December 1994 Definitie-afspraken Wetenschappelijk Onderzoek
2 VSNU-definitie-afspraken
Inhoudsopgave Inleiding 1 Toelichting bij de definitie-afspraken wetenschapelijk onderzoek 3 1. Reden en procedure van totstandkoming 3 2. Functie en gebruik van de definitie-afspraken 4 3. Datum van inwerkingtreding 5 4. De tien hoofdpunten van de definitie-afspraken 5 ad 1 en 5: De driedeling Wetenschappelijke publikaties, Vakpublikaties, Populariserende publikaties 7 ad 3: Openbaarheid en toegankelijkheid 7 ad 6: Referee system 8 ad 8 en 9: Dubbeltellingen 8 ad 10: ISN en NABS 9 VSNU -Definitie-afspraken 12 Dissertatie 13 Wetenschappelijke publikatie 14 Vakpublikatie 15 Populariserende publikaties 16 Annotatie/ abstract 17 Octrooien 17 Overige onderzoek-output 19 Algemene afspraken 19 Ontwerpen, annotaties, abstracts en niet-schriftelijke output 19 Vertrouwelijke rapporten 20 Ontdubbelingen 18 Titelbeschrijvingen 18 Programma 22 Project 22 Ontsluitingskenmerken 23 Wetenschapsgebieden 23 Aandachtsgebieden 23 Bijlage Correspondentietabellen van HOOP-, VSNU-, ISN-, en NABS-codes 25
4 VSNU-definitie-afspraken
Inleiding Onderzoekers worden veel geplaagd met enquêtes en infonnatievragen over het onderzoek dat zij verrichten en de resultaten daarv an. Voor allerlei vormen van onderzoekmanagement zijn rapportages noodzakelijk, die vaak uiteenlopen in vorm, vraagstelling, categorisering, definities, mate van detaillering en aggregatie. De VSNU realiseert zich dat deze rapportage-last niet zal kunnen worden weggenomen. omdat de verantwoording van de onderzoekgelden en de openbaarmaking van de onderzoekresuitaten essentiële voorwaarden zijn. Wel streeft de VSNU ernaar de rapportage-las! te verlichten en te rationaliseren door middel van een aantal samenhangende maatregelen en overleg met de informatie-vragende instanties. De Commissie Informatie Beleid (ClB) van de VSNU is van oordeel dat de rapportage-las! voor de onderzoekers kan worden verlicht door universitaire ol1derzoeküzfàrmatiesystemen voor de opslag van gegevens en voor het verstrekken van informatie door faculteiten en universiteiten. Om het ontwikkelen van dergelijke informatiesystemen te bevorderen en te vergemakkelijken is reeds in 1992 op initiatief van de cm het Combiformat opgesteld. Daarin zijn de elementen van de informatie over onderzoek beschreven en zijn de relaties tussen die elementen weergegeven. Het Combiformat dient als uitgangspunt bij het bouwen van onderzoekinformatiesystemen en bij het landelijk overleg daarover, ook met externe informatievragers. In het overleg is herhaaldelijk gebleken dat landelijke definitie-afspraken een onmisbaar element zijn in het rationaliseren van de informatiestromen. Zonder hanteerbare definities worden gegevens onvergelijkbaar en zijn ad hoc vragen met te voorkomen. Tot dusver waren echter de landelijke afspraken voornamelijk bepaald door de infonnatiebehoefte van de overheid en werd nog onvoldoende rekening gehouden met de management-informatiebehoefte op lagere niveaus. De nieuwe definitie-afspraken in deze brochure, zijn bedoeld om bij te dragen aan het rationaliseren van de informatiestromen over onderzoek, door aan te sluiten bij de gegevensopslag en informatiebehoefte van de faculteiten en universiteiten zelf. Wanneer deze definities op zinvolle wijze worden gehanteerd, zullen niet alleen het management, de verantwoording en de openbaarmaking daarmee zijn gediend, maar ook het onderzoek zelf. VSNU-definitie-afspraken 1
Toelichting bij de definitie-afspraken wetenschapelijk onderzoek 1. Reden en procedure van totstandkoming De verslaglegging van de universiteiten is ingrijpend veranderd: vanaf 1994 is er nog maar één verslag verplicht gesteld door de overheid, namelijk het Verslag, dat bestaat uit een beleidsmatig onderdeel (Jaarverslag) en een financieel onderdeel (Jaarrekening). Dit is geregeld in de Richtlijn Verslag HO die begin 1994 van kracht is geworden. Dit betekent dat vanaf 1994 het uitbrengen van een Wetenschappelijk Verslag zoals men dat jarenlang kende. niet meer verplicht is. De informatie over wetenschappelijk onderzoek. die tot dusver in de Wetenschappelijke Verslagen te v inden was. is vanaf 1994 gereduceerd en gestroomlijnd tot drie nieuwe zelfstandige publikatievormen: Beleid: informatie over het gevoerde onderzoekbeleid wordt gegeven in de rubriek Onderzoek van het jaarlijkse Verslag Cijfers: cijfers over de inzet en de resultaten van wetenschappelijk onderzoek worden in de vorm van kengetallen-tabellen jaarlijks gepubliceerd via de VSNU Inhoud: gedetailleerde inhoudelijke informatie, zoals publikatie-lijsten per vakgroep, hoeft niet meer schriftelijk te worden gepubliceerd, maar wordt opgenomen in de Nationale Onderzoek