SYNTHESENOTA EPB Voorafberekening met betrekking tot de EPB-regelgeving.

SYNTHESENOTA EPB Voorafberekening met betrekking tot de EPB-regelgeving. VOORWERP BOUWPLAATS BOUWHEER ARCHITECT Uitbreiding schoolcomplex, nieuwe sanitaire blok. Boogschutterslaan 25, 8310 Assebroek Brugge vzw Katholiek onderwijs Sint-Trudo Dhr. Peter Pollefoort Collegestraat 24, 8310 Assebroek Brugge Tel. 050 35 11 69 e-mail: peter.pollefoort@imb-brugge.be Ardex Bouwadvies tel. 0477 29 60 11 e-mail: ardex.bouwadvies@gmail.com STUDIEBUREAU Stabitec Technieken BVBA Verslaggever: Lore de Witte Project nummer 160486 Versie 16-06-2016 Initiële versie

Classificatie van de werkzaamheden Dit project betreft een volledige nieuwbouw met bestemming andere specifieke bestemming. De bouwaanvraag vond plaats in 2016. De eisen volgens de EPB-wetgeving zijn de volgende: - Beperking van de warmtetransmissie doorheen scheidingsconstructies (U-max eisen) - Maximaal K-peil K40, met inrekening van de bouwknopen. - Ventilatie-eisen (symbool V) Merk op dat er geen eisen zijn voor de technische installaties, evenmin is er een eis voor oververhitting. Resultaten Berekend met het bouwknopenforfait van 10K-punten (d.i. bouwknopenoptie C berekening): Eis (maximum) Resultaat K-peil K40 K38 Warmteverlies door scheidingsconstructies Ventilatienormen Umax of Rmin per schildeel (zie verder) Minimale debieten van toe- en/of afvoerlucht per ruimte (zie verder) Conclusie Deze synthesenota vertegenwoordigt een voorafberekening van het bouwontwerp. De EPB-studie toetst de wettelijke eisen voor het voorliggend ontwerp af aan de hand van de rekenmethode van het Vlaams Energie- Agentschap (VEA). Waar de eisen niet gehaald werden biedt het een vooruitzicht hoe positieve resultaten kunnen gehaald worden. De conclusie OK veronderstelt dan ook dat de voorstellen van dit document toegepast worden. De architect heeft als taak het gebouw zo te ontwerpen dat het voldoet aan de EPB-eisen. Het is van groot belang dat het ontwerp voldoet aan de eisen voor dat de werken worden gestart. Het K-peil is een maat voor het warmteverlies van het gebouw. Hoe beter geïsoleerd en hoe compacter, hoe lager het K-peil. Het is een basis voor het E-peil. Het ontwerp zelf van de ventilatie- of verwarmingsinstallatie behoort niet tot deze studie. In dezelfde zin moet u tekst interpreteren die het EPB-domein te buiten gaan: bevraag u terzake bij de experten vh deelgebied. De merknamen die we soms vernoemen zijn louter voorbeelden. We adviseren u de markt te verkennen en bij twijfel ons uw alternatieven voor te stellen. Het is belangrijk dat alle opmerkingen op deze studie, wijzigingen in het ontwerp, effectief gebruikte materialen en werkwijzen worden meegedeeld aan de EPB-verslaggever. Vóór het begin van de werken kan op die manier een correcte EPB-Startverklaring opgemaakt en ingediend worden bij de Energieprestatiedatabank. STABITEC Technieken bvba Pagina 2 van 10

De EPB- eindaangifte moet uiterlijk 6 maanden na ingebruikname van het gebouw of na beëindiging vd vergunningsplichtige werken plaatsvinden. Van beide data is deze die eerst bereikt wordt van tel. De aangifteplicht rust op de aangifteplichtige, d.i. de aanvrager(s) vd bouwvergunning. De bouwheer-aangifteplichtige meldt voornoemde datum van ingebruikname of einde werken aan zijn EPBverslaggever. De gegevens van de materialen en installaties die in het gebouw effectief gebruikt worden en die betrekking hebben op het