Veilig werken met gewasbeschermingsmiddelen Waar moet ik rekening mee houden? 0
Inhoudsopgave Veilig werken met gewasbeschermingsmiddelen p. 2 Veiligheidsinformatieblad p. 3 Gevarensymbolen/CLP-pictogrammen p. 4 Do s en don ts voor het gebruik van GBM p. 5 Het etiket van gewasbeschermingsmiddelen lezen p. 6 Persoonlijke beschermingsmiddelen p. 7 Herbetredingstijd gewasbeschermingsmiddelen p. 9 Spuitvloeistof veilig aanmaken en vullen p. 10 Verpakkingen van GBM schoonmaken p. 11 1
Veilig werken met gewasbeschermingsmiddelen Chemische gewasbeschermingsmiddelen dienen ter bestrijding van verschillende ziekten en plagen. Gewasbeschermingsmiddelen kunnen zowel in kleinere als in grotere mate de gezondheid van u, uw medewerkers of andere bezoekers van uw bedrijf schaden. Daarom is het van levensbelang dat personen op uw bedrijf veilig werken met gewasbeschermingsmiddelen. Wanneer je goed op de hoogte bent van de werking, de mogelijke risico s en de gevolgen van gebruikte gewasbeschermingsmiddelen, beperk je de kans op bedrijfsongevallen. Daarom hebben onze gewasbeschermingsspecialisten in dit whitepaper aandachtspunten, tips en do s & don ts voor het werken met gewasbeschermingsmiddelen voor u verzameld. Heeft u naar aanleiding van dit whitepaper vragen? Neem dan contact op met gewasbeschermingsspecialist Jan Krouwer. 2
Veiligheidsinformatieblad Ieder gewasbeschermingsmiddel is voorzien van een veiligheidsinformatieblad. Een veiligheidsinformatieblad (ook wel veiligheidsblad genoemd) is een document waarin informatie staat over de risico's van een gewasbeschermingsmiddel. Ook staan erin beschreven hoe u op een veilige manier met de stof om kunt gaan, zodat de gezondheidsrisico's en milieurisico's zo goed mogelijk beperkt worden. Daarnaast kunnen werkgevers het veiligheidsinformatieblad gebruiken om werkinstructies op te stellen voor werknemers. Via de Royal Brinkman webshop is het mogelijk om de veiligheidsbladen per product terug te vinden. De veiligheidbladen zijn als PDF-bestand toegevoegd op de artikelpagina onder het artikel. Hierdoor beschikt u altijd over het meest recente veiligheidsblad. Gebruik gewasbeschermingsmiddelen en biocides veilig. Lees vóór gebruik eerst het etiket en het veiligheidsinformatieblad. Gewasbeschermingsmiddelen en biociden zijn onderworpen aan landelijke toelatingen voor gebruik. Controleer bij de autoriteiten (voor Nederland het College voor de Toelating van Gewasbeschermingsmiddelen) de toelating voor gebruik in uw land. Het College voor de Toelating van Gewasbeschermingsmiddelen (Ctgb) beoordeelt de mogelijke risico s van een gewasbeschermingsmiddel voor mens, dier en milieu voordat het middel wordt opgenomen in de Bestrijdingsmiddelenwet. Op de website van het Ctgb is een gewasbeschermingsmiddelendatabase te vinden, waarin informatie over alle in Nederland toegelaten gewasbeschermingsmiddelen zijn opgenomen, zoals de actuele status van het middel, de einddatum en het geldige W-nummer. 3
Gevarensymbolen / CLP-pictogrammen Bij producten die gevaarlijke stoffen bevatten, zoals meststoffen en chemische gewasbeschermingsmiddelen, zijn een of meerdere gevarensymbolen aangebracht op het etiket. Deze etiketten zorgen ervoor dat vervoerders en gebruikers weten welke risico s de producten met zich meebrengen. Dit is van groot belang voor een veilig transport en gebruik van de producten. Het is daarom essentieel dat u op de hoogte bent van de betekenis van de verschillende gevarensymbolen. Bijtend Bijtend en kan ernstige brandwonden en oogletsel veroorzaken. Ook bijtend voor metalen. Ontvlambaar Brandbare gassen, aerosolen, vloeistoffen en vaste stoffen. Giftig Acuut giftig bij contact met de huid. Inademen of inslikken kan dodelijk zijn. Explosief Explosieve, zelfontledende stoffen en organische peroxiden die bij verhitting kunnen