Databank. Dit betekent ook dat de, sinds 1983 geldende, Richtlijnen voor de Wetenschappelijke Verslagen in 1994 zijn vervallen op het moment dat de Richtlijn Verslag HO in werking trad. De overheid onthoudt zich voortaan van gedetailleerde regelgeving op dit gebied en laat het opstellen van definities en categorieën over aan de universiteiten en onderzoeksinstituten zelf. Met de definities die in de Richtlijnen voor de Wetenschappelijke Verslagen waren opgenomen. waren in (ie loop der Jaren allerlei interpretatieproblemen ontstaan. De VSNU-Commissie Onderwijs en Onderzoek (COO) heeft daarom begin 1994 het VSNU-bureau verzocht een voorstel te doen voor herziening van deze definities. Duidelijke landelijke afspraken tussen de universiteiten zijn immers van groot belang met het oog op de onderzoekbeoordelingen en de VSNU-kengetallen, maar ook met het oog op de vergelijkbaarheid van informatie voor het eigen management. De nieuwe definitie-afspraken zijn opgesteld in ambtelijk overleg met vertegenwoordigers van alle instellingen. Na bespreking in de VSNU-Commissie Informatie Beleid (CIB) en de Commissie Onderzoek en Onderwijs (COO) zijn zij op 7 juli 1994 voorgelegd aan de colleges van bestuur met de vraag of zij be- VSNU-definitie-afspraken 3
reid zijn de voorgestelde definitie-afspraken te handhaven. De reacties van de instellingen zijn besproken in COO op 21 oktober 1994, waarna de gemaakte opmerkingen in een nieuw concept zijn verwerkt dat op 16 november 1994 door de CIB is vastgesteld. De definitie-afspraken zijn eveneens voorgelegd aan de staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen. Deze heeft meegedeeld geen aanleiding te zien voor het maken van opmerkingen over de punten waarop de definities afwijken van de oorspronkelijke. De universiteiten hebben zich bereid verklaard om de definitieafspraken te handhaven. Het handhaven van de definitie-afspraken vergt in sommige gevallen aanpassing van bestaande administratieve procedures en informatiesystemen. Mede met het oog daarop is afgesproken dat na een periode van twee jaar een evaluatie zal plaatsvinden om te zien op welke punten de definitie-afspraken eventueel nader moeten worden verduidelijkt of aangescherpt. 2. Functie en gebruik van de definitie-afspraken De definitie-afspraken zijn bedoeld om de universiteiten in staat te stellen de gegevensopslag en informatielevering doelmatig en doeltreffend in te richten. Wanneer opslag en levering niet op elkaar aansluiten, ontstaan informatieproblemen: vragen kunnen niet worden beantwoord, er worden te veel, te weinig of 'verkeerde' gegevens opgeslagen en geleverde informatie wordt onvergelijkbaar met andere bronnen. De definitie-afspraken moeten dit helpen voorkomen. De definitie-afspraken sluiten aan bij de ontwikkeling van onderzoekinformatiesystemen, die bij diverse universiteiten plaatsvindt. Ook vormen de definitieafspraken een basis voor landelijke gegevensopslag en informatielevering; die landelijke voorzieningen zijn immers in de meeste gevallen afhankelijk van de (al dan niet geautomatiseerde) informatiesystemen van de afzonderlijke universiteiten en faculteiten. Voorbeelden van die 'landelijke voorzieningen' zijn de Nationale Onderzoek Databank (NOD), de VSNU-kengetallen en de VSNUonderzoekbeoordelingen. Toch is de landelijke functie van de definitie-afspraken slechts een afgeleide van de lokale functie. Gegevensopslag en informatielevering zijn op lokaal niveau gewenst en noodzakelijk; de manier waarop dat gebeurt zal ook primair aan de lokale eisen moeten voldoen. Landelijke afspraken moeten daarbij aansluiten, niet interfereren en zo veel mogelijk helder en constant zijn. De VSNU-definitie-afspraken vormen overigens maar een uitvoeringsgericht onderdeel van de bestaande regels en afspraken over informatielevering. Er zijn wettelijke regels (zoals de Richtlijn Verslag HO), externe bestuurlijke afspraken (zoals de Informatie-afspraak 1994) en interne bestuurlijke afspraken. 4 VSNU-definitie-afspraken
De VSNU-definitie-afspraken sluiten het maken van nadere afspraken uiteraard niet uit. Zo is het bijvoorbeeld denkbaar dat binnen afzonderlijke disciplines tot nadere verfijning van de definities wordt besloten. Men kan daarbij denken aan het onderscheiden van Engelstalige publikaties, het differentiëren van artikelen naar soorten tijdschriften, het niet (of juist wel) in lijsten opnemen van bepaalde soorten publikaties, etc. Bij dergelijke nadere afspraken zal men terdege rekening moeten houden met het eventuele extra werk dat een verfijning van de definitie-afspraken met zich meebrengt. Ook moet men bedenken dat gegevens en kenmerken waarvan tevoren niet duidelijk was dat ze moesten worden opgeslagen, achteraf ook niet kunnen worden opgevraagd. 