en er 2 kinderen later in Naaldwijk zijn geboren. In een document van de provincie Zuid - Holland [niet gedateerd] staat vermeld dat er 109 personen [32 mannen, 33 vrouwen en 44 kinderen] gehuisvest waren in Naaldwijk [dit klopt dus met de gegevens in bijlage 1]. De eerste opvang werd gevonden in het keurig nieuwe gebouw van de R.K. Vereeniging (6). Enkele gezinnen kregen huisvesting bij particulieren zoals in de Kerkstraat nr. 7 en 14. Eind 1914 vertrekken meerdere vluchtelingen naar onder andere [12 november 1914, 57 vluchtelingen (11); 15 december 1914, 7 vluchtelingen], Engeland [15 december 1914, 13 personen] en Nunspeet [22 december 1914, 16 vluchtelingen]. Op 27 november ging een 8-tal vluchtelingen richting, maar aan de grens werden ze terug gestuurd (13). In maart 1915 gingen 10 vluchtelingen naar. De laatste alhier verblijvende vluchtelingen [14 personen] gingen in mei 1915 naar. Voor zover bekend hebben zich dus geen vluchtelingen permanent in Naaldwijk gevestigd. Dhr. F. Taeijmans had eerst een bedankbriefje in de krant geplaatst (11) toen hij naar ging en hij gaf later aan hoe de toestand was ervaren in België (13): de toestand van de woning was goed, maar omdat er geen werk was, waren ze aangewezen op liefdadigheidsinstellingen. s-gravenzande In eerste instantie werden er 50 vluchtelingen opgevangen in pakloodsen van de groenteveiling (2). In november werd het te koud om hier te slapen, gelukkig bood J. de Geus een schuur aan voor de vluchtelingen (12). Enkele dames vormden een comité bestaande uit: v. Arkel, Lambers, v.d. Bijtel, Bouman, Ten Cate, v. Minnen, v. Nierop en de Vries. In het archief van het gemeentebestuur van 's-gravenzande (5) bevindt zich een lijst waarin staat vermeld dat er aan 82 vluchtelingen [17 mannen, 21 vrouwen en 44 kinderen] huisvesting werd verleend. De gegevens van in totaal 92 personen staan vermeld in bijlage 2. In tegenstelling tot de gegevens van Naaldwijk staan hier soms de gegevens van de kinderen en andere personen, die mede werden gehuisvest, niet volledig en/of nauwkeurig vermeld. Dit blijkt ook uit de gegevens van de familie Heuvelmans, zie bijlage 2. Er zijn 2 lijsten voor het gezin, waarbij de data (geboorte, aankomst, etc.) soms verschillend zijn.
Loosduinen In de grote villa Leyenburg aan de Leyweg werden 120 vluchtelingen opgevangen (2). Vluchtelingen werden ook ondergebracht in het gesticht Oud Rosenburg, de Ger. Kerk en het Rotterdams kinderziekenhuis (8). Op 7 november 1914 ging een 50-tal vluchtelingen naar terug (11). Op zaterdag 17 oktober 1914 werden 5100 (!) Belgische militairen vanuit Ockenburg op de trein begeleid naar Gaasterland (7). In Westlandse kranten werd ook het kleine Maasland genoemd. Maasland Er werden in Maasland 62 vluchtelingen [16 mannen, 27 vrouwen en 19 kinderen] opgevangen in de Oude Ger. School in de Doelstraat om te slapen en in het pakhuis van C. Moerman voor het eten (6). Kosten van de huisvesting Door de grote aantallen van vluchtelingen is het kostenaspect erg belangrijk. Het ministerie van binnenlandse zaken gaf in oktober 1914 aan dat er voor bij particulieren ondergebrachte vluchtelingen de volgende bedragen moeten gelden: Fl 0.30 a 0.35 per volwassene per persoon per dag; voor kinderen [onder 12 jaar] zijn de waarden Fl 0.15 a 0.20. In de archieven van Naaldwijk (3) zijn staten te vinden waarin de declaraties aan het ministerie van binnenlandse zaken werden gedaan [ook de bonnetjes werden tot nu toe bewaard!]