Dak en Gevel ALTERNA ruitlei NT TOEPASSINGSRICHTLIJNEN 1 Plaatsing enkelvoudige dekking met ruitleien 1 ALGEMEENHEDEN Deze toepassingsrichtlijnen zijn specifiek bedoeld voor de plaatsing van vezelcementleien op een houten draagstructuur. Er worden een aantal basisprincipes weergegeven, die de mensen worden opgelegd. Voor afwijkingen of bijkomend advies, kan men terecht bij Eternit. 2 DAKBEDEKKINGSMATERIAAL Voor productgegevens en de verwerking van de vezelcementleien wordt verwezen naar de productinformatiebladen, verkrijgbaar bij Eternit. 3 TOEPASSINGSGEBIED De enkelvoudige ruitdekking is een uiterst economisch en decoratief bekledingssysteem voor daken en gevels. Ze kan enkel uitgevoerd worden met ruitvormige leien (cfr. productinformatieblad) bevestigd bij middel van twee nagels en een stormkram op een houten draagstructuur. Men noemt het een enkelvoudig dekkingssysteem omdat er telkens slechts één leidikte aanwezig is in het midden van elk element van de bekleding. 4 PLAATSINGSGEGEVENS Fig. 1: Ruitlei formaat 40/40/10 (dak) Fig. 2: Ruitlei formaat 40/40/5 (gevel) 1 Deze toepassingsrichtlijnen vervangen alle voorgaande uitgaven. ETERNIT houdt zich het recht voor deze richtlijnen te wijzigen zonder voorafgaande kennisgeving. De lezer dient er zich van te vergewissen steeds de meest recente versie van deze documentatie te raadplegen. De richtlijnen in dit document zijn niet-limitatief. De garanties zijn enkel van toepassing indien de toepassingsrichtlijnen worden gevolgd. Bij afwijkende toepassingen is het aangewezen een advies te vragen aan ETERNIT. ETERNIT, Technical Service Center 1/14
Normalisatie Deze methode is niet aangewezen voor sterk blootgestelde daken zonder onderdak. Ook moet conform de norm NBN B 44-001 een minimale dakhelling van 35 (gemeten op de geplaatste lei) gerespecteerd worden. Het is aan te raden bij elke helling een onderdak in Menuiserite te voorzien om alle risico van infiltratie van regen, poedersneeuw of stof te vermijden en tevens de luchtdichtheid van de ganse dakconstructie te verbeteren. Deze verbeterde luchtdichtheid verhoogt aanzienlijk de stormvastheid van het dak. De dekkingswijze is onafhankelijk van de overheersende windrichting. Van de ruitlei zijn twee diagonaal tegenover elkaar liggende hoeken, in functie van de te realiseren overlap, afgesneden. Ruitleien voor daktoepassingen worden geplaatst met een overlap van 100 mm (haaks op de schuine zijde gemeten), deze voor geveltoepassingen met een overlap van 50 mm. Tabel 1 Eenheid Dak Gevel leiformaat cm 40 x 40 x 10 40 x 40 x 5 helling 35 < a <= 70 a > 70 overlap mm 100 50 aantal st/m² 11,23 8,23 gewicht kg/m² 15,27 11,19 latafstand mm 192 228 hoeveelheid latten m/m² 5,2 4,4 aantal nagels st/m² 22,46 16,46 aantal stormkrammen st/m² 11,23 8,23 Montagevoorschriften De leien worden aangebracht op een houten draagstructuur die bestaat uit horizontale panlatten. Voor daktoepassingen worden bij voorkeur eerst Menuiserite onderdakplaten aangebracht op de kepers of spanten en daarna verticale tengellatten. De houtkwaliteit van de panlatten bestemd voor dit toepassingsgebied moet conform de norm NBN 225 zijn. Bovendien moeten de panlatten duurzaam beschermd worden tegen aantasting door schimmels en insecten conform de norm NBN 471. De minimale afmetingen van de panlatten in functie van de hart-op-hart afstand van de steunpunten bedraagt: afstand kleiner dan 400 mm: 19 mm x 38 mm afstand van 400 tot 500 mm: 26 mm x 38 mm afstand van 500 tot 600 mm: 32 mm x 38 mm Fig. 3: Leidelen 1 en 2 De houtkwaliteit en behandeling van de tengellatten is identiek aan die van de panlatten. De dikte bedraagt min. 15 mm tot max. 26 mm. Te dikke tengellatten leiden tot een grote windbelasting op het dakbedekkingsmateriaal en bij dunnere tengellatten zal het hout vlugger splijten bij het nagelen. Ze creëren de mogelijkheid om het eventuele infiltratiewater over het onderdak tot in de goot af te voeren. Ter hoogte van de dakvoet wordt een bebordingsplank evenwijdig met de nok aangebracht. De maximaal toegelaten oversteek van de onderste leien over de rand van de dakvoetplank is gelijk aan 50 mm. Nadien brengt men op het dakschild of gevelvlak horizontale smetlijnen aan met een onderlinge afstand gelijk aan de latafstand zoals vermeld in hogervermelde tabellen. Deze smetlijnen dienen steeds evenwijdig met de nok te lopen. ETERNIT, Technical Service Center 2/14
