Milieurapport 2011 1 Milieurapport 2011
Inhoud Woord vooraf van de voorzitter van de Raad van Bestuur 3 De milieubeleidsverklaring van Eandis 5 Gebruik van ENERGIE optimaliseren 7 Respect voor de ONDERGROND 33 Ingrijpen op OVERLAST 39 Verantwoord omgaan met AFVAL 43 Slimmer MOBIEL 47 2
Woord vooraf van de voorzitter van de Raad van Bestuur Beste lezer, U hoort wel eens: het beste Milieurapport is geen Milieurapport. Net zoals de nietgereden kilometer de minst vervuilende is. Natuurlijk heeft men daar een punt. Maar met het niet-uitgeven van een rapport over de milieuaandacht, het milieugedrag en de inspanningen daarvoor in onze onderneming, mis je wel iets anders. Namelijk de analyse, de evaluatie, het bijleren en de bijsturing van een bewust milieubeleid, dat gedragen wordt door de hele onderneming. En dat beleid vormt toch een sterke bron voor bewustwording, motivatie en maatschappelijk verantwoord handelen. Want bekijken we het even, ons milieu. Het schept lucht, licht en leven. Het zorgt voor bedrijvigheid, beroering en bestaan. Het bestendigt mee de groei, het verleden, het heden en de toekomst. Milieu is onze wereld, en onze wereld, het milieu. Daarom moeten wij er correct en duurzaam mee omgaan, en klinkt krachtige milieuzorg geenszins overdreven. Economie en ecologie doen samengaan dus, met recht en reden, maar mét gezond verstand. Eandis was op milieuvlak in 2011 opnieuw erg actief. Onze jonge onderneming - ze vierde in 2011 haar eerste lustrum - is zich blijvend bewust van haar rol en maatschappelijke opdracht op dat vlak. U leest in dit derde verslag andermaal over haar belangrijkste milieuobjectieven en -resultaten. Maar het afgelopen jaar was zeker niet rimpelloos voor wat een deel van onze maatschappelijke opdracht aangaat. Het zeer geanimeerde debat over hernieuwbare energie is zeker niemand ontgaan. Zo werd voor iedereen duidelijk dat hernieuwbare en decentraal geproduceerde energie hun kostprijs hebben voor de hele samenleving. Het komt er bijgevolg op aan om, samen met de overheid, doordacht mee te zoeken en mee te helpen aan een duurzaam groeiscenario voor groene stroom. En bijvoorbeeld te onderzoeken hoe initiatieven voor de oprichting van decentrale productie-installaties optimaal kunnen worden ingepland. Ook dat is een belangrijk aspect van bredere milieuzorg. Eandis wil het milieubeleid van de Vlaamse regering uiteraard faciliteren. Daarover leest u ook in dit Milieurapport. In het raam van onze openbaredienstverplichtingen bijvoorbeeld, gaan veel inspanningen naar de promotie van het rationeel energiegebruik. Met REG is het immers mogelijk om minder kilowatturen te verbruiken, zonder verlies aan comfort. De eindgebruikers daarvan overtuigen en hen tegemoetkomen met steun, is dus een cruciale taak die wij ook in 2011 maximaal ter harte namen. 3
En dan is er nog het net van de toekomst. In het verhaal van de Europese 20-20-20-doelstellingen, hebben de distributienetbeheerders de verantwoordelijkheid om de beste keuzes te maken voor de uitbouw van het distributienet van de toekomst. De slimme netten, en wellicht ook de slimme meters, zijn maatschappelijk en technisch quasi onafwendbaar geworden. Maatschappelijk, om tegemoet te kunnen komen aan de Europese en Vlaamse doelstellingen in verband met het energieverbruik, de broeikasgassen en de hernieuwbare energie. En technisch, om het tweerichtingsverkeer van de energiestromen als gevolg van de lokale stroomproductie, op een kostenefficiënte manier te kunnen beheersen. Een slimme stand van zaken leest u eveneens in dit rapport. Het zijn maar enkele voorbeelden uit de vele initiatieven en bekommernissen van onze onderneming op milieuvlak. Wij zijn blij om u ook over alle andere in dit derde Milieurapport te kunnen rapporteren. Milieuzorg blijft bij Eandis geen dode letter. Dat zult u zeker met ons kunnen besluiten na het doornemen van dit rapport. Alvast een boeiende lectuur gewenst, Geert Versnick Voorzitter Raad van Bestuur 4
De milieubeleidsverklaring van Eandis Energie en milieu Energie is een basisbehoefte voor iedereen. Wij brengen, met aandacht voor mens en omgeving, dag en nacht elektriciteit en aardgas op een betrouwbare en veilige manier tot bij elke klant in ons werkingsgebied. Zin voor verantwoordelijkheid is één van de waarden van onze onderneming, en de verantwoordelijkheid voor het milieu maakt daarvan een essentieel deel uit. Wij willen de impact van onze activiteiten op mens en milieu zo beperkt mogelijk houden. Veiligheid en milieuzorg zijn dan ook absolute prioriteiten. In al zijn activiteiten gaat Eandis economisch, ecologisch en duurzaam tewerk, in het belang van de samenleving van morgen. De pijlers van ons milieubeleid Eandis rekent het tot zijn maatschappelijke rol om onafgebroken zijn milieuprestaties te verbeteren en permanent te streven naar een evenwicht tussen energie, economie en ecologie. Ons milieubeleid stoelt op volgende pijlers: wij willen minstens even goed doen als voorgeschreven door Europese richtlijnen, federale wetten, gewestelijke decreten en beslissingen van lokale besturen wij integreren milieuzorg in alle geledingen van onze organisatie en in al onze aankoop- en bedrijfsprocessen wij doen aan proactief milieurisicobeheer en stellen onze procedures en methodes voortdurend bij om de milieuprestaties te verbeteren wij stimuleren permanent energie-efficiëntie, niet alleen bij onze medewerkers, maar ook bij onze aandeelhouders en klanten wij voeren een open communicatie naar onze medewerkers en de samenleving, over de milieuimpact van onze activiteiten. De continue verbetering van onze milieuprestaties wordt gestuurd door duidelijke milieudoelstellingen en meetbare parameters, gebaseerd op preventieprincipes, beschikbare technische ontwikkelingen en economische haalbaarheid. Door onze voortdurende alertheid willen wij het milieubewustzijn van onze medewerkers en al wie belang heeft bij het correct functioneren van onze onderneming, op een positieve wijze stimuleren en de ecologische voetafdruk van onze organisatie verkleinen. Walter Van den Bossche Directeur-generaal Ondervoorzitter Managementcomité Luc De Bruycker Directeur-generaal Voorzitter Managementcomité 5
6
Gebruik van energie optimaliseren 7