. De eerste declaratie van Fl 646,85 over december werd afgekeurd omdat er ook bedragen van oktober en november bij zaten. De gecorrigeerde waarde werd later Fl 599,09. In de loop der tijd namen de bedragen sterk af: januari Fl 204,30 februari Fl 104,47 maart Fl 64,37 april Fl 10,55
Ook werd er geld ingezameld, enkele bedragen van Westlandse gemeenten (7,8) zijn: Monster Fl 98,47 Naaldwijk Fl 1669,40 Maasdijk Fl 250,80 Honselersdijk Fl 468,55 's-gravenzande Fl 190 (11) De Amerikaanse gezant Dr. van Dyke heeft van het Rode Kruis in Amerika Fl 25.000 ontvangen ter ondersteuning van de vluchtelingen (11). Bronvermelding 1.http://nl.Wikipedia.org/wiki/Belgische_vluchtelingen_in_Nederland_tijdens_de_Eerste_Wereldoorlog. 2. Nieuwe Westlandsche Courant 17 oktober 1914, 26e jaargang no. 84. 3. Archief van het Gemeentebestuur van Naaldwijk; inventarisnrs. 1419 en 1420; bevindt zich in het Historisch Archief Westland te Naaldwijk, standplaats 5.7.7 4. Menno Bos, Historisch Nieuwsblad, artikel 6984. De opvang van Belgische vluchtelingen in de oorlog. 5. Archief van het Gemeentebestuur van 's-gravenzande; inventarisnr. 92; bevindt zich in het Historisch Archief Westland te Naaldwijk; standplaats 14.11.4 6. De Westlandsche Courant; 17 october 1914, No. 84 7. De Westlandsche Courant, 21 october 1914, No. 85 8. De Nieuwe Westlandsche Courant, 17 october 1914. 9. Evelyn de Roodt. Oorlogsgasten, Vluchtelingen en krijgsgevangenen in Nederland tijdens de Eerste Wereldoorlog (Zaltbommel 2000). 10. Geert Laporte. Belgische geinterneerden in Nederland gedurende de Eerste Wereldoorlog 1914-1918. Onderzoek naar de levensomstandigheden en de politieke stromingen in de kampen. Rijksuniversiteit Gent 1980-1981. (licentiaatsverhandeling). 11. De Westlandsche Courant, 14 november 1914. 12. De Westlandsche Courant; 21 november 1914 13. De Westlandsche Courant; 2 december 1914. De tot dusver enige gevonden foto van een Belgische vluchteling in het Westland. Frans Jozef de Voeght (geb. 21 aug 1889 in Lier) kwam op 10 oktober 1914 als vluchteling aan in s-gravenzande. (foto Frans de Voeght)
Bijlage 1 Overzicht van de Belgische vluchtelingen, die in Naaldwijk gehuisvest werden. Achternaam Voornaam Geb. datum Geb. plaats Relatie Beroep Woonplaats Opmerkingen Loopmans Josephus 07-08-1881 Hoofd Diamantslijper Wilsele bij Vertrokken Leuven naar 12-11-1914 Cantens Rosalia Joanna 26-04-1884 Vrouw -- Maria Loopmans Joannes Baptista Zoon Carolus Petrus Maria Julia Dochter Carolina Francisca Armand Joanna Cantens Julius 04-12-1888 Hoofd Werkman Gem. reinigings dienst Lenaerts Theresia Maria Carolina Bontemantel straat 18 12-11-1914 03-04-1884 Deurne Vrouw Iidem Cantens Jeanette 1878 Zus Stoffel Ludovicus 04-01-1882 Hoofd Beambte Reiniginsdienst Kronenburg straat 44 15-03-1915 via Rotterdam