Botswana. 2015 2theworld

Botswana 2015 2theworld Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en / of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, microfilm, internet of op welke andere wijze dan ook zonder voorafgaande toestemming van 2theworld. Deze uitgave werd met de meeste zorg samengesteld. De in deze uitgave opgenomen gegevens (prijzen, tijden, e.d.) zijn echter aan veranderingen onderhevig. Indien deze uitgave toch onjuistheden blijkt te bevatten, kan 2theworld daarvoor en voor de eventuele consequensties die deze onjuistheden hebben, geen aansprakelijkheid aanvaarden. Indien u ter plaatse een andere situatie aantreft dan dat er in deze uitgave was vermeld, zouden wij u graag willen vragen om dit aan ons te melden via: info@2theworld.nl. 2

2theworld.nl Inhoudsopgave Geschiedenis 4 Geografische informatie 5 Bevolking 6 Algemene informatie 7 Gezondheid 7 Klimaat 8 Infrastructuur 9 Self-drive informatie 10 Bezienswaardigheden 13 3

Botswana Geschiedenis In Botswana zijn archeologische vondsten gedaan die erop wijzen dan er vele duizenden jaren geleden al mensen woonden in Botswana. Zo zijn er onder andere rotsschilderingen (bijvoorbeeld bij de Tsodilo Hills) gevonden die zo'n 15.000 jaar oud zijn. Sporen van bewoning zijn er echter nooit gevonden. Wel zijn er sporen gevonden die er op wijzen dat de Khoi zo'n 1.000 jaar voor Christus al schapen en andere dieren hield. De meer recente geschiedenis van Botswana begint in de 5de eeuw na het begin van de jaartelling. Gedurende vele jaren trokken verschillende stammen zuidwaards. Deze stammen, de Bantu genoemd, waren boeren en brachten primitieve ijzeren landbouwwerktuigen mee in hun tocht. Hoewel het niet exact bekend is wanneer de Bantu in Botswana aan zijn gekomen, zijn er landbouw-werktuigen gevonden die er op wijzen dat er twee stromen Bantu's naar Botswana zijn gekomen, een uit het oosten in de eerste eeuw na Christus en de ander uit het westen, zo'n 300 na Christus. Hoewel de Bantu beschikten over ijzeren werktuigen, en daarmee dus overmacht hadden op de reeds aanwezige Khoi, duurde het echter vele jaren voordat dit ook daadwerkelijk zo was. Sterker nog, tot in de 19de eeuw spraken stammen in het noorden van Botswana nog steeds de taal van de Khoi. Het hedendaagse Tswana (of Batswana) bestaat dan ook voor een 4 groot deel uit Bantu en voor een klein deel uit de Khoi taal. In de 13de tot 15de eeuw, vestigden zich verschillende machtige dynastieën in Botswana, voornamelijk afkomstig uit de westelijk Transvaal. In de 16de en 17de viel een deel van deze stammen weer uit elkaar. Voornamelijk omdat de leiders hun heil ergens anders opzochten omdat ze hun gebied te droog vonden. Andere gebieden groeiden in de 17de en 18de eeuw uit tot grotere dorpen met stenen gebouwen. Halverwege de 18de eeuw raakten de verschillende stammen onderling in een strijd verwikkeld. Dit werd met name veroorzaakt doordat er vanuit Mozambique en Angola in de binnenlanden van zuidelijk Afrika naar ivoor en slaven werd gezocht. Ondertussen waren de eerste European aangekomen in zuidelijk Afrika. In de 19de eeuw leidde dit zelfs tot de expansiedrift van Zuid-Afrika waardoor Bechuanaland onder bescherming van de Afrikaners kwam te staan. Khama, de toenmalige leider, zorgde er uiteindelijk voor dat Bechuanaland als een Brits protectoraat werd gekenmerkt. Het zuidelijke deel van Bechuanaland maakt tegenwoordig onderdeel uit van de noordelijke provincies van Zuid-Afrika, terwijl we het noordelijk deel van Bechuanaland kennen als Botswana. In 1964 keurden de Britten een eigen bestuur voor een democratisch zelfbestuur goed. Het 'dagelijkse' bestuur, dat voorheen in Zuid-Afrika zat, werd gevestigd in Gaborone. Deze stap leide in 1965 tot de eerste democratische verkiezen en de daarop

2theworld.nl volgende onafhankelijkheid in 1966. Sindsdien kent Botswana een stabiele regering. Geografische informatie Botswana is ruim 600.000 vierkante kilometer groot. Dat is zo n 14 keer groter dan Nederland. Aan alle kanten is Botswana omgeven door land: Namibië in het westen en noorden, Zambia in het noorden, Zimbabwe in het noordoosten en Zuid-Afrika in het zuiden. Botswana ligt op het centraal Afrikaans plateau en kent eigenlijk maar drie verschillende gebieden: de Kalahariwoestijn, welke zo n 70% van het oppervlakte van Botswana behelst; de Okavango Delta, het enige stuk in Botswana waar voldoende water aanwezig is; en de Makgadikgadi Pan, een enorme uitgestrekte vlakte zonder ook maar iets van begroeiing. Om het ontstaan van deze drie gebieden te bevatten moeten we terug in de tijd. Vele miljoenen jaren geleden was de regio die we vandaag kennen als Botswana erg droog. Door de wind erodeerden de rotsen, het fijne gesteente werd afgezet op land waardoor de zandbak die we vandaag de dag kennen als de Kalahariwoestijn is ontstaan. Onder andere de Okavango Rivier liep toen vanuit het noorden (Angola) dwars door Botswana, naar de huidige grens met Zuid-Afrika om daar over te gaan in de Oranje Rivier. Door verschillende aarbevingen zijn grote delen van Botswana zo'n 4 miljoen jaar geleden langzaam omhoog geduwd. Hierdoor konden de rivieren, waaronder de Okavango Rivier niet meer naar het zuiden stromen maar ontstond er een groot meer. Op het hoogte punt heeft naar schatting meer dan de helft van Botswana door dit meer onder water gestaan. Doordat verschillende kleine breuklijnen opnieuw zijn gaan schuiven is in de loop der eeuwen de loop van onder andere de Zambezi Rivier (wat vermoedelijk de belangrijkste toestroom van water bood aan het meer) veranderd. Dit is te zien doordat de Zambezi vanuit het noorden komt en op de grens van Botswana en Zambia weer terugbuigt naar het noorden. Hierdoor is het meer dus zijn belangrijkste waterbron verloren, waarna het langzaam is opgedroogd. Naar schatting zo'n 10.000 jaar geleden is het meer uiteindelijk helemaal drooggevallen. Doordat het water het meer niet kon uitstromen, stond het water dus nagenoeg stil. Hierdoor kon het makkelijk verdampen, waarmee het wel veel 'afval' achterliet. Zo zijn in de loop der jaren de enorme zoutvlaktes ontstaan, zoals onder andere de Makgadikgadi Pan. Door de extreme hoeveelheid zout die hier is afgezet groeit er helemaal niets meer. Door deze afzetting van zout is ook de Okavango Delta ontstaan. In het ondiepe water kon vegetatie groeien op kleine heuveltjes, bijvoorbeeld termietenheuvels. Doordat deze vegetatie water aanzoog via de grond werd kleine stukje land langzaam omhoog gedrukt waardoor meer en meer vegetatie de kans kreeg om er te groeien. Maar doordat er steeds meer water werd aangezogen werd er ook steeds meer zout aangezogen en grote 5

