Inhoud 1 2 3 7 Kaarten & plattegronden 9 Woord vooraf 11 Ierland in feiten en cijfers 12 Geografie en landschap 15 Klimaat 16 Flora en fauna 18 Bevolking 20 Economie en politiek 25 Oorlog en vrede tussen de groene heuvels 26 Monumentenbouwers en Keltische vechtersbazen 28 Het christendom bereikt Ierland 29 Vikingen en Normandiërs vestigen zich in Ierland 31 Reformatie en Engelse kolonisatie 33 Een protestantse triomf 35 De Grote Hongersnood 36 Vrijheidsstrijd in de 19de en 20ste eeuw 39 Ierland na de onafhankelijkheid 41 De Noord-Ierse kwestie 47 Keltische mystiek, Nobelprijswinnaars en een stevige hap 48 Literatuur, film en beeldende kunst 52 Muziek 55 Eten en drinken 4 5 6 7 61 Dublin 62 Geschiedenis 63 Oriëntatie 66 Het zuidelijke centrum 79 Het noordelijke centrum 82 Ten westen van het centrum 86 Ten oosten van het centrum 88 De noordelijke voorsteden 91 De zuidelijke voorsteden 97 De omgeving van Dublin 98 Graafschap Louth 101 Graafschap Meath 110 Graafschap Kildare 113 Graafschap Wicklow 121 Zuidoost-Ierland 122 Graafschap Carlow 125 Graafschap Wexford 132 Graafschap Waterford 135 Graafschap Kilkenny 141 Graafschap Tipperary 151 Zuidwest-Ierland 152 Graafschap Cork: Cork 159 Ten oosten en noorden van Cork 167 Ten zuiden en westen van Cork 173 Graafschap Kerry: Killarney 176 Het Iveragh-schiereiland en de Ring of Kerry 181 Het Dingle-schiereiland 187 Noordelijk Kerry 190 Graafschap Limerick: Limerick 195 Graafschap Clare INHOUD 5
8 9 197 Het westen van Clare 200 The Burren en noordelijk Clare 207 Midden- en West-Ierland 208 De graafschappen Laois en Offaly 213 De graafschappen Westmeath en Longford 215 Graafschap Roscommon 219 Graafschap Galway 232 Graafschap Mayo 243 Noordwest-Ierland 244 Graafschap Sligo 249 Graafschap Leitrim 251 De graafschappen Cavan en Monaghan 252 Graafschap Donegal : ; i r 265 Belfast 266 Geschiedenis 268 Het centrum 273 University Quarter, Falls en Shankill 277 Titanic Quarter 282 Overig Belfast 287 Noord-Ierland 288 Graafschap Antrim 300 Graafschap Londonderry/Derry 310 Graafschap Tyrone 313 Graafschap Fermanagh 318 Graafschap Armagh 324 Graafschap Down 334 Algemene informatie 346 Register 6 INHOUD
8 KAARTEN & PLATTEGRONDEN
Woord vooraf Ierland, het groene eiland aan de westrand van Europa dat de lagedrukgebieden vanaf de Atlantische Oceaan opvangt, is géén bestemming voor propvolle chartervliegtuigen. Gelukkig maar, want daardoor behoudt het eiland zijn geheel eigen charme, die zich kenmerkt door ruige kusten, golvende groene heuvels, verstilde veengebieden, vriendelijke en humorvolle mensen, Keltische mystiek en vrolijke, soms wat weemoedige folkmuziek. Ook vind je er twee fascinerende grote steden, Dublin en Belfast, die elk voor zich al een stedentrip waard zijn. Middelgrote plaatsen als Cork en Galway zijn eveneens interessant, terwijl het Ierse dorpsleven je tientallen jaren terugvoert in de tijd, toen alles nog eenvoudig en overzichtelijk was. En dat wisselvallige klimaat? Ach, dat vergeet je snel als je in zo n typisch Ierse pub neerstrijkt om van een eerlijke maaltijd, van een Iers glas bier of whiskey, of van goed gezelschap te genieten. Guido Derksen WOORD VOORAF 9
4
Dublin Het waterhoofd van de Republiek Ierland is de hoofdstad Dublin, gelegen aan de oostkust bij de monding van de rivier de Liffey. In de stad en de omliggende slaapsteden wonen ruim 1,1 miljoen mensen, bijna een kwart van de totale Ierse bevolking. Dublin is daarom, niet zo verwonderlijk, het bruisende culturele en politieke hart van het land. Bezoekers kunnen zich laven aan de culturele voorzieningen, de historische bezienswaardigheden en het uitgaansleven, dat zich voor een belangrijk deel in een van de vele authentieke pubs afspeelt. Als extraatje zijn er ten noorden en ten zuiden van de stad strandwandelingen te maken bij voorsteden als Malahide, Portmarnock en Dún Laoghaire. Alles bij elkaar is Dublin een erg leuke, interessante stad met een compact centrum vol attracties. 4 < Temple Bar is hét uitgaanscentrum van Dublin.