behalen van de EPB-eisen, zijn opvraagbaar door de verslaggever. De aangifteplichtige, de architect, of de aannemer stellen die gegevens op eerste verzoek ter beschikking. (Art. 11.1.11 van het Energiedecreet, gewijzigd door het wijzigingsdecreet van 18 november 2011) Stabitecs EPB-verslaggever bereidt met deze documenten een volledig dossier voor en brengt de eindaangifte namens de aangifteplichtige in in de Energieprestatiedatabank. Met het oog hierop is het daarom van belang - uw aannemers/leveranciers in te lichten over de inhoud van onderhavige Synthesenota. - alle documenten ter staving vd uitgevoerde werken en gebruikte materialen te bundelen (facturen, foto s, technische fiches van fabrikanten, ). Uw verslaggever heeft dit bewijsmateriaal absoluut nodig om de EPB-aangifte elektronisch in te dienen. Zie laatste bladzijden van deze nota mbt stavingstukken. Indien u meent dat het voldoen aan de EPB-eisen technisch, functioneel of economisch niet haalbaar is, is het mogelijk een vrijstelling of afwijking aan te vragen voor één of meer EPB-eisen. De aanvraag moet aangevraagd worden binnen de 9 maanden na het aanvragen vd vergunning en vóór de start vd werken. Voor het geval uw bouwwerken lang zouden aanslepen, of dat het gebouw later dan gepland in gebruik zou worden genomen, willen we nu al opmerken dat de eindaangifte ingediend moet worden binnen de 5 jaar na het verlenen van de bouwvergunning. Hierop zijn geen uitzonderingen. Naast de volledige lijst stavingstukken op het einde van deze nota, zijn sommige ervan reeds in het geel aangeduid in deze nota. Inputs - Plan vd architect dd. 21-04-2016 STABITEC Technieken bvba Pagina 3 van 10

Gebruikte schilopbouw Onderstaande beschrijft de minimale isolatiediktes voor het schildeel. Spouwmuur, metselwerk: 9 cm Parement 3 cm Luchtspouw 10cm PUR (λ=0,023 W/mK) 14 cm Snelbouwmetselwerk H 19cm 1 cm Pleisterwerk Gemene muur met hoogspanningskabine, metselwerk: 14 cm Snelbouwmetselwerk H 19cm 8 cm PUR (λ=0,023 W/mK) 14 cm Snelbouwmetselwerk H 19cm 1 cm Pleisterwerk Gemene muur met garages, metselwerk: - Bestaande muur 8 cm PUR (λ=0,023 W/mK) 14 cm Snelbouwmetselwerk H 19cm 1 cm Pleisterwerk Plat dak: 0,5cm bitumenmembraan 10cm PIR (λ = 0,026 W/mK) 8 cm hellingsbeton 25cm Vloerplaat gewapend beton vlg. betonstudie 1 cm Pleisterwerk U= 0,21W/m²K (Umax = 0,24W/m²K) U= 0,22W/m²K (Umax = 0,24W/m²K) U= 0,23W/m²K (Umax = 0,24 W/m²K) U-waarde 0,24 W/m²K (Umax = 0,24 W/m²K) Vloer op volle grond: U-waarde 0,24 W/m²K (Umax = 0,24 W/m²K) - Vloerplaat gewapend beton vlg. betonstudie 8 cm gespoten PUR ( λ = 0,026 W/mK, toegepast vr een vloer) of 8cm vaste platen PUR (λ = 0,023 W/mK) 8 cm chape 2 cm Vloerafwerking; verondersteld tegels van gebakken klei. STABITEC Technieken bvba Pagina 4 van 10

Vensters: De gemiddelde U-waarde vd vensters 1,48 W/m²K (Umax = 1,50 W/m²K) Sedert bouwaanvragen 2016 is de eis voor het warmteverlies doorheen de ramen verstrengd. Het gemiddelde van alle ramen mag hoogstens oplopen tot 1,5W/m²K. Uw glaskeuze, de soort afstandshouder tussen de glasplaten, en de gekozen profielen beïnvloeden dit warmteverlies. Er zijn veel profielenreeksen op de markt, en binnenin één reeks verschilt het warmteverlies nog per profiel. Het profielkader van een raam is doorgaans samengesteld uit fysiek verschillende profielen. Softwarepakketten vd ramenfabrikanten kunnen rekening houden met al deze aspecten voor uw ramen, en er het gemiddeld warmteverlies