Botswana hoeveelheden zout zijn schadelijk voor planten. Uiteindelijk werd er dus zoveel zout aangezogen door de wortels van de planten en bomen dat deze doodgingen. Hierdoor zijn de vele duizenden eilandjes in de Okavango Delta ontstaan. Vandaag de dag is de delta dus nog steeds in beweging door het afzetten van zout. Bevolking Hoewel er slechts zo'n 2 miljoen mensen in Botswana wonen, kent het land toch verschillende bevolkingsgroepen. Tswana (Batswana) 80% van de bevolking in Botswana stamt af van de Tswana. Botswana dankt dan ook zijn naam aan de Tswana, immers is Botswana het land van de Batswana. In principe spreekt iedereen in Botswana Tswana. Ook in de omliggende landen, zoals Zuid-Afrika en Namibië wonen Tswana's. Bakalanga De Bakalanga behoren tot de twee na grootste bevolkingsgroep in Botswana. De meeste Bakalanga's wonen in de regio rondom Francis Town. Ruim driekwart van de Bakalanga's woont echter in het aangrenzende Zimbabwe. Khoisan De Khoisan is niet echt een bevolkingsgroep maar refereert naar de overeenkomst in taal tussen de Khoi en de San. Deze beide groepen zijn de belangrijkste bewoners van de Kalahariwoestijn. Vaak worden de San ook wel Bushmen genoemd, 6 verwijzende naar hun jagers bestaan in de Kalahariwoestijn. Kgalgadi De Kgalgadi is niet echt een bevolkingsgroep, het zijn eigenlijk meerdere kleine bevolkingsgroepen zoals de Bakgwatheng, Bangologa en Babolaongwe. Alle drie wonen ze in de Kalahariwoestijn, waarbij de Bakgwatheng aan de rand van de woestijn leeft zodat ze nog wat regen ontvangen voor hun vee. De andere twee stammen leven door te jagen, en zijn minder afhankelijk van water. Ovaherero De Ovaherero (ofwel Herero) zijn aan het begin van de 20ste eeuw naar Botswana gekomen. Aan het begin van de 20ste eeuw zijn de Herero's namelijk van hun grond-gebied in Namibië verdreven door de Duitsers. Na het verlies van de Herero's van de Slag om de Waterberg, zijn veel Herero's de Kalahari in gevlucht. Een deel woont daar vandaag de dag nog steeds. Hambukushu In de Okavango Delta, in het noordwesten van Botswana leven een aantal kleinere bevolkingsgroepen, waarvan de Hambukushu waarschijnlijk de bekenste is. Deze bevolkingsgroep leven in het diepere gedeelte van de Okavango Rivier, tegen de grens met Namibië. Ze leven van zowel de jacht, visserij als landbouw. Afrikaners Een kleine 3% van de bevolking van Botswana is blank. Waarschijnlijk zelfs nog minder, omdat veel van deze

2theworld.nl inwoners geen permanente bewoners zijn maar tijdelijk in Botswana werken. Deze blanke bevolkingsgroep is dan ook een veel kleinere dan de blanke bevolkingsgroepen in de omliggende landen. Algemene informatie Aantal inwoners: 2.029.307 Oppervlakte: 581.730 km 2 Criminaliteit en veiligheid Reizigers in Botswana dienen oplettend te zijn, dit met name voor de criminaliteit in de steden en het gevaarlijke wegennet: wegen zijn slecht onderhouden en gevaarlijke situaties ontstaan geregeld door overstekend wild. Rijd daarom nooit in het donker! Alarmnummers Politie: 999 Ambulance: 997 Brandweer: 998 Munteenheid In Botswana wordt gebruik gemaakt van de pula. 10 pula staat ongeveer gelijk aan 1 euro. Tijdzone GMT: +2 uur Met Nederland: +1 uur Elektriciteit In Botswana maakt men over het algemeen gebruik van een drie-pins stekker (type M). Het elektriciteitsnet in Botswana levert in principe 230 Volt, dus vergelijkbaar met het Nederlandse Voltage. Feestdagen 1 januari Nieuwjaar 1 mei Dag van de Arbeid 1 juli Geboortedag van Seretse Kama 25 december Kerstmis 26 december Kerstmis Goede Vrijdag Pasen Gezondheid De nationale gezondheidszorg is van redelijke kwaliteit. Maar omdat deze onder gefinancierd is, zijn deze faciliteiten alleen aan te raden in geval van nood. Anders heb je namelijk de kans erg lang te moeten wachten, waardoor je juist meer kans hebt om infecties op te lopen. Slimmer is het om naar een privékliniek te gaan. In alle grote steden, zoals Maun, Gaborone en Francis Town zijn goede privéklinieken te vinden waar veel expats worden behandeld. Zorg er voor vertrek voor dat je de juiste verzekering hebt: houdt daarbij rekening met het 'worst case' scenario, dat je geëvacueerd moet worden. Eenmaal in Botswana (en het is geen spoedgeval), bel dan altijd eerst de verzekering op om te vragen of zij wel betalen. HIV/AIDS Wat veel mensen niet weten, is dat het HIV probleem in Botswana enorm is. Volgens cijfers van de overheid en de Wereld Gezondheids Organisatie (WHO) is ruim 35% van de bevolking HIV 7