naar Malfait Anna Maria 24-06-1883 Vrouw Ziekenhuis opname Westeinde Den Haag De Bie Paulina 27-04-1858 Moeder Bontemantel straat 19 Stoffel Paulina 27-05-1901 Dochter Kronenburg straat 44 Dominicus 21-02-1903 Zoon Antoon 15-11-1910 15-03-1915 Anna Maria 13-10-1913 Dochter 11-02-1914 overleden Taeijmans Ferdinandus 06-01-1883 Borgerhout Hoofd Diamantslijper Borgerhout Vertrokken 12-11-1914 Wouters Leontina Maria 18-03-1882 Vrouw Jacoba Strooband Maria Joanna 12-09-1857 Schoon Vertrokken moeder 22-12-1914 Taeijmans Joanna Eugenia 29-03-1908 Dochter Vertrokken 12-11-1914 Elisa Philomena 28-03-1910 Wouters Maria Francisca 13-01-1893 Schoonzuster Vertrokken 22-12-1914 Henricus Eduardus 22-08-1897 Schoon broeder Geerts Michael Adrianus 11-08-1884 Hoofd Beambte Reinigingsdienst Bontemantel straat 6 Malfait Constantia 10-07-1886 Vrouw 22-12-1914 naar Nunspeet 15-03-1915 naar
Geerts Theresia 04-03-1906 Dochter Maria Louisa 14-01-1914 Janssen Frans 20-04-1847 Weelde Hoofd Dokwerker 22-12-1914 Muntstraat naar Nunspeet Kenis Maria Barbara 16-10-1850 Peer Vrouw Augustus Constantinus 02-12-1854 Hoofd Begrafenis bedienaar Rosierstraat Luypaers Josephina 16-10-1873 Deurne Vrouw 17-12-1914 naar De Wijs Pieter George 03-06-1872 Goes Hoofd Magazijnknecht Borgerhout Vooruitzicht straat 1 Rijk Jacomina 21-11-1871 Ovezande Vrouw De Wijs Pieter 01-02-1897 Zoon Leonardus 31-07-1898 Elizabeth 26-06-1901 Dochter Jacobus 18-03-1903 Zoon Jobina 02-08-1907 Dochter Johanna 21-12-1908 Pieternella Maria Geertruida 31-01-1900 Nederlandse nationaliteit Op 19-11-1914 hier gevestigd Deherdt Michael 04-11-1869 Hoofd Metaal bewerker Bontemantel straat 18 Ressaun Catharina 06-06-1872 Vrouw Deherdt Johanna Theodora 20-01-1892 Dochter 12-11-1914 naar Ludovicus 07-02-1897 Zoon 21-12-1914 Franciscus 21-05-1898 17-12-1914 Emilius Franciscus Juni 12(?) Kleinzoon Zoon van Johanna Theodora; 12-11-1914 Bastiaensens Joannes 06-02-1866 Hoofd Koffermaker Borgenhout Zegenpraal straat 23 Lauwers Joanna 16-02-1866 Vrouw Vertrokken 12-11-1914 Pays Maria Theresia 31-05-1842 Schoonmoeder Oude Vaart plaats 21 Bastiaensens Josephus 23-02-1887 Zoon Vertrokken 21-12-1914 Gaspard 27-05-1897 Vertrokken 12-11-1914 Franciscus 24-05-1900 Marien Alphonsus 09-03-1860 Berlaer Hoofd Landbouwer Berlaer Vertrokken Katerstr. 4 12-11-1914 Paulina 06-03-1893 Dochter Philomena Joanna 31-05-1896 Elisabeth Maria Sidonia 18-07-1900 Augustinus Philemendus 27-02-1904 Zoon
Josephus 07-08-1912 Kleinzoon Zoon van Paulina Van Laer Josephus 1850 Putten Hoofd Dokwerker Frans de Cort straat 37 Rotto Anna Maria 1855 Vrouw Van Laer Jacobus 06-10-1900 Kleinzoon 17-12-1914 naar Ottelohé Henricus 29-06-1886 Antwerepn Hoofd Diamantslijper Frans de Cort straat 37 Van Laer Theresia Andrea 04-07-1888 Vrouw Ottelohé Franciscus Henricus Maria 07-08-1909 Borgerhout Zoon 22 mei naar Nunspeet; 15-12-1914 naar Engeland Van Laer Jan 16-05-1891 Hoofd Schilder Frans de Cort straat 37 Mortelmans Mardeline 15-12-1891 Vrouw ook Marcheline Van Laer Franciscus 02-05-1911 Zoon 22 mei naar Nunspeet; 15-12-1914 naar Engeland Claessens Van Laer Josephus Jacobus Antonius Adolphina