3. Datum van inwerkingtreding De nieuwe definitie-afspraken treden in werking met ingang van 1 januari 1995. Dat betekent dat de nieuwe definities voor het eerst worden gehanteerd voor de verslaglegging over het verslagjaar 1995. De evaluatie van het gebruik van de nieuwe definities zal plaatsvinden in 1997. De verslaglegging over het jaar 1994 geschiedt nog met de 'oude' definities van de Richtlijnen voor het Wetenschappelijk Verslag, ook al is voor dat jaar de verplichting tot het uitbrengen van een Wetenschappelijk Verslag vervangen door de verplichting tot het ui tbrengen van een integraal Verslag (conform de Richtlijn Verslag HO) en de verplichting tot het uitbrengen van kengetallen via de VSNU (conform de Informatie-afspraak 1994) Verslagj aar 1993 Verslagjaar 1994 Verslagjaar 1995 Wetenschappelijk Verslag integraal Verslag en VSNUkengetallen integraal Verslag en VSNUkengetallen Richtlijnen WV definities van Richtlijnen WV VSNU -definitieafspraken 4. De tien hoofdpunten van de definitie-afspraken De definitie-afspraken zijn op de volgende hoofdpunten gebaseerd: (1) Onderzoek-output is gericht op drie aparte doelgroepen: a. onderzoekers. VSNU-definitie-afspraken 5
b. vak/professie. c. leken. (2) De afspraken hebben alleen betrekking op het bibliografisch naspeurbare deel van de onderzoek-output, d.w.z. de onderzoekpublikaties. (3) De afspraken hebben alleen betrekking op onderzoekpublikaties, niet op publikaties voor onderwijs en maatschappelijke dienstverlening. (4) De afspraken gelden zowel voor schriftelijke als voor niet-schriftelijke vormen (electronische publikaties, audio-visuele media, computerprogrammas). (5) Onderzoekpublikaties worden naar doel en doelgroep onderscheiden in vijf hoofdsoorten: a. dissertaties, b. wetenschappelijke publikaties, c. vakpublikaties, d. populariserende publikaties, e. octrooien. (6) Bij de hoofdsoort Wetenschappelijke publikaties wordt onderscheid gemaakt of over publikatie wel of niet wordt beslist door onafhankelijke inhoudelijk deskundigen (referee system). (7) In de titelbeschrijving van publikaties worden negen publikatievormen en een restcategorie onderscheiden: boeken, hoofdstukken van boeken, dissertaties, tijdschriftartikelen, externe rapporten, annotaties, ontwerpen, octjooien, congresbijdragen, andere publikatievonnen. (8) Publikaties hebben een relatie met programma's en projecten. (9) Publikaties hebben een relatie met auteurs en organisatorische eenheden. (10) Publikaties, programma's en projecten worden geclassificeerd volgens ISN en NABS. 6 VSNU-definitie-afspraken
ad 1 en 5: De driedeling Wetenschappelijke publikaties, Vakpublikaties, Populariserende publikaties Publikaties worden --voorzover het geen dissertaties of octrooien zijn--naar doelgroep ingedeeld in Wetenschappelijke publikaties, Vakpublikaties en Populariserende publikaties. De nieuwe definities geven een belangrijke breuk met het verleden, omdat in het verleden deze driedeling sterk werd geassocieerd met kwaliteitsverschillen of statusverschillen. Oorzaak daarvan was waarschijnlijk de gedachte dat wetenschappelijk onderzoek pas echt wetenschappelijk is als het publikaties oplevert die het label wetenschappelijk dragen. Daardoor ontstond de neiging om alle onderzoekpublikaties in te delen in de categorie Wetenschappelijke publikaties, waardoor de driedeling feitelijk zinloos werd. De nieuwe definities gaan ervan uit dat de categorie-indeling niet kan geschieden op grond van de 'mate van wetenschappelijkheid' maar uitsluitend op grond van de doelgroep waarop de publikatie zich richt. De 'mate van wetenschappelijkheid' is immers voor al het wetenschappelijk onderzoek dat aan onderzoekpublikaties ten grondslag ligt, in principe gelijk en onafhankelijk van de doelgroep waarop de publikatie over de onderzoekresultaten zich richt. Wetenschappelijk onderzoek produceert solide, verantwoorde kennis, die door publikatie duurzaam beschikbaar en toegankelijk wordt gemaakt. (Zie ook ad 3). De driedeling is volledig onafuankelijk van kwaliteitscriteria. De redenen daarvoor zijn de volgende : (1) kwaliteitscriteria kunnen bezwaarlijk op het moment van de gegevensopslag worden gehanteerd; (2) kwaliteitscriteria mogen niet van een formele categorie-indeling uitgaan, maar uitsluitend van inhoudelijke overwegingen; (3) er is geen reden om te veronderstellen dat op onderzoekers gerichte publikaties per definitie van hogere kwaliteit zijn dan publikaties voor andere doelgroepen; (4) alle denkbare kwaliteitskenmerken. zoals omvang, innovatie, relevantie. status van de auteur, status van het publikatiemedium, etc. zijn onmogelijk voor alle disciplines en alle beoordelingssituaties in uniforme definitie-afspraken te vatten. ad 3: Openbaarheid en toegankelijkheid Publieke toegankelijkheid wordt als een belangrijk kenmerk van onderzoekpublikaties beschouwd. Publikaties die niet publiek toegankelijk zijn. zijn in dit ver- VSNU-definitie-afspraken 7