Botswana geïnfecteerd. Hoewel HIV in de dagelijkse omgang met mensen een nagenoeg onschuldig virus is, moet u oppassen wanneer u met bloed of ander lichaamsvocht van de lokale bevolking in aanraking komt. Vaccinatie advies Elke reis is anders, daarom is het verstandig om voor vertrek langs bijvoorbeeld de GGD te gaan, daar worden de vaccinaties afgestemd op het soort reis (toerist, werk, studie, etc.), lengte van de reis (een paar weken tot maanden of misschien zelfs jaren) en wat je waar gaat doen. Voor Botswana geeft het LCR het volgende advies: Als men UIT een gele koorts gebied komt is een gele koorts vaccinatie verplicht. Een DTP vaccinatie wordt aanbevolen. Bescherming tegen Hepatitis A wordt aanbevolen. In sommige gebieden komt Malaria voor (soms afhankelijk van het seizoen: met name in zomermaanden in de Okavango Delta). Het gebruik van beschermende kleding en anti-malaria medicijnen wordt aanbevolen. In sommige gebieden komt dengue voor. Bescherming tegen muggenbeten wordt aanbevolen. Klimaat Botswana, ingeklemd door Zuid-Afrika, Namibië en Zimbabwe ligt op een hoogte van zo'n 1000 meter. Hierdoor wordt het maar weinig beinvloed door de koude golfstroom vanaf de Zuidpool die met name in Zuid-Afrika het 8 (winter)weer beïnvloedt. Het klimaat van Botswana kan daardoor het beste worden omschreven als een steppeklimaat, waarbij sommige delen zelfs sub-tropisch zijn. In vergelijking met de omliggende landen, wordt er eigenlijk maar over 2 seizoenen gesproken in Botswana: zomer en winter. In de zomermaanden (november tot en met maart) is het warm en nat. De temperatuur ligt gemiddeld op zo'n 25 graden Celsius, de dagtemperatuur kan echter met gemak oplopen tot boven de 40 graden Celsius. Samen met de warmte, is het ook erg vochtig in de zomermaanden: in de ochtend soms zelfs tegen de 80 procent. Niet gek, aangezien 90 procent van de jaarlijkse neerslag in de zomermaanden valt. Betekent niet dat heel het land onder neerslag gebukt gaat. In Botswana kan neerslag heel lokaal zijn. Als het ergens regent dan kan het 15 kilometer verderop kurkdroog zijn. Maar over het algemeen valt de meeste neerslag in het noordoosten (Chobe en omgeving), daar valt jaarlijks zo'n 650 mm regen, tegenover 'slechts' 250 mm in het zuidwesten van Botswana. In de wintermaanden (mei tot en met augustus) is het droog en koud. Hoewel koud, de gemiddelde temperatuur bedraagt nog steeds zo'n 15 graden Celsius. Overdag is het dus nog steeds prima, 's nachts daarentegen kan het flink koud worden. Lichte vorst is zelfs niet uitgesloten in de wintermaanden. Maar, de winter heeft ook wel weer zijn voordeel, de wintermaanden zijn namelijk uitstekende maanden voor het

2theworld.nl spotten van wild. Naarmate de winter vordert wordt water namelijk schaars waardoor wilde dieren op zoek gaan naar water. Over het algemeen komen ze dan uit bij de grotere waterplaatsen en/of de door de mens aangelegde water-plaatsen. Hier moet wel een klein kanttekening worden gemaakt, namelijk dat de Okavango Delta niet volledig afhankelijk is van regenval in Botswana zelf. Voor een groot gedeelte wordt de Delta namelijk gevoed door regenval in Angola. Hierdoor is het mogelijk dat de waterstand van de Okavango Delta haar hoogste punt bereikt in mei, wanneer het dus eigenlijk al het droge seizoen is. Infrastructuur Telefoon In de grote steden en langs de meeste grote wegen (A1, A2 en A3) is er goede ontvangst van een mobiele telefoonnetwerk. Daarbuiten slechts sporadisch. Soms in de buurt van de grens met Zuid-Afrika en Namibië is een signaal op te vangen. In andere gebieden is er een signaal van een Botswaanse provider op te vangen die niet aan roaming doet, daar zul je dus een Botswaanse sim-kaart voor moeten hebben om toegang te krijgen tot het netwerk (bijvoorbeeld in sommige delen van de Okavango Delta). Waterleiding De grote steden hebben in Botswana een redelijk goed waterleidingnetwerk. Hoewel het nagenoeg veilig is om dit water te drinken, wordt toch geadviseerd om voornamelijk gekookt water of flessenwater te gebruiken. Buiten de grote steden is er een stuk minder water beschikbaar. Soms komt het uit de rivier of wordt het uit de grond opgepompt (beide vaak ongefilterd). Buiten de grote steden wordt het daarom sterk afgeraden om kraanwater te drinken. Wegennet Botswana kent twee type wegen: de hoofdwegen (voornamelijk van asfalt of zand zoals de A1 tussen Francis Town en Gaborone, de A2 tussen Gaborone en Namibië, de A3 tussen Maun en Francis Town, de A33 tussen Francis Town en de Ngoma grenspost en de A37 tussen Maun en de Mohembo grenspost) en off-road wegen. Het merendeel van de asfaltwegen is van goede kwaliteit, soms zit er een stuk met vervelende potholes (gaten) tussen, maar die kom je overal tegen in Afrika. Op de meeste asfaltwegen geldt een snelheidslimiet van 120 km/h. Houd er in heel Botswana echter rekening mee dat dieren zomaar de weg op kunnen lopen, ook op wegen waar je 120 mag. Naast de asfaltwegen zijn er tal van zandpaden, soms onderhouden maar vaak niet. Hier geldt vaak een maximum snelheid van 60 to 80 km/h. Je kunt je echter afvragen of dit een veilige snelheid is: los zand, dieren, diepe gaten, etc. kunnen immers zo opdoemen. Daarom is het raadzaam om op zandwegen je snelheid te verlagen. 9

