Bachelorstudiegids

Rijksuniversiteit Groningen Faculteit der Economische Wetenschappen Bachelorstudiegids 2004-2005 1

Bachelorstudiegids 2004-2005 Colofon De studiegids is een jaarlijkse uitgave van de Faculteit der Economische Wetenschappen en wordt gratis verspreid onder haar studenten en medewerkers. Oplage: 1800 Redactie: Opmaak en druk: Janna van Dijken Reinhart Jansen Jos Karssies Alieda van der Sluis Marieke Wiersema Universitair Facilitair Bedrijf Uitgave: juni 2004 Ernstige ongevallen, brand of andere calamiteiten: RuG-alarmnummer: 8050 2

Geachte student(e), Het nieuwe studiejaar begint, zoals het hoort, met een aantal vernieuwingen en die betreffen ook de studiegids. De ouderejaars onder u zal het misschien opvallen dat de vormgeving aan de buitenkant verfrist is. Voor het eerst passen we de nieuwe huisstijl toe die we hebben laten ontwikkelen samen met de Faculteit der Bedrijfskunde. Met onze bovenburen in het WSN-gebouw werken we steeds nauwer samen, en dat komt onder andere tot uiting in een samenhangende vormgeving van onze studiegidsen. Maar het gaat niet alleen om de buitenkant. Ook de binnenkant is anders. Tot nu toe hadden we één studiegids voor alle opleidingen behalve de internationale. Voor de duidelijkheid hanteren we nu een andere indeling. Deze gids beperkt zich tot de bacheloropleidingen van de FEW, behalve de bacheloropleiding IE&B. Voor de masteropleidingen, zowel van de Faculteit der Bedrijfskunde als van onze eigen faculteit, is er een aparte gids. Ook wat betreft de inhoud van de onderwijsprogramma s is er dit jaar een vernieuwing. De bachelorprogramma s zijn aangepast om ruimte te maken voor een afstudeerwerkstuk van 10 EC. Deze gedegen afronding beschouwen wij als een kwaliteitsverbetering. Hoe het ook zij, ik hoop dat u zich thuis voelt of blijft voelen bij onze faculteit en dat u met succes en plezier uw studie zult doorlopen. Namens het bestuur van de Faculteit der Economische Wetenschappen, Prof.dr. T.J. Wansbeek, decaan 3

Bachelorstudiegids 2004-2005 Leeswijzer Deze studiegids bevat informatie over alle bacheloropleidingen van de Faculteit der Economische Wetenschappen (FEW), met uitzondering van de bacheloropleiding International Economics and Business (hiervoor is een aparte studiegids ontwikkeld). Deel A is bestemd voor studenten die in 2004 met hun opleiding beginnen alsmede voor studenten die zijn overgestapt naar de bachelor-masterstructuur; deel A bevat de programmabeschrijvingen van de bacheloropleidingen. Deel B is bestemd voor studenten die willen afstuderen in de oude propedeusedoctoraalstructuur en bevat informatie over de programma s binnen deze structuur. Deel C bevat de vakbeschrijvingen van de bacheloropleidingen in alfabetische volgorde. Deel D bevat alle praktische informatie om uw weg te vinden binnen de FEW, de FBK en de Rijksuniversiteit Groningen, zoals openingstijden, adressen en telefoonnummers. Ten slotte bevat de studiegids enkele bijlagen, zoals de Regels en Richtlijnen en het Studentenstatuut. De Onderwijs- en Examenregelingen van alle opleidingen van de FEW en FBK zijn in een aparte gids opgenomen. Bij het samenstellen van deze studiegids is de noodzakelijke zorgvuldigheid betracht. De inhoud van de studiegids wordt gepubliceerd onder voorbehoud van wijzigingen. De vakbeschrijvingen staan ook op internet: http://bdk.eco.rug.nl/studiegids/2004-2005 4

Jaarindeling 2004-2005 Jaarindeling 2004-2005 K C / T Begin- en einddata Semester 1.1 37 C1 begint ma. 6 sept. 38 C2 ma. 13 sept. 39 C3 ma. 20 sept. 40 C4 ma. 27 sept. 1 okt. vrij 41 C5 ma. 4 okt. 42 C6 ma. 11 okt. 43 C7 ma. 18 okt. 44 C8 eindigt vr. 29 okt. 45 T1 begint ma. 1 nov. 46 T2 eindigt vr. 12 nov. Bijzonderheden Activiteiten Economen Congres Groningen Reguliere tentamens over stof S1.1 Semester 1.2 47 C1 begint ma. 11 nov. 48 C2 ma. 22 nov. 49 C3 ma. 29 nov. 50 C4 ma. 6 dec. 51 C5 ma. 13 dec. 52 C6 ma. 20 dec. 53 kerstvakantie begint ma. 27 dec. 1 kerstvakantie eindigt vr. 7 jan. 2 C7 begint ma. 10 jan. 3 C8 eindigt vr. 21 jan. 4 T1 begint ma. 24 jan. 5 T2 ma. 31 jan. 6 T3 eindigt vr. 11 febr. Herhalingstentame ns over S1.1 / reguliere tentamens over stof S1.2 en S1 totaal K = kalenderweek; C = collegeweek; T = tentamenweek; S = semester 5

Bachelorstudiegids 2004-2005 K C / T Begin- en einddata Bijzonderheden Activiteiten Semester 2.1 7 C1 begint ma. 14 feb. 8 C2 ma. 21 feb. 9 C3 ma. 28 feb. 10 C4 ma. 7 mrt. 11 C5 ma. 14 mrt. 12 C6 ma. 21 mrt. 25 mrt. vrij Goede Vrijdag 13 C7 ma. 28 mrt. 28 mrt. vrij Tweede Paasdag 14 C8 eindigt vr. 7 april 15 T1 begint ma. 11 april 16 T2 ma. 18 april 17 T3 eindigt vr. 28 april Herhalingstentamens over stof S1.2 en S1 totaal / reguliere tentamens over stof S2.1 Semester 2.2 18 C1 begint ma. 2 mei 5 mei vrij Hemelvaart & Bevrijdingsdag 19 C2 ma. 9 mei 20 C3 ma. 16 mei 16 mei vrij Tweede Pinksterdag 21 C4 ma. 23 mei 22 C5 ma. 30 mei 23 C6 ma. 6 juni 24 C7 ma. 13 juni 25 C8 eindigt vr. 23 juni 26 T1 begint ma. 27 juni 27 T2 ma. 4 juli 28 T3 eindigt vr. 14 juli 29 Zomervakantie begint ma. 18 juli 30 Zomervakantie 31 Zomervakantie 32 Zomervakantie 33 Zomervakantie eindigt vr. 18 aug. 34 T4 begint ma 22 aug. 35 T5 eindigt vr. 1 sept. Herhalingstentamens over stof S2.1 / reguliere tentamens over stof S2.2 en S2 totaal Herhalingstentamens over stof S2.2 en S2 totaal K = kalenderweek; C = collegeweek; T = tentamenweek; S = semester 6