ontploffen. Gevaarlijk voor aquatisch milieu Schadelijk voor het milieu en veroorzaken watervergiftiging. Oxiderend Oxiderende gassen, vaste stoffen en vloeistoffen die brand en ontploffing kunnen veroorzaken of intensiveren. Gassen onder druk Gas onder druk dat kan ontploffen bij verhitting Gekoeld gas dat brandwonden of letsel kan veroorzaken door extreme kou Opgeloste gassen Irriterend, sensibiliserend en schadelijk De betekenis van dit etiket kan per product verschillen: Veroorzaakt acute vergiftiging Veroorzaakt overgevoeligheid van de huid en huid- en oogirritatie Irriterend voor de luchtwegen Verdovend, veroorzaakt slaperigheid of duidelijkheid Gevaarlijk voor de ozonlaag Lange termijn gezondheidsgevaarlijk Deze stof heeft één of meerdere gevolgen voor de gezondheid: Is kankerverwekkend Beïnvloedt vruchtbaarheid en het ongeboren kind Veroorzaakt verandering in erfelijk materiaal Is een inhalatie-allergeen en kan bij inademing allergie, astma of ademhalingsproblemen veroorzaken Is giftig voor bepaalde organen Inhaleringsgevaar, kan dodelijk of schadelijk zijn bij inademen of inslikken 4
Do s en don ts voor het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen Gaat u gewasbeschermingsmiddelen gebruiken, dan zijn er een aantal zaken waarmee u rekening moet houden. Wij zetten deze do s en don ts op een rij. Do's Zorg ervoor dat iedereen op uw bedrijf voorlichting krijgt over het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. Lees voor gebruik van het gewasbeschermingsmiddel altijd het etiket zodat u op de hoogte bent van de juiste manier van toepassen, de gezondheidsrisico's en de benodigde persoonlijke beschermingsmiddelen. Bereken hoeveel spuitvloeistof u nodig heeft, zodat u zo min mogelijk spuitvloeistof overhoudt. Controleer de spuitapparatuur van tevoren op de afstelling en onderhoudsstaat. Let hierbij op verstopping, een afwijkend spuitbeeld en lekkages van leidingen en verbindingsstukken. Raadpleeg bij problemen altijd een monteur. Laat spuitapparatuur sowieso iedere twee jaar keuren. De SKL-keuring is een verplichte keuring voor spuitapparatuur. Heeft u een lege verpakking? Spoel deze dan schoon zoals aangegeven op het etiket en ruim de lege verpakking op volgens de voorschriften. Zorg dat u in geval van nood op de hoogte bent van de locatie van oogdouches/verbanddozen/etc. Reinig de spuitapparatuur en de persoonlijke beschermingsmiddelen na afloop van de bespuiting. Sla gewasbeschermingsmiddelen op in een gewasbeschermingsmiddelenkast die is voorzien van een lekbak en ventilatie. Ruim de gewasbeschermingsmiddelenkast twee keer per jaar op en let er hierbij op dat alle middelen nog toegelaten zijn en het juiste W-nummer hebben. Don ts Laat de verpakking van een gewasbeschermingsmiddel nooit openstaan. Gevaarlijke stoffen kunnen zich dan namelijk verspreiden. Bewaar gewasbeschermingsmiddelen nooit buiten de gewasbeschermingsmiddelenkast, zodat onbevoegden geen toegang hebben tot de middelen. Meng nooit zomaar twee of meer gewasbeschermingsmiddelen met elkaar, tenzij in de gebruiksaanwijzing staat dat dit is toegestaan. Giet gewasbeschermingsmiddelen nooit over in een andere verpakking of in een verpakking zonder etiket. Dit kan namelijk leiden tot verkeerd gebruik van het middel en dus tot extra risico's. Voer geen bespuiting uit als er medewerkers in de kas zijn (bij zeer plaatselijke bespuitingen, bijvoorbeeld in één rij, kan er soms wel in een ander deel van de kas doorgewerkt worden. Hierbij moet u wel een minimale afstand van 25 meter houden). Gebruik geen vervallen of verboden gewasbeschermingsmiddelen. 5