Botswana Auto Hoewel de grote steden via asfalt met elkaar verbonden zijn, heb je bij een bezoek aan Botswana al snel een stevige 4x4 nodig. Als je een beetje de Okavango Delta of de Kalahari in wilt, dan is een 4x4 een must. Omdat een 4x4 goed uitgerust moet zijn in Botswana, betaal je al snel meer dan 100 euro per dag voor een jeep. Kijk voor meer informatie over autohuur ook op de self-drive pagina. Bus Tussen de grote steden rijden er twee soorten bussen: de grote 'lijnbus' en de kleine minibusjes. Beide rijden dezelfde route, de lijnbus stopt vaak, rijdt langzaam en doet er lang over. De minibus stopt minder vaak, rijdt sneller en doet er dus ook minder lang over. Hier betaal je wel een hogere prijs voor. Maar nog steeds zijn beide bussen relatief goedkoop voor Europese begrippen. Of ze ook comfortabel zijn is een tweede, beide kunnen namelijk erg vol zijn. Trein Hoewel er tussen de grote steden een prima spoor-verbinding ligt, wordt deze niet gebruikt voor passagiers. Luchtvaart Botswana heeft verschillende middelgrote vliegvelden, onder andere in Gaborone, Maun en Kasane. Vanaf deze vliegvelden is het goed mogelijk om rondvluchten te maken of fly-in safari's te doen (met het vliegtuig naar een lodge). Het wordt echter al snel duur om, vanuit Europa, op deze vliegvelden te vliegen. Slimmer is het om naar 10 Johannesburg te vliegen en daar de reis te beginnen (door bijvoorbeeld daar de huurauto op te halen). Self-drive informatie Hoewel de grote steden via asfalt met elkaar verbonden zijn, heb je bij een bezoek aan Botswana al snel een stevige 4wd nodig. Als je een beetje de Okavango Delta of de Kalahari in wilt, dan is een 4wd een must. 2wd Zoals gezegd heb je alleen wat aan een 2wd in Botswana als je van plan bent om tussen de grote steden te pendelen of wanneer je bijvoorbeeld op doortocht bent van Namibië naar de Victoria Falls. Voor een 2wd kun je terecht bij de internationale verhuurbedrijven zoals Avis, Budget, Europcar en/of Hertz, allen gevestigd in de grote steden. Een goedkope 2wd heb je al vanaf zo'n 30 euro per dag. Er zijn ook nog tal van goedkopere (lokale) verhuurmaatschappijen beschikbaar, lees echter wel altijd de kleine lettertjes, achteraf zijn ze vaak niet eens zo veel goedkoper. 4wd Voor een beetje vakantie heb je een 4wd nodig. Heb je die niet dan kun je uiteraard mee met georganiseerde safari's. Niets is echter zo leuk om zelf te rijden. Wil je een 4wd huren, dan is het slim om een betrouwbare maatschappij te nemen. Weet echter wel dat dit niet alles zegt, door het ruige terrein kan er altijd iets kapot gaan aan de auto. Bij een betrouwbare maatschappij weet je in ieder geval dat

2theworld.nl je weggestuurd wordt met de juiste apparatuur, waaronder goede banden en zandplaten. Voor deze complete uitrusting betaal je natuurlijk wel de hoofdprijs, dat moge duidelijk zijn. Voor een 4wd in Botswana betaal je al snel meer dan 100 euro per dag. Een 4wd in Botswana kun je huren bij onder andere Maun Self Drive 4x4, Self Drive Adventures en/of McKenzie Self Drive 4x4 (allen gevestigd in Maun). Het is slim om ook te kijken naar 4wd bij verhuurmaatschappijen in Zuid-Afrika: vanaf Johannesburg is het namelijk geen eens zo gek ver rijden naar de grens met Botswana. Verhuurmaatschappijen met een depot in Johannesburg zijn onder andere Britz, KEA of Bushlore. Let op de kleine letterjes Als je zelf een auto huurt bij een van deze bedrijven, zorg dan dat je de voorwaarden goed doorneemt. Let daarbij met name op de verzekering: hoe ben je verzekerd, ben je verzekerd op gravel, voor glasschade, en in Botswana niet geheel onbelangrijk: staat de verhuurder jou toe om door water te rijden. Let ook op het eigen risico, dit verschilt nogal tussen de verschillende bedrijven, met name wat betreft de afkoopregelingen van het eigen risico die sommige bedrijven er op na houden. Indien gewenst kun je in Nederland een extra verzekering afsluiten waarmee je ook verzekerd bent voor kosten die de verzekering van de verhuurmaatschappij niet dekt. Hoewel je deze Nederlandse verzekering zelden nodig zult hebben, is het vaak slimmer om deze Nederlandse verzekering te nemen dan lokaal een extra verzekering af te sluiten. Nederlandse tussenpersoon Wil je wat extra zekerheid bij het huren van een auto in Botswana, dan kun je overwegen om een Nederlandse bemiddelaar in te schakelen. Je betaalt dan meestal wel wat extra, maar weet wel dat je bij een betrouwbare verhuurder terecht komt. Voor meer informatie kun je kijken bij bijvoorbeeld Tongasabi. Botswana is een prima land om zelf te verkennen. Huurauto's zijn van goede kwaliteit en het is er relatief veilig. Op deze pagina vind je tips voor een selfdrive vakantie in Botswana. Mogelijk routes Om een aantal ideeën op te doen hebben we hieronder een aantal voorbeeldroutes afgebeeld. Dit zijn veel gemaakte routes, maar bedenk dat er nog veel meer combinaties mogelijk zijn. Botswana is daarbij ook uitermate geschikt om 'on-the-go' je reis te plannen: je hebt dan een aantal punten vastliggen, maar bent verder vrij flexibel. Soms is dit echter niet mogelijk, campings in Moremi en Chobe zijn namelijk al ver van te voren volgeboekt. Deze zul je dus wel moeten vastleggen. Voor alle routes geldt echter dat deze ook te maken zijn door te overnachten in lodges. Route 1: Moremi - Chobe - Victoria Falls Hoewel je maar een betrekkelijk klein deel van Botswana ziet (alleen het noordelijke) is deze route wel de meest 11

