Nota gemeentelijke Route Gevaarlijke Stoffen Inleiding. Na de vuurwerkramp in Enschede (mei 2000) heeft de overheid haar veiligheidsbeleid bijgesteld; niet alleen in aanscherping en uitwerking van beleid voor inrichtingen, maar ook voor het transport van gevaarlijke stoffen. Doel hiervan is een betere handhaving te garanderen en zo mogelijk te voorzien in een wettelijke grondslag voor het omgaan met risico s bij inrichtingen en het vervoer van gevaarlijke stoffen. In dit kader heeft de uitvoering van de Wet vervoer gevaarlijke stoffen ook meer aandacht gekregen. Transport van gevaarlijke stoffen in onvermijdelijk in onze samenleving. Immers productie en gebruik van gevaarlijke stoffen vinden vaak niet op dezelfde locatie plaats. Transport van gevaarlijke stoffen kan plaatsvinden via het spoor, de weg, het water of via buisleidingen. In onderhavig voorstel wordt met transport verder alleen transport via de weg bedoeld. Het transport van gevaarlijke stoffen is aan tal van (internationale) regels gebonden. Naast uitgebreide technische eisen voor verpakkingen en tanks zijn er ook voorschriften voor de kenmerking van een voertuig of verpakking waarin gevaarlijke stoffen worden vervoerd. Dit is om te zorgen dat een gevaarlijke stoffenvervoer als zodanig herkend door controleurs en hulpdiensten. Tevens is vastgelegd over welke kennis en vaardigheden schippers, machinisten en chauffeurs moeten beschikken die gevaarlijke stoffen vervoeren. Daarnaast bestaat de mogelijkheid om op grond van Wet vervoer gevaarlijke stoffen het transport in ruimtelijke zin te reguleren namelijk door routes voor het transport van gevaarlijke stoffen aan te wijzen. Redenen voor routering zijn het vermijden van bijvoorbeeld kwetsbare situaties, zoals dichte bebouwing, de aanwezigheid van een ziekenhuis of de ligging van een waterwingebied. Leeswijzer In deze nota wordt ten behoeve van de behandeling in de raad het ontwerp van de Route Gevaarlijke Stoffen toegelicht. Deze nota schets allereerst de overwegingen om een route gevaarlijke stoffen vast te stellen. In de volgende paragraaf wordt de keuze voor de aan te wijzen route in Leerdam gemotiveerd. Vervolgens wordt ingegaan het wettelijk kader en de te volgen procedure. Als laatste wordt in deze nota een beschrijving van de uitvoeringsaspecten gegeven. Waarom routering. Een ongeval waarbij hoeveelheden van bepaalde gevaarlijke stoffen kunnen vrijkomen, kan voor de omgeving levensbedreigend zijn. Het gebruik, de productie en het vervoer van gevaarlijke stoffen is dan ook aan strenge voorschriften gebonden. Transport is echter onontbeerlijk in onze samenleving. Er moet vervoerd kunnen worden maar de ruimte daarvoor is vanwege o.a. de bevolkingsdichtheid beperkt. Dit betekent dus dat het vervoer van gevaarlijke stoffen en de ruimtelijke ordening met elkaar op gespannen voet kunnen komen te staan. Het doel van de routering is het bevorderen van de openbare veiligheid bij het vervoer van gevaarlijke stoffen en het verbeteren van de regulering van het vervoer door de gemeente. 1
In de provincie Zuid-Holland zijn alle rijks- en provinciale wegen vrijgegeven (geschikt verklaard) voor het transport van de meest gevaarlijke stoffen. De gemeente is,met inachtneming van goede aansluiting op vrijgegeven rijks- en provinciale wegen en op routes van buurgemeenten, vrij in het al dan niet aanwijzen van wegen welke samen de Route Gevaarlijke Stoffen vormen. Wanneer een route aangewezen wordt, kan voor de overige niet vrijgegeven of aangewezen wegen alleen via een ontheffing toestemming voor het vervoer van de meest gevaarlijke stoffen verleend worden (art. 22 WVGS) om hun eindbestemming te bereiken. Zonder de benodigde ontheffing zijn dus alle niet vrijgegeven en niet aangewezen wegen verboden voor het vervoer van de meest gevaarlijke stoffen (de routeplichtige stoffen). De bedoeling van dit alles is het komen tot een duidelijk en zo veilig mogelijk netwerk voor het vervoer van gevaarlijke stoffen