Het etiket van een gewasbeschermingsmiddel lezen Vooraf aan het toepassen van een gewasbeschermingsmiddel, dient u het etiket goed te lezen. Dit is van belang voor een juiste en veilige toepassing van het middel. Op het etiket staan gegevens over de aard van het middel, het wettelijk gebruik, het veilig gebruik en ook vindt u hier de gebruiksaanwijzing. Aard van het middel Op het etiket kan de volledige naam van de werkzame stof vermeld staan, maar het is ook mogelijk dat er een afkorting of korte aanduiding op het etiket staat. Het gehalte waarin de werkzame stof aanwezig is in het gewasbeschermingsmiddel, wordt uitgedrukt als percentage of in aantal gram per liter. Naast de naam van de werkzame stof, kan ook de naam van de fabrikant op het etiket staan. Om verwarring te voorkomen, begint de naam van een werkzame stof altijd met een kleine letter (bijvoorbeeld abamectine) en de merknaam met een hoofdletter (bijvoorbeeld Vectine plus). Wettelijk gebruiksvoorschrift Alleen gewasbeschermingsmiddelen die zijn toegelaten door het Ctgb mogen in Nederland gebruikt worden. Op het etiket van een toegelaten gewasbeschermingsmiddel staan een aantal gegevens over de toelating: het toepassingsgebied, het type behandeling, het te bestrijden organisme, de (maximale) dosering per toepassing, het maximaal aantal behandelingen per 12 maanden, de minimum interval tussen twee toepassingen en de veiligheidstermijn. Veilig gebruik Om te toepasser te waarschuwen voor de gevaren en risico's van het gebruik van het middel, staan er gevarensymbolen op het etiket. Ook worden de veiligheidsaanbevelingen genoemd, waarin onder andere staat welke persoonlijke beschermingsmiddelen de toepasser moet dragen bij een bespuiting met het product, wat de herbetredingstijd na een bespuiting is en hoe lege verpakkingen schoongemaakt moeten worden. Gebruiksaanwijzing In de gebruiksaanwijzing staat hoe een gewasbeschermingsmiddel het meest doeltreffend ingezet kan worden. Hierin zijn ten eerste de toepassingen opgenomen: in welk gewas en tegen welke ziekte of plaag wordt het middel gebruikt. Ten tweede wordt de dosering van het middel genoemd. 6
Persoonlijke beschermingsmiddelen Wanneer u werkt met gewasbeschermingsmiddelen, is het van belang dat u de juiste persoonlijke beschermingsmiddelen draagt. Onbeschermd werken met gewasbeschermingsmiddelen kan namelijk leiden tot gezondheidsrisico's, bijvoorbeeld wanneer uw huid in contact komt met het middel of wanneer u het middel inademt. Houd daarom rekening met de volgende aandachtspunten. Verschillende gewasbeschermingsmiddelen Voor ieder gewasbeschermingsmiddel zijn specifieke beschermingsmiddelen nodig. Dit is terug te vinden op het Veiligheidsblad (Rubriek 8: 'Maatregelen ter beheersing van blootstelling/persoonlijke bescherming'), maar u kunt ook de website Bescherm Bewust raadplegen. De persoonlijke gewasbeschermingsmiddelen zijn onderverdeeld in handschoenen, spuitoveralls, maskers en laarzen. Handschoenen Draag altijd handschoenen van neopreen of nitrilrubber. Latex, leren en stoffen handschoenen bieden geen bescherming tegen gewasbeschermingsmiddelen. Gebruik nooit ongereinigde handschoenen. Handschoenen met een lange manchet verminderen de kans op huidcontact met meer dan 80%. Draag de manchetten van de handschoenen in uw spuitoverall (anders gezegd: trek de mouwen van de spuitoveral over de manchetten van de handschoenen heen). Na afloop van de bespuiting dient u de handschoenen te reinigen met water en zeep (maar gebruik het liefst wegwerphandschoenen, zo voorkomt u de kans op verontreiniging van de binnenkant). 7