Botswana gebruikelijke route voor toeristen. Reken er wel op dat je minimaal een week moet uittrekken voor Moremi en Chobe. De wegen zijn er over het algemeen van redelijke kwaliteit, maar echt doorrijden kun je niet. Bovendien wil je dat niet, aangezien je ook van de natuur en vooral van de dieren wilt genieten. Na Chobe heb je twee keuzes, of de rivier blijven volgen of in een uurtje over de asfaltweg naar Kasane. Vanaf Kasane kun je de grens over naar Zimbabwe of Zambia. In beide landen heb je na een paar uur rijden een geweldig zicht op de Victoria Falls. Vanwege veiligheidsredenen kiezen veel toeristen tegenwoordig om de Victoria Falls vanuit Zambia te bezichtigen. Na de Victoria Falls kun je daar de auto inleveren en terugvliegen of terugrijden naar het startpunt. enorme vlaktes van de Makgadikgadi Pan en de Central Kalahari Game Reserve komen aan bod. Deze reis is te maken vanaf Maun, Kasane of bijvoorbeeld vanaf Johannesburg. Afhankelijk van het jaargetijde kunnen sommige wegen moeilijk begaanbaar zijn (met name de wegen in de Central Kalahari Game Reserve veranderen dan namelijk in modderwegen. Houd er rekening mee dat sommige plekken op deze reis behoorlijk afgelegen zijn en er flink veel gereden moet worden om bijvoorbeeld vanaf de Makgadikgadi in de Central Kalahari Game Reserve te komen. Route 2 Route 1 Route 2: Moremi - Chobe - Kasane (Victoria Falls) - Nata - Makgadikgadi Pan - Central Kalahari De meest veelzijdige reis: zowel de wilde dieren in Moremi en Chobe als de Route 3: Moremi - Tsodilo Hills Met name voor vogelliefhebbers is de Okavango Delta een walhalla. Grote dieren zitten voornamelijk aan de oostkant van de delta, maar voor vogels kun je prima terecht aan de westkant. Vanuit Maun kun je eerst een uitstap maken naar Moremi om daarna over de A35 (of parallel daarvan langs het water) naar het noorden te rijden. 12

2theworld.nl Onderweg heb je voldoende campings en lodges aan het water die ook boottripjes aanbieden dieper de delta in. Uiteindelijk buig je linksaf om een uistapje te maken naar de Tsodilo Hills. Deze route kan naar gelieve worden uitgebreid met bijvoorbeeld een kort bezoek aan één van de zoutvlaktes of de Central Kalahari Game Reserve. Maun te rijden maar kunt er gerust een paar dagen over doen. Vanaf Maun rijdt je naar het noorden via Moremi en Chobe. Na Chobe kun je gelijk linksaf slaan en de Ngoma Border passeren waardoor je weer terug bent in Namibië. Spendeer vervolgens een paar dagen in de Caprivi Strip, ook hier is de natuur prachtig. Route 3 Route 4 Route 4: Namibië - Central Kalahari - Moremi - Chobe - Namibië Veel toeristen combineren een bezoek aan Namibië vaak met Botswana. Zeker terecht. De landen vullen elkaar goed aan wat betreft natuur. Er zijn verschillende punten waar je de grens over kan, de makkelijkste route (misschien niet de meest spannende) is om vanuit Windhoek de B6 richting Gobabis en de grens met Botswana te nemen (zo'n 5 uur rijden, allemaal asfalt). Vanaf daar rijd je naar Maun (opnieuw zo'n 5 uur rijden, allemaal asfalt). Onderweg passeer je de Central Kalahari Game Reserve. Je hoeft dus niet in één keer het hele stuk naar Bezienswaardigheden Central Kalahari Game Reserve Route: Er zijn grote wegen naar het Cental Kalahari Game Reserve. De oostelijk Matswere gate ligt op zo'n 40 kilometer van de A30. De zuidelijke Xade gate, ligt op zo'n 140 kilometer vanaf Ganzi. De Kalahari woestijn is een grote woestijn in zuidelijk Afrika. Het merendeel van Botswana, maar ook delen van Namibië en Zuid-Afrika maken deel uit van de Kalahari woestijn. Hoewel er meerdere natuurparken in de Kalahari liggen 13