over de weg. Consequenties van het niet aanwijzen van een route. Wordt er geen route aangewezen, dan staan in principe alle wegen binnen de gemeente open voor het vervoer van gevaarlijke stoffen. Transporteurs hebben dan de vrijheid van keuze van de te volgen route. Wel dient de bebouwde kom zoveel mogelijk gemeden te worden (art. 11 WVGS). Ten behoeve van het laden en lossen, of omdat er redelijkerwijs geen route buiten de bebouwde kom beschikbaar is, is het dan wel toegestaan door de bebouwde kom te rijden. Er is dan echter geen grip en controle op het vervoer van routeplichtige stoffen binnen de bebouwde kom. Vanwege het aanwijzen van een route is dit wel mogelijk. Met name is dan via het ontheffingsbeleid te controleren wat er door de gemeente gaat, welke wegen gebruikt worden en op welke tijdstippen dit geschiedt en is doorgaand vervoer door de bebouwde kom beter tegen te gaan. De route gevaarlijke stoffen in Leerdam. Uitgangspunt bij het aanwijzen van wegen is dat de route, voor zowel de transporteurs als de omgeving zo kort of beperkt mogelijk dient te zijn. De ROUTE GEVAARLIJKE STOFFEN dient daarnaast zoveel mogelijk woonwijken te mijden. Verder dient bij het bepalen van de ROUTE GEVAARLIJKE STOFFEN dat met inachtneming van de voorgaande twee punten zoveel mogelijk bedrijven langs de route moeten liggen. Hierdoor blijft de administratieve belasting in het kader van de te verlenen ontheffingen beperkt. De vaststelling van de ROUTE GEVAARLIJKE STOFFEN heeft tot gevolg dat dan voor de overige wegen in de gemeente ontheffingen aangevraagd moeten worden. Deze handelwijze biedt een duidelijk inzicht in de mate waarin gevaarlijke stoffen door onze kernen getransporteerd worden. De hulpdiensten, de gemeente en de milieudienst ZHZ zijn dan precies op de hoogte van tijdstippen van vervoer en aard van de stoffen. Dit zijn namelijk aspecten die in zo n ontheffing geregeld kunnen worden. Dit ontheffingenbeleid biedt dus een goed overzicht van en kan ook sturing geven aan eventuele risicovolle transportactiviteiten. Zoals hierboven al opgemerkt is: Wordt er geen route aangewezen dan kunnen in principe alle wegen in de gemeente Leerdam benut worden voor dergelijke transporten. Worden er echter meerdere wegen aangewezen dan kan dit betekenen dat dit vreemd transport door de gemeente aantrekt, bijvoorbeeld bij een file op de rijksweg zouden de aangewezen wegen benut kunnen worden door sluipverkeer. Het overzicht van wat er aan gevaarlijke stoffen door de gemeente komt, ontbreekt dan geheel. Met inachtname van de keuze de route zo kort mogelijk te houden en doorgaande transporten van gevaarlijke stoffen te voorkomen wordt geadviseerd: 1. het bedrijventerrein Nieuw Schaik met als toegangsweg de Techniekweg als (gemeentelijke) route aan te wijzen (zie de dikgedrukte route op de bijgevoegde kaart, bijlage 3), met uitzondering van de overige toegangswegen, en daarnaast aan te wijzen: 2
2. de Provinciale weg N 484 vanaf de 1 e rotonde bij Leerdam - met inbegrip van het weggedeelte van de Provinciale weg tot en met het tankstation te noorden van Schoonrewoerd (bekend als Dorpstraat 61 te Schoonrewoerd) - tot aan de kruising Bruinekade (gemeentegrens) nabij Zijderveld; en dit in beide richtingen aan te geven middels plaatsing van de benodigde borden K14 van Bijlage I van het Reglement verkeersregels en verkeerstekens. Wettelijk kader Op 1 augustus 1996 is de Wet Vervoer Gevaarlijke Stoffen (WVGS) met het daarbij behorende besluit Vervoer Gevaarlijke Stoffen (VLG) van kracht geworden. Naar aanleiding hiervan dienen door het ministerie van Verkeer en Waterstaat (ex artikel 14, eerste lid WVGS) en door de provincie Zuid-Holland (ex artikel 16, eerste lid WVGS) een wegennet van rijks- en provinciale wegen te worden vastgesteld welke geschikt zijn (vrijgegeven) voor het vervoer van de meest gevaarlijke stoffen als bedoeld in artikel 12 WVGS. Gemeenten kunnen voor het wegvervoer van de meest gevaarlijke stoffen over