Spuitoveralls Gebruik altijd een vloeistofdichte spuitoverall met elastiek in de manchetten en broekspijpen, een capuchon en een overslag bij de ritsen. Let op: een regenpak voldoet niet, want dit biedt onvoldoende bescherming en sluit niet aan rondom de polsen en de middel. Controleer uw spuitoverall voor gebruik op scheuren, gaten of andere onvolkomenheden. Na afloop dient u de spuitoverall te reinigen (maar gebruik het liefst een wegwerpoverall, zo voorkomt u de kans op verontreiniging van de binnenkant). Maskers Kies een masker dat geschikt is voor de werkzaamheden die u gaat uitvoeren en controleer van tevoren of het masker goed afsluit. Gebruik het juiste filter en schrijf de datum van ingebruikname erop. Let op dat u de gebruiksduur van het filter niet overschrijdt (maximaal 8 uur). Wanneer u een halfgelaatsmasker gebruikt, zorg dan voor goede oogbescherming. Laarzen Draag laarzen van neopreen of nitrilrubber. Deze stoffen zijn vloeistofdicht en bestand tegen chemische gewasbeschermingsmiddelen. Controleer uw laarzen voor gebruik op scheuren, verontreiniging aan de binnenzijde, of andere onvolkomenheden. Stop de broekspijpen van uw spuitoverall niet in uw laarzen, maar trek ze over de schacht heen. Op deze manier kan de vloeistof niet in de laars lopen. Trek de laarzen na het uitvoeren van de bespuiting uit en reinig ze grondig. Volgorde U kunt de persoonlijke beschermingsmiddelen het beste in deze volgorde aantrekken: eerst de handschoenen, dan de overall en de capuchon, rubberen laarzen, masker en filterbus en eventuele oogbescherming. Het uittrekken doet u in de omgekeerde volgorde, dus eerst de oogbescherming, dan het masker en de filterbus, laarzen, overall en handschoenen. Het filter sluit u na gebruik weer af met dopjes, waarna u de gebruiksduur op het filter noteert en u het spuitmasker demonteert. 8
Herbetredingstijd gewasbeschermingsmiddelen Wanneer een bespuiting is uitgevoerd op uw bedrijf, is het uit veiligheidsoverwegingen niet toegestaan om de kas onbeschermd te betreden. Het gespoten gewasbeschermingsmiddel is dan namelijk nog niet neergedaald en opgenomen in het gewas, waardoor het betreden van de kas kan leiden tot gezondheidsproblemen. Het is daarom van belang dat iedereen binnen het bedrijf op de hoogte is van de herbetredingstijd, zodat bedrijfsongevallen voorkomen worden. Collega's informeren Informeer u collega s voordat u een bespuiting doet. Zo zijn zij op de hoogte van de risico s van het betreden van de kas en kunnen zij hier rekening mee houden bij het plannen van hun werkzaamheden. Herbetredingstermijn opzoeken Ga van tevoren na wat de herbetredingstermijn is van het gewasbeschermingsmiddel waarmee u werkt en houd hier rekening mee bij het plannen van de bespuiting. Bij sommige middelen staat dit aangegeven op het etiket. Let op: indien de herbetredingstijd niet aangegeven staat op het etiket, dan geldt: de kas mag herbetreden worden als het gewas droog is en er minimaal twee uur geventileerd is. Moment van spuiten Voer bespuitingen zo veel mogelijk uit op momenten dat er geen medewerkers in de kas aanwezig zijn, zoals vlak voor het weekend, in de avonduren, of indien noodzakelijk aan het einde van de middag. Waarschuwingsbord Plaats direct na het uitvoeren van de bespuiting een waarschuwingsbord bij de toegangsdeur naar de kas en geef hierop aan wat de veilige herbetredingstijd is. Informeer je collega s ook mondeling (of op een andere manier) over de bespuiting, zodat je zeker weet dat ze niet onbeschermd de kas ingaan. Persoonlijke beschermingsmiddelen Wanneer een collega toch de kas in moet binnen de herbetredingstermijn, wijs hem dan op de noodzaak van het gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen. Herbetredingstijd voor jongeren Voor jongeren gelden andere regels omtrent de herbetredingstermijn. Zij mogen tot 14 dagen na toepassing van een gewasbeschermingsmiddel niet werken in het gewas en ook niet werken met producten die afkomstig zijn vanuit het behandelde gewas. 9