Catharina 04-11-1878 Hoofd Besteller (spoor) Frans de Cort straat 37 21-05-1895 Vrouw 17-12-1914 naar Vaes (?) Jan 15-12-1880 Borgerhout Hoofd Dokwerker Borgenhout Roosendaal straat 56 21-11-1914 Lenders Maria Philomena 25-03-1879 Vrouw, (Wed.?) D.J. Arnold Arnold Eliza Francisca 18-07-1903 Dochter van Maria Philomena Lenders Josephus Maria Joannes Franciscus Joannes Theresi 26-06-1902 Zoon van Maria Philomena 05-09-1911 Somers Andreas 14-08-1888 Hoofd Bankwerker 12-11-1914 Oudevaartpl. 21 Van der Maria 15-11-1889 Vrouw Bulcke Somers Maria Theresia 21-02-1889 Zuster Somers Gaspard 07-02-1911 Zoon Watjou Joannes Baptista 31-10-1881 Hoofd Stadsreiniger 14 mei 1915 naar Lange Ridder straat 32 Dupont Theresia Francisca 04-11-1884 Vrouw ook Francisca Watjou Johanna Baptista 15-12-1902 Dochter Alberdina Dijnphera ook Dynphira Wilhelmina Louisa 07-10-1904 26-12-1914 Naaldwijk Geen volgnummer
Thijs Maria Ludovica 14-02-1857 Hoofd Lange Ridder straat 32 Dupont Josephina Johanna 17-08-1887 Beh. dochter Fabriek werkster Gehuwd met Cesar Cornu ; 14 mei naar Wed. P.J.L. Eeckels Hendrik Jacobus 03-12-1914 Naaldwijk Kleinzoon Geen volgnummer Eeckels Maria Alphomina 25-07-1909 Dochter van Dupont Joanna 25-11-1911 Malfait Jacobus 08-11-1890 Hoofd Stadsreiniger Lange Ridder straat 36 Dupont Maria 13-06-1895 Vrouw Malfait Josephina 03-02-1912 Dochter 22 december naar Nunspeet; terug Naaldwijk 14 mei naar Cesar 29-07-1913 Zoon Overleden te Amsterdam (?) Lauwers Franciscus 22-12-1863 Hoofd Dokwerker Bontemantel straat 11 18-05-1889 Zoon Diamantslijper Elisabeth 27-04-1891 Dochter Werkster Maria Theresia 09-08-1893 Maria 07-07-1895 Carolus 03-02-1900 Zoon Joanna 12-05-1903 Dochter 12 november Franciscus 08-04-1913 Kleinzoon Zoon van Elisabeth Frans 16-06-1914 Zoon van Maria Theresia Roggemans (?) Maria 26-01-1895 Geen relatie vermeld; mogelijk moeder Rozenstraat 11 12 november Joannes 23-03-1914, mogelijk zoon Van der Bulcke Gaspar 02-01-1868 Hoofd?? Oudevoorpl. 21 (?) Lauwers Maria Theodora 27-02-1868 Geen relatie vermeld ; mogelijk vrouw 12 november Van der Bulcke Elisa 02-05-1905 Antwerepen Geen relatie vermeld; mogelijk kind van Gaspar v d Bulcke Oudevoorpl 21 (?) Ludovicus 06-12-1900 Johannes Franciscus 05-06-1893 12 november Bastiaensens (?) Henricus 1897 Geen gegevens Geen gegevens Geen gegevens
Bijlage 2 Overzicht van de Belgische vluchtelingen, die in s-gravenzande gehuisvest werden. Achternaam Voornaam Geb. datum Geb. plaats Relatie Beroep Woonplaats Opmerkingen Dilens Frans 15-04-1886 Lier ongehuwd Koopman Karthuizer 13-10-1914 straat 86 aangekomen Lier Verblijf: Kamp De Voeght Frans Jozef 21-08-1889 Lier ongehuwd slager Lier 10 Oktober aangekomen; woont wijk A 365 Bij P. Luit (?) Moeder Ellemna is in vluchtelingen kamp te Nunspeet De Voeght Frans Joseph; neef van Frans en Constant Blokhuizen 28-03-1889 Lier ongehuwd Metselaars knecht Karthuizer straat 30 Lier Van Eijck Jacques 31-07-1871 Lier Hoofd metselaar Gele Broeder straat 17 Lier Van Eijck - Jeanette 31-01-1871 Lier Vrouw 13 oktober aangekomen; woont in bij oom en tanta met 3 zonen, waarvan 2 hier zijn; Verblijf: Kamp Kamp; 13 oktober 1914 aangekomen Roijbergs Maria 1897 dochter ; in s-graven hage kwijt geraakt nu in Naaldwijk Jeanette 15-05-1901 Francois 18-05-1905 zoon Johan 12-06-1909 idem George 13-03-1914 idem Blockhuizen Frans neef van Frans de Voeght Constant idem 22nov (?) 