band een contradictio in terminis. Publikaties zijn echter pas publiek toegankelijk als zij duurzaam traceerbaar en beschikbaar zijn. met andere woorden 'bibliografisch naspeurbaar'. Een televisieuitzending bijvoorbeeld is wel openbaar. maar na het tijdstip van uitzending in principe niet meer traceerbaar en beschikbaar. tenzij daarvoor speciale maatregelen worden genomen. zoals het plaatsen van video-banden in bibliotheken. Hetzelfde geldt voor electronische publikaties. De toegankelijkheid heeft naast de aspecten 'beschikbaarheid' en 'traceerbaarheid' ook nog het aspect van de 'verifieerbaarheid': indien en voorzover de opgeslagen gegevens ook een rol vervullen bij kwantitatieve analyses. moeten er garanties bestaan tegen onjuiste invoer. Het risico van onjuiste invoer kan al verminderd worden door zo min mogelijk zelfstandig belang toe te kennen aan tellingen van aantallen publikaties. Een telling kan nooit meer dan een globale signaleringsfunctie hebben en zal in een zorgvuldige analyse altijd vergezeld gaan van andere informatie en waarborgen voor correcte interpretatie, zoals wederhoor. ad 6: Referee system De nieuwe verplichte subindeling van de categorie Wetenschappelijke publikaties in wel- en niet-'gerefereede' publikaties. is gebaseerd op een objectief registreerbaar kenmerk, dat een zinvolle ordening of selectie mogelijk maakt, overigens zonder dat daaruit op zichzelf kwaliteitsverschillen af te leiden zijn. Onder een 'referee system' wordt verstaan dat over publikatie wordt beslist door onafuankelijke inhoudelijk deskundigen. ad 8 en 9: Dubbeltellingen Dubbeltellingen zijn al jarenlang een probleem, omdat het vaak lastig is om publikaties met meerdere auteurs en publikaties met bijdragen van meerdere organisatorische eenheden, toe te delen aan één daarvan, zoals de richtlijnen voorschreven. Een dergelijke toedeling is niet altijd nodig om dubbeltellingen te vermijden. Indien twee auteurs aan één artikel hebben bijgedragen, is er geen sprake van dubbeltelling wanneer bij beide auteurs dat artikel in hun lijst van publikaties voorkomt. In de lijst van publikaties van de faculteit van beide auteurs, mag die publikatie maar één keer voorkomen, maar daarvoor is het niet nodig dat de publikatie aan één auteur wordt toegedeeld! Datzelfde geldt voor bijdragen uit twee faculteiten aan één publikatie: in een overzicht per universiteit mag die publikatie maar één keer voorkomen, maar daarvoor is het niet nodig dat de publikatie aan één faculteit wordt toegedeeld. Bij aggregatie nemen de aantallen af; dat is normaal. 8 VSNU-definitie-afspraken
In de definitie-afspraken is opgenomen dat de registratie van publikaties zodanig moet geschieden dat ontdubbeling kan plaatsvinden, wanneer dat voor een bepaald overzicht nodig is. Een praktische oplossing daarvoor is bij het maken van overzichten te signaleren wanneer titel, auteur en publikatiemedium identiek zijn. Dan is bij aggregatie ontdubbeling nodig. ad 10: ISN en NABS 1 Omdat het voor een aantal doeleinden noodzakelijk is om de gegevens te kunnen ordenen in inhoudelijke categorieën, is afgesproken de ISN-en NABScodes te blijven toekennen, zoals reeds jarenlang gebruikelijk. Deze codes worden toegekend aan Publikaties, Projecten en Programma's. Het is mogelijk dat de programma's, de projecten en de publikaties de ISN-en NABS-codes ontlenen aan die van de faculteit. Om de continuïteit met voorgaande jaren niet te verstoren, is ervan afgezien deze classificaties te vervangen door (of aan te vullen met) andere inhoudelijke indelingen, zoals die van bibliotheken of citatie-indexen. Wel is een correspondentie-tabel opgesteld tussen ISN en NABS-codes en HOOP-gebieden en de discipline-indeling voor de VSNU-onderzoekbeoordelingen. (zie bijlage) 1 ISN: International Standard Nomenclature, opgesteld door UNESCO NABS: Nomenclature pour Analyse des Budgets Scientifiques, opgesteld door EUROSTAT (Bureau voor de Statistiek van de Europese Gemeenschap) VSNU-definitie-afspraken 9
10 VSNU-definitie-afspraken
VSNU-definitie-afspraken 11