voor al uw ramen mee voorspellen. Als uw schrijnwerker die berekening kan uitvoeren, zal hij een beter resultaat uitkomen dan uw verslaggever, die voor alle profielen de meest ongunstige warmteverlieswaarde (Uf) vd ganse profielenreeks moet gebruiken. Laat u dus door uw schrijnwerker een profiel voorstellen, zodat u voor al uw ramen samen onder Uw 1,5W/m²K blijft. Of strenger (en dus lager warmteverlies), afhankelijk van uw ambitieniveau. Deze berekeningsnota (Uw-waarden) van uw schrijnwerker, op basis vd werkelijke maten, is een nodig stavingstuk bij de eindaangifte. (De berekening moet uitgevoerd worden volgens norm EN ISO 10077-1 en -2) Als deze berekening niet kan aangeleverd worden bij de eindaangifte, is uw verslaggever verplicht te rapporteren met de grootste warmteverlieswaarde Uf vd ganse profielenreeks. Dat is geen probleem, maar die manier van werken zal sneller ongunstiger blijken te zijn en het kan leiden tot overschrijding vd limiet. Ter info: met volgende Uf-waardes blijft de limiet van 1,5W/m²K zeker haalbaar: Voor het aluminium schrijnwerk een Uf-waarde vh raamprofiel van 1,7W/m²K Vergelijk in offertes de Ufwaarde van profielen. Hoe lager, hoe minder energieverlies Alle dubbele beglazing heeft een Ug-waarde van 1,0 W/m²K (Ug,max = 1.1 W/m²K) en een zontoetredingsfactor g van 0,55 Er zijn thermisch verbeterde afstandshouders in kunststof verondersteld. Ze beperken het warmteverlies in de contactlijn tussen kader en glas. De dakkoepels in acrylaat zijn minstens van het vierwandige type met Utp-waarde <1,4W/m²K en opstanden in PVC. Buitendeuren en poort: De aluminium buitendeuren werden ingerekend met een Uf-waarde van 1,7W/m²K. De beglazing heeft een Ug-waarde van 1,0W/m²K,indien deuren vulpanelen zouden bevatten, moet de isolerende polyurethaanlaag in de deur minstens 3cm dik zijn. De berekende UD-waarde van de ganse deur komt dan op max. 1,93W/m²K. (U max = 2,0 W/m²K). Ook voor de buitendeuren gaat de voorkeur uit naar een berekende en gestaafde U-waarde van deur en deurkader samen, toegeleverd door de aannemer/fabrikant. In tegenstelling tot de ramen, moet niet van elke deur een globale U-waarde beschikbaar zijn. STABITEC Technieken bvba Pagina 5 van 10

Bouwknopen Een bouwknoop is een plaats in de gebouwschil waar extra warmteverlies kan optreden door ontmoeting van buitenschildelen of door variaties in schildelen. Vroeger sprak men van koudebruggen. Als men aandacht schenkt aan een koudebrugarme detaillering en een correcte uitvoering, klinkt het woord 'koudebrug' te negatief. Daarom werd de term bouwknoop geïntroduceerd. De EPB-regelgeving beschrijft de opties om bouwknopen in te rekenen. In eerste instantie wordt door ons gebruik gemaakt van optie C. Hierbij wordt een toeslag van 10 K-peil punten in rekening gebracht voor alle bouwknopen samen, zonder ze op te lijsten. De optie B biedt evenwel de mogelijk deze toeslag te verlagen tot 3 K-peilpunten, aangevuld met een variabele toeslag, op voorwaarde dat zoveel mogelijk bouwknopen EPB-aanvaard ontworpen en uitgevoerd worden. Deze werkwijze leidt tot een betere bouwkwaliteit én een lager E-peil. Eenvoudig geresumeerd zijn bouwknopen EPB-aanvaard bij continuïteit van de isolatielaag. Niet-EPB-aanvaarde bouwknopen zijn niet altijd vermijdbaar. vb. dorpels onder deuren. vb. geveldraagsystemen, dit zijn façadedragers boven ramen en eventuele garagepoorten, zullen in voorkomend geval als lineaire bouwknopen ingeput worden