Jaarindeling 2004-2005 Toelichting bij de jaarindeling Vanaf het collegejaar 2003-2004 geldt het semestersysteem. Het collegejaar is ingedeeld in twee semesters. Deze semesters zijn nader onderverdeeld in halfsemesters (ook wel aangeduid als blokken ). Deze halfsemesters bestaan elk uit acht collegeweken, gevolgd door een tentamenblok van twee tot drie weken. De tentamens van vakken die één keer per jaar worden aangeboden kunnen al na het eerstvolgende halfsemester worden herhaald. Voor vakken die twee keer per jaar worden aangeboden gelden afwijkende regelingen, zie de individuele vakbeschrijvingen zoals ze in deze studiegids en in de vakkendatabase op de facultaire website zijn opgenomen. De herhalingstentamens van het vierde halfsemester liggen eind augustus. Voor eerstejaarsstudenten van de FEW zal in augustus van het eerste studiejaar een extra herhaalkans plaatsvinden, met de volgende regels: de extra (derde) herhalingsmogelijkheid wordt beperkt tot de tentamens voor de eerstejaarsvakken, die betrekking hebben op het eerste semester (bestaande uit twee blokken) en het eerste blok van het tweede semester; in totaal zijn met de vakken in de eerste drie blokken 45 EC gemoeid; uitsluitend studenten, die op 1 augustus minimaal 33 van bovenbedoelde 45 EC hebben behaald, hebben recht om vakken voor maximaal 12 EC (= 45 EC 33 EC) te herhalen, voor zover bij een eerdere tentamengelegenheid voor het vak minimaal één maal het cijfer 5 is behaald; deze extra herhaalkans in augustus wordt voorts beperkt tot: de eerstejaarsstudenten, dus zij die in september van het voorafgaande jaar zijn begonnen met de studie.; reguliere tweedejaarsstudenten die tenminste 45 EC voor de propedeusevakken hebben behaald. Ook zij mogen in augustus aan de herhalingstentamens voor propedeusevakken deelnemen. Voor de (her)tentamenperiodes die gelden voor de individuele vakken verwijzen wij naar de vakbeschrijvingen zoals die zijn opgenomen in zowel deze studiegids als in de vakkendatabase op de facultaire website. 7

Bachelorstudiegids 2004-2005 Belangrijke data Collegevrije dagen Economen Congres Groningen vrijdag 1 oktober 2004 Goede Vrijdag vrijdag 25 maart 2005 Tweede Paasdag maandag 28 maart 2005 Koninginnedag zaterdag 30 april 2005 Bevrijdingsdag donderdag 5 mei 2005 Hemelvaartsdag donderdag 5 mei 2005 ADV-dag (onder voorbehoud) vrijdag 6 mei 2005 Tweede Pinksterdag maandag 16 mei 2005 Dagen waarop colleges (mogelijk) worden verplaatst Centrale voorlichtingsdag RUG 29 oktober 2004 Eén Dag Student 2 en 3 december 2004 17 en 18 maart 2005 College Carrousel 19 t/m 21 april 2005 26 t/m 28 april 2005 Open dag op Locatie RUG 25 februari 2005 Ouderdag RUG 3 juni 2005 Inschrijven voor cursussen FEW en FBK Periode Sluitingsdatum Semester 1, blok 1 tot en met 26 juli 2004 Semester 1, blok 2 tot en met 4 oktober 2004 Semester 2, blok 1 tot en met 17 januari 2005 Semester 2, blok 2 tot en met 21 maart 2005 De inschrijving opent uiterlijk 6 weken voor de hierboven genoemde data. 8

Inhoudsopgave Inhoudsopgave Leeswijzer... 4 Jaarindeling 2004-2005... 5 Deel A Studeren in de bachelor-masterstructuur... 13 A1 Inleiding... 13 A2 Overzicht opleidingen FEW en FBK... 14 A.2.1 Studiepunten... 14 A3 Onderwijsorganisatie... 16 A4 Bacheloropleiding Algemene Economie... 18 A4.1 Programmabeschrijving... 18 A4.2 Opbouw van het Nederlandstalige programma... 19 A4.3 English programme... 21 A5 Bacheloropleiding Economie en Management... 23 A5.1 Programmabeschrijving... 23 A5.2 Opbouw van het programma... 24 A6 Bacheloropleiding Econometrie en Besliskunde... 27 A6.1 Programmabeschrijving... 27 A6.2 Opbouw van het programma... 28 A7 Bacheloropleiding Fiscale Economie... 30 A7.1 Programmabeschrijving... 30 A7.2 Opbouw van het programma... 31 A8 Bacheloropleiding Accountancy & Controlling... 33 A8.1 Programmabeschrijving... 33 A8.2 Opbouw van het programma... 34 A9 Lerarenopleiding Economie en Bedrijfswetenschappen... 36 A9.1 Bachelorkeuzevak Economie & Bedrijf, Communicatie en Educatie.. 36 A10 Verkort programma... 37 A10.1 Programmabeschrijving... 37 A10.2 Opbouw van het programma... 37 A11 Honours traject... 39 A12 Toelating tot een masteropleiding... 40 Deel B Afstuderen in de oude structuur... 42 9

Bachelorstudiegids 2004-2005 B1 Inleiding... 42 B1.1 Studenten oude structuur... 42 B1.2 Studiepunten... 42 B1.3 Grote lijnen herprogrammering... 42 B2 Het eerste en tweede studiejaar... 43 B3 Het derde en vierde studiejaar... 45 B3.2 Conversietabel derde- en vierdejaarsvakken... 46 B4 Doorwerking naar VDO programma s... 56 Deel C Vakbeschrijvingen... 57 Deel D Wegwijs... 180 D1 Inschrijving en aanmelding... 181 D1.1 In-/uitschrijving RUG-opleidingen... 181 D1.2 Aanmelden voor cursussen/vakken... 181 D1.3 Aanmelden voor tentamens... 181 D1.4 Afwezigheid... 182 D1.5 College- en tentamenroosters... 182 D2 Regels, rechten en plichten... 183 D2.1 Vrijstellingen... 183 D2.2 AVV (Algemeen Vormende Vakken)... 183 D2.3 Tentamens... 183 D2.4 Beroepregeling... 185 D2.5 Onderwijs- en ExamenRegeling (OER)... 185 D2.6 Regels en Richtlijnen... 185 D3 Twijfel over uw studie... 186 D3.1 Omzwaaien / stoppen / uitschrijven... 186 D4 Studiebegeleiding/studievaardigheden... 187 D4.1 Studieadviseurs... 187 D4.2 Studenten Adviesbureau Groningen (STAG)... 188 D4.3 Infotheek voor Studie en Beroep (ISB)... 188 D4.4 Loopbaan Adviescentrum (LAC)... 189 D4.5 Studie Ondersteuning... 189 D4.6 Vertrouwenspersoon RUG... 189 D4.7 Studentenpsychologen... 190 D5 Studievertraging... 191 D5.1 Studievertraging/persoonlijke omstandigheden... 191 D6 Kiezen van specialisatie/richting/master... 192 D6.1 Selectie... 192 D6.2 Onderwijscoördinatoren en opleidingsdirecteuren FEW... 192 D6.3 Onderwijscoördinatoren en opleidingsdirecteuren FBK... 193 10