Gebruik van ENERGIE optimaliseren In economie en samenleving speelt energie een substantiële rol. Zij vormt er één van de pijlers van. Maar het energiegebruik heeft ook milieucomponenten, waaronder een aantal negatieve. Er bewust en verstandig mee omgaan, door de beschikbare energie meer rationeel te gaan gebruiken, is een stap in de meer positieve richting. Eandis neemt op dat vlak als energieonderneming zijn verantwoordelijkheid, vanuit zijn maatschappelijke rol. Zo neemt de onderneming zelf initiatieven, maar draagt ze ook sterk bij als facilitator voor milieudoelstellingen van de overheid, Europa en anderen. Een belangrijke rol daarin speelt de onderneming in het bevorderen van rationeel energiegebruik bij particulieren, ondernemingen en openbare besturen. Met acties voor informatie, bewustwording en een uitgebreid premieaanbod. Daarnaast maakt Eandis door zijn proactieve houding en zijn programma s rond de ontwikkeling van slimme meters, slimme netten en dus slimme gebruikers, een nog beter gebruik van energie mogelijk, de toepassing van hernieuwbare energie onder de vorm van decentrale energieproductie inbegrepen. Een jaarlijks REG-actieplan De beschikbare energie op een meer rationele manier gebruiken, is één van de deeloplossingen voor een duurzaam energiebeleid. Op dat gebied is er nog een ruime marge, ook in Vlaanderen: analyses over het energieverbruik komen uit op een gemiddeld besparingspotentieel van zo n 30 procent bij de verschillende klantensegmenten. Om dat rationeel energiegebruik (REG) aan te moedigen, legde de Vlaamse overheid aan de distributienetbeheerders een openbaredienstverplichting op. Eandis coördineert alle activiteiten in dat verband voor de Vlaamse gemengde distributienetbeheerders, en dient in hun naam jaarlijks een REG-actieplan in bij het Vlaams Energieagentschap - VEA. Voor elektriciteit was het REG-actieplan 2011 gekoppeld aan een resultaatverbintenis: tegenover de totale verbruikscijfers van 2009 moest een besparing worden gerealiseerd van 3,5 procent. Voor alle Vlaamse gemengde netbeheerders samen, kwam dat neer op een minderverbruik van 901 GWh. Om die besparingsdoelstellingen te kunnen halen, werkten de distributienetbeheerders een hele reeks maatregelen uit, gericht op huishoudelijke afnemers, beschermde afnemers, ondernemingen en openbare besturen. Een greep uit de acties van het REG-actieplan 2011: verspreiden van informatiebrochures en individueel advies voor huishoudelijke afnemers uitvoeren van huishoudelijke energiescans op verzoek: doorspelen van afnamegegevens van niet-huishoudelijke afnemers energieboekhouding voor onderwijs-, welzijns- en verzorgingsinstellingen doorgedreven inspanningen voor bepaalde doelgroepen, zoals beschermde gebruikers samenwerken met sociale huisvestingsmaatschappijen ondersteunen van plaatselijke besturen bij de planning en de implementatie van hun energiebeleid. 8
Besparingsresultaten REG-actieplannen 2003-2011 Eandis is erin geslaagd om de gestelde besparingsdoelstellingen van de jaaractieplannen voor rationeel energiegebruik te behalen en zelfs te overtreffen 1. Besparingsresultaten REG-actieplannen 2003-2011 Besparingsdoelstelling (in kwh) Gerealiseerde besparing (in kwh) 2003 269 086 850 558 644 845 2004 398 148 046 478 387 789 2005 430 494 796 802 832 961 2 200 2 000 1 800 Besparingsresultaten REG-actieplannen 2003-2011 Besparingsdoelstelling (GWh) Gerealiseerde besparing (GWh) 2006 440 635 747 386 879 333 1 600 2007 441 159 275 911 259 222 1 400 1 200 2008 450 258 380 1 365 983 452 1 000 2009 445 395 949 1 668 803 111 800 600 2010 944 970 847 1 711 453 982 400 2011 901 216 135 1 993 822 022 TOTAAL 4 721 366 025 9 878 066 717 200 0 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 REG-premies De recentste REG-actieplannen steunden op twee pijlers: enerzijds een luik dat bestaat uit informeren, sensibiliseren en toekennen van premies, anderzijds een luik met acties opgelegd door de overheid. Het aandeel van de REG-premies in het REG-actieplan is telkens zeer groot. De premies vormen voor alle doelgroepen een extra duw in de rug om over te gaan tot energie- en milieusparende maatregelen en investeringen. Eandis stimuleert en verwerkt alle aanvragen voor REG-premies.! Het principe van de REG-premies is eenvoudig: wie investeert in welbepaalde energiezuinige toepassingen, kan een REG-premie aanvragen. Er zijn typische premies voor huishoudelijke afnemers, niet-huishoudelijke afnemers en lokale besturen. Het premieaanbod bleef in 2011 nagenoeg hetzelfde als in 2010. 1 Enkel in het jaar 2006 gebeurde dat niet, omdat de spaarlampenactie die in 2004 startte, in 2006 minder besparing heeft opgeleverd, terwijl de besparingsdoelstelling wel gelijk bleef. 9
Uitbetaalde REG-premies Het aantal uitbetaalde REG-premies kende de voorbije jaren een spectaculaire evolutie. Uitbetaalde REG-premies 2003-2011 Aantal REG-premies laagspanning / residentiële afnemers Aantal REG-premies hoogspanning / nietresidentiële afnemers Uitbetaalde bedragen (in EUR) 2003 7 419 1 444 6 270 990 2004 12 019 1 161 9 349 887 2005 26 584 2 869 12 426 377 2006 29 865 808 8 572 621 2007 70 235 1 539 19 621 318 2008 120 644 5 430 30 680 361 2009 167 411 5 900 39 715 640 2010 161 407 5 533 39 072 428 2011 184 220 5 655 46 328 299 De premies voor dakisolatie, superisolerende beglazing en de condensatieketel waren samen goed voor 80 procent van de totaliteit. De top drie van de aangevraagde premies voor huishoudelijke afnemers in 2011 bestond uit de premies voor de condensatieketel, dakisolatie en het plaatsen van superisolerend glas. Voor niet-huishoudelijke afnemers werden eveneens de premies voor de condensatieketel en voor superisolerende beglazing het vaakst uitbetaald, gevolgd door die voor frequentieregeling. Project voor dakisolatie In de periode 2010-2011 realiseerden Eandis en een aantal sociale huisvestingsmaatschappijen een project voor woningisolatie. Eandis kocht daartoe het isolatiemateriaal aan en de participerende huisvestingsmaatschappijen zorgden voor de correcte plaatsing ervan. Naast dat kosteloze materiaal ontvingen de sociale huisvestingsmaatschappijen voor de plaatsing ook nog een premie uit het aardgasfonds van 10 euro/m². Tot dusver werden door dit project ruim 40 000 m² daken van sociale huisvestingsmaatschappijen geïsoleerd. De actie kent echter nog een vervolg, waarvoor 1,5 miljoen euro wordt voorzien uit het aardgasfonds. Om de sociale huisvestingsmaatschappijen te stimuleren om dakisolatie te plaatsen, komt een extra premie van 10 euro/m² bovenop de gewone premie voor dakisolatie. 10