Richtlijnen wetenschappelijke verslagen (tot 1 januari 1995) VSNU -Definitie-afspraken (vanaf 1 januari 1995) De primaire WO-taken onderwijs, onder-zoek en maatschappelijke dienstverlening kunnen tot verschillende soorten publikaties leiden. De hiernavolgende definities en afspraken hebben uitsluitend betrekking op onderzoekpublikaties: Onderzoekpublikaties zijn de openbaarmaking van kennis die is verkregen via wetenschappelijk onderzoek, mits duurzaam ter beschikking gesteld en toegankelijk gemaakt ('bibliografisch naspeurbaar'). Alle onderzoek-output die niet valt onder deze definitie, kan worden aangeduid als overige onderzoekoutput. De openbaarmaking van kennis, meningen en andere produkten in het kader van het onderwijs en de maatschappelijke dienstverlening van de universiteiten. wordt hier niet behandeld. Dit is immers geen onderzoek-output en speelt daarom geen rol bij onderzoekbeoordelingen, onderzoekkengetallen en onderzoek-verantwoording. [De tekst van de tot dusver geldende O&W-richtlijnen is ter vergelijking opgenomen in deze linker kolom. Vanaf I januari 1995 gelden deze definities niet meer en zijn zij vervangen door de definitie- N.B.: Electronische publikaties en andere niet-schriftelijke informatiedragers (zoals ontwerpen en computerprogramma's) worden niet meer als afzonderlijk te onderscheiden categorie gezien. Deze worden in de 12 VSNU-definitie-afspraken
afspraken die in de rechter kolom zijn weergegeven.] Richtlijnen wetenschappelijke verslagen (tot 1 januari 1995) Dissertatie Bibliografisch naspeurbare beschrijving van een resultaat van wetenschappelijk onderzoek in de vorm van een (gedeelte van een) boek of een (aantal gebundelde) artikel(en) (proefschrift), dan wel in de vorm van een ontwerp met bijbehorende beschrijving (proefontwerp 2 ), uitsluitend gericht op het forum van vakgenoten en in eerste instantie bedoeld als proeve van wetenschappelijke bekwaamheid ter verkrijging van de graad van doctor. Categorie I: promotie bij eigen instelling, intern voorbereid: Categorie 2: promotie bij eigen instelling, extern voorbereid: Categorie 3: promotie elders (instelling vermelden), intern voorbereid. hiernavolgende categorieën ingedeeld indien zij aan de definitie voldoen. VSNU -Definitie-afspraken (vanaf 1 januari 1995) Dissertatie Publikatie waarop de graad van doctor is verkregen. Deze categorie wordt onderscheiden in drie subcategorieën: Sub I: promotie bij eigen instelling, intern voorbereid: Sub 2: promotie bij eigen instelling, extern voorbereid: Sub 3: promotie elders, intern voorbereid. Voor de OC&W-bekostiging worden de dissertaties uitsluitend toegerekend aan (de universiteit van) de faculteit waar de promotie heeft plaatsgevonden. 2 Onder een proefontwerp wordt verstaan een ontwerp dat tot stand gekomen is door op een wetenschappelijk verantwoorde wijze, met gebruikmaking van geëigende vaktheoretische kennis en methodieken, bestaande grondstoffen en componenten te bewerken en/of te assemhleren en hovendien het geheel te documenteren. Daarhij zal het geheel een nieuwe of meer uitgebreide, zelstandige functie in techniek of maatschappij moeten kunnen vervullen. VSNU-definitie-afspraken 13
Richtlijnen wetenschappelijke verslagen (tot 1 januari 1995) Wetenschappelijke publikatie Bibliografisch naspeurbare beschrijving van een resultaat van wetenschappelijk onderzoek in de vorm van een (gedeelte van een) boek, een artikel, dan wel in de vorm van een ontwerp met bijbehorende beschrijving, uitsluitend gericht op het forum van vakgenoten, o.m. blijkend uit de wetenschappelijke status van het publikatiemedium. Voorbeelden: (Hoofdstuk of artikel in een) boek uitgegeven door een (interjnationaal vooraanstaand wetenschappelijke uitgever. Origineel artikel voortvloeiend uit eigen wetenschappelijk onderzoek, gepubliceerd in een (inter)nationaal wetenschappelijk tijdschrift met in principe 'referee-system'. Extern rapport, vergelijkbaar met wetenschappelijke publikaties (aantoonbare wetenschappelijke status, b.v. blijkend uit aanwezigheid van over publikatie beslissende, gezaghebbende referenten). Extern rapport.,vergelijkbaar met wetenschappelijke publikaties en in opdracht van met name genoemde derden vervaardigd; ook voor deze categorie van publikaties is bibliografische naspeurbaarheid VSNU -Definitie-afspraken (vanaf 1 januari 1995) Wetenschappelijke publikatie Publikatie over een resultaat van wetenschappelijk onderzoek die is gericht op het forum van onderzoekers. Deze categorie wordt onderscheiden in twee subcategorieën: Sub 1: onderworpen aan refereesystem (d.w.z. dat over publikatie wordt beslist door onafhankelijke inhoudelijk deskundigen). Sub 2: niet onderworpen aan refereesystem Toelichting: De gerichtheid op de doelgroep van onderzoekers geeft aan een publikatie specifieke kenmerken, zoals een nadruk op het onderzoekproces, methodologische onderbouwing en verwijzing naar eerdere onderzoekresultaten. Deze kenmerken kunnen per discipline verschillen. In principe gaat een wetenschappelijke publikatie over een resultaat van eigen wetenschappelijk onderzoek en is deze bedoeld om bij te dragen aan het vermeerderen van de wetenschappelijke kennis. Uitzonderingen hierop vormen publikaties die weliswaar gaan over onderzoek dat door anderen is verricht, maar die door een duidelijke toe- 14 VSNU-definitie-afspraken