Inhoudsopgave D6.4 Specialisatie- en Stagemarkt FEW... 193 D7 Studeren in het buitenland / Internationalisering... 195 D7.1 Bureau Internationalisering FEW... 195 D7.2 Bureau Internationalisering FBK... 195 D7.3 Bureau Internationale Samenwerking (BIS)... 195 D8 Afstuderen... 196 D8.1 Goedkeuring bachelorprogramma... 196 D8.2 Wetenschapswinkel Economie & Bedrijfskunde... 196 D8.3 Buluitreiking... 197 D9 Onderzoek... 198 D9.1 Wie doen onderzoek (bij Bedrijfskunde)?... 198 D9.2 Mogelijkheden voor studenten... 198 D10 Na uw studie... 200 D10.1 Oriëntatie op de arbeidsmarkt... 200 D10.2 Sollicitatietraining... 200 D10.3 Oriëntatiemogelijkheden in het bachelorprogramma... 200 D11 Studiefinanciering/financiële regelingen... 201 D11.1 Afstudeerfonds... 201 D11.2 Prestatiebeursregeling... 201 D11.3 Telling van studiepunten... 201 D11.4 Prestatiebeurs en studievertraging... 201 D11.5 Studiekostenbeleid... 202 D12 Klachten, suggesties en kwaliteitszorg... 203 D12.1 Klachtenprocedure FEW & FBK voor studenten... 203 D12.2 Kwaliteitszorg onderwijs... 204 D13 Voorzieningen... 206 D13.1 Bibliotheken... 206 D13.2 Onderwijscluster en Rekencentrum (RC)... 206 D13.3 Syllabuswinkel FEW en FBK... 208 D13.4 Boekenverkoop... 209 D14 Praktische informatie... 210 D14.1 Adreswijziging... 210 D14.2 Nestor... 210 D14.3 Richtlijn voor studiebelasting... 210 D14.4 UK-mededelingen... 211 D14.5 Nieuwsknop... 211 D14.6 Kopiëren... 211 D14.7 Ontruiming... 211 D14.8 Diefstal... 211 D15 Studieverenigingen... 212 D15.1 BIG (Faculteitsvereniging Bedrijfskunde Groningen)... 212 D15.2 EFV (Economische Faculteitsvereniging Groningen)... 213 11

Bachelorstudiegids 2004-2005 D15.3 Economen Unie (ECU)... 215 D15.4 INTERFACE (Studentenvertegenwoordiging Bedrijfskunde)... 216 D15.5 Groninger Fiscale Eenheid (GFE)... 216 D15.6 MARUG... 216 D15.7 BRUG... 217 D15.8 VERAF... 217 D15.9 Omega... 217 D15.10 AIESEC... 218 D15.11 Integrand... 218 D16 Adressen... 219 D16.1 Algemeen... 219 D16.2 Onderwijsbureaus... 219 D16.3 Bureau Studieadvisering... 220 D16.4 Examencommissie... 220 D16.6 Lerarenopleiding 'Economie & Bedrijfswetenschappen'... 221 D16.7 Wetenschapswinkel (onderzoeksbureau & stageloket)... 221 D16.8 SOM, Onderzoeksorganisatie (FEW / FBK)... 221 D16.9 Vakgroepsecretariaten FEW... 221 D16.10 Clusters Faculteit der Bedrijfskunde... 222 D16.11 Bibliotheken... 222 D16.12 Onderwijscluster en Rekencentrum (RC)... 223 D16.13 Centrale Studentenadministratie (CSA)... 223 D16.14 Studenten Adviesbureau Groningen (STAG)... 223 D16.15 Loopbaan Adviescentrum (LAC)... 224 D16.16 Studie Ondersteuning... 224 D16.17 Vertrouwenspersoon RUG... 224 D16.18 Studentenpsychologen... 224 Bijlage 1 Doelstellingen en eindtermen bacheloropleidingen FEW... 225 Bijlage 2 Regels en Richtlijnen FEW en FBK... 226 Bijlage 3 Regeling waardering opdrachten... 233 Bijlage 4 Reglement afstudeerwerkstukken... 234 Bijlage 5 Plagiaat... 240 Bijlage 6 Studentenstatuut 2004-2005 (vereenvoudigde versie)... 241 Bijlage 7 Huisregels Rekencentrum (RC)... 263 Bijlage 8 Tips tegen RSI... 265 Bijlage 9 Ontruimingsinstructies... 266 Trefwoordenregister... 267 12

A1 - Inleiding Deel A Studeren in de bachelor-masterstructuur A1 Inleiding Per 1 september 2003 is al het onderwijs georganiseerd conform de bachelormasterstructuur (bama-structuur). Een studie in de nieuwe bama-structuur kent twee fases. Eerst volgt u een driejarige bacheloropleiding. Vervolgens kunt u doorstromen naar een (meer specialistische) masteropleiding van één of twee jaar. Vanaf paragraaf A4 worden de onderwijsprogramma s gepresenteerd. De Faculteit der Economische Wetenschappen (FEW) en de Faculteit der Bedrijfskunde (FBK) werken steeds meer samen. Vandaar dat we starten met een overzicht van de opleidingen aan beide faculteiten. 13

Bachelorstudiegids 2004-2005 A2 Overzicht opleidingen FEW en FBK De figuur op de volgende pagina geeft een overzicht van alle bachelor- en masteropleidingen van de FEW en de FBK. Door middel van pijlen staat aangegeven via welke bacheloropleidingen studenten kunnen doorstromen naar masteropleidingen. Elke bacheloropleiding geeft automatisch toegang tot minimaal één masteropleiding, de zogeheten doorstroommaster. Wel kunnen voor bepaalde trajecten binnen masteropleidingen ingangseisen gelden voor bepaalde trajectspecifieke vakken. Dit betekent dat studenten op die trajecten moeten voorsorteren door in het derde bachelorjaar het juiste trajectvak (of specialization course ) te kiezen. De bacheloropleidingen duren voor alle opleidingen van de faculteiten Economie en Bedrijfskunde drie jaar. De masteropleidingen duren één jaar met uitzondering van de Lerarenopleiding Economie en Bedrijfswetenschappen en de Researchopleiding (Advanced Master in Economics and Business). Deze opleidingen duren twee jaar. A.2.1 Studiepunten De zwaarte van vakken wordt uitgedrukt in European Credits (EC). Eén EC staat voor 28 studie-uren (een studiepunt (stp) telde 40 uren, dus: 1 EC = 0,7 stp.) Een studiejaar telt 60 EC. Het bachelorprogramma dient dus minimaal 180 EC te omvatten. Een masterprogramma binnen de FEW en de FBK omvat 60 EC of 120 EC. NB 1 Studenten die van de propedeuse 2002-2003 willen overstappen naar de propedeuse 2003-2004, moeten daarvoor een formulier ophalen en invullen bij de informatiebalie FEW, WSN 203-205. NB 2 Sommige bachelor- en mastervakken zijn van naam, aantal EC en/of periode veranderd. In de conversietabellen in hoofdstuk B2 staan de corresponderende vakken. 14

A2 - Overzicht opleidingen FEW en FBK Faculteiten Bedrijfskunde en Economie Bacheloropleidingen met de direct daarop aansluitende Masteropleidingen Bachelor's Bedrijfskunde Economie en Management Master's Business Administration - Business & ICT - Business Development - Finance - Marketing - Operations & Supply Chains - Organizational & Management Control - Small Business & Entrepreneurship - Strategy & Innovation Human Resource Management International Economics and Business International Business & Management International Economics and Business Accountancy & Controlling Econometrie en Besliskunde Algemene Economie Fiscale Economie Accountancy & Controlling - Accountancy - Controlling Econometrics, Operations Research and Actuarial Studies - Econometrics - Operations Research - Actuarial Studies Economics - Monetary Economics - Economic Policy Lerarenopleiding Economie en Bedrijfswetenschappen 2-jarig / met stage Fiscale Economie Technology Management Technologie Management Aanbod Faculteit Bedrijfskunde selectief selectief Aanbod Faculteit Economie Management and Consultancy 2-jarig / duaal (Honors) in Economics and Business 2-jarig Gezamenlijk aangeboden opleidingen Faculteiten Bedrijfskunde en Economie 15