hun grondgebied een route vaststellen waarover dergelijke gevaarlijke stoffen vervoerd dienen te worden onder uitsluiting van de overige wegen (ex artikel 18, eerste lid WVGS). De vrijgegeven rijks- en provinciale wegen kunnen, indien daartoe aanleiding is, door de gemeente aangewezen worden als onderdeel van een Route Gevaarlijke Stoffen. Er moet bij het aanwijzen van een route in ieder geval wel aansluiting op deze vrijgegeven wegen gezocht worden. Dit geldt ook voor aansluiting op door buurgemeenten vastgestelde routes (artikel 18, derde lid). Om binnen de regio tot een samenhangende wegvervoer van de meest gevaarlijke stoffen te komen is door de provincie Zuid-Holland een subsidie beschikbaar gesteld. Bij het opstellen van de diverse routes gevaarlijke stoffen heeft de Milieudienst Zuid-Holland Zuid een coördinerende en stimulerende rol vervuld. Dit was/is om afstemming te krijgen tussen de door de diverse gemeenten en andere wegbeheerders als het Waterschap Rivierenland en de provincie Zuid- Holland bij een eventuele aanwijzing van een route. De gemeenten Zederik en Giessenlanden hebben inmiddels een route vastgesteld. De overige gemeenten in de regio Alblasserwaard-Vijfheerenlanden zijn hier mee bezig. De route. De gemeente is dus niet verplicht een Route Gevaarlijke Stoffen aan te wijzen (art. 11 WVGS). Indien hier toch toe overgegaan wordt, is de gemeenteraad het orgaan dat deze route aanwijst. Het betreft dan wegen of weggedeeltes die binnen de gemeente Leerdam zijn gelegen. Alleen over deze (delen van) wegen mogen de volgens artikel 12 WVGS aangewezen gevaarlijke stoffen worden vervoerd. De wegdelen van de voorgestelde route die niet bij de gemeente maar bij andere wegbeheerders in beheer zijn maken deel uit van het vrijgegeven Provinciale wegennet (artikel 16, eerste lid WVGS). Voor de niet aangewezen en vrijgegeven wegen of weggedeelten geldt dan een verbod voor het vervoer van routeplichtige stoffen. Hiervan kan echter door het college van burgemeester en wethouders ontheffing verleend worden (valt binnen mandaat milieudienst ZHZ) indien dat noodzakelijk is voor het laden en lossen bij lokale bestemmingen (art. 22 WVGS). In zo n ontheffing kan dan bijvoorbeeld de aan te houden route, het tijdstip en het aantal transporten geregeld worden. Met dit beleid krijgt de gemeente (meer) grip op en inzicht in het transport van routeplichtige gevaarlijke stoffen en wordt de veiligheid verhoogd. 3
De stoffen. Stoffen die over de vastgestelde Route Gevaarlijke Stoffen moeten worden vervoerd, zijn opgenomen in het Besluit vervoer gevaarlijke stoffen (VGS). Het is de meest gevaarlijke groep stoffen van de in artikel 1 van de WVGS aangewezen gevaarlijke stoffen. Gedacht moet worden aan brandbare gassen zoals LPG en propaan, giftige en bijtende gassen (chloor en ammoniak) en ontploffingsgevaarlijke stoffen zoals munitie en consumentenvuurwerk. Behalve de aard van de stoffen speelt ook de grootste verpakkingseenheid een rol. Een tankauto met bestrijdingsmiddelen valt wel onder de routeplicht, een vrachtauto met gebruiksverpakkingen van datzelfde bestrijdingsmiddel niet, evenals een oplossing met bestrijdingsmiddelen tussen agrarisch bedrijf en perceel. Diesel en benzine bijvoorbeeld zijn wel gevaarlijke stoffen maar vallen niet onder de groep routeplichtige gevaarlijke stoffen. De wet- en regelgeving richt zich in veel gevallen op de transporteur die op de hoogte dient te zijn van de voorschriften. Handhaving. De handhaving van de Route Gevaarlijke Stoffen (voortaan ROUTE GEVAARLIJKE STOFFEN) is primair de verantwoordelijkheid van de Rijksverkeersinspectie (RVI) van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat en de regiopolitie. Daarnaast maakt het door de gemeente afgeven van ontheffingen om van de route af te wijken eveneens deel uit van deze handhaving. De procedure. De raad is op grond van de wet het bevoegde gezag voor wat betreft de aanwijzing van de route. In dezelfde wet is geregeld