Botswana (zoals het Kgalagadi Transfrontier National Park) is het Central Kalahari Game Reserve de belangrijkste. Dit park neemt ongeveer 1/10 deel van het grondgebied van Botswana in beslag en is daarmee één van de grootste wildparken ter wereld. De Kalahari woestijn is niet vergelijkbaarbaar met de Sahara of de Namib Desert. In die zin dat de Kalahari namelijk wel neerslag ontvangt. Alleen in het zuidwesten van de Kalahari valt minder dan 175mm, waardoor het een woestijn genoemd mag worden. Wel kan het in de hele Kalahari flink heet worden. In de zomermaanden kan de temperatuur oplopen tot ver boven de 40 graden Celsius. Water is dan ook erg schaars in de Kalahari. De San (de traditionele bewoners) leven dan ook voornamelijk van het vocht uit wortels van planten. Eén van de beste plekken om de Kalahari echt te ontdekken is het Central Kalahari Game Reserve. In dit park is de vegetatie van de Kalahari te zien (waaronder de bekende acacia) maar leven onder andere ook veel hyena's, leeuwen, gemsbokken, kudu's en andere wilde dieren. De dieren die er leven komen echter niet in grote getale voor, soms kan het dus even duren voordat je überhaupt een dier te zien krijgt. Eén van de beste plekken om naar wild te zoeken is net ten noorden van Deception Valley, vlakbij de oostelijke Matswere gate. Dit is dan ook de relatief drukke kant van het park. overheid namelijk besloten dat de San het park moesten verlaten. In 1997 en 2005 heeft de overheid daarom grote aantal San verwijderd uit het park. In 2006 besloot een rechter echter dat dit onrechtmatig was gebeurd, waarop de San weer terug mochten keren naar 'hun' grond. Een bezoek aan de Central Kalahari Game Reserve is het mooiste aan het einde van de zomer. De dieren komen dan bij elkaar om te grazen, wat erg mooie plaatjes oplevert. Nadeel is wel dat de wegen dan nagenoeg onbegaanbaar zijn. Dus wil je het park aan het einde van de regentijd bezoeken, dan is een tweede auto eigenlijk een must. Een bezoek aan het Central Kalahari Game Reserve moet van te voren worden geregeld. Dit kan onder andere bij het DWNP-kantoor (Department of Wildlife and National Parks - in een portacabine in Kubu Street). Accomodatie In het Central Kalahari Game Reserve liggen een aantal (vrij kostbare) lodges. Wil je niet rijden, dan kun je naar deze lodges gevlogen worden. Ook zijn er een aantal campings welke wel betaalbaar zijn, maar lastig te bereiken, met name vanwege de geïsoleerde ligging. Net buiten het park liggen ook een aantal lodges en campings (zo'n 150 pula per persoon per nacht). Vanaf Ganzi en Maun zijn deze redelijk goed te bereiken, nadeel is dan weer wel dat je niet heel diep het park in kan. Tegenwoordig wonen er ook weer mensen in het park. Eerder had de 14

2theworld.nl Chobe National Park Route: Vanaf Maun rijd je over de asfaltweg richting het noorden. Voorbij de Veterinary Control Point houd je rechts aan bij de t-splitsing (indien je niet naar Moremi wilt). Vervolgens is het nog een behoorlijk stuk naar Savuti, waaronder veel stukken over vrij zanderige wegen. Vanuit het noorden kun je vlakbij de Ngoma grenspost richting Chobe rijden, niet te missen. Chobe wordt veel bezocht in combinatie met een bezoek aan Moremi Game Reserve. Het verschil tussen Moremi en Chobe zit 'm er vooral in, dat er in Chobe veel meer groot wild leeft. Naar verluid leeft het grootste aantal olifanten van Afrika bijvoorbeeld in Chobe. Bij een bezoek aan Chobe kan het dan ook eigenlijk niet anders dan dat je verschillende olifanten en andere wilde dieren te zien krijgt. Houdt hierbij wel rekening met het jaargetijde, de dieren komen in het droge seizoen namelijk naar de permanente waterbronnen, terwijl ze in het natte seizoen juist de grasvlaktes in het oosten opzoeken om te grazen. Toegang voor Chobe krijg je tegenwoordig in principe alleen nog maar wanneer je vooraf de permit (en eventuele campings) hebt betaald. Dit kun je onder andere in Maun doen bij het DWNP-kantoor (Department of Wildlife and National Parks - in een portacabine in Kubu Street). Accomodatie In Chobe liggen diverse campings. Sommige daarvan, zoals bij Savuti zijn erg populair en dus ook erg snel vol. Onze voorkeur heeft echter Linyanti (zo'n 15 euro per persoon per nacht), over het algemeen wat rustiger, maar vele malen mooier dan Savuti. Nadeel is wel dat het een stuk verder rijden is. Het is slim om campings in Chobe ver van te voren te bespreken, eventueel kun je daarvoor gebruik maken van een Nederlandse tussenpersoon zoals Come-Along Safari. Kgalagadi Transfrontier National Park Route: Het Kgalagadi Transfrontier National Park ligt op zo'n 400 km ten zuiden van Ganzi, niet echt geweldige wegen. Er loopt een redelijke weg vanuit Namibië, op de grens met Botswana en Zuid-Afrika naar Twee Rivieren. Het Kgalagadi Transfrontier National Park is in 2000 ontstaan door het samenvoegen van het Gemsbok National Park in Botswana en het Kalahari Gemsbok National Park in Zuid- Afrika. Het Kgalagadi Transfrontier National Park ligt dus op de grens van Botswana en Zuid-Afrika, waarbij ruim tweederde van het park in Botswana ligt. Kgalagadi Transfrontier National Park ligt in het zuid-westen van de Kalahari woestijn. Het zuid-westen is één van de plekken in de Kalahari waar zo weinig regen valt dat het ook echt woestijn heet (minder dan 175mm per jaar). Het gebied is dan ook erg droog, maar door ondergrondse waterstromen groeit en leeft er wel van alles. Zo leven er wildebeesten, spingbok en hartebeesten die afhankelijk van het seizoen door het park trekken. Ook 15