Bachelorstudiegids 2004-2005 A3 Onderwijsorganisatie Bestuursstructuur van de FEW De universiteit heeft de zorg voor kwalitatief hoogwaardig academisch onderwijs, voor studeerbare programma s en voor goede onderwijs- en studentenvoorzieningen. De bevoegdheden en verantwoordelijkheden voor de inrichting en de verzorging van het onderwijs liggen op het faculteitsniveau. De bestuursstructuur van de Faculteit der Economische Wetenschappen kent in dit verband een aantal belangrijke organen, met een nadrukkelijke deelname van studenten. De FEW heeft een bestuur van drie personen. Aan het bestuur is een student als adviseur toegevoegd. De medezeggenschap van personeel en studenten is geregeld via de faculteitsraad. De raad van de FEW telt 14 leden. Zeven worden gekozen door en uit het personeel en zeven door en uit de studenten. Voor de opleidingen van de faculteit zijn opleidingsdirecteuren aangesteld. De opleidingsdirecteuren zijn namens het faculteitsbestuur belast met de organisatie en de coördinatie van de uitvoering van de onderwijsprogramma s. Daarnaast adviseren zij het faculteitsbestuur over inhoud, samenstelling en programmering van de verschillende onderwijsactiviteiten, alsmede over het systeem van kwaliteitszorg. Belangrijke commissies op het gebied van het onderwijs zijn de opleidingscommissies. Voor elk van de opleidingen kent de faculteit een dergelijke commissie. Een opleidingscommissie heeft als taak gevraagd of uit eigener beweging te adviseren over alle aangelegenheden die het onderwijs betreffen. De helft van de opleidingscommissie bestaat uit studenten. Voor hun inbreng in de bestuurlijke processen in de faculteit zijn de studenten georganiseerd in de Economen Unie (ECU). Hieronder treft u de namen aan van opleidingsdirecteuren en onderwijscoördinatoren van alle opleidingen van de FEW en de FBK. Opleiding Faculteit Directeur Coördinator Bacheloropleidingen Accountancy & Controlling FEW Jeltje van der Meer Anton Husmann Algemene Economie FEW Elmer Sterken Paul Elhorst Economie & Management FEW Peter Smid Econometrie en FEW Kees Praagman Besliskunde Fiscale Economie FEW Peter Smid Marianne Christen International Economics & FEW Bart van Ark Beppo van Leeuwen Business Bedrijfskunde FBK Louk Paul Technologiemanagement FBK Gerard Gaalman Pieter Lont Technische Bedrijfskunde FWN John Simons 16

A3 - Onderwijsorganisatie Opleiding Faculteit Directeur Coördinator Masteropleidingen Business Administration, met trajecten: FBK Cees Sterks Business & ICT Dick Schaap Marketing Karel-Jan Alsem Finance Peter Smid Operations and Supply Martin Land Chains Small Business & Clemens Lutz Entrepreneurship Organizational and Henk ter Bogt Management Control Strategy and Innovation Gerda Gemser Business Development Frans Kuijpers Economics FEW Elmer Sterken Paul Elhorst Accountancy & Controlling FEW Jeltje van der Meer Dick Assink Econometrics, OR and FEW Kees Praagman Actuarial Studies Fiscale Economie FEW Peter Smid Marianne Christen International Economics & FEW Bart van Ark Beppo van Leeuwen Business Technologiemanagement FBK Gerard Gaalman Pieter Lont International Business & FBK Kees van Veen Management Human Resource FBK Erik Bax Management Research Master in FBK Jakob de Haan Economics and Business Lerarenopleiding FEW Peter Smid Geert Hoevers en Louwrens Wouda Technische Bedrijfskunde FWN John Simons 17

Bachelorstudiegids 2004-2005 A4 Bacheloropleiding Algemene Economie A4.1 Programmabeschrijving Coördinator dr. J.P. Elhorst WSN 550 tel. 050 363 3893 (secretariaat 050 363 3740) j.p.elhorst@eco.rug.nl Doel/inhoud De bachelor Algemene Economie biedt een hoogwaardig theoretisch en praktisch fundament voor het uitoefenen van een beroep in het vakdomein. Het programma heeft als doelstelling om een internationaal concurrerend en hoogwaardig diploma aan te bieden. Het internationale karakter vertaalt zich in het gebruik van Engels als voertaal en het gebruik van aansprekende en hoogwaardige internationale literatuur in colleges. De bachelor Algemene Economie is zodanig geprogrammeerd dat studenten na het volgen van de opleiding toegang hebben tot de master General Economics. Deze masteropleiding is wat betreft niveau en zwaarte sterk vergelijkbaar met buitenlandse equivalenten en aldus biedt de bachelor Algemene Economie een voldoende eindniveau om internationaal een vervolgopleiding te kiezen. Momenteel wordt er samengewerkt met de Universiteit Hamburg en de KU Leuven om tot internationale samenwerking en uitwisseling te komen. Het programma bereidt studenten op twee manieren voor op de beroepspraktijk. Ten eerste wordt een student hoogwaardige algemeeneconomische theorie bijgebracht. Dit element is van cruciaal belang voor het uitoefenen van een beroep in het beleid of het onderzoek. Ten tweede wordt in het curriculum waar mogelijk en van belang aandacht geschonken aan het gebruik van de theorie in de praktijk. Voorbeelden zijn het vak Openbare Financiën en het bachelorafstudeerwerkstuk (bachelor thesis). Het afstudeerwerkstuk is ook instrumenteel in het versterken van de oordeelsvorming en communicatie (door middel van het scriptieseminar, waarin studenten leren presenteren, verdedigen en bekritiseren). Een econoom richt zich afhankelijk van zijn interesse op de volgende vraagstukken. Een economisch historicus houdt zich bezig met de vraag hoe economische groei ontstaat, wat de rol is van technologische ontwikkeling en innovatie. Een ruimtelijk econoom houdt zich bezig met locatiekeuze van producenten en consumenten, pendel, migratie, verkeer en vervoer en regionale ontwikkeling. Een econoom op het gebied van openbare financiën legt zich toe op begrotingsbeleid, schuldpolitiek, belastingen en politieke besluitvorming. Een macro-econoom bestudeert conjunctuurgolven, consumptie, besparingen, investeringen en renteontwikkelingen. Een monetair econoom houdt zich bezig met het financiële bestel, het betalingsverkeer, toezicht, de EMU en centrale banken. Een micro-econoom tenslotte richt zich op individueel consumenten- en producentengedrag, speltheorie en marktvormen. Al deze elementen komen tijdens de studie aan de orde. Algemeen economen krijgen voornamelijk te maken met economische theorie en beleid. Op dit gebied zijn sterke raakvlakken met de bijvoorbeeld de 18

A4 Bacheloropleiding Algemene Economie rechtstheorie, sociale wetenschappen en politicologie. Algemeen Economen krijgen via AVV de kans om bij andere faculteiten colleges te volgen. Toekomstige functies/werkvelden Een algemeen econoom kan bij veel verschillende bedrijven aan de slag. Vroeger dacht men dat algemeen economen alleen bij de overheid zouden kunnen werken. Niets is minder waar. Hieronder zijn een aantal voorbeelden gegeven van bedrijven waar (algemeen) economen terecht kunnen komen: financiële instellingen zoals banken, pensioenfondsen of verzekeraars; bedrijven zoals Shell, Unilever, Philips en de Gasunie; en universiteiten in binnen- en buitenland. Een algemeen econoom kan op verschillende gebieden functies uitoefenen zoals: wetenschappelijk medewerker bij een universiteit, consultant (KPMG), adviesbureau (NEI,TNO) of toegepast onderzoeksinstituut (CBS, CPB); beleidsmaker (ministerie, provincie, gemeente); stafmedewerker (Bank, pensioenfonds, verzekeraar, Shell, Unilever, Philips); wetenschapper of beleidsmaker bij internationale organisatie (OECD, IMF, EU); en journalist bij dag- of weekblad. A4.2 Opbouw van het Nederlandstalige programma Jaar 1 Periode Vakcode Vaknaam EC 1.1.1 1.1.2 1.2.1 1.2.2 EWP014A06 Management 1: Organisation Design 6 EWP020A06 Micro-economie 1 6 EWP031A03 Wiskunde 1a 3 EWP016A06 Marketing 1 6 EWP024A03 Statistiek 1a 3 EWP033A03 Wiskunde 1b 3 EWP006A03 ICT 1 3 EWP013A06 Macro-economie 1 6 EWP026A03 Statistiek 1b 3 EWP003A06 Financial Accounting 1 6 EWP011A06 Internationale Economie 1 6 EWP005A06 Financiering 1 6 EWP028A03 Statistiek 1c 3 19