Spuitvloeistof veilig aanmaken en vullen Het aanmaken en vullen van spuitvloeistof is niet zonder risico. Sterker nog: hierbij is de kans op blootstelling het grootst, omdat u met de geconcentreerde stof werkt. Daarom is het van belang dat u het aanmaken en vullen van de spuitvloeistof op een veilige manier doet. Houd daarbij rekening met de volgende punten: Lees voordat u begint met het aanmaken van de spuitvloeistof altijd het etiket en het veiligheidsblad van het te gebruiken middel. Hierop staan onder andere de gezondheidsrisico's en de dosering vermeld. Zorg dat u weet waar de oogdouches/ehbo-dozen/etc. zich bevinden. Bereken van tevoren de benodigde hoeveelheid spuitvloeistof, zodat u uiteindelijk zo min mogelijk (of het liefst geen) restvloeistof overhoudt. Tijdens het meten en wegen van het gewasbeschermingsmiddel en het vullen van het spuitapparaat, dient u elk rechtstreeks contact met het gewasbeschermingsmiddel te vermijden. Voer nooit werkzaamheden waarbij gewasbeschermingsmiddelen betrokken zijn uit zonder persoonlijke beschermingsmiddelen. Bij het aanmaken en vullen van spuitvloeistof lopen de handen en onderarmen het meeste gevaar. Laat tijdens het mengen en vullen nooit anderen in de buurt, zeker niet wanneer zij niet op de hoogte zijn van de gevaren van de middelen. Neem de tijd voor het mengen. Onzorgvuldig of haastig doseren kan leiden tot morsen, wat weer kan leiden tot huidcontact of inademing. Vul het mengvat of de tank eerst met de benodigde hoeveelheid water. Meestal is dit ¾ van de tank. Voeg daarna het gewasbeschermingsmiddel toe. Hiermee krijgt het middel de kans zich goed met het water te mengen. Mocht het etiket een andere volgorde aangeven dan dient dit uiteraard opgevolgd te worden. Vermijd bij het vullen dat u morst of dat de tank overloopt. Gebruik daarom de vultrechter van het spuitapparaat of een grote trechter die goed in de opening van de tank past. Spoel het materiaal dat u heeft gebruikt voor het mengen en vullen minstens drie keer na. Vang daarbij het spoelwater op en doe dit in de tank van het spuitapparaat. Let op: het is niet toegestaan om het spoelwater te lozen op oppervlaktewater of in het riool. Wanneer u buiten aan de slag gaat met het aanmaken en vullen van de spuitvloeistof, ga dan uit de wind staan. 10
Verpakkingen van gewasbeschermingsmiddelen schoonmaken In de Verordening Reiniging Verpakkingen Gewasbeschermingsmiddelen is opgenomen dat lege verpakkingen van gewasbeschermingsmiddelen direct na het leegmaken moeten worden schoongemaakt. De restjes van de gewasbeschermingsmiddelen kunnen namelijk schadelijk zijn voor de gezondheid en voor het milieu. Na het spoelen van de verpakking is er - afhankelijk van het product - geen sprake meer van chemisch afval en kan het fust veilig volgens de voorschriften worden afgevoerd. Direct schoonmaken Als teler bent u verplicht om verpakkingen van gewasbeschermingsmiddelen direct na het legen in de spuitmachine schoon te maken. Het is niet toegestaan om lege verpakkingen op te slaan die nog moeten worden schoongemaakt, ook niet als u ze opslaat in de gewasbeschermingsmiddelenkast of -opslag. Let op: draag bij het schoonmaken van de verpakking van een gewasbeschermingsmiddelen altijd persoonlijke beschermingsmiddelen. Instructies op het etiket Op het etiket van een gewasbeschermingsmiddel staat aangegeven wat er met de lege verpakking moet gebeuren. Lees dit dus nauwkeurig. Op het etiket kan aangegeven staan dat het een STORL-verpakking (Stichting Opruiming Restanten Landbouwbestrijdingsmiddelen) betreft. Daarachter staat dan een van de volgende zinnen: Deze verpakking is bedrijfsafval, mits deze is schoongespoeld zoals wettelijk is voorgeschreven. Deze verpakking is bedrijfsafval nadat deze volledig is geleegd. Deze verpakking dient, nadat deze volledig is geleegd, te worden ingeleved bij een Klein Chemisch Afval (KCA) depot. Informeer bij uw gemeente. Aangebroken verpakkingen Heeft u een aangebroken verpakking die u weg wilt gooien, dan dient u deze in te leveren bij een KCA-depot. Het is niet toegestaan om het gewasbeschermingsmiddel te lozen op oppervlaktewater of het riool. 11