Energiescans De Vlaamse regering legde in 2007 aan de distributienetbeheerders een actieverplichting op om bij huishoudelijke afnemers, in samenwerking met de gemeenten, 40 605 energiescans uit te voeren, in een periode van drie jaar. Vanaf 2009 werd de actie nog uitgebreid, waardoor bijkomend 10 151 scans werden uitgevoerd in de periode 2009-2011, en vanaf 2010 bijkomend nog 20 303 scans per jaar. Zo n energiescan kan beduidend bijdragen tot meer inzicht in - slechte - verbruiksgewoonten en kan dus resulteren in een beter energiegedrag. De scan gaat na hoe de woning is uitgerust op het vlak van energie en op welke manier de bewoners daarmee omgaan. Na afloop van het onderzoek krijgt de bewoner een rapport met concrete tips om minder energie te verbruiken. De nadruk ligt daarbij op gedragsveranderingen, zodat zonder of slechts met een minimale investering, toch kan worden bespaard op de energiefactuur. Waar nuttig en mogelijk, installeert de energiescanner ook nog een spaarpakket met een waarde van twintig euro. Het bestaat uit gratis spaarlampen of spaardouchekop, radiatorfolie en/of buisisolatie. Naast zo n basisenergiescan kan de bewoner vanaf 2010 ook kiezen voor een opvolgscan. Daarbij wordt de oorspronkelijke basisscan geëvalueerd en krijgt de bewoner nog bijkomende tips om zijn verbruik te doen dalen. Bovendien kan hij desgewenst begeleiding krijgen van een energiescanner, indien hij beslist om te investeren in dakisolatie of in de vervanging van zijn nog enkele beglazing. Uitgevoerde energiescans voor de Vlaamse gemengde distributienetbeheerders 2007-2011 Aantal energiescans 2007 2 605 2008 16 990 2009 23 193 2010 23 353 2011 25 215 TOTAAL 91 356 De scans gebeurden voor: 14 % bij huurders van een privéwoning 18 % bij huurders van een sociale woning 68 % bij eigenaars, en leverden bijkomend markante vaststellingen op, die het belang van een volgehouden beleid onderstrepen: 34 % van de gescande woningen beschikt nog over enkel glas 51 % heeft geen muurisolatie 23 % heeft geen dakisolatie 34 % maakt geen gebruik van spaarlampen 40 % maakt gebruik van toestellen voor bijverwarming, vooral elektrisch. 11
Ecoscore voor toestellen in Kringwinkels In 2011 startten Eandis en de vzw Koepel van Milieuondernemers in de Sociale Economie, kortweg Komosie, samen een project waarbij tweedehandshuishoudapparaten, die verkocht worden via een Kringwinkel, een ecoscore krijgen opgeplakt. Die ecoscore vergelijkt de kostprijs van een tweedehandstoestel met die van een nieuw, energiezuinig, toestel en houdt daarbij rekening met de aankoopprijs, de verbruikskosten en de resterende levensduur. Op die manier kunnen ook minder kapitaalkrachtige klanten worden geïnformeerd, zodat zij de juiste keuze kunnen maken en overtuigd geraken om zuinig om te springen met energie. Uitbreiding van het aardgasaanbod Aardgas is op dit ogenblik nog altijd de milieuvriendelijkste beschikbare fossiele brandstof. Het genereert bij verbranding minder CO 2 en vormt geen roet. Dankzij het ondergrondse transport door leidingen, is er ook geen vervoer over de weg nodig. En ook het grondwater en de bodem blijven schoon, want aardgas heeft er geen impact op. De nieuwe generatie hoogrendementsketels op aardgas verbruiken bovendien tot 40 procent minder, in vergelijking met een ketel van 30 jaar oud. Daarbovenop staat aardgas synoniem voor comfort en is het altijd beschikbaar. De installatiekosten en het onderhoud ervan vallen goed mee en de moderne toestellen zijn eenvoudig, betaalbaar en snel te plaatsen. Ze gaan lang mee, zijn betrouwbaar en hebben een bijzonder hoog rendement. Bouw van bijkomende aardgasnetten De uitbreiding van het aardgasnet is daarom een positieve milieumaatregel. De Vlaamse overheid besliste in dat raam om de dekkingsgraad van het aardgasnet in Vlaanderen verder te doen uitbreiden: tegen 2015 tot minstens 95 % in woongebieden, met uitzondering van woongebieden met een landelijk karakter, en tegen 2020 tot 99 % in woongebieden, met uitzondering van woongebieden met een landelijk karakter, en 95 % in alle woongebieden. De Vlaamse gemengde distributienetbeheerders en Eandis investeren bijgevolg fors in de uitbreiding van de aardgasnetten. De aansluitbaarheid van de afnemers en het aantal effectieve aansluitingen nemen dan ook jaarlijks toe. Zo steeg ten opzichte van de toestand op 31 december 2010, het aantal kilometer middendruknetten met 1,20 % en het aantal kilometer lagedruknetten met 2,34 %. Het aantal aansluitingspunten verhoogde met 2,45 %. 12
Uitbreiding aardgasnetten in het werkingsgebied van Eandis - toestand op 31 december 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Lengte middendruknet (in km) 6 532 6 646 6 845 7 067 7 238 7 374 7 486 7 576 Lengte lagedruknet (in km) Totale lengte netten (in km) 25 851 26 900 28 138 29 444 30 605 31 578 32 390 33 149 32 383 33 546 34 983 36 511 37 843 38 952 39 876 40 725 Aantal toegangspunten 1 343 856 1 371 961 1 405 394 1 443 118 1 481 788 1 517 843 1 559 199 1 597 421 Actieve aardgasprospectie Aardgas is een comfortabele en milieuvriendelijke energiebron. In die context werkt Eandis aan een verhoogde aansluitbaarheidsgraad in woongebieden. Dat laatste gebeurde in 2011 voornamelijk via twee kanalen: ofwel op initiatief van de klant zelf, via beurzen waar klantenadviseurs van Eandis de geïnteresseerden te woord stond, ofwel zocht de onderneming zelf contact. Zo liep medio 2011 een test met 15 000 potentiële nieuwe aardgasklanten, die via campagnegolven werden benaderd. Via het callcenter De Stroomlijn kregen potentiële klanten eerst informatie over de troeven van aardgas en hoe ze eenvoudig kunnen overschakelen. Die boodschap werd daarna versterkt door campagnes in de plaatselijke zondagskrant, via de regionale televisie en door speciale informatieavonden van Eandis. Het uiteindelijke doel van de campagne was om afspraken te bekomen voor een huisbezoek door de klantenadviseurs. Als doelstelling voor het testgebied werden 400 afspraken vooropgesteld. Uiteindelijk werden er dat 526, als resultaat van de verschillende campagnes. Op die manier bereikte de onderneming een specifieke doelgroep, namelijk mensen die nog twijfelden of nog geen thuisbezoek konden regelen. En met succes: na een huisbezoek overweegt meer dan 70 % van de klanten om op termijn over te schakelen op aardgas. Voor 2012 is eenzelfde oefening gepland in alle infrastructuurgebieden van de onderneming. Nadruk zal dan liggen op het thema terugverdientijd. Door de stijgende energieprijzen, en dankzij het zeer lage verbruik van condensatieketels op aardgas, wordt de investering daarin immers snel terugverdiend. 13
Energiediensten voor lokale besturen Steden, gemeenten en provincies zijn belangrijke energieverbruikers. Vaak beheren zij grotere gebouwen zoals gemeente- en provinciehuizen, schoolgebouwen, technische werkplaatsen, zwembaden, sporthallen, ziekenhuizen Eveneens zijn ze verantwoordelijk voor een groot deel van de openbare verlichting. Bovendien hebben ze een voorbeeldfunctie in het actief tegengaan van de klimaatopwarming. Het potentieel aan energiebesparende maatregelen bij die lokale besturen is dan ook groot. Onder de noemer Energiediensten voor lokale besturen, kortweg EDLB, biedt Eandis hen een milieubewuste totaaloplossing voor een energie- en kostensparend energiebeheer, inclusief investeringen, onderhoud en financiering. In combinatie met een snelle terugverdientermijn, biedt het ook mogelijkheden voor derdepartijfinanciering. Daarbij neemt Eandis de aanvankelijke investeringskost ten laste door prefinanciering, en de kostenbesparingen die de investeringen opleveren, komen onmiddellijk toe aan de lokale besturen, die daarmee de prefinanciering door Eandis over een vooraf bepaalde periode terugbetalen. Breed aanbod Het dienstenpakket van EDLB houdt verscheidene soorten dienstverlening in, zoals: Energiebeheer in gebouwen In dat segment zitten zowel de technische en administratieve ondersteuning als de projectuitvoering voor energiebesparende acties en investeringen rond diverse energietechnieken: verwarming, koeling en ventilatie: het renoveren van stookplaatsen, het installeren en correct afstellen van regelingen, het analyseren en optimaliseren van de klimaatregeling en ventilatie, isolatie verlichting: relighting, complete vernieuwing van de verlichting gebouwschil: isolatie, hoogrendementsbeglazing energiebeheer: metingen, installatie van meetsystemen, datalogging, energieboekhouding en opvolging hernieuwbare energie: aanspreekpunt met leveranciers en installateurs. Energiebeheer voor openbare verlichting Dat omvat het aanbod van: Quickscans, als momentopname van het gebruikte materiaal, het energieverbruik en de gebruiksduur, waardoor een eerste besparingspotentieel in beeld komt, samen met indicaties en maatregelen voor snelle energiebesparingen en hun financiële impact een lichtplan, als een gedetailleerde studie van een selectie of van alle straten van een gemeente een volledig Masterplan, als een volledig uitgewerkt beleidsplan voor de openbare verlichting. 14
Sensibiliserende producten en diensten Die werden verder uitgebouwd met: het bepalen van ecologische voetafdruk en koolstofvoetafdruk, het berekenen van de voetafdruk zelf, de opmaak van een reductieplan het ter beschikking stellen van demonstratiemateriaal, zoals lampenkoffers, maquettes die diverse isolatietechnieken in beeld brengen, mobiele infostands het organiseren van infosessies rond rationeel energiegebruik, voor burgers en ondernemingen van de gemeente. Het EDLB-aanbod blijkt een succes. Eind december 2011 werden met 244 openbare besturen kaderovereenkomsten gesloten voor samenwerking, terwijl nog eens 62 overeenkomsten in de fase van onderhandeling zaten. De kaderovereenkomsten leidden al tot 1 162 ondertekende contracten en 208 andere, die eind december 2011 in onderhandeling waren. Ze slaan alle vooral op stookplaatsrenovatie en projecten voor photovoltaïsche cellen, de zogenaamde PV-projecten. Top vijf EDLB-projecten in 2011 Type contract Aantal 1 Onderhoudscontracten 189 2 Uitvoeringscontracten PV-installaties (photovoltaïsche cellen) 137 3 Studieprojecten stookinstallaties 106 4 Uitvoeringscontracten stookinstallaties 90 5 Contracten Energieprestatiecertificaten (EPC's - verplicht voor publiek toegankelijke overheidsgebouwen van meer dan 1 000 m²) 52 Een sterk voorbeeld: Eandis helpt Stedelijk Onderwijs Antwerpen om energie te besparen Het Stedelijk Onderwijs vertegenwoordigt in Antwerpen een groot deel van de onderwijsinstellingen: niet minder dan 160 gebouwen zetten er dagelijks hun poorten open voor zowat 53 000 leerlingen en leerkrachten. Het aanbod beslaat de hele waaier, van kleuterscholen, over lager en middelbaar onderwijs, tot deeltijds kunst- en volwassenenonderwijs. In februari 2011 ondertekenden de stad Antwerpen, het Autonoom Gemeentebedrijf Stedelijk Onderwijs Antwerpen, de distributienetbeheerder IMEA en Eandis een overeenkomst voor het grootste REG-project in Vlaanderen: maar liefst vijftig schoolgebouwen van het Antwerps Stedelijk Onderwijs zullen intensief onderzocht worden op het vlak van isolatie en energiehuishouding. En globaal wordt 16,6 miljoen euro geïnvesteerd om via 92 projecten energiebesparende maatregelen uit te voeren, waarbij zowel de kwaliteit van de gebouwen als het gebruikscomfort worden verbeterd. 15
Na de uitvoering van dat grootschalige project zal de energiefactuur van de vijftig schoolgebouwen met ongeveer 26 % dalen. Met dit project won Eandis in 2011 een Belgian Environment & Energy Award. U leest daar meer over op pagina 16. In de prijzen De resultaten van de EDLB-dienstverlening aan de lokale besturen bleven niet onopgemerkt. Zo scoorde Eandis in 2011 twee keer als laureaat in de Belgian Environment & Energy Awards. Die prestigieuze energie- en milieuprijzen brengen hulde aan initiatieven van burgers, ondernemingen, openbare instellingen en non-profitorganisaties, die op opmerkelijke wijze bijdragen tot het beheer en de bescherming van het milieu, de energie en het klimaat in ons land. De prijs krijgt de steun van meer dan 100 organisaties. Eandis werd in 2011: Laureaat in de categorie Institution Sustainable Development Awards, voor het gehele EDLB-project. Die prijs beloont openbare en non-profitinstellingen die zich onderscheiden op het vlak van bescherming van het milieu en zuinig omspringen met energie en/of natuurlijke rijkdommen. De beoordeling van de jury over EDLB: Het is een globale aanbieding die energetische diensten omvat ten voordele van de planeet en de klant. De prestaties van Eandis, de beheerder van het gas- en elektriciteitsdistributienetwerk, zijn verspreid over 239 steden en gemeentes. Maar Eandis beperkt zich niet tot de rol van distributeur, het is het eerste openbaarbedrijf dat zijn klanten een globale energiedienst aanbiedt. Dankzij het advies en de expertise van Eandis op vlak van rationeel energieverbruik en groene energiebronnen, werden in tien jaar tijd meer dan 100 GWh elektriciteit en 218 GWh gas en petroleum bespaard. Een voordeel voor de planeet en voor de klant. Laureaat in de categorie International Polar Foundation Awards, voor het project Rationeel Energiegebruik (REG) Stedelijk Onderwijs Antwerpen. Die prijs gaat naar een kandidaat die een goede eindbalans voorstelt en van wie de actie een gunstige invloed heeft in de strijd tegen klimaatveranderingen. De bekroning luidde als volgt: Een grootschalig investeringsproject in energie in 50 scholen van Antwerpen. Eandis en het Autonoom Gemeentebedrijf Stedelijk Onderwijs Antwerpen hebben hun inspanningen gebundeld om het energieverbruik te rationaliseren en de nodige groene maatregelen te nemen in de schoolgebouwen. Dankzij een investering van 16,6 miljoen euro zou de energiefactuur van de schoolgebouwen met circa 26 procent dalen. Dit grootse project van vijftig scholen zal model staan voor de hele Vlaamse Gemeenschap. Eandis is uiteraard verheugd over de twee prijzen, omdat ze een erkenning betekenen van de dynamiek van de onderneming. Bovendien versterken ze het vertrouwen in haar energie- en milieurol ten aanzien van haar bevoorrechte partners, de lokale besturen. Als laureaat van die Belgische Energie- en Milieuprijzen mag Eandis bovendien het prestigieuze Environment & Energy Awards-logo vermelden op al zijn briefwisseling, communicatie, webpagina s Dat koppelt de naam van Eandis aan duurzaamheid, waardoor de onderneming zich duidelijk profileert in de markt van projectrealisaties in het raam van energie-efficiëntie en hernieuwbare energie. 16
REG in openbare gebouwen Eandis ondersteunt belangstellende openbare instellingen op het grondgebied van de Vlaamse gemengde distributienetbeheerders, bij hun energiebeleid. Zo biedt de onderneming sinds 2007 energieaudits voor openbare besturen aan. Daarnaast is er de mogelijkheid om mee in te stappen in een informaticasysteem voor de energieboekhouding voor openbare besturen, scholen en welzijns- en verzorgingsinstellingen. Beide zijn doeltreffende instrumenten om hun energieverbruik in kaart te brengen, en ze resulteren in gedetailleerde rapporten met concrete aanbevelingen en tips. Bovendien adviseren Eandisspecialisten de lokale besturen over investeringen in energiezuinige oplossingen en energiebeleidsplannen. Aantal gebouwen opgenomen in het systeem van energieboekhouding Gemeentegebouwen Welzijns- en verzorgingsinstellingen Onderwijsinstellingen Totaal 2007 1 235 510 1 071 1 581 2008 2 086 738 2 143 4 967 2009 2 239 915 2 533 5 687 2010 2 620 803 2 579 6 002 2011 2 754 795 2 577 6 126 Rationeel energiegebruik bij de openbare verlichting Energiebesparing en efficiënt gebruik van energiebronnen zijn ook thema s voor een energiebewust gemeentelijk beleid. De openbare verlichting is immers een belangrijke verantwoordelijkheid en kostenpost voor de lokale besturen. Daarbij blijven het garanderen van de veiligheid en de zichtbaarheid de prioriteit, maar de openbare verlichting is al snel verantwoordelijk voor 30 tot 50 procent van het gemeentelijke elektriciteitsverbruik. Sinds 2004 komt de praktische uitvoering van de openbare verlichting toe aan de distributienetbeheerders. Ze staan in voor de bouw, de uitbating en het onderhoud ervan op hun territorium. Voor de gemengde distributienetbeheerders in Vlaanderen voert Eandis die taken uit. In de openbare verlichting kan rationeler energiegebruik zeker ook financiële besparingen opleveren, en tegemoetkomen aan de vereisten van een verantwoord milieubeleid. Vele steden en gemeenten leverden op dat vlak inmiddels grote inspanningen. Vandaag voldoet de openbare verlichting in de meeste gevallen aan de geactualiseerde eisen, dankzij die jarenlange inspanningen. Zo wordt er bijvoorbeeld op gelet dat de verlichting correct wordt geplaatst in functie van doeltreffendheid en veiligheid, en wordt tegelijkertijd moeite gedaan om nog uitsluitend energiezuinige lampen met lange levensduur op het net toe te laten. 17
Afbouw van de kwikdamplampen Het vervangingsprogramma om oudere, minder energie-efficiënte, hogedrukkwikdamplampen (HgHP-lampen) en lagedrukkwikdamplampen (HgLP-lampen) te vervangen door moderne, meer zuinige types, liep door in 2011. Versterkt door de positieve rendabiliteit, berekend uit de Quickscans voor openbare verlichting, om die lamptypes door zuinigere types te vervangen, werd in 2011 een versnelde afbouw vastgesteld. Daarmee zakte het aandeel van kwikdamplampen ten opzichte van het totaal aantal lampen bij de openbare verlichting eind 2011 naar 2,71 %. Afbouw van kwikdamplampen bij de openbare verlichting - toestand op 31 december Totaal aantal lampen in beheer Aantal kwikdamplampen Aantal kwikdamplampen tegenover het totaal aantal lampen (in %) 1996 695 086 290 307 41,77 1999 699 673 180 727 25,83 2002 736 147 39 862 5,41 2005 759 841 34 004 4,48 2008 793 308 29 686 3,74 2009 800 512 28 421 3,55 2010 806 433 28 112 3,49 2011 816 341 22 134 2,71 Optimalisatie van preventieve lampvervanging Het proefproject in de gemeente Tielt dat in 2010 startte om het preventief vervangen van de natriumhogedrukdamplampen (NaHP-lampen) na 16 000 branduren te evalueren, kende zijn afronding in 2011. Op het ogenblik dat de 16 000 branduren werden bereikt, werden alle betrokken lampen nagekeken en de defecte lampen geregistreerd en vervangen. Die inspectie werd als de nulmeting voor het proefproject beschouwd. Na volgende periodes van ongeveer 500 branduren, gebeurden nieuwe inspectierondes, waarbij eveneens de defecten werden geregistreerd en hersteld. De inspectierondes werden ten slotte beëindigd rond 18 600 branduren, het moment waarbij het aantal defecten te groot werd, namelijk meer dan 15 %. Uit de resultaten bleek dat het aantal defecte NaHP-lampen na 16 000 branduren sterk steeg. Uit kwalitatieve overwegingen over zichtbaarheid werd dan ook beslist om de bestaande preventieve vervanging na 16 000 branduren te behouden. LED-verlichting in onderzoek Light Emitting Diodes, of LED s, worden reeds meerdere jaren gebruikt in allerhande toepassingen, zoals in koplampen van voertuigen, indicatieverlichting, binnenverlichting in woningen Door de continue evolutie en de betere performantie van verlichtingstoestellen met LEDtechnologie, worden de potentiële mogelijkheden van die technologie voor het domein van de openbare verlichting intensiever onderzocht. 18
Proefsites Enkele jaren geleden richtte het LEDonderzoeksproject binnen Eandis zich voornamelijk op het opbouwen van eerste ervaring rond de verschillende types van LED-toestellen. Dat gebeurde bijvoorbeeld door laboratoriumtests voor het bepalen van de efficiëntie, de praktische modaliteiten rond aansluitbaarheid enz. Maar het werd daarbij duidelijk dat de opkomst van een nieuwere generatie LED-toestellen nauwere opvolging vereiste. Zo werden in 2011 meerdere proefsites met de nieuwste LED-toestellen opgestart en/of opgevolgd, precies om die technologie in functie van de toepassing voor de openbare verlichting te evalueren. Ook het luik rond energiebesparing van LED s werd onderzocht. De onderzoeksresultaten van de verschillende proefsites staan in de grafieken bij dit artikel. De eerste evaluatie van de verschillende proefsites gaf alvast meerdere technische problemen aan zoals netvervuiling door invloed van harmonische vervorming, defecten aan de LED-toestellen, ongelijke lichtverdeling, een sterke lichtterugval op korte termijn en zelfs een lichtterugval van 50 % binnen het jaar na installatie. De energie-efficiëntie van meerdere types LED-toestellen, uitgedrukt in het jaarlijkse elektriciteitsverbruik per lopende meter, werd vergeleken met die van de conventionele openbare verlichtingstechnologie. De conclusie was hier dat vanaf een vermogen van 60 W, de energieefficiëntie van de verschillende LEDverlichtingstoestellen afnam ten opzichte van de hogedruknatriumdamp-(nahp) en hogedrukmetaalhalogeenlampen (MHHP). Vergelijking van de energie-efficiëntie Energie-efficiëntie Verbruik (kwh/jaar/m) 14,00 12,00 10,00 8,00 6,00 4,00 2,00 0,00 0 30 40 50 60 70 80 90 Vermogen (W) MHHP NAHP LED type 1 LED type 2 LED type 3 LED type 4 LED type 5 Voor een omgeving waar een lagere lichtsterkte voldoende is, is de LED-technologie dan wel het meest energie-efficiënt, op voorwaarde dat de gekozen LED-verlichtingstoestellen een minimale efficiëntie hebben van 90 lumen/watt, en een neutrale kleurentemperatuur van 4 000 K. Voorbeelden waar die technologie energie-efficiënt is, zijn woonstraten buiten de bebouwde kom met weinig of veel bebouwing, of woonstraten binnen de bebouwde kom met weinig bebouwing. Voor woonstraten binnen de bebouwde kom met veel bebouwing, zoals in een stedelijke omgeving, is de huidige LED-technologie niet aangewezen inzake energie-efficiëntie. 19
Wil men tevens de investeringskosten en de levensduur van de LED-verlichtingstoestellen linken aan de energie-efficiëntie, dan bekomt men een ander inzicht: de totale kost, uitgedrukt in een model van Total Cost of Ownership, of TCO-model, toont aan dat de huidige LED-technologie op langere termijn, een hogere uitgave blijkt dan de huidige conventionele technologie in het openbare verlichtingsnet in Vlaanderen. Vergelijking van de totale kost (TCO-model) 350 Totale kost 300 250 TCO( /m) 200 150 100 50 0 MHHP NAHP LED type 1 LED type 2 LED type 3 LED type 4 LED type 5 0 30 40 50 60 70 80 90 Vermogen (W) REG in de eigen gebouwen Als energieonderneming met een groot werkingsgebied, heeft Eandis uiteraard een groot aantal gebouwen in beheer. Sinds meerdere jaren worden specifieke maatregelen genomen om het energiegebruik in die gebouwen te verminderen. Daarbij stond 2011 bol van verschillende maatregelen en opportuniteiten, met het oog op meer rationeel energiegebruik. Er werd niet alleen geïnvesteerd in bouwkundige en technische besparingsmaatregelen, maar ook andere mogelijkheden werden onderzocht en waar mogelijk geïmplementeerd. Een greep uit de genomen maatregelen Relighting - Gebouw Antwerpen, Den Eik De bestaande verlichtingsarmaturen in het volledige gebouw werden vervangen door energiezuinige armaturen met een betere lichtopbrengst, aangevuld met bewegingsdetectie. Alleen al door die nieuwe armaturen is het geïnstalleerd vermogen gedaald met 64 %. De verwachte energiebesparing van het gehele relightingproject wordt geschat op 78 000 kwh per jaar. 20
Verwarmingsketels - Gebouw Mechelen De twee verwarmingsketels van het plaatselijke blok E, intussen 31 jaar oud, werden vervangen door energiezuinige hoogrendementscondensatieketels. Ook de collector van de centrale verwarming werd opnieuw volledig geïsoleerd, zodat de warmtestraling tot het minimum is herleid. Micro WKK-installatie - Hoofdgebouw Melle Ter vervanging van twee gasgestookte boilers werd geopteerd om een micro WKK-installatie te plaatsen. Dergelijke installatie is een nieuw type cv-ketel, die naast warmte ook elektriciteit opwekt: op het moment dat er een warmtevraag optreedt, slaat de ketel aan, waarbij naast warmte gelijktijdig elektriciteit wordt geproduceerd. Het toestel werd geplaatst als demonstratietoestel voor installateurs en klanten, maar het biedt tegelijkertijd de mogelijkheid om de impact van een dergelijke kleinschalige decentrale productie-eenheid op het elektriciteitsnetwerk op te volgen. Multifunctionele printers Dat energiebesparingen niet enkel over investeringen in gebouwen gaan, illustreert het uitgevoerde project rond multifunctionele printers in de onderneming. Uit een interne studie in 2011 over het printerpark binnen Eandis, bleek het inzetten van multifunctionele printers en de systematische configuratie ervan, een belangrijke opportuniteit. Er werd dan ook beslist om enerzijds het aantal printers en de locatie ervan te optimaliseren, en anderzijds werd bij de keuze van de printers rekening gehouden met het energetisch verbruik bij verschillende modi. Beide aspecten leidden alvast tot een verlaging van het energiegebruik. Keuze van ICT-middelen Ook bij andere ICT-middelen wordt het energieverbruik van de apparaten beoordeeld. Zo worden voor gsm-laders steeds zogenaamde ecochargers gekozen, en bij computers wordt steevast geopteerd voor toestellen met een energiezuinig label. Koffieautomaten Eind 2010 werden bij alle koffieautomaten mogelijke energiebesparende maatregelen onderzocht en vergeleken. Met als resultaat dat sinds begin 2011 de toestellen die bijna continu in werking waren, werden omgeschakeld naar een programma waarbij het ingebouwde warmteelement tijdens het weekend en s nachts inactief wordt. Een eenvoudige, maar doeltreffende maatregel, zonder enige impact op het gebruikscomfort, en toch goed voor een energiebesparing van zo n 20 000 kwh per jaar. Eigen energieverbruik Sinds 2008 is het aantal door Eandis gebruikte gebouwen vrij stabiel en worden de verbruiken systematisch opgevolgd. In de periode 2008-2010 steeg het absolute verbruik, door de personeelsuitbreiding en de strengere winters. Maar voor 2011 werd een grote daling opgetekend, vooral merkbaar bij het gasverbruik en het stoomverbruik. Liggen aan de basis van die daling in absoluut verbruik: een combinatie van de zachtere winter, een daling van het aantal graaddagen met ongeveer 10 % en de voortgezette REG-inspanningen rond verwarmingsinstallaties, isolatie van leidingen enz. 21
Energieverbruik van Eandis in de eigen gebouwen Elektriciteit (in kwh) Gas (in kwh) Stoom (in kwh) Totaal (in kwh) Oppervlakte in gebruik (in m²) Brutoverbruik per m² (in kwh) 2008 9 825 930 13 491 320 977 292 24 294 542 207 990 116,80 2009 10 242 466 12 249 067 965 666 23 457 199 196 303 119,49 2010 10 721 061 14 850 033 1 142 558 26 713 958 199 349 134,05 2011 10 693 022 10 177 414 886 840 21 757 276 203 311 107,01 Ook het relatieve energieverbruik, dat rekening houdt met het aantal graaddagen, toont dezelfde dalende trend. Ter informatie: de methode van de graaddagen wordt gebruikt om een gecorrigeerd verbruik te berekenen, waarbij het effect van de buitentemperatuur op het verbruik voor verwarming wordt afgevlakt. Het aantal graaddaggen is de som van de verschillen tussen de gemiddelde binnentemperatuur en de gemiddelde buitentemperatuur over een bepaalde periode. Voor de berekening van het verbruik in de gebouwen van Eandis, wordt gerekend met graaddagen 15/15, waarbij 15 C als de gemiddelde binnentemperatuur wordt genomen. Energieverbruik van Eandis in de eigen gebouwen - absoluut verbruik tegenover relatief verbruik Absoluut energieverbruik (in kwh) Gemiddeld aantal graaddagen periode 2008-2011 Graaddagen in het betreffende jaar Relatief energieverbruik 1 (in kwh) Evolutie tegenover referentiejaar 2008 (in %) 2008 24 294 542 1 990,615 1 816,28 26 626 443-2009 23 457 199 1 990,615 1 812,84 25 757 512-3,3 2010 26 713 958 1 990,615 2 292,54 23 195 758-12,9 2011 21 757 276 1 990,620 2 061,50 21 009 149-21,1 1 Volgens formule: absoluut energieverbruik x gemiddeld aantal graaddagen periode 2008-2011 gedeeld door het aantal graaddagen in het betreffende jaar = relatief energieverbruik Ook groene stroom Met ingang van januari 2011 koopt Eandis energie uit hernieuwbare energiebronnen voor de elektriciteitsverbruiken in de eigen gebouwen en installaties. Ook de netverliezen, die ontstaan door het elektriciteitstransport over de distributienetten tot bij de klanten, worden door groene stroom gecompenseerd. Enkel de energievoorziening die voortvloeit uit de sociale openbare dienstverplichting van Eandis komt, uit sociale overwegingen, niet van groene stroom. 22
Slimme meters en slimme netten creëren slimme gebruikers Het energievraagstuk is wereldwijd één van de grootste maatschappelijke en economische uitdagingen. Geconfronteerd met de actuele milieu-uitdagingen moeten we in de toekomst allemaal rationeler omgaan met energie en moet het aandeel van hernieuwbare energie de komende jaren fors toenemen. Tegen 2020 vraagt Europa 20 procent minder energieverbruik, 20 procent hernieuwbare energie en 20 procent minder broeikasgassen. De plaatselijke productie van hernieuwbare energie is de voorbije jaren explosief gegroeid. Denk maar aan het aantal zonnepanelen op woon- en bedrijfsgebouwen of aan de hoeveelheid windmolens in het landschap. Ook voor de komende jaren wordt een soortgelijke groei verwacht. Tegelijk verwachten specialisten een stijgend elektriciteitsverbruik, vooral door een forse verschuiving van het verbruik van fossiele brandstoffen naar elektriciteit. Elektrische voertuigen en warmtepompen zijn daarvan maar twee voorbeelden. Rationeler verbruiken en meer hernieuwbare energie inschakelen, om zo onze CO 2 -uitstoot te verlagen, stelt uiteraard meer eisen aan de meet- en beheersystemen van het distributienet, om het verbruik en de energiestromen beter te meten en te sturen. Slimme meters en slimme netten kunnen daarbij helpen om te evolueren naar slimme gebruikers. Aanbod wordt vraag Vandaag wordt de vraag naar elektriciteit grotendeels gedekt door het aanbod van de elektriciteitscentrales. Die produceren meer naarmate de vraag stijgt. Nu er meer groene energie uit zon en wind wordt geproduceerd, zou het eigenlijk net andersom moeten zijn: je zou de energie pas verbruiken wanneer ze beschikbaar is, bijvoorbeeld wanneer de zon schijnt en/of de wind waait. Dat alles zal natuurlijk een belangrijke invloed hebben op het gedrag van de verbruikers: de vraag zal het aanbod moeten volgen en niet langer omgekeerd. Gelukkig is er technologie voorhanden die ervoor kan zorgen dat de gebruikers niets aan comfort zullen moeten inboeten. Zo zullen de verbruikstoestellen slimmer moeten worden en maximaal gebruikmaken van de periodes waarin de elektriciteit beschikbaar is. Het opladen van een elektrische auto bijvoorbeeld, zou centraal kunnen worden aangestuurd, om zo te vermijden dat iedereen dat op hetzelfde moment doet. Van waterval naar tweerichting De aansluiting van meer lokale elektriciteitsproductie zorgt voor specifieke uitdagingen voor het beheer en de werking van de netten. Vandaag zijn die netten ontworpen om de stroom in één richting te transporteren, namelijk van productiecentrale naar de klant. In dat watervalprincipe wordt de stroom vanuit een elektriciteitscentrale achtereenvolgens via het transportnet en het distributienet, tot bij de eindafnemers gebracht. Met de komst van de lokale productie ontstaat er echter verkeer in twee richtingen. Dat betekent dat er nood is aan een bidirectioneel netwerk. Het watervalprincipe zal moeten worden ingeruild voor een netconfiguratie die een groot aantal verspreide lokale elektriciteitsproducties kan opvangen. 23
Ook de kwaliteit van de stroom is daarbij een grote uitdaging: door het fluctuerende gedrag van hernieuwbare energie wordt het immers uiterst moeilijk om de spanning op het net correct te regelen. Groene en decentrale energie betekenen dus veel meer dan het eenvoudig installeren van zonnepanelen en windmolens Bouwen aan slimme meters Slimme meters zijn digitale verbruiksmeters die communiceren in twee richtingen: van en naar de verbruiker, vanop afstand en op elk gewenst moment. Er zijn slimme meters voor elektriciteit en voor aardgas. Ze zijn in staat om nagenoeg ogenblikkelijk te communiceren over het elektriciteits- en aardgasverbruik en bieden op die manier grote hulp: om verstandiger om te springen met energie en minder te verbruiken om het distributienet goed en betrouwbaar aan te sturen. Eandis is permanent op zoek naar antwoorden en oplossingen voor de nieuwe maatschappelijke behoeften rond energie. Zo speelt de onderneming een hoofdrol in het bedenken van progressieve concepten voor slimme meters. Eandis ontwikkelde een uniek technologiemodel om gegevens te sturen of te ontvangen via het gewone elektriciteitsnet. Voor dat zogeheten PLC -concept - Power Line Communication - heeft Eandis een Europees octrooi verkregen. Eerste proefproject succesvol Om de haalbaarheid van slimme meters te onderzoeken, bleef Eandis ook in 2011 actief betrokken in een aantal onderzoeksprojecten rond slimme meters. Een jaar eerder installeerde Eandis 4 300 slimme verbruiksmeters voor elektriciteit en aardgas in de Mechelse deelgemeenten Leest en Hombeek. In de eerste maanden van 2011 kon de eindbalans van dat eerste proefproject worden gemaakt, met als resultaat dat het op alle vlakken een succes werd: op technisch vlak doen de meters hun werk prima, en een pak informatie werd bijeengebracht over de technische, operationele en logistieke aandachtspunten bij de plaatsing van de slimme meters. Ook in de toekomst blijven de energiepioniers van Leest en Hombeek een belangrijke populatie om verder te onderzoeken welke verbetering van de energie-efficiëntie kan worden gerealiseerd, door de aanwezigheid van een slimme meter in een woning. Project Linear Dezelfde gebruikersgroep uit Leest en Hombeek zal ook een sleutelrol spelen in het onderzoeksproject Linear, een grootschalig project rond intelligente elektriciteitsnetwerken in Vlaanderen. Het bestudeert hoe de beschikbare hoeveelheid hernieuwbare energie optimaal kan worden benut door energieverbruikende en -producerende toestellen intelligent aan te sturen. Het project onderzoekt daarnaast hoe die intelligente aansturing kan worden ingepast in een globaal energienetwerk. Het onderzoek, dat kadert in het actieplan Vlaanderen In Actie van de Vlaamse overheid, werkt samen met een twintigtal partners, waaronder Eandis, de KULeuven, het studiecentrum VITO en enkele industriële partners. In 2011 werd al werk gemaakt van een praktijktest met honderd gezinnen, verspreid over heel Vlaanderen. En in 2012 zullen de energiepioniers van Leest en Hombeek worden opgeroepen om deel te nemen aan een nieuwe onderzoeksfase waarin hun slimme meter een actieve rol zal spelen. 24
Onderzoeksproject in veertien slimme gebieden Na de eerste praktijktest in Leest en Hombeek werd begin 2011 de aftrap gegeven voor een nieuw onderzoeksproject. Doel ervan is om in Vlaanderen 40 000 meters te plaatsen, verspreid over veertien slimme gebieden. De testregio s zijn een mengeling van soorten gebieden en gebruikers: stedelijk en landelijk gebied, woningen en appartementsgebouwen, binnenland en kust, al of niet sociale huisvestingsmaatschappijen Essen Hoogstraten Baarle-Hertog Ravels Kalmthout Wuustwezel Merksplass Blankenberge Knokke-Heist Stabroek Kapellen Brasschaat Brecht Rijkevorsel Beerse Malle TURNHOUT Arendonk Oud- Turnhout De Haan Sint-Laureins Retie ANTWERPEN Schoten Zuienkerke Damme Beveren Schilde Zoersel Lille Bredene e Kasterlee Dessel Assenede Sint- Oostende BRUGGE Gillis- Wijnegem Zwijndrecht Kaprijke Stekene Waas Zandhoven Vorselaar r Wommelgem Jabbeke Eeklo Mol Maldegem Borsbeek Ranst Grobbendonk onk Wachtebeke Moerbeke Mortsel Herentals Beernem Waarschoot SINT-NIKLAAS Kruibeke Olen Geel NIKL Edegem Nieuwpoort Zedelgem Oostkamp Evergem Hove Knesselare Temse Aartselaar Herenthout Koksijde Ichtegem Zomergem Lint Lier Lochristi Lokeren Waasmunster Schelle Kontich Meerhout Berlaar De Panne Lovendegem Westerlo Bornem Boom Aalter Hamme Rumst Duffel Heist- Veurne Wingene Puurs Sint- Nevele Zele Op-Den- Ruiselede GENT Destelbergen Sint- Katelijne- Willebroek Berg Hulshout Laarne Amands Waver Putte Herselt Kortemark Lichtervelde Berlare Dendermonde Sint- MECHELEN Bonheiden Martens- Alveringem Tielt Londerzeel Kapelle- Pittem Deinze Latem Wetteren Melle Wichelen Buggenhout op-den- Keerbergen Scherpenheuvel- Lo-Reninge Ardooie Pinte Bos Tremelo Zichem De Lebbeke Boortmeerbeek Aarschot Diest Houthulst Dentergem Merelbeke Zemst Opwijk Staden Meulebeke Lede Meise Haacht Zulte Nazareth Rotselaar Oosterzele Langemark- Roeselare Oostrozebeke Sint- AALSTALST Merchtem Grimbergen Izegem Poelkapelle Gavere Lievens- Erpe- Vilvoorde Vleteren Ingelmunster Wielsbeke Kruishoutem Zingem Houtem Mere Asse Moorslede Haaltert Affligem Wemmel Herent Machelen Waregem Zwalm Denderleeuw Kortenberg Poperinge Zonnebeke Kuurne Oudenaarde Zottegem Ternat Zaventem Wortegem- Herzele LEUVEN Liedekerke IEPER Deerlijk Petegem Dilbeek Kraainem Wevelgem Roosdaal Boutersem Anzegem Wezembeek- Bertem Horebeke Ninove Brussel Oppem Wervik KORTRIJK Bierbeek Menen Lierde Lennik Tervuren Tienen Zwevegem Maarkedal Brakel Sint- Heuvelland Kluisbergen Geraardsbergen Pieters- Mesen Avelgem Leeuw Drogenbos Huldenberg Hoegaarden Linkebeek Overijse Hoeilaart Comines- Ronse Beersel Sint- Warneton Montde-l'Enclus Rode Genesius- Spiere-Helkijn Ellezelles Halle Celles Bever Frasnes-Lez-Anvaing Balen IJzer-Mandel Brugge-Middenkust Leie-Schelde Schelde-Lieve Schelde-Waas Zenne-Dender Mechelen Antwerpen Kempen Leuven Via het project wordt de maturiteit van de toegepaste technieken verder uitgetest, zodat die kunnen voldoen aan de eisen voor een eventuele grootschalige uitrol. Op die manier wordt kennis opgebouwd over de investeringskosten van alle logistieke componenten en van de jaarlijkse kosten en baten van de slimme meters. Het project zal ook meer duidelijkheid scheppen over de werkbaarheid van de logistieke processen op grotere schaal. Het project kent vier fasen: Situatieschets woningen Daarbij gaan technici ter plaatse om de installatie bij de klanten in kaart te brengen. Aanpassingswerken aansluitingen Indien nodig worden werken uitgevoerd om de aansluiting van een gebouw, vanaf de straat tot aan de meter, om te bouwen tot een hedendaagse, zogenaamde standaardaansluiting. Zo worden alle aansluitingen Smart Meter Ready gemaakt en kan de plaatsing van de slimme meters veel sneller en efficiënter verlopen. Aanpassingswerken cabines Ook 212 distributieposten van Eandis worden vooraf Smart Meter Ready gemaakt, zodat de slimme meters vanaf het ogenblik van hun installatie optimaal kunnen communiceren. Plaatsing slimme meters Vanaf oktober 2012. 25