Bachelorstudiegids 2004-2005 Jaar 2 Periode Vakcode Vaknaam EC 2.1.1 EWB043A06 Management 2: Strategisch Management 6 EWB056A06 Openbare Financiën 1 6 EWB075A03 Statistiek 2 3 2.1.2 EWB053A06 Micro-economie 2 6 EWB004A03 Boekhouden 1 3 EWB010A03 Computerboekhouden 3 EWB090A03 Wiskunde 2a 3 2.2.1 EWB023A06 Financiering 2 6 EWB046A03 Management Accounting 1 3 EWB026A03 ICT 2 3 EWB058A06 Optimization 3 2.2.2 EWB041A06 Macroeconomics 2 6 EWB034A06 International Economics 2: International Monetary Economics 6 EWB058A06 Optimization 3 Jaar 3 vanaf hier gemeenschappelijk programma (Algemene Economie/General Economics) Periode Vakcode Vaknaam EC 3.1.1 EWB052A06 Microeconomics 3 6 EWB015A06 Economic History (bachelor) 6 EWB014A06 Econometrics (for GE) part 1 3 3.1.2 EWB042A06 Macroeconomics 3 6 EWB071A06 Spatial Economics 6 EWB014A06 Econometrics (for GE) part 2 3 3.2.1-2 Algemeen Vormend Vak (AVV) 5 EWB108A10 Bachelor Thesis 10 Voor 15 EC keuze uit: EWB082A10 Specialization Course Financial 10 Intermediation 1 EWB086A10 Specialization Course Political Economics 2 10 EWB098A05 Environmental Economics 5 EWB040A05 Labour Economics 5 EWB017A05 Economie van de Lagere Overheden 5 derdejaarsvak binnen FEW 5 Opmerkingen: 1 Verplicht indien wordt gekozen voor het traject Monetary Economics van de masteropleiding Economics. 2 Verplicht indien wordt gekozen voor het traject Economic Policy van de masteropleiding Economics. 20

A4 Bacheloropleiding Algemene Economie A4.3 English programme See Part D of the Study Guide IE&B and IB&M for course descriptions of the first year courses and the second year courses of semester 1. Year 1 Period Code Course EC 1.1.1 EWP008A06 International Business 1a: Organisation 6 Design EWP019A06 Microeconomics 1 6 EWP017A02 Mathematics 1a 2 EWP037A01 English 1a 1 1.1.2 EWP002A06 Financial Accounting 6 EWP022A04 Statistics 1a 4 EWP018A04 Mathematics 1b 4 EWP038A01 English 1b 1 1.2.1 EWP012A06 Macroeconomics 1 6 EWP023A04 Statistics 1b 4 EWP009A03 International Business 1b: Business Research Methods 3 EWP039A02 English 1c 2 1.2.2 EWP010A06 International Economics 1: Introduction 6 EWP001A06 Finance 1 6 EWP040A03 English 1d 3 Year 2 Period Code Course EC 2.1.1 2.1.2 2.2.1 2.2.2 EWB031A06 International Business 2a: Strategic 6 Management EWB061A06 Public Finance 1 6 EWB074A03 Statistics 2 3 EWB036A06 International Industrial Economics 6 EWB032A03 International Business 2b: Organization and 3 Management Theory EWB037A03 International Marketing 1 3 EWB097A03 Mathematics 2a 3 EWB018A06 Finance 2 6 EWB038A06 International Marketing 2 6 EWB058A06 Optimization 3 EWB041A06 Macroeconomics 2 6 EWB034A06 International Economics 2: International 6 Monetary Economics EWB058A06 Optimization 3 21

Bachelorstudiegids 2004-2005 Year 3 Joint programme (Algemene Economie/General Economics) Period Code Course EC 3.1.1 EWB052A06 Microeconomics 3 6 EWB015A06 Economic History (bachelor) 6 EWB014A06 Econometrics (for GE) part 1 3 3.1.2 EWB042A06 Macroeconomics 3 6 EWB071A06 Spatial economics 6 EWB014A06 Econometrics (for GE) part 2 3 3.2.1-2 Algemeen Vormend Vak (AVV) 5 EWB108A10 Bachelor Thesis 10 Voor 15 EC keuze uit: EWB082A10 Specialization Course Financial 10 Intermediation 1 EWB086A10 Specialization Course Political Economics 2 10 EWB098A05 Environmental Economics 5 EWB040A05 Labour Economics 5 EWB017A05 Economie van de Lagere Overheden 5 derdejaarsvak binnen FEW 5 Remarks: 1 Mandatory when you choose the specialization Monetary Economics of the master programme Economics. 2 Mandatory when you choose the specialization Economic Policy of the master programme Economics. Admission requirements General requirements for admission to the Economics study programme. 22

A5 - Bacheloropleiding Economie en Management A5 Bacheloropleiding Economie en Management A5.1 Programmabeschrijving Opleidingsdirecteur dr. P.P.M.Smid WSN 463 tel. 050 363 36 68 p.p.m.smid@eco.rug.nl Doel/inhoud De bacheloropleiding Economie en Management (E&M) richt zich op het verwerven van gedegen wetenschappelijke kennis op het bedrijfseconomisch subdomein en basiskennis op het algemeen economisch subdomein, waarbij ook aandacht wordt besteed aan ondersteunende vakken zoals wiskunde en statistiek. Door de algemeen economische basiskennis die de opleiding biedt wordt het functioneren van organisaties enerzijds op een analytische, microeconomische wijze benaderd en anderzijds geplaatst in een bredere economische context. Tevens wordt ampel aandacht besteed aan het ontwikkelen van een brede kennis, vaardigheden en een academische attitude, zodanig dat afgestudeerden kunnen bijdragen aan het goed (economisch) functioneren van organisaties. Daarbij wordt voldaan aan de internationale standaarden, onder meer door in de post-propedeutische fase gebruik te maken van internationaal geaccepteerde standaardliteratuur op bachelorniveau (zie tevens de algemene eindtermen van door de FEW aangeboden bacheloropleidingen zoals ze in de betreffende OER zijn opgenomen). De bacheloropleiding E&M biedt in het eerste studiejaar een algemene kennismaking met de belangrijkste onderdelen van de algemene en de bedrijfseconomie, naast de ondersteunende vakken wiskunde en statistiek. In het tweede studiejaar komt het accent meer te liggen op bedrijfseconomische vakken, naast basisvaardigheden op het gebied van bijvoorbeeld boekhouden en computergebruik. In beide jaren worden diverse vakken op een intensieve manier aangeboden, waarbij expliciet aandacht wordt geschonken aan het verder ontwikkelen van de diverse benodigde academische vaardigheden en het verder kweken van een academische attitude. Er is daartoe een vakoverstijgende vaardighedenlijn die een logische opbouw vertoont en waarvoor geldt dat het afstudeerwerkstuk het sluitstuk vormt. De academische vaardigheden en de attitude worden zo op een niveau gebracht dat behoort bij een academische bacheloropleiding. Daarnaast wordt gespreid over die eerste twee jaren de voor een bacheloropleiding E&M noodzakelijke aandacht besteed aan de hulpvakken wiskunde en statistiek. In het derde studiejaar wordt, via een gebonden keuze uit diverse vakken, de kennis van de verschillende functionele gebieden op het niveau gebracht dat gegeven de geambieerde eindkwalificaties noodzakelijk is. Het afstudeerwerkstuk omvat 10 EC en dient te worden verricht op het subdomein dat wordt gedekt door één van de gekozen derdejaarsvakken. De afgestudeerde heeft op het terrein van de gekozen zogenoemde trajectvakken een zodanige gespecialiseerde kennis verworven dat zonder moeite kan worden doorgestroomd naar het verwante traject van de aansluitende Master of Science in Business Administration (MSc BA). Voor het verplichte algemeen vormende vak (AVV), dat dient te worden 23