wenselijk, doch niet in alle gevallen mogelijk. Congrespaper en conferentiebijdrage, mits gepubliceerd in proceedings of soortgelijke publikatievormen. Inaugurele rede, afscheidscollege. gevoegde waarde toch bijdragen aan het vermeerderen van de wetenschappelijke kennis (in tegenstelling tot het uitsluitend verspreiden daarvan), zoals een overzichtsartikel. Richtlijnen wetenschappelijke verslagen (tot 1 januari 1995) Vakpublikatie Bibliografisch naspeurbare beschrijving van een resultaat van wetenschappelijk onderzoek in de vorm van een (gedeelte van een) boek of artikel, dan wel in de vorm van een ontwerp met bijbehorende beschrijving, in eerste instantie bedoeld ter verspreiding van wetenschappelijke kennis en/of mogelijke toepassingen daarvan onder potentiële gebruikers en/of andere geïnteresseerden. Voorbeelden: Bijdrage aan een encyclopedie, boekbespreking, commentaar, schoolboek. Origineel artikel of mededeling voortvloeiend uit eigen wetenschappelijk onderzoek, gepubliceerd in vaktijdschrift, al dan niet betrekking hebbend op eigen vakgebied. Artikel in meer algemeen georiënteerd of populairwetenschappelijk tijdschrift (of tijdschrift van beroepsvereniging Intermediair), met uitzondering van dag-en weekbladen, tenzij het VSNU -Definitie-afspraken (vanaf 1 januari 1995) Vakpublikatie Publikatie over een resultaat van wetenschappelijk onderzoek die is gericht op professioneel geïnteresseerden. Toelichting: Met professioneel geïnteresseerden worden diegenen bedoeld die uit hoofde van de uitoefening van hun beroep in de onderzoekresultaten zijn geïnteresseerd (met uitzondering van de beroepsgroep van wetenschappelijk onderzoekers) De gerichtheid op de doelgroep van professioneel geïnteresseerden geeft aan een publikatie specifieke kenmerken. zoals een nadruk op het gebruik van de onderzoekresultaten bij de uitoefening van bepaalde beroepen. het aansluiten bij het vakjargon en de beroepservaring van de beroepsbeoefenaren. De vakpublikatie is niet zozeer bedoeld voor het vermeerderen, maar voor het verspreiden van wetenschappelijke kennis en voor het bevorderen van het toepassen van VSNU-definitie-afspraken 15
gaat om een (eenmalige) bijdrage van meer dan circa 2.000 woorden. Overzichtsartikel, klinische les, beschouwing, caput, referaat. Overige bibliografisch naspeurbare rapporten. Richtlijnen wetenschappelijke verslagen (tot 1 januari 1995) bestaande kennis. Enkele voorbeelden van beroepsvelden: medische praktijk juridische praktijk landbouw chemische industrie apothekers accountancy organisatie-adviseurs politiek en beleid onderwijs welzijn etc. VSNU -Definitie-afspraken (vanaf 1 januari 1995) Populariserende publikaties Publikatie over een resultaat van wetenschappelijk onderzoek die is gericht op ontwikkelde leken. Toelichting: De gerichtheid op de doelgroep van ontwikkelde leken geeft aan een publikatie specifieke kenmerken, zoals algemeen begrijpelijk taalgebruik, geen vereiste voorkennis. Bijvoorbeeld: artikelen in dag-of weekbladen, bijdragen aan encyclopedieën. N.B.: Ook hier gaat het uitsluitend over publikaties binnen het kader van de onderzoektaak van de universiteiten. 16 VSNU-definitie-afspraken
Annotatie/ abstract Bibliografisch naspeurbare beschrijving van een resultaat van wetenschappelijk onderzoek in de vorm van: een kritische kanttekening bij een arrest (juridische annotatie) een verkorte weergave van recent onderzoek, hetgeen doorgaans in uitgebreidere vorm later zal worden gepubliceerd (abstract). Een abstract beslaat over het algemeen niet meer dan 1 bladzijde. Voorbeeld: samenvatting van een artikel, voordracht of casuïstische mededeling op (inter)nationaal wetenschappelijke bijeenkomst. gepubliceerd in tijdschrift of congresuitgave. Annotatie/ abstract Annotaties en abstracts worden niet meer als afzonderlijk te onderscheiden categorie gezien. Deze kunnen worden ondergebracht bij elke genoemde categorie, mits aan de eisen van de betreffende categorie wordt voldaan. Richtlijnen wetenschappelijke verslagen (tot 1 januari 1995) Octrooien Octrooien worden in een afzonderlijke categorie ondergebracht, omdat deze, voorzover ze betrekking hebben op resultaten van wetenschappelijk onderzoek, in eerste instantie zijn bedoeld om commerciële bescherming van wetenschappelijke kennis te verkrijgen. VSNU -Definitie-afspraken (vanaf 1 januari 1995) Octrooien Voor octrooien gelden de bepalingen en definities van de wetten inzake het octrooirecht. Octrooien die als onderzoekpublikatie worden aangemerkt, zijn bedoeld om commerciële bescherming van wetenschappelijke kennis te verkrijgen. Octrooien worden onderscheiden in drie subcategorieën: VSNU-definitie-afspraken 17