voor de openingen breder dan 1.00m. Als uw architect de detaillering vd bouwknopen aanlevert in de fase van onze voorafberekening, checken we of ze EPB-aanvaard ontworpen zijn. We rapporteren enkel de niet-epb aanvaarde en enkel deze resulteren in de voornoemde variabele toeslag. Bij de eindaangifte rapporteren we op dezelfde manier: als er bewijsvoering is over de realisatie vd EPB-aanvaarde knopen, dan brengen we enkel de niet-epb aanvaarde bouwknopen in de berekeningssoftware, evenals bouwknopen die aan het licht kwamen tijdens het bouwproces, bijvoorbeeld door niet-correcte uitvoering. Als er totaal geen bewijsvoering is, of als er veel niet-aanvaarde knopen overblijven, voelen we ons genoodzaakt Optie C toe te passen, d.i. een forfaitaire toeslag van 10 K-peil punten. Dus voor toepassing van Optie B is vereist bij de voorafberekening: detaildoorsnedes vd EPB-aanvaard ontworpen bouwknopen. bij de eindaangifte: bewijs dat deze bouwknopen op de ontworpen manier zijn uitgevoerd (as-built doorsnedes, foto s). Van niet-epb-aanvaarde knopen is geen staving vereist. Voor meer uitleg over bouwknopen verwijzen we naar http://www.energiesparen.be/epb/prof/bouwknopen STABITEC Technieken bvba Pagina 6 van 10

Ventilatie; voorstelling vd minimum EPB-eisen. EPB-eisen schematisch: toevoer [m³/h] afvoer [m³/h] doorstroom [m³/h] De vereisten voor niet-residentiële ventilatie zijn van toepassing. Een systeem D met mechanische aanvoer en mechanische afvoer wordt toegepast. Onderstaande tekeningen en tabel tonen één concept om aan de minimale ventilatie-eisen te voldoen: buitenlucht wordt binnengeblazen in ruimten waarin mensen langere duur verblijven. De lucht uit die ruimtes, stroomt, indien de luchtkwaliteit het toelaat, gedeeltelijk door naar andere ruimtes omdat het van daaruit aangezogen wordt. Die doorstroming veronderstelt doorstroomopeningen. Alle binnengeblazen buitenlucht wordt uiteindelijk naar buitenlucht afgevoerd. 10 350 350 2 225 1 225 10 200 200 2 15 25 18 18 600 600 1 STABITEC Technieken bvba Pagina 7 van 10

Ruimte bestemd vr mens. bezetting? Opp. ruimte (m²) Min. debiet toevoer (m³/h) Min. debiet afvoer (m³/h) Hoe voldoen? Sanitair jongens nee 22,00 225 225 Mechanische toe- en afvoer. Deel 1 Sanitair jongens nee 29,26 350 350 Mechanische toe- en afvoer. Deel 2 Sanitair meisjes nee 64,86 600 600 Mechanische toe- en afvoer. Deel 1 Sanitair meisjes nee 31,33 200 200 Mechanische toe- en afvoer. Deel 2 Inkom nee 7,59 10 10 Mechanische toevoer. Afvoer d.m.v. doorstroom naar MIVA toilet. MIVA toiet nee 4,84 25 25 Mechanische toevoerlucht van buiten aangevuld met 10m³/h doorstroomlucht van de inkom via een spleet onder de deur (min. hoogte 5mm). Mechanische afvoer. Bergruimte nee 13,65 18 18 Mechanische toe- en afvoer. Hoogspannings kabine nee 8,13 - - Buiten het beschermd volume: geen eisen. Totaal min. debiet vd unit: 1418 m³/h. Bovenstaande debieten gelden als minimum te realiseren per ruimte. De ventilatieunit moet minstens een regelsysteem van het type IDA-C3 bevatten (d.i. kloksturing). Opgelet: zonder een dergelijk regelsysteem mogen de gerealiseerde debieten niet gerapporteerd worden! De definities van de verschillende IDA-C-klassen staan in de norm NBN EN 13779: 2004: IDA C1: geen controle - het systeem werkt permanent IDA C2: manuele controle - het systeem heeft een handbediende schakelaar IDA-C3: kloksturing IDA-C4: bezettingscontrole - infraroodsensoren en dergelijke IDA-C5: regeling afhankelijk van aantal aanwezigen IDA-C6: directe controle van de luchtkwaliteit. Een automatische regeling mag het debiet van de toevoer- of afzuigventilatoren terugregelen of afzetten. Het systeem mag ook manueel teruggeregeld of volledig uitgeschakeld worden. Bij volledige uitschakeling moet een automatische regeling het systeem opnieuw kunnen aanzetten. In plaats van lucht te laten doorstromen naar het MIVA toilet die niet-bestemd is voor langdurige menselijke bezetting, mag het toevoerdebiet in die ruimte ook volledig buitenlucht zijn. Dan wordt in de ruimte het vereist toevoerdebiet aan buitenlucht ook weer afgevoerd naar buiten. Er zijn bij een D-systeem geen specifieke eisen voor de interne roosters. STABITEC Technieken bvba Pagina 8 van 10

Aan de verslaggever over te maken De eindaangifte zal door ons ingediend worden bij het Vlaams Energie Agentschap maximaal 6 maanden na ingebruikname of maximaal 6 maanden na het einde van de werkzaamheden, afhankelijk van welke datum eerst bereikt wordt. Zonder geldige stavingstukken kan de aangifte niet worden opgenomen en zijn de gerapporteerde gegevens voor het VEA onbestaande. Hierdoor kan het zijn dat niet meer aan de EPB-eisen voldaan wordt en kan het VEA voor dit gebouw een boete opleggen van maximaal 17.662 aan de bouwheer. Voor overheidsopdrachten voldoen de vooraf aangeboden en goedgekeurde technische fiches als geldige stavingdocumenten voor de EPB eindaangifte. Daarnaast zijn gedetailleerde facturen de beste stavingstukken. Let erop dat deze het werfadres vermelden, alsook voldoende aanduiden wat er geplaatst is (merk, type, dikte en m² bij isolatie). Doe-het-zelvers moeten erop letten facturen te laten maken waarop het werfadres vermeld wordt. Indien het bestek vd architect bezorgd wordt als aansluitende staving, is tegelijk de ondertekende aannemingsovereenkomst nodig die verwijst naar dit bestek. Gelieve deze documenten ons in een bundel (op papier of digitaal) te bezorgen. Onderwerp Bijkomende info 1 Uitvoeringsplannen. Gedateerde tekeningen vd gerealiseerde toestand (met werkelijke afmetingen, werkelijke ruimtes,...). De tekeningen dragen, idealiter, de vermelding As Built. Uitvoeringsdetails van bouwknopen die EPB-aanvaard uitgevoerd werden. Foto s. Werffoto s, evt gefotografeerde diktes vereisen een meegefotografeerde, afleesbare meetlat. Foto s waarop de gevels en (hellende) daken te zien zijn. 2 Isolatie buitenmuren (incl. Factuur met vermelding van merk, type en dikte. Werffoto s. gemene muren) 3 Isolatie plat dak Factuur met vermelding van merk, type, dikte en m². Werffoto s. 4 Isolatie vloer Factuur met vermelding van merk, type, dikte en m². Werffoto s. 5 Buitenschrijnwerk: alle ramen (incl dakramen) 6 Buitenschrijnwerk: buitendeuren Faktuur, met idealiter, de globale Uw-waarde van elk venster (glas inbegrepen). Vraag uw installateur naar dit berekeningsblad, waaruit blijkt dat merk en type glas, netto glasoppervlakte en profielkeuze resulteren in de Uw-waarde. Voeg het als bijlage bij uw factuur. Deze globale Uw-waarde levert voor de bouwheer de gunstigste energetische waarden op. Indien een globale U-waarde per raam niet kan aangeleverd worden, zijn de U-waardes en afmetingen vd profielen en eventuele vulpanelen nodig om het totale warmteverlies te kunnen berekenen. Factuur, met idealiter, de globale UD-waarde vd elke deur (zie ramen) Indien een globale U-waarde niet kan aangeleverd worden, zijn de U- waardes en afmetingen vd profielen en vulpanelen nodig. 