Bachelorstudiegids 2004-2005 gekozen uit het universiteitsbrede aanbod, zijn 5 EC gereserveerd. De resterende 15 EC zijn vrije keuzeruimte. Studenten die opteren voor een Engelstalig vervolgtraject binnen de MSc BA dienen een toets Engels af te leggen. In het geval dat het resultaat op die toets onvoldoende is, dient er een vak Engels ter omvang van 5 EC te worden gehaald; dat vak kan worden opgenomen in de vrije keuzeruimte. Voor zover aan buitenlandse universiteiten geschikte vakken worden aangeboden, bestaat de mogelijkheid daar een of meerdere vakken te volgen. Dit dient vooraf met de opleidingsdirecteur te worden afgestemd. Toekomstige functies/werkvelden In zijn algemeenheid kan worden gesteld dat een afgestudeerde van de bacheloropleiding E&M een brede kennis heeft verworven van de diverse onderdelen van de bedrijfseconomie en derhalve in aanmerking komt voor een breed scala aan toekomstige functies. Hierbij kan in eerste instantie worden gedacht aan ondersteunende functies op een breed bedrijfseconomisch terrein in profit en non-profit organisaties. Mede afhankelijk van de gevolgde keuzevakken in het derde jaar, kan het hierbij gaan om functies op het gebied van bijvoorbeeld: het algemeen management, het financieel management of het marketing management van organisaties, waarbij analytisch en kritisch denken en handelen vereist is. Door verdere studie en specialisatie en door het verkrijgen van werkervaring kunnen na verloop van tijd meer specialistische staffuncties of leidinggevende managementfuncties bereikbaar zijn. De bacheloropleiding E&M biedt een goede voorbereiding op de vervolgmasteropleiding, de MSc BA en voldoet aan internationaal geaccepteerde maatstaven; daardoor zullen afgestudeerden ook relatief eenvoudig toegang kunnen verkrijgen tot andere nationale en internationale bedrijfswetenschappelijke masteropleidingen. A5.2 Opbouw van het programma Jaar 1 Periode Vakcode Vaknaam EC 1.1.1 1.1.2 1.2.1 1.2.2 EWP014A06 Management 1: Organisation Design 6 EWP020A06 Micro-economie 1 6 EWP031A03 Wiskunde1a 3 EWP016A06 Marketing 1 6 EWP024A03 Statistiek 1a 3 EWP033A03 Wiskunde 1b 3 EWP006A03 ICT 1 3 EWP013A06 Macro-economie 1 6 EWP026A03 Statistiek 1b 3 EWP003A06 Financial Accounting 1 6 EWP011A06 Internationale Economie 1 6 EWP005A06 Financiering 1 6 EWP028A03 Statistiek 1c 3 24

A5 - Bacheloropleiding Economie en Management Jaar 2 Periode Vakcode Vaknaam EC 2.1.1 EWB043A06 Management 2: Strategisch Management 6 EWB056A06 Openbare Financiën 6 EWB075A03 Statistiek 2 3 2.1.2 EWB053A06 Micro-economie 2 6 EWB004A03 Boekhouden 1 3 EWB010A03 Computerboekhouden 3 EWB090A03 Wiskunde 2a 3 2.2.1 EWB023A06 Financiering 2 6 EWB046A03 Management Accounting 1 3 EWB026A03 ICT 2 3 EWB091A03 Wiskunde 2b 3 2.2.2 EWB049A06 Marketing 2 6 EWB008A06 Business and ICT 1 6 EWB062A03 Recht 3 Jaar 3 Periode Vakcode Vaknaam EC 3.1.1-2 en 3.2.1-2 EWB119A05 Management Accounting 2 5 Gebonden keuze uit: 25 BKB061A10 Specialization Course Business & ICT (10 EC) EWB081A10 Specialization Course Finance (10 EC) EWB085A10 Trajectvak Marketing: Strategisch Marktonderzoek (10 EC) EWB087A10 Trajectvak Small Business & Entrepreneurship: Fundamentals of SB&E (10 EC) EWB084A10 Trajectvak Organizational & Management Control: Management Accounting (10 EC) EWB115A10 Financial Accounting 2 (10 EC) EWB044A05 Management 3: Human Resource Management (5 EC) Algemeen Vormend Vak (AVV) 5 Vrije keuzeruimte 15 EWB126A10 Bachelorafstudeerwerkstuk 10 25

Bachelorstudiegids 2004-2005 Opmerkingen: 1. Het Trajectvak Organizational & Management Control: Management Accounting omvat het vak Management Accounting 2; derhalve vervalt Management Accounting 2 in een programma dat dit trajectvak bevat. Dit trajectvak geldt als ingangseis voor de Field Course Organizational & Management Control van de Master of Science in Business Administration. Zie verder de respectievelijke vakbeschrijvingen zoals ze elders in deze Studiegids zijn opgenomen. De gebonden keuzeruimte omvat derhalve in deze situatie 30 EC. 2. In deze en verwante studiegidsen worden trajectvakken op sommige plaatsen ook aangeduid met hun Engelstalige titel: Specialization Course. 3. Alle vakken van dit derde bachelorjaar worden zowel in het eerste als in het tweede semester aangeboden (behalve het bachelorafstudeerwerkstuk; deze wordt uitsluitend in het tweede semester aangeboden). 4. De vrije keuzeruimte kan naar eigen inzicht worden ingevuld, eventueel deels met zogenoemde bijspijkervakken. Dit zijn vakken die nodig zijn om evidente deficiënties weg te werken met het oog op het te kiezen specifiek traject van de MScBA. Indien de student opteert voor een Engelstalige vervolgmaster en een onvoldoende haalt op de daarvoor verplicht af te leggen toets Engels, dan dient 5 EC van de vrije keuzeruimte te worden gevuld met een cursus Engels. Toelatingseisen Algemene eisen die gelden voor toelating tot de studie Economie. 26