dat de zogenaamde openbare voorbereidingsprocedure zoals bedoeld in afdeling 3.4 van de Algemene wet bestuursrecht, gevolgd moet worden (rekening houdend met de doorwerking van de Aanpassingswet uniforme openbare voorbereidingsprocedure die 1 juli 2005 inwerking is getreden). Dit houdt in dat eerst een ontwerp van het raadsbesluit gedurende 6 weken ter inzage gelegd moet worden. Er dient een publicatie hiervan in Het Kontakt plaats te vinden en er kunnen dan gedurende die inzage periode schriftelijk en mondeling zienswijzen ingebracht worden door belanghebbenden. Na afronding van deze procedure kan het besluit definitief door de raad vastgesteld worden. Van het besluit wordt vervolgens melding gedaan door plaatsing in de Staatscourant. Op grond van artikel 50 van de wet (WVGS) staat tegen het raadsbesluit beroep open bij de rechtbank e.e.a. volgens de procedure van hoofdstuk 8 van de Algemene wet bestuursrecht. Uitvoeringsaspecten. Bebording. Op grond van het gestelde in de wegenverkeerswetgeving zullen er, om de route aan te duiden, borden geplaatst moeten worden. Dit betreft het bord K14 van Bijlage 1 van het Reglement verkeersregels en verkeerstekens 1990 (oranje borden met stip en pijl). Op grond van het Besluit administratieve bepalingen inzake het wegverkeer (BABW) hoeft hiervoor geen afzonderlijk verkeersbesluit genomen te worden. De afspraak is gemaakt dat iedere wegbeheerder zelf de plaatsing van de borden bekostigd. De provinciale wegen (dus ook de N484) zijn geschikt verklaard door de provincies Zuid-Holland en Utrecht voor het vervoer van gevaarlijke stoffen zodat zij op eigen kosten de bebording aan moeten brengen. Door de gemeente Leerdam hoeven pas vanaf het begin van de bebouwde kom borden geplaatst te worden. Na informatie bij de gemeentelijke huisleverancier blijkt dat zo n bord inclusief paal en beugels ca. 81,00 tot 118,00 (excl. BTW) kost, afhankelijk van de grootte van het te plaatsen bord. De kosten zullen ca. 1.000,00 bedragen en worden betaald uit het budget Overige kosten rampenbestrijding (FCL 6.120.10.52). 4
De ontheffingen. In regionaal verband zijn de afspraken gemaakt dat de eventuele ontheffing namens de gemeente verleend kunnen worden door de milieudienst ZHZ (mandatering: ervaring in de subregio Drechtsteden is al opgedaan). Op basis van de tarievenlijst 2005 van de milieudienst ZHZ wordt bij de gemeente 160,00 in rekening gebracht voor het behandelen van ontheffing. Voor complexe gevallen zal dit overigens op basis van nacalculatie gedaan worden door de milieudienst ZHZ. Bij iedere herhaalde aanvraag geldt een prijs per ontheffing van 97,00. De bedoeling is dat deze gemaakte kosten middels de gemeentelijke legesverordening verhaald gaan worden op de aanvrager van de ontheffing. Het gemeentelijke legestarief in 2005 voor het in behandeling nemen van een ontheffingsaanvraag bedraagt 169,85 (artikel 7.6.3.) of 103,00 (artikel 7.6.4.) van een volgende aanvraag voor een nieuwe ontheffing door dezelfde aanvrager. De transporteur kan via de gemeente of rechtstreeks bij de milieudienst een ontheffingsverzoek indienen. Na afhandeling wordt een afschrift van de ontheffing onder voorwaarden gezonden naar de gemeente, de brandweer en de politie ZHZ (zie voorbeeld in bijlage van de gemeente Hardinxveld-Giessenlanden). De ontheffing zal worden voor een bepaalde periode (doorgaans 1 jaar) verleend aan de transporteur. Het betreft slechts een gering aantal bedrijven die routeplichtige gevaarlijke stoffen van en naar in de gemeente Leerdam gelegen locaties transporteren. In het geval van de vele aanwezige propaantanks in het buitengebied zal het slechts om enkele toeleveranciers/transporteurs gaan die in deze regio het transport verzorgen. Ook het transport van vuurwerk beperkt zich tot een gering aantal bedrijven. Om een beeld te vormen om welke bedrijven het gaat is een overzicht in de bijlagen opgenomen. Bijlage: 1. Overzicht ontwerp Route Gevaarlijke Stoffen gemeente Leerdam. 5