1891 Lier ongehuwd borstelmaker Karthuizer straat 30 Lier 24-06-1896 ongehuwd Kleermakers knecht 13 oktober gekomen in Kamp met broer Constan 9 okt ouders kwijt geraakt in Den Haagt Samen met zijn broer Frans hier; aantekening Hendriks Gemaris 09-09-1897 Lier ongehuwd Kleermakers knecht Karthuizer straat 20 Lier Vader: Joseph en moeder: Johanna Blokhuizen in Nunspeet; hij is aangekomen omstreeks 15-11-14 werkt in Kamp bij A.A. Noord Lambrechts Franciscus 19-10-1859 Gehuwd met Maria van Leemputter (?) Stoelengarneerder Pachtstr. 9 9 mei 1915 aangekomen; 14 mei 1915 ; vrouw in. verblijf A 60; fam Heuvelmans
Bijltjes Willem 30-01-1884 Ongehuwd zie opmerkingen Cornelis Marie 05-05-1885 Ongehuwd, zie opmerkingen Cornelis Adolphus 08-01-1905 Kind van Marie Joseph 08-05-1909 Werkman stadsreinigings dienst Prekersstr. 49 12-10-1914 aangekomen; bewijs van onvermogen om te trouwen jan 15 met Marie Cornelis zonder Bewijs van onvermogen om te trouwen met Willem Bijltjes; jan 1915 Schrouwen Gremmarus 17-10-1878 Berchem Hoofd metselaar Prekersstr.32 12-10-1914 aangekomen Bijltjes Maria 15-06-1879 Vrouw Schrouwen Joanna 04-09-1898 Dochter ongehuwd moeder Cornelius 23-02-1900 Zoon Theresia 05-05-1903 Dochter Antonius 26-06-1907 Zoon Willem 28-01-1911 Maria 29-09-1914 Onecht kind van Joanna Schrouwen vader is Cornelius de Jong; zie hier onder De Jong Cornelius 19-10-1893 a.s. man van Joanna Schrouwen; vader van Maria Schrouwen Zeeman St. Aldegondiskaai 48 Bewijs van onvermogen voor te trouwen met Joanna Schrouwen jan 1915 Cleijman Maria Theresia 09-02-1893 ongehuwd werkvrouw Koolkade 7 09-05-1915 aangekomen; 14 mei 1915 Verblijf A 60; fam Heuvelmans ouders in Clauwens Judocus 05-01-1869 Gehuwd met Paulina Hendricks Stoelengarneerder Bugaerdestr. (?) 34; mogelijk Bogaerdestr. 9 mei 1915 aangekomen 14 mei 1915 ; vrouw in Engeland verblijf A 60 Fam. Heuvelmans Armirotto Josephus 24-07-1877 Hoofd dokwerker Zwanengang 14 Interwoel Florentia 14-10-1876 Vrouw Armirotto Cornelia 19-04-1897 dochter Joannes 07-08-1902 zoon Franciscus 31-08-1907 Isabella 30-07-1909 dochter Philip 14-09-1913 zoon 12-10-1914 verblijf: Kamp Van Asten Maria Christina 08-05-1889 Gestel N-Brabant Ongehuwd as moeder dienstbode Zomerstr. 13 13 oktober 1914
Armirotto Joannes 06-06-1889 ongehuwd sigarenmaker Schipstr. (?) 7 12-10-1914 aangekomen 16-12-1914 naar Engeland Is hier met zijn moeder Maria Driessens (?) onbekend waar de vader is; verblijf: kamp Heuvelmans NB dubbele papieren die soms iets andere data bevatten!! Franciscus 21-04-1874 Hoofd koopman Kaasstraat 9 19-11-1914; ook 15-11-1914 Wijk A No 75 Moeder in Slegers Joanna 24-04-1875 Vrouw 8 oktober 1914 Ook Heuvelmans Adrianus Maria Franciscus 04-02-1908 Zoon ; Josephine 29-12-1902 Dochter Josephus Joanna Maria Ludovica 25-04-1901 Ook Julia Theresia Henricus 23-04-1901 04-01-1900 Ook 01-01-1900 Joanna 18-05-1897 