A6 Bacheloropleiding Econometrie en Besliskunde A6 Bacheloropleiding Econometrie en Besliskunde A6.1 Programmabeschrijving Opleidingsdirecteur Dr. C. Praagman WSN 251 tel. 050 363 7076 c.praagman@eco.rug.nl Doel/inhoud De opleiding Econometrie en Besliskunde (E&B) is gericht op het modelmatig beschrijven en analyseren van problemen uit de economie, bedrijfsvoering en verwante gebieden. Het aanleren van een onderzoeksgerichte houding, van de belangrijkste modellen die momenteel gebruikt worden en van de voor de analyse noodzakelijke kennis van wiskunde en statistiek vormen de belangrijkste componenten, naast de vaardigheid om de uitkomsten van deze modelbenadering te vertalen in voor het toepassingsgebied relevante resultaten. Om dit doel te verwezenlijken wordt er in de propedeuse en het eerste jaar van de postpropedeuse veel aandacht besteed aan het verwerven van de noodzakelijke kennis op het gebied van de wiskunde en de statistiek. Daarnaast wordt er in de eerste twee jaar een inleiding gegeven in de voornaamste gebieden van de economie. In het tweede en derde jaar worden de hoofdrichtingen van de opleiding belicht: operationele research, actuariaat, econometrie en wiskundige economie. Het laatste semester van de opleiding bevat enerzijds een afstudeeropdracht ter afronding van de bacheloropleiding en geeft anderzijds de gelegenheid zich voor te bereiden op een van de trajecten van de masteropleiding Econometrics, Operations Research and Actuarial Studies. Daarnaast is er de mogelijkheid om via keuzevakken de kennis van de economische toepassingsgebieden te vergroten. Om een relatie te leggen tussen het wetenschappelijke karakter van de opleiding en de beroepspraktijk van afgestudeerde econometristen, wordt tijdens de opleiding onder meer gewerkt met cases. Een verblijf aan een buitenlandse universiteit om daar een deel van het programma te volgen behoort uitdrukkelijk tot de mogelijkheden. De opleiding is uitdrukkelijk ook bedoeld voor buitenlandse studenten. Dat betekent dat de colleges mogelijkerwijs in het Engels gegeven zullen worden. Opdrachten, tentamens en dergelijke mogen overigens altijd in het Nederlands worden gemaakt. Toekomstige functies/werkvelden Afgestudeerde econometristen vinden over het algemeen zonder enige moeite een werkkring. In het bedrijfsleven is ook veel plaats voor econometristen. Banken, verzekeringsmaatschappijen en adviesbureaus zijn voor de hand liggende werkgevers, naast de meer traditionele als het CBS en de rijksoverheid. Door verdere studie en specialisatie, bijvoorbeeld door het volgen van een masteropleiding, is ook een meer onderzoeksgerichte werkkring mogelijk, bijvoorbeeld als promovendus aan een universiteit. Daarbij hoeft u niet alleen te denken aan een promotie op het gebied van econometrie en 27

Bachelorstudiegids 2004-2005 besliskunde, maar bijvoorbeeld ook op het gebied van economie, bedrijfskunde, statistiek en sociale wetenschappen liggen kansen voor een afgestudeerde econometrist. A6.2 Opbouw van het programma Jaar 1 Periode Vakcode Vaknaam EC 1.1.1 EWP025A03 Statistiek 1a E&B 3 EWP041A06 Micro-economie 1 voor E&B 6 EWP032A04 Wiskunde 1a E&B 4 EWP007A02 Inleiding Computergebruik 2 1.1.2 EWP034A04 Wiskunde 1b E&B 4 EWP027A04 Statistiek 1b E&B 4 EWP021A07 Modelleren 7 1.2.1 EWP034A06 Macro-economie 1 6 EWP029A04 Statistiek 1c E&B 4 EWP035A05 Wiskunde 1c E&B 5 1.2.2 EWP030A05 Statistiek 1d E&B 5 EWP005A06 Financiering 1 6 EWP036A04 Wiskunde 1d E&B 4 Jaar 2 Periode Vakcode Vaknaam EC 2.1.1 EWB076A05 Statistiek 2a E&B 5 EWB051A04 Matrices, Grafen en Convexiteit 4 EWB059A05 Programmeren 1 5 2.1.2 EWB029A05 Inleiding Operationele Research 5 EWB048A06 Marketing 1 voor E&B 6 EWB012A05 Differentie- en Differentiaalvergelijkingen 5 2.2.1 EWB025A06 Financieringstheorie en Modellering 6 EWB048A06 Introduction to Mathematical Economics 5 EWB012A05 Statistiek 2b E&B 4 2.2.2 EWB027A05 Inleiding Actuariaat 5 EWB060A05 Programmeren 2 5 EWB028A05 Introduction to Econometrics 5 Jaar 3 Periode Vakcode Vaknaam EC 3.1.1 EWB072A05 Game Theory 5 EWB039A05 Quantitative Finance 5 EWB078A06 Stochastic Models 6 3.1.2 EWB013A07 Dynamic Econometrics 7 EWB063A07 Risk Insurance 7 3.2.1-2 Keuze* 5/10 Algemeen Vormend Vak (AVV ) 5 3.2.2 Keuze** 5/10 EWB125A10 Bachelorafstudeerwerkstuk 10 28

A6 Bacheloropleiding Econometrie en Besliskunde Opmerkingen: * Keuze uit Specialization Course Applied OR (10 EC, 3.2.1-2, trajectvak voor profiel Operations Research), Specialization Course Econometric Methods (5 EC, semester 3.2.2, trajectvak voor profiel Econometrics) en Specialization Course Generalized Linear Models (5 EC, semester 3.2.1, trajectvak voor profiel Actuarial Studies) ** Keuze uit vakken van de andere opleidingen van de faculteit Toelatingseisen VWO met profiel N&G of N&T. Ook de profielen E&M en C&M met Wiskunde B1 geven toelating. 29

Bachelorstudiegids 2004-2005 A7 Bacheloropleiding Fiscale Economie A7.1 Programmabeschrijving Coördinator mw. mr. M.C. Christen WSN 328 tel. 050 363 3763 m.c.christen@eco.rug.nl Doel/inhoud De bacheloropleiding Fiscale Economie richt zich op het verwerven van gedegen wetenschappelijke kennis op de drie subdomeinen van het kennisdomein Fiscale Economie: economie, fiscaal recht, ondersteunende niet fiscaalrechtelijke rechtsgebieden. De afgestudeerde heeft voldoende kennis van de algemene economie om de economische gevolgen en welvaartstheoretische aspecten van belastingheffing te beoordelen. Voor wat betreft de bedrijfseconomie heeft hij een grondige kennis van en inzicht in met name de onderdelen accounting en financiering. Door de geïntegreerde aanpak van de opleiding heeft de afgestudeerde een diepgaande kennis van en inzicht in het Nederlandse fiscale systeem, met nadruk op de directe belastingen, en heeft hij tevens inzicht in het belang van de fiscaliteit voor het beleid op ondernemingsniveau. Op meer theoretisch niveau wordt aandacht besteed aan de wetssystematiek, de ontwikkeling van de rechtspraak en de manieren van rechtsvinding. De afgestudeerde heeft een meer dan elementaire kennis van de meer ondersteunende vakken als wiskunde en statistiek. Meer in het bijzonder heeft hij kennis van en inzicht in de financiële rekenkunde. Aandacht wordt voorts besteed aan het ontwikkelen van een academische attitude, waarbij de afgestudeerde voldoende kennis heeft van de algemene beginselen van behoorlijk bestuur, die door de belastingdienst moeten worden nageleefd en van de normen waaraan een belastingadviseur dient te voldoen bij de beroepsuitoefening. De fiscaal-econoom staat midden in de maatschappij. Bij het onderkennen van problemen en het oplossen daarvan zal hij gebruik moeten (kunnen) maken van de nieuwste ontwikkelingen in het vakgebied, van wetswijziging tot jurisprudentie, van maatschappelijke ontwikkelingen tot nieuwste wetenschappelijke inzichten. Door steeds met actuele cases te werken en actuele ontwikkelingen bij bestaande cases te betrekken, wordt deze vaardigheid ontwikkeld en getraind. Voorts wordt uiteraard voldaan aan de algemene eindtermen van door de FEW aangeboden bacheloropleidingen. Het eerste jaar van de opleiding Fiscale Economie is gelijk aan het eerste jaar van de opleiding Economie en Management, met uitzondering van semester 2.2. Daarin is Internationale Economie vervangen door Inleiding Fiscale Economie en Statistiek 1c door Management Accounting 1 voor FE. De opleiding leidt uiteindelijk tot een bachelor Fiscale Economie. De economievakken blijven dan ook na het eerste jaar nog ruimschoots aan bod komen, zowel bedrijfseconomische vakken als Boekhouden en Financiering als algemeen economische vakken als Openbare Financiën. In het tweede jaar wordt inzicht verschaft in de grondslagen van het recht, van bedrijfseconomie en van belangrijke fiscale rechtsgebieden als Inkomstenbelasting en Omzet- en Overdrachtsbelasting, waarna in jaar 3 30