7 Buitenschrijnwerk: beglazing Factuur met vermelding van merk en type vh glas en de U-waarde 8 Ventilatiesysteem D Factuur; staving merk en type van de unit. Foto s. Inregelsysteem van de installatie Ontwerpplan van het installatiesysteem Het is belangrijk facturen na te kijken of deze alle nodige info bevatten en correct zijn. Zodra de factuur betaald is, is het vaak moeilijk om deze nog te laten aanpassen, maar het opvragen van een bijlage bij de factuur kan altijd. Gelieve ook het kenmerk dat gestaafd wordt aan te duiden met fluo. STABITEC Technieken bvba Pagina 9 van 10

Uw toezending van de volledige EPB-bundel, hetzij via email, hetzij via gewone post, is voor ons het sein om de voorbereiding vd eindaangifte in te plannen. Maak in uw aanhef aub duidelijk dat het om de EPB-bundel gaat. Welke staving wordt aanvaard? Stavingstukken Het bezorgen van plannen en staving aan het VEA (Vlaams Energie Agentschap) is wettelijk verplicht. De verslaggever maakt in opdracht van de aangifteplichtige de EPB-aangifte op. De verslaggever is verantwoordelijk voor een correcte rapportering van de feitelijke toestand ('as-built-situatie') van het gebouw. Hiertoe dient de verslaggever de nodige stavingstukken te ontvangen van de bouwheer. Zonder geldige stavingstukken is de verslaggever verplicht minder gunstige gegevens te rapporteren die aanleiding kunnen geven tot boete voor de bouwheer. Er kan worden beroep gedaan op volgende stavingstukken: 1. Facturen waarop tegelijk de adresgegevens of het kadastrale nummer van het betreffende project vermeld zijn. 2. Uitvoeringsplannen van het project (= as-built tekeningen). 3. Foto s kunnen worden gebruikt om de werkelijke plaatsing van materialen, toestellen en systemen aan te tonen. Daarbij is het wel belangrijk dat de foto s eenduidig weergeven over welk product het gaat en waar het werd geplaatst. Daarom is het meestal nodig een detailfoto en een overzichtsfoto van hetzelfde product te maken en eventueel op de plannen aan te duiden waar de foto s werden genomen. Foto s die op zo n manier worden genomen dat ze op geen enkele manier kunnen worden gelokaliseerd, kunnen niet als stavingstuk worden aanvaard, vermits ze even goed op een andere locatie kunnen genomen zijn. 4. Gegevens op het geplaatste materiaal en/of toestel (bijvoorbeeld: de kenplaat op een geplaatste verwarmingsketel of garagepoort), aan de hand van foto s (zie punt hierboven). 5. Berekeningen voor installaties zoals verwarmingsinstallaties, volumeberekeningen 6. Lastenboeken die een onderdeel vormen van het (algemeen) aannemingscontract. Op het lastenboek moeten de adresgegevens of het kadastraal nummer van het betreffende project vermeld zijn. 7. Goedgekeurde, ondertekende offertes die gekoppeld zijn aan één van de bovenstaande bewijsstukken waardoor kan worden aangetoond dat de uitvoering op het projectadres is gerealiseerd. 8. Technische documentatie van de gebruikte producten en/of systemen. 9. Indien het bestek vd architect bezorgd wordt als aansluitende staving, is tegelijk de ondertekende aannemingsovereenkomst nodig die verwijst naar dit bestek. De lijst is niet limitatief en kan altijd worden uitgebreid. Niet geldig: allerhande verklaringen (vb emails, attesten) van de eigenaar, aannemer, architect, installateur Ze dragen geen bewijskracht over kenmerken, eigenschappen of effectieve plaatsing. STABITEC Technieken bvba Pagina 10 van 10