Barbara Maria Francisca Jan Franciscus Maria 04-02-1910 03-01-1913 Ook 03-02-1913 De Jong Cornelius Daniel 19-10-1893 Ongehuwd leeft in concubinaat met Johanna Schrouwen Zoon zeeman St Aldegondis kaai 48 Heeft een kind: Maria Schrouwen zie aldaar 15 oktober 1914 Moeremans Maria Catharina 20-09-1847 Borgerhout Weduwe Callaey Callaey Adrien Corneille 17-09-1874 Brussel Hoofd zoon van Maria Catharina Moeremans Slegers Marie 15-11-1878 Vrouw van Adrien Callaey Henrica Philomena Ludovica Joanna Maria Catharina Bagijnen straat 62 zeeman verblijf: A 425 Mej. M. Varekamp 09-08-1902 Corneille dochter Verblijf A426 R Varekamp 24-10-1904 verblijf: A 373 J v. Deventer Lodewijk Joannus Adrianus Adrianus Cornelis Alphonse 10-06-1909 zoon 19-09-1910
Comijn Pieter 21-12-1885 Mechelen Hoofd beeldhouwer Schutewei 12 Mechelen Inthouedt Joanna 02-07-1884 vrouw idem Comijn Rosalia 26-03-1908 dochter Joanna 29-04-1910 Andreas 19-nov (?) 1912 zoon 13 oktober 1914 Vertrokken 14 oktober 1914 naar s-gravenhage adres: Varkensmarkt 17 Bruin Elizabeth 1854 Weduwe van Ch. Verstappen Verstappen Louise 14-01-1894 Ongehuwd moeder dochter van Elizabeth Bruin Elisa 26-02-1914 Dochter van Louise St Rochusstr 29 Totté Michael 17-10-1884 Verstappen Hoofd havenwerker St. Rochusstr. 11 Verstappen Elisabeth 12-12-1885 Vrouw Elisabeth 10-12-1903 dochter Josepha Gabriella Jacoba 21-05-1907 Joanna Jacoba 29-01-1909 Woont met haar moeder Woont met haar moeder en oma Woont met schoonmoeder Bruin en schoonzus; 16-12-1914 met gezin Armirotto Barbara 28-06-1879 Gehuwd met Nicolaas Pad; die verloren raakte Fabriekarbeidster Zwanengang 10 Pad Jan 25-11-1905 zoon Gilliam 26-11-1904 : Vertrokken met kinderen; geen verdere gegevens Bijltjes Theresia 02-01-1888 Gehuwd met Emilius Josephus Watjou wasvrouw Prekersstr. 59 Watjou Jozef Corneel 20-02-1909 zoon Willem 20-08-1912 Man waarschijnlijk in Ostende Ousdeij Gabrielle 26-02-1875 Rijssel Gehuwd met Carolus van der Bulcke Van der Bulcke winkelierster Zomerstraat 13 Ludovica 01-02-1896 ongehuwd Man nog in Antwerepen 13 oktober 1914 Driessens Maria 09-10-1856 Vrouw. Gehuwd met Joannis Armirotto Schipstraat 7 Verblijf: kamp Het is niet bekend
waar haar man is Armirotto Joannes Circa 1889 zoon Bijltjes Willem 30-01-1884 Ongehuwd leeft in concubinaat met Maria Cornelis Cornelis Maria 05-05-1885 Ongehuwd; leeft in concubinaat met Willem Bijltjes; heeft 2 kinderen Adolphus 05-03-1904 zoon Voerman in stadsdienst Prekerstraat 49 13 oktober 1914 Verblijf: Kamp Joseph Juli 1909 Heijninck Eduardus 26-11-1880 Hoofd dokwerker St Rochusstr. 35 wijk 4 De Laet Theresia 07-03-1881 Vrouw Heijninck Henricus Joannes 21-07-1907 zoon Jan Maria 29-08-1908 Eduard Janna Amanda 07-12-1911 dochter Verblijf: Kamp Hier nog 1 kind geboren; geen gegevens bekend Van Dijck Cornelius 21-09-1880 Hoofd Havenwerker Schipstr. 7 Armirotto Isabella 22-06-1881 Vrouw Van Dijck Maria Theresia 26-04-1900 dochter Joanna Maria 20-07-1904 Verblijf: Kamp Verhulst Constant Louis 29-12-1882 ongehuwd dokwerker Rozenstraat 20 Verpleegd in het Diaconiehuis wegens maagklachten
Bijlage 3 voorbeeld van registratieformulier vluchtelingen