Categorie I: verleende octrooien Categorie II: aangevraagde octrooien Categorie III: octrooien, niet door de instelling zelf aan gevraagd. Categorie I: verleende octrooien Categorie II: aangevraagde octrooien octrooien Categorie III: niet door de instelling zelf aangevraagd 18 VSNU-definitie-afspraken
Richtlijnen wetenschappelijke verslagen (tot 1 januari 1995) Overige produkten van wetenschappelijke activiteit Al dan niet schriftelijke mededeling die direct of indirect betrekking heeft op een resultaat van wetenschappelijk onderzoek en die in de openbaarheid is gebracht. Voorbeelden: Voordracht. conferentiebijdrage en congrespaper. posterpresentatie. e.d. voorzover niet gepubliceerd in proceedings en dergelijke. Rapport over onderzoekwerkzaamheden (intern rapport of eigen uitgave. niet opgenomen in boek of erkend tijdschrift). afstudeerverslagen. Overige informatiedragers. zoal s audio-visuele media. ontwikkelde produkten etc. voorzover deze extern zijn uitgedragen. VSNU -Definitie-afspraken (vanaf 1 januari 1995) Overige onderzoek-output Alle onderzoek-output die niet valt onder de definitie van onderzoekpublikaties, kan worden aangeduid als overige onderzoekoutput. Voorbeelden: (voorzover niet bibliografisch naspeurbaar) lezingen. bijdragen aan workshops, seminars of onderzoekdagen, interne rapporten. Richtlijnen wetenschappelijke verslagen (tot 1 januari 1995) Algemene opmerkingen: Ontwerpen kunnen expliciet worden ondergebracht bij elke genoemde categorie, mits aan de eisen van de betreffende categorie wordt voldaan. VSNU -Definitie-afspraken (vanaf 1 januari 1995) Algemene afspraken: Ontwerpen, annotaties, abstracts en niet-schriftelijke output kunnen expliciet worden ondergebracht bij elke genoemde categorie, mits aan de eisen van de betreffende cate- VSNU-definitie-afspraken 19
Vertrouwelijke rapporten (i.v.m. octrooiaanvragen of opdrachtc.q. subsidie-onderzoek) zijn geen publikaties zolang deze vertrouwelijk zijn. Richtlijnen wetenschappelijke verslagen (tot 1 januari 1995) Kwantitatieve overzichten dienen geen dubbeltellingen te bevatten. gorie wordt voldaan. Vertrouwelijke rapporten zijn geen publikaties zolang deze vertrouwelijk zijn. VSNU -Definitie-afspraken (vanaf 1 januari 1995) Per publikatie wordt geregistreerd of sprake is van één of meer auteurs en van bijdragen vanuit één of meer organisatorische eenheden. zodanig dat ontdubbeling kan plaatsvinden wanneer dat voor de doeleinden van bepaalde overzichten vereist is. Bij publikaties met meer dan 5 auteurs, moet in overzichten het aantal auteurs kunnen worden vermeld. Publikaties worden toegerekend aan de organisatorische eenheid (daaronder begrepen: VFprogramma's) van de eerste auteur. Voor de titelbeschrijving van publikaties worden de volgende soorten onderscheiden: boeken hoofdstukken van boeken tijdschriftartikelen externe rapporten annotaties octrooien Voor de titelbeschrijving van publikaties worden de volgende soorten onderscheiiden. boeken hoofdstukken van boeken dissertaties tijdschri tartikelen externe rapporten annotaties ontwerpen octrooien congresbijdragen andere publikatietypes (posterpresentaties; bijdragen aan 20 VSNU-definitie-afspraken
workshops. seminars of onderzoekdagen; interne rapporten: software: video; etc.) Voor de titelbeschrijving worden bij voorkeur de richtlijnen van de American Psychology Association gevolgd (APA Editorial StyIe). VSNU-definitie-afspraken 21
Richtlijnen wetenschappelijke verslagen (tot 1 januari 1995) VSNU -Definitie-afspraken (vanaf 1 januari 1995) Programma Een clustering van onderzoekactiviteiten onder een overkoepelende titel, eventueel bestaande uit twee of meer onderdelen (deelprogramma's en/of projecten). Een programma heeft in principe een langere looptijd en een hogere WP-inzet dan een project. De gemiddelde looptijd en WP-inzet zal per discipline verschillen. Project Een clustering van onderzoekactiviteiten onder een overkoepelende titel, deel uitmakend van een programma of deelprogramma en eventueel bestaande uit twee of meer deelprojecten. Een project heeft in principe een kortere looptijd en een kleinere WPinzet dan een programma. De gemiddelde looptijd en WP-inzet zal per discipline verschillen. 22 VSNU-definitie-afspraken
