Verslag excursie Elsloo: Het grote genieten met een zachte G Op zondag 12 juli stond voor IVN de Steilrand een excursie gepland naar het park van kasteel Elsloo en aansluitend naar de Heemtuin van IVN Elsloo. Bij aankomst werden we hartelijk ontvangen door onze gids Hub de Roy, die de rondleiding verzorgde door het kasteelpark en het aangrenzende Bunderbos. Voordat de rondleiding daadwerkelijk startte vertelde Hub iets over de ontstaansgeschiedenis van dit bijzondere landgoed. In het begin van de 19 e eeuw lieten de eigenaren rondom het kasteel een Engels landschapspark aanleggen. Dit park was strikt bedoeld voor eigen gebruik. Voor bewoners uit de omgeving bleef het park als het ware verscholen. Pas vanaf 1960, toen het landgoed eigendom werd van de gemeente Elsloo, werd het toegankelijk voor de dorpsbewoners. Aansluitend aan dit park ligt het Bunderbos, een lintvormig bos met een lengte van circa 6 km gelegen, op de oostelijke terrassengordel van het Maasdal tussen Elsloo en Bunde. Een fraai bos met vele bronnen, beekjes en watervalletjes. Het Bunderbos staat erom bekend dat daar de vuursalamander nog voorkomt. De meest typerende broedvogels van het Bunderbos zijn: ijsvogel, boomvalk en de grote gele kwikstaart. Bovendien bevindt zich in dit bos een van de oudste dassenburchten van Nederland. 1
We startten bij het kasteelpark en we vervolgden onze wandeling langs de Hemelbeek richting Bunderbos. Vrij snel komen we langs een beverburcht. De bewoners van deze burcht hebben al voor heel wat natte voeten gezorgd, vertelde Hub. Door een flinke burcht te bouwen had de bever namelijk de waterstand flink verhoogd en hierdoor kwam het wandelpad royaal onder water te staan. De bever is zeer actief en het resultaat was hier heel duidelijk te zien. Wat het verdere verloop van deze wandeling betreft kan gesteld worden dat onze gids in zijn introductie niet heeft overdreven. Het was een schitterende wandeling met een rijke vegetatie zoals de gevlekte aronskelk, die na de bloei prachtige oranje vruchten draagt. Ook de salomonszegel, pimpelnoot, heksenkruid, het ruw klokje, de bosooievaarsbek, de eenbes en de reuze paardenstaart zagen we. Kortom te veel om op te noemen. 2
Als we iets eerder in het seizoen waren gekomen hadden we hier ook nog de bosanemoon, pinksterbloem en daslook in bloei aangetroffen. Volgend jaar dus zeker de moeite waard om iets eerder te komen. Hub vertelde nog een leuke anekdote: de harde pitten van de pimpelnoot werden vroeger door de nonnen gebruikt om rozenkransen van te maken. Nog nagenietend van al dit natuurschoon daalden we via een ijzeren trap af naar een donkere spoorwegtunnel, waarna we uitkwamen bij een samenloop van drie snelstromende beken, welke tezamen de oorsprong vormen van de Hemelbeek. De Hemelbeek, maar nu zo goed als droog met rechts de spoortunnel 3
Op de terugweg richting kasteelpark attendeerde Hub ons op een wel heel bijzondere beuk. Volgens Hub is op de onderstam van deze beuk ooit een vederbeuk geënt. Maar door de speling der natuur zitten in deze boom ook enkele takken van de beuk, dus zowel takken van de gewone beuk als takken van de vederbeuk. De vederbeuk met twee soorten bladeren Weer bij het kasteelpark aangekomen hebben we, onder het genot van een kopje koffie, gezellig bij kunnen praten over hetgeen we tijdens de wandeling allemaal hebben gezien. Na de koffiepauze stond het bezoek aan de botanische tuin van IVN, afd. Elsloo op het programma. Bij aankomst in de botanische tuin, gelegen naast de toren van het kasteel, stonden de gidsen Niek Meijer en Annie Dassen ons al op te wachten. Niek vertelde ons in zijn introductie dat deze tuin, met een oppervlakte van circa 1 hectare, bestaat uit ruim 100 perken met heesters, bomen en struiken uit vele werelddelen. In 23 perken staan kruiden met medicinale-, cultuurhistorische- en magische waarden. Dit themagedeelte heeft de titel Macht van de planten door de eeuwen heen en is duidelijk herkenbaar aan de met buxushaagjes omzoomde perken. 4
De heemtuin, in verschillende niveaus opgebouwd, is een genot voor de natuurliefhebber. Een compliment voor onze bevlogen IVNers van Elsloo, die dit alles mede tot stand hebben gebracht en tevens onderhouden, is hier zeker op zijn plaats. We vervolgden onze wandeling en kwamen langs een vijver. Een van onze wandelaars zag een libellenhuidje zitten op een plantenstengel. De nieuwsgierigheid was gewekt en even later hadden we al meerdere huidjes gevonden. Op sommige stengels zaten zelfs meerdere huidjes. Als klap op de vuurpijl waren we zelfs nog getuige van de laatste vervelling van een larve. Dit wordt overigens uitsluipen genoemd. De larve kruipt uit het water via een waterplant of kruipt tegen de oever op. Hangend aan een stengel of zittend op de oever barst het laatste larvenhuidje open en komt de volwassen libel, met nog opgevouwen vleugels, te voorschijn. Die moeten nog worden volgepompt, een kwetsbaar moment in het leven van een libel en het gebeurt daarom ook vaak s morgens heel vroeg. Dan is de kans dat hij opgegeten wordt het kleinst. Na een paar uur is de libel opgedroogd en uitgehard en kan hij vliegen. Het huidje van de larve blijft achter op de plek waar de libel is uitgeslopen. Zelfs aan het huidje is te zien welk soort libel eruit is geslopen. Dit verschijnsel mochten wij tijdens ons middagbezoek aanschouwen. Twee libellenhuidjes 5
De botanische tuin met z n prachtige slingerpaadjes langs bijzondere bomen, heesters en planten is - zonder te overdrijven - een lust voor het oog. Aan een heerlijke wandeling in dit mooie Zuid-Limburgse zonovergoten paradijsje -ondanks de twijfelachtige voorspellingen en een start in de regen- kwam er een einde aan deze bijzondere excursie. Het is zeker de moeite waard om nog eens terug te gaan. En voor wie verhinderd was alsnog een aanrader om deze prachtige tuin te bezoeken! Tekst: Peter Bluming en Leonie Heldens Foto s: Martin van Bommel 6