Botswana leven er leeuwen (waaronder de zeldzame Kalahari leeuw - met zwarte manen), cheeta's en luipaarden. Echter allemaal niet in zo'n dichtheid zoals in Moremi en Chobe. Om dieren te zien zul je daarom enigszins over geduld moeten beschikken. Het merendeel van de wegen in het park wordt onderhouden, maar dat wil nog niet zeggen dat je er met een 2wd kunt rijden. Sterker nog, op veel wegen is een 4wd zelfs nog een must, met name door het mulle zand waar je soms doorheen moet rijden. Met name aan de Botswaanse kant is een expeditie met tenminste twee auto's daarom sterk aan te raden. Accomodatie In het park zijn verschillende campsites beschikbaar, waaronder Mata Mata campsite (195 pula) in Zuid-Afrika en Twee Rivieren campsite (170 pula) op de grens tussen Botswana en Zuid- Afrika. In principe zijn er geen tot nauwelijks faciliteiten aanwezig, dus bezoekers moeten volledig zelfvoorzienend zijn. Tevens zijn er lodges beschikbaar, onder andere ook bij Mata Mata en Twee Rivieren (vanaf zo'n 600 pula). Makgadikgadi Pan Route: Makgadikgadi Pan is vanaf de A3 (Nata - Maun) en de A30 (Francis Town - Maun) op verschillende manieren te bereiken. Toegang tot de Nata Sanctuary ligt op zo'n 17 kilometer ten zuiden van Nata, langs de A3. Zo'n 10.000 jaar geleden lag er een enorm meer, met de grootte van 16 Zwitserland, in het noorden van Botswana. Dit meer (Lake Makgadikgadi) is door droogte nagenoeg volledig opgedroogd. Wat rest zijn de enorme zoutvlaktes van de Makgadikgadi Pan. Eigenlijk zijn het meerdere zoutvlaktes die vlak bij elkaar liggen, waarvan Sua Pan (de meest oostelijke) de grootste is. Hoewel Lake Makgadikgadi dus is opgedroogd, stroomt de Makgadikgadi Pan nog wel jaarlijks vol. Althans, dat is de bedoeling, van 1993 tot 2009 heeft er geen water in gestaan. Normaliter krijgen de vlaktes ieder jaar aanvoer vanaf Nata Rivier en vanuit de Okavango Delta. Wanneer er water staat in de Makgadikgadi Pan dan komen daar veel dieren (met name wildebeesten) op af. Rondom de Makgadikgadi Pan staan verschillende baobab bomen. Waarvan Chapman s Tree waarschijnlijk de bekendste is. Deze, naar schatting 3.000-4.000 jaar oude baobab is door David Livingstone zo genoemd omdat deze boom, de enige in een grote omtrek, als navigatiebaken diende op zijn tocht over de Makgadikgadi Pan. Makgadikgadi Pan is een erg afgelegen gebied. Wanneer je van plan bent om de Pan te bezoeken dan dien je vooraf de toegang tot het park te betalen. Dit kan onder andere bij het DWNPkantoor (Department of Wildlife and National Parks - in een portacabine in Kubu Street) in Maun. Wanneer je echt diep het park in gaat, zorg dan dat je alle veiligheidsvoorschriften hebt gevolgd: voldoende brandstof, eten en

2theworld.nl water om het een paar dagen uit te houden en bij voorkeur een tweede auto. Voor de meeste toeristen is het slimmer en makkelijker om bijvoorbeeld de Nata Sanctuary te bezoeken (55 pula per persoon, te betalen bij de receptie zo'n 17 kilometer ten zuiden van Nata). Accomodatie Als uitvalsbasis voor een bezoek aan de Makgadikgadi Pan is Nata de place to be. Nata ligt net boven de Sua Pan. Een camping in Nata heb je al vanaf zo'n 35 pula per persoon per nacht, een lodge kost rond de 400 pula per persoon per nacht. Moremi Game Reserve Route: Vanuit Maun, rijd je in noordoostelijke richting, (voorbij de Okavango River Lodge). Na iets minder dan een uur rijden kom je bij een Veterinary Control point. Niet zo lang hierna ga je links bij een t-splitsing, van daar is het nog zo'n uur naar de southgate. Moremi Game Reserve ligt aan de zuidoostelijke uitlopers van de Okavango Delta. Daarmee is het park de beste manier om zelfstandig de Delta te bezichtigen. Maar met name de verscheidenheid aan natuur, van water tot dicht beboste gebieden, maakt het park meer dan de moeite waard. In eerste instantie was het park een game reserve en geen nationaal park, zodat de lokale bevolking in het park mocht blijven wonen. In 1960 besloot men echter dat de lokale bevolking toch moest verhuizen. Zij hebben nu hun dorp net buiten Moremi (Khwai community). In Moremi wonen daardoor, behalve het personeel, nauwelijks meer mensen. Hierdoor heeft de toerist meer ruimte, maar het is jammer dat de doorsnee toerist deze geschiedenis van Moremi niet kent. Moremi is prima te bezoeken met een eigen auto, mits je een stevige 4wd hebt. Hoewel het park maar relatief klein is, heeft het veel te bieden, niet alleen het landschap varieert sterk, er komt ook een grote verscheidenheid aan dieren voor. Zo zijn de Afrikaanse olifant, nijlpaard, neushoorn, leeuw, zebra's en ander loslopend wild is er te zien. Wanneer je dieren wilt zien dan kun je Moremi (en dus de Okavango Delta) het beste bezoeken aan het einde van de droge periode (juni tot en met augustus). Doordat kleinere waterplassen opdrogen zijn de dieren wel genoodzaakt om naar de permanente waterbronnen te komen. Voor toeristen is het daarom slim om met name bij de permanente waterbronnen naar dieren uit te kijken. Wees echter niet getreurd, want ook in de zomermaanden (november - maart) is er voldoende wild te spotten in Moremi. Houd er in deze maanden overigens wel rekening mee dat ook de malariamug voorkomt in de Okavango Delta en je dus goede bescherming (zowel anti-malaria middelen als beschermende kleding) moet gebruiken. Accomodatie Een excursie naar Moremi begint in Maun. Vanuit Maun kun je met een georganiseerde safari dagtochten naar Moremi maken. Veel leuker is het om 17