4? GESCHIEDENIS Al vóór het begin van onze jaartelling streken er Kelten neer bij een doorwaadbare plaats bij de monding van de rivier de Liffey. Ze noemden hun eenvoudige nederzetting Baile Átha Cliath, dat vrij vertaald zoiets betekent als de moeilijk te nemen doorwaadbare plaats. In het Gaelic heet Dublin nog steeds zo. Vanaf de 9de eeuw n.chr. was het voor de Kelten gedaan met de rust. De Vikingen arriveerden rovend en plunderend aan de Ierse horizon. Sommigen besloten zich te vestigen bij het punt waar het riviertje de Poddle via een dubh linn, een zwarte poel, samenvloeide met de Liffey. Bij het kleine meer ontstond een handelshaven, die tot in de 12de eeuw in handen van de Vikingen bleef. Het meertje is in de 18de eeuw verdwenen door de stadsuitbreidingen in die eeuw, maar de naam leeft voort in het verengelste Dublin. In 1169 begon de Normandische invasie vanuit Wales en kwamen grote delen van Ierland in Normandische handen. Dublin werd veroverd door koning Dermot MacMurrough van Leinster. Hij kreeg daarbij hulp van Richard de Clare, beter bekend als Strongbow (zie kader p. 209), die na de dood van MacMurrough zélf koning van Leinster werd. In 1204 stichtten de Normandische heersers het Dublin Castle, dat uitgroeide tot hét centrum van de Normandische macht in Ierland. In de 15de eeuw werd Dublin met het omliggende graafschap onderdeel van The Pale, een stuk van Oost-Ierland dat direct onder de Engelse kroon viel. De eeuw erna, na een mislukte opstand tegen de Engelsen, riep het Ierse parlement in Dublin de Engelse koning Henry VIII uit tot koning van Ierland. Vervolgens begon de verovering van geheel Ierland door de Tudor-dynastie; Dublin was het voor de hand liggende politieke en administratieve centrum van de kolonie Ierland. Koningin Elizabeth (1533 1603) wilde van Dublin een geheel protestantse stad maken. Ze verordonneerde dat St. Patrick s Cathedral en de Christ Church protestantse kathedralen moesten worden en liet in 1592 het Trinity College als exclusief protestantse universiteit oprichten. In de 17de eeuw floreerde Dublin als handelsstad, vooral dankzij de wol- en linnenhandel met Engeland. De eeuw erna groeide de stad in rap tempo verder. Met een inwonertal van 130.000 was Dublin in deze eeuw enige tijd zelfs de tweede stad in het Britse rijk en de vijfde stad van Europa. De 18de eeuw was ook de periode waarin overal in de stad statige panden verrezen in Georgian stijl. Deze neoclassicistische stijl kenmerkt zich, net als de verwante palladiaanse stijl, door het streven naar eenvoud en harmonie. Eveneens in de 18de eeuw was het jaar 1759 voor bierdrinkers een bijzonder jaar: toen werd de Guinness-brouwerij gesticht. De brouwerij groeide al vrij snel uit tot de grootste werkgever in de stad. Nadat in 1800 in Londen en in 1801 in Dublin de Acts of Union werden aangenomen en Ierland onderdeel werd van het Verenigd Koninkrijk van Groot- Brittanië en Ierland, ontbond men het Ierse parlement en nam het belang van 62 DUBLIN
Dublin af. De stad speelde nauwelijks een rol in de industriële revolutie en werd in de 19de eeuw in groeitempo voorbijgestreefd door Belfast. De Grote Hongersnood in de jaren 40 van de 19de eeuw en de massa-emigratie die erop volgde, hakten er ook in Dublin flink in. Rond de eeuwwisseling van de 19de naar de 20ste eeuw was het een armoedige en gedepriveerde stad, waarin de geesten rijp werden voor de Paasopstand van 1916. Tijdens de onafhankelijkheidsstrijd en de burgeroorlog die erop volgden gingen wel wat gebouwen in Dublin in vlammen op, maar de meeste strijd speelde zich elders af. Pas na de stichting van de Ierse Republiek richtten alle ogen zich weer op de stad, die uiteraard hoofdstad werd van de nieuwe staat. De eerste decennia in het onafhankelijke Ierland kampte Dublin nog Gevel van Georgian herenhuis in het centrum steeds met werkloosheid en stevige van Dublin. emigratiecijfers. In de jaren 60 kwam daar verandering in. Ierland en Dublin begonnen te profiteren van de vooruitgang die voor vrede en welvaart in West-Europa zorgde. Aan het einde van de 20ste eeuw trad een nieuwe fase in, toen het crescendo ging met de economie van de Keltische tijger, met Dublin als aanjager van de groei. Her en der verrezen de bouwkranen, totdat de financiële crisis vanaf 2008 roet in het eten gooide. Ierland en Dublin krabbelen sinds 2014 uit het dal, zodat er weer hoop is op een nieuwe bloeitijd.? 4 ORIËNTATIE Dublin ligt aan de monding van de rivier de Liffey. Aan weerszijden van de rivier bevindt zich het centrum van de stad, dat daarmee is opgedeeld in de Southside en de Northside. Op de zuidoever is het goed winkelen in Grafton Street en zijstraten, waar voetgangers ruim baan hebben. Bij het begin van Grafton Street is het Trinity College met zijn befaamde museumdeel een van de belangrijkste cultuurhistorische attracties van de stad, terwijl aan de zuidkant van Grafton Street het fraaie park St. Stephen s Green uitnodigt tot wandelen, zeker als de zon schijnt. Terug richting rivier is Temple Bar sinds een grote revitaliseringsdublin 63
4 Dublin operatie het bekendste uitgaansgebied van Dublin. Ga je van hier (of vanaf Grafton Street) westwaarts, dan kom je onder meer Dublin Castle, St. Patrick s Cathedral en de Christ Church Cathedral tegen, drie historische gebouwen van formaat. Nog verder naar het westen is onder meer het Guinness Storehouse te vinden, uiteraard gelieerd aan de brouwerij van Ierlands bekendste bier. 64 DUBLIN
4 Aan de oostkant van Grafton Street bevinden zich tussen St. Stephen s Green en Merrion Square onder meer het National Museum of Ireland, het Natural History Museum en de National Gallery, goed om te weten als het regent. Ook het Ierse parlement is hier gevestigd. DUBLIN 65