Richtlijnen wetenschappelijke verslagen (tot 1 januari 1995) Ontsluitingskenmerken Wetenschapsgebieden Toerekening dient te geschieden aan één ISN-eenheid. Toepassingsgebieden Toerekening dient te geschieden aan één NABS-eenheid. VSNU -Definitie-afspraken (vanaf 1 januari 1995) Ontsluitingskenmerken Wetenschapsgebieden Toerekening geschiedt aan tenminste één ISN-eenheid. Voor landelijke aggregaties is de eerstvermelde ISN-eenheid prevalent. Aandachtsgebieden Toerekening geschiedt aan tenminste één NABS-eenheid. Voor landelijke aggregaties is de eerstvermelde NABS-eenheid prevalent. N.B.: De NABS-indeling wordt toegepast om de inzet van alle universitaire onderzoekgelden zichtbaar te kunnen maken in de internationaal overeengekomen categorieën van overheidsbegrotingen en -doelstellingen. (De NABS-indeling is oorspronkelijk bedoeld voor de inzet van overheidsgelden naar overheidsdoelstellingen. De toepassing van deze aandachtsgebieden van de overheid op al het universitair wetenschappelijk onderzoek geschiedt naar analogie daarvan, ten behoeve van internationale vergelijking). VSNU-definitie-afspraken 23
24 VSNU-definitie-afspraken
Bijlage Correspondentietabellen van HOOP-, VSNU-, ISN-, en NABScodes VSNU-definitie-afspraken 25
Correspondentietabellen van HOOP-, VSNU-, ISN-, en NABS-codes HOOP VSNU ISN NABS ECON (economie) BDK (bedrijfskunde) 53 (economie sciences) (5311 organization and management of enter-prises) ECON ECO (economie en econometrie) 53 (economie sciences) zie N.B. G&M (gedrag- en maatschappij) BKP (bestuurskunde, politicologie, communicatiewetenschappen) N08 (maatschappelijke structuren en relaties) N08 59 (political sciences) N08 G&M LER (lerarenopleiding) 58 (pedagogy) (5803 teacher training and employment) N08 G&M POK (pedagogiek, onder- wijs-kunde)- 58 ( pedagogy) N08 G&M PSY (psychologie) 61 (psychology) N08 G&M 26 VSNU-definitie-afspraken RUI (ruimtelijke wetenschappen,- w.o. geografie en milieukunde) 54 (geography) N01 (exploratie en exploitatie van het aardse milieu, N02 (infrastructuur en ruimtelijke ordening), N03 (milieubeheer en milieuzorg)
HOOP VSNU ISN NABS G&M SCW (sociologie, culturele 63 (sociology), N08 antropologie) 51 (cultural anthropology) GEZO (gezondheid) GNK (geneeskunde) 32 (medical sciences) N04 (bescherming en bevordering van de menselijke gezondheid) LAND (landbouw) DGZ (diergeneeskunde, zoötechniek (plantenteelt en biotechnologie vallen onder HOOP:NATU en VSNU:BIO!) NA TU (maar zie ook TECH) NATU AAR (aardwetenschappen) BIO (biologie, plantenteelt, biotechnologie met primair biologische vraagstelling) 24 (life sciences), 31 (agricultural sciences) 25 (earth and space sciences) 24 (life sciences), 31 (agricultural sciences) NATU FAR (farmacie) 32 medical sciences) (3208/3209 pharmaco-dynamics, pharmacology) NATU (maar zie ook TECH) NSK (natuurkunde en sterrenkunde) 21 (physics), 21 (astronomy, astrophy- N06 (landbouwproduktie en -technologie) N01 (exploratie en exploitatie van het aardse milieu) N06 N04 (bescherming en bevordering van de menselijke gezondheid) N10 (niet in te delen onderzoek), VSNU-definitie-afspraken 27
sics) N09 (exploratie en exploitatie van de ruimte) 28 VSNU-definitie-afspraken
HOOP VSNU ISN NABS NATU (maar zie ook TECH) NATU (maar zie ook TECH) SCH (scheikunde, chemische technologie, biotechnologie (primair procestechnologische vraagstelling)) WIN ((ook technische) wiskunde en (ook technische) informatica) 23 (chemistry), 33(03) (chemical technology and engineering) 12 (mathematics) (3307 electronic technology, 3304 computer technology) RECH (recht) RGL (rechtsgeleerdheid) 56 (juridical sciences and law) T&C (taal en cultuur) HIS (geschiedenis, archeologie, pre-en protohistorie) N07 (industriële produktie en technologie) N07 N08 55 (history) N10 T&C GGL (godgeleerdheid) 73 (theology and religion) T&C LET (taal-en Iiteratuurwetenschappen,kunstgeschieden is, muziekwetenschap) 57 (linguistics), 62 (sciences of arts and letters) T&C WSB (wijsbegeerte) 11 (logic), 71 (ethics), 72 (philosophy) N10 N10 N10 VSNU-definitie-afspraken 29
HOOP VSNU ISN NABS TECH (zie ook NATU) AAR (aardwetenschappen) 25 (earth and space sciences) N01 30 VSNU-definitie-afspraken
HOOP VSNU ISN NABS TECH BWK (bouwkunde) 62 (6201 architecture, komt bij 33, technological sciences, niet voor) TECH CTG (civiele techniek, geodesie) 25 (earth and space sciences) (2504 geodesy), 33 (3305 construction technology inc!. civil engineering) TECH ELE (electroteçhniek) 33 (technological sciences) (3306 electrical technology, 3307 electronic technology) TECH INO (industrieel ontwerpen) N10, N07 N07 (industriële produktie en technologie) N07 33 N07 TECH LRT (Iucht-en ruimtevaarttechniek) TECH (zie ook NATU) NSK (technische natuurkunde) TECH (zie ook NATU) SCH (technische scheikunde) 33 (3301 aeronautical technology, 3324 space tedmology) 33 N07 33 N07 N09 (exploratie en exploitatie van de ruimte) VSNU-definitie-afspraken 31
HOOP VSNU ISN NABS TECH (zie ook NATU) WIN (technische wiskunde, technische informatica) 33 N07, N10 TECH WTB (werktuigbouwkunde) 33 N07 32 VSNU-definitie-afspraken