A7 Bacheloropleiding Fiscale Economie verdere verdieping van zowel bedrijfseconomische als algemeen economische vakken plaatsvindt en ook andere belastingrechtvakken als Vennootschapsbelasting en Internationaal Belastingrecht aan de orde komen. Overigens worden de belastingrechtvakken gevolgd bij de Faculteit der Rechtsgeleerdheid. Toekomstige functies/werkvelden De belastingheffing in Nederland is uitermate gecompliceerd en wijzigt relatief vaak ten gevolge van nationale en internationale invloeden. Belastingdeskundigheid is daarom geld waard. De opleiding Fiscale Economie is bij uitstek een op de beroepspraktijk gerichte opleiding. Fiscaal-economen vervullen functies bij voornamelijk belastingadviesbureaus, accountantskantoren, de belastingdienst en fiscale afdelingen van ondernemingen (niet alleen in Nederland maar ook in het buitenland). Voorts vinden fiscaal-economen hun werkkring bij het Ministerie van Financiën, waar meer algemene taken met betrekking tot belastingwetgeving of belastingheffing worden vervuld. De belastingadviseurs hebben voornamelijk een adviserende functie ten opzichte van hun cliënten. De taak van de belastingdienst is uitvoerend en controlerend. Te verwachten valt dat met een bachelordiploma de functies binnen de belastingdienst en de belastingadvieskantoren vooral op uitvoerend niveau zullen zijn. Ook adviesfuncties voor het MKB lijken mogelijk. A7.2 Opbouw van het programma Jaar 1 Periode Vakcode Vaknaam EC 1.1.1 1.1.2 1.2.1 1.2.2 EWP014A06 Management 1: Organisation Design 6 EWP020A06 Micro-economie 1 6 EWP031A03 Wiskunde 1a 3 EWP016A06 Marketing 1 6 EWP024A03 Statistiek 1a 3 EWP033A03 Wiskunde 1b 3 EWP006A03 ICT 1 3 EWP013A06 Macro-economie 1 6 EWP026A03 Statistiek 1b 3 EWP003A06 Financial Accounting 1 6 EWP042A06 Inleiding Fiscale Economie 6 EWP005A06 Financiering 1 6 EWP015A03 Management Accounting 1 voor FE 3 31

Bachelorstudiegids 2004-2005 Jaar 2 Periode Vakcode Vaknaam EC 2.1.1-2 EWB092A07 Belastingrecht 1 voor FE 3 RGBFI00106 Formeel Belastingrecht 1 6 EWB089A09 Vermogensrecht 9 2.1.1 EWB054A06 Ondernemingsrecht 6 2.1.2 EWB004A03 Boekhouden 1 3 EWB116A03 Accounting Informatiesystemen voor FE 3 2.2.1-2 RGBFI00207 Winst 7 RGBFI00108 Inkomstenbelasting 8 RGBFI00206 Omzet & Overdrachtsbelasting 6 2.2.1 RGBFI00103 Fiscaal Comptabele Verantwoording 1 3 2.2.2 EWB117A03 Financiële Rekenkunde voor FE 3 RGBFI00304 Successiewet voor Fiscalisten 4 Jaar 3 Periode Vakcode Vaknaam EC 3.1.1 EWB056A06 Openbare Financiën 6 RGBFI00203 Inleiding Internationaal Belastingrecht 3 Keuze 5 3.1.2 EWB128A06 Financiering 2 voor FE 6 RGBFI50103 Introduction to European Tax Law 3 Keuze 5 3.2.1-2 RGBFI00109 Vennootschapsbelasting 9 EWB127A10 Bachelorafstudeerwerkstuk 10 3.2.1 RGBFI30202 Fiscaal Comptabele Verantwoording 2 2 RGBFI00204 Loonbelasting 4 3.2.2 EWB073A06 Staats- en Administratief Recht 6 Toelatingseisen Algemene eisen die gelden voor toelating tot de studie Economie. 32

A8 Bacheloropleiding Accountancy & Controlling A8 Bacheloropleiding Accountancy & Controlling A8.1 Programmabeschrijving Coördinator D. Assink RA WSN 315 tel. 050 363 3770 d.assink@eco.rug.nl Doel/inhoud De bacheloropleiding Accountancy & Controlling richt zich op het verwerven van wetenschappelijke kennis, vaardigheden en inzicht op het gebied van de economie, bedrijfswetenschappen, accountancy en controlling. De nadruk ligt daarbij op het besturen en doen functioneren van organisaties. In de opleiding wordt onder meer aandacht besteed aan methoden en technieken op het gebied van organisatie en management, financial accounting, management accounting, bestuurlijke informatieverzorging, financiering en recht. Al deze aspecten zijn van belang voor een goede sturing en beheersing van organisaties. Daarnaast wordt aandacht besteed aan wetenschappelijke methoden en technieken en aan academische en praktische vaardigheden. De opleiding stimuleert een analytische en kritische benadering van meestal interdisciplinaire organisatieproblemen en ontwikkelt kennis en vaardigheden om tot implementeerbare oplossingen te komen. De bacheloropleiding Accountancy & Controlling start met het volledige propedeusejaar van (naar keuze) de opleiding Bedrijfskunde van de Faculteit der Bedrijfskunde, of van de opleiding Economie & Management van de Faculteit der Economische Wetenschappen. Dit eerste studiejaar biedt een algemene kennismaking met enkele belangrijke onderdelen van de organisatiekunde en de algemene en bedrijfseconomie, naast de ondersteunende vakken wiskunde en statistiek. Het vakkenpakket van het tweede studiejaar is deels afhankelijk van welke propedeuse werd gevolgd en omvat verder onder meer organisatiekundige vakken, financiering, boekhouden en belastingrecht. Het derde jaar biedt, naast de grondslagen van bestuurlijke informatieverzorging en organisatie- en informatieanalyse, een verdieping van de basiskennis op het gebied van management accounting, financial accounting, financiering, informatiemanagement en boekhouden. De opleiding wordt afgesloten met een bachelorafstudeerwerkstuk. Toekomstige functies/werkvelden De bacheloropleiding Accountancy & Controlling biedt primair de basis voor een masteropleiding Accountancy of Controlling en de daarop aansluitende (theoretische) postmasteropleidingen voor Registeraccountant respectievelijk Registercontroller. Gelet op het brede bedrijfseconomische/bedrijfskundige profiel, biedt het bachelordiploma Accountancy & Controlling de student ook diverse mogelijkheden voor functies in profit- en non profit-organisaties. Hierbij moet in eerste instantie worden gedacht aan uitvoerende en ondersteunende functies op financieel-administratief gebied, zoals (bedrijfs)administrateur, assistentcontroller, financieel-administratief beleidsmedewerker e.d. 33