De panlatten worden horizontaal over het ganse oppervlak aangebracht. Alle oneffenheden dienen vooraf verwijderd met het oog op een spanningsvrije en degelijke bevestiging van de panlatten. Na het plaatsen van de panlatten worden loodrecht daarop verticale smetlijnen aangebracht met een onderlinge afstand gelijk aan een halve leibreedte + 2mm. De eerste drie te plaatsen rijen zijn versneden leien. De leien van de eerste twee rijen bekomt men door een standaardlei onder de afgesneden hoeken door te snijden (Fig. 3). Deel 1 wordt eerst geplaatst nadat men er bijkomende nagelgaten in aangebracht heeft. Deel 2 wordt dwars doorheen deel 1 op dezelfde dakvoetplank vastgenageld. De onderzijden van deze beide delen vallen samen en vormen een druiprand. Fig. 4: Aanzet dakvoet en beëindiging aan de nok 1. Bebordingsplank 2. Panlatten 3. Tengellatten 4. Smetlijn De derde rij leien wordt ook op de dakvoetplank bevestigd, de onderste hoek wordt gelijk met de druiprand afgesneden en indien nodig wordt een nieuw gat voor de stormkram geboord. Alle hieropvolgende rijen worden op de standaard wijze bevestigd met twee nagels en een stormkram. Van de laatste rij moet echter het bovenste gedeelte weggenomen worden (Fig. 4). Fig. 5 is een variante op de aanzet aan de dakvoet van Fig. 4, waarbij de onderste lei bevestigd wordt met een haak i.p.v. een stormkram en het deel 1 niet wordt geplaatst. Fig. 5: Variante aanzet aan de dakvoet 1. Smetlijn 2. Tengellatten 3. Panlatten 4. Bebordingsplank 5. Leihaak ETERNIT, Technical Service Center 3/14
Verwerking De bevestiging van de leien gebeurt in elk geval met twee nagels (Fig. 6) en een stormkram in koper (Fig. 7). De nagels kunnen met een leidekkershamer geplaatst worden. Fig. 6: Koperen nagel Fig. 7: Koperen stormkram Fig. 8: Plaats van de bevestigingsmiddelen 1. Stormkram 2. Panlat 3. Nagel 4. Lei 5. Tengellat 6. Menuiserite-onderdak ETERNIT, Technical Service Center 4/14
5 PRINCIPEDETAILS Gootaansluiting Hoger werd de opbouw van de onderrand van de dakafwerking reeds besproken (Fig. 4). Er moet steeds nauwkeurig op gelet worden dat de druiprand zich boven de goot bevindt en vooral dat het Menuiserite onderdak het dooiwater of eventuele infiltratiewater in de goot kan afvoeren (Fig. 9). De opening tussen onderdak en dakbedekking wordt afgesloten met een dichtingskam in kunststof (Fig. 9 en foto 1) of metaal om nestvorming in deze ruimte te beletten of te voorkomen dat droge bladeren erin opgehoopt worden door de wind waardoor de waterafvoer over het onderdak onmogelijk wordt. Fig. 9: Aansluiting dakvoet en goot 1. Gepatineerd zink of dichtingskam 2. Menuiserite-onderdak 3. Tengellat 4. Panlat Foto 1: Gootaansluiting ETERNIT, Technical Service Center 5/14
Nok en hoekkeper Voor deze afwerking kan men gebruik maken van: hulpstukken in vezelcement (halfronde nok, gemodelleerde nok of nok met inwendige mof) loodslabben afgewerkt met rechthoekige leien De hulpstukken worden na de volledige dekking van de beide dakvlakken bevestigd met twee nagels en een nokhaak op een nokkeper. Ze worden tegen de overheersende windrichting in geplaatst met een minimale overlap van 70 mm. Fig. 10: Halfronde nok Fig. 11: Gemodelleerde nok Fig. 12: Nok met inwendige mof Fig. 13: Nokhaak Tabel 2: Gegevens van de verschillende noktypes Type nok Totale Nuttige Aantal per Standaard openingshoek lengte (mm) lengte (mm) m (stuks) halfronde nok 400 330 3,03 - gemodelleerde nok 500 430 2,33 90-120 nok met inwendige mof 570 500 2 90-120 ETERNIT, Technical Service Center 6/14
Foto 2: Halfronde nok Foto 3: gemodelleerde nok Voor de afwerking met loodslabben en leien (Strackort) moet men eerst een aantal leien snijden en boren volgens de schets in Fig. 14. De opeenvolgende stappen bij de plaatsing zijn weergegeven in Fig. 15. De leien worden bevestigd met twee nagels en een koperen of inox haak die eerst opengeplooid en daarna gesloten wordt. Het aantal leien per lopende meter voor deze afwerking bedraagt 12,9 voor een lei 40/27. Fig. 14: Basismodel van een Strackort lei Fig. 15: Opeenvolgende stappen bij het plaatsen van de Strackort nok ETERNIT, Technical Service Center 7/14
Foto 4: Strackort afwerking Kielgoot (Fig. 16) Langsheen de kiellijn wordt een zinken binnengoot aangebracht onder de onderdakplaten van beide dakhellingen. Langs beide zijden van de kiellijn worden bovenop de tengellatten bebordingsplanken aangebracht. Hierop wordt dan een goot geplaatst in metaal of kunststof. De leien worden evenwijdig met de kiellijn versneden maar overlappen de randen van de goot minstens 80 mm. De ruitleien worden aan de rand met een bijkomende leihaak bevestigd. Fig. 16: Kielgoot Foto 5: Kielgoot 1. Zinken binnengoot 2. Gepatineerd zink of kunsstof 3. Bebordingsplank 4. Menuiserite-onderdak 5. Tengellat ETERNIT, Technical Service Center 8/14
Schouw en andere rechthoekige dakdoorvoeren Het eventuele water dat over het onderdak afloopt wordt door een metalen afleidingsplaat, geplooid in V-vorm, zijdelings van de dakdoorvoer afgeleid. Ze wordt boven de dakdoorgang ter plaatse van de overlapping van de Menuiserite platen ingeschoven. De afwerking van een rechthoekige dakdoorvoer wordt weergegeven in Fig. 17. De schouw wordt rondom afgewerkt met een metalen profiel. De metalen delen aan de