Botswana met een eigen auto Moremi in te gaan. In Maun ga je daarvoor eerst naar het DWNP-kantoor (Department of Wildlife and National Parks - in een portacabine in Kubu Street) om de toegang tot Moremi te betalen. Deze bedraagt zo'n 250 pula voor twee personen per dag. Voordat je het park in gaat zul je de permit moeten laten zien, dus zonder kom je het park niet in. In het park kun je verblijven op een aantal campings (bijvoorbeeld Third Bridge, Xakanaxa of Khwai (nabij de north-gate). Voor twee personen kosten deze campings zo'n 30 euro per nacht. Houd er wel rekening mee dat je ze ver van te voren moet boeken (zeker een half jaar van te voren). Dit kun je onder andere doen via een Nederlandse tussenpersoon zoals Come-Along Safari. Wanneer je een dagtocht door Moremi maakt kun je altijd navragen of er nog plaatsen over zijn, soms zijn mensen namelijk niet komen opdagen waardoor er dan toch nog een plekje over is. En als je echt niet anders kan, dan kun je altijd vragen of mensen hun plek willen delen. De kampeerplekken zijn daar meer dan groot genoeg voor. Okavango Delta Route: De Okavango Delta is het makkelijkst toegankelijk vanuit Moremi. De Okavango Delta is een uniek natuurgebied in het noordwesten van Botswana. Het is de grootste delta ter wereld die niet in zee uitkomt, maar op land. Het water is afkomstig uit het hooggebergte in Angola. Wanneer het in Angola regent, bereikt het water na zo'n 4 maanden de Delta. In de Okavango Delta staat het water op zijn 18 hoogste na het regenseizoen, tussen juni en augustus. In de wintermaanden verdampt een grote hoeveelheid water weer, waardoor er grote hoeveelheden zout achterblijven. Dit proces herhaalt zich ieder jaar opnieuw, waardoor de Okavango Delta elk jaar voor een deel onder water komt te staan. Jaarlijks voorziet de Delta op deze manier zo'n 15.000 vierkante kilometer woestijn van schoon water. Doordat er namelijk maar weinig industrie langs de Okavango Rivier staat en de eilandjes in de Delta als natuurlijke filter werken is het water erg schoon. Een heel klein deel van het water uit de Okavango Delta (zo'n 2%) komt uit eindelijk terecht in Lake Ngami. Vroeger (zo'n 10.000 jaar geleden) was dit wel anders, toen stroomde een grote hoeveelheid water vanuit de Delta naar Lake Makgadikgadi, een enorm meer van zo'n 80.000 vierkante kilometers groot waar onder andere Lake Mgani onderdeel van uitmaakte. Vanwege droogte is er vandaag de dag van Lake Makgadikgadi niets meer over behalve de enorme zoutvlaktes van de Makgadikgadi Pan. Door het vele water, en het zout dat het water met zich meebrengt, kent de Okavango Delta een bijzondere flora en fauna. Planten kunnen namelijk maar slecht tegen de grote hoeveelheid zout, waardoor op de eilandjes zoutvlaktes ontstaan. Hierdoor is de Delta constant in beweging. Het vele water heeft natuurlijk ook een bijzondere aantrekkingskracht op dieren. Zo staat

2theworld.nl de Okavango Delta bekend vanwege zijn grote verscheidenheid aan vogels, ruim 400 verschillende soorten vliegen er rond. Maar ook het grotere wild, zoals de Afrikaanse olifant, nijlpaard, neushoorn, leeuw, zebra's en ander loslopend wild is er te zien. Accomodatie De enige manier om de Okavango Delta te bezoeken is via een boot of safari's in Moremi (een wildpark in het zuidoostelijke deel van de Delta). Maun is dan ook de beste plek om een tocht door de Delta te organiseren. In Maun zelf zijn diverse organisaties beschikbaar die dagtochten aanbieden, ook vanuit de verschillende lodges. Als je zelf wilt rijden, dan zul je naar Moremi moeten. In Moremi heb je diverse campings waar je met een 4wd kan komen. Heb je echt voldoende geld, dan kun je een fly-in safari overwegen naar lodges die in de Delta liggen. Dit zijn echter lodges waar je al snel enkele honderden euro's per nacht betaald. Voordeel is wel dat je dan gelijk de Okavango Delta vanuit de lucht kan aanschouwen, aangezien je met een vliegtuigje naar de lodge wordt gebracht. Tsodilo Hills Route: Vanuit Shakawe de A35 in zuidelijke richting voor zo'n 30 kilomter volgen. Vanaf de kruising naar de Tsodilo Hills is het nog eens zo'n 30 kilometer rijden. de belangrijkste archeologische vindplaatsen ter wereld. Er zijn namelijk veel voorwerpen (potten, kralen en gereedschap) gevonden die er op wijzen dat hier zo'n 100.000 jaar geleden al mensen wonen. Nog belangrijker zijn de zo'n beetje 4.000 rotstekeningen die zijn aangebracht op Tsodilo Hills. Mede daarom zijn de Tsodilo Hills in 2001 op de lijst van UNESCO Werelderfgoed gezet. De bergen bestaan uit vier verschillende in lijn liggende bergen. De hoogste (en meest zuidelijke) is Male Hill. Deze berg is zo'n 410 meter hoog. Daarnaast ligt Female Hill van zo'n 300 meter hoog en daar weer naast Child Hill, van slechts 40 meter hoog. Iets voorbij Child Hill ligt nog een kleine berg. Bij Tsodilo Hills kun je verschillende wandelroutes lopen. Bij het parkkantoor (naast Female Hill) kun je naar de routes vragen. Je kunt alleen wandelen, slimmer is het om een gids mee te nemen. Deze wonen in de buurt en kennen het gebied op hun duimpje, ze kunnen je dan ook alles vertellen over de bergen, de tekeningen en de geesten die er rondzweven. Accomodatie Bij Tsodilo Hills ligt een campsite. Deze campsites zijn primitief (sommige hebben water, maar de meeste niet), maar bieden wel een mooi uitzicht. Reserveren voor deze campsites is niet nodig. Tsodilo Hills liggen in het westen van Botswana, op zo'n 40 km ten zuiden van Shakawe (even ten zuiden van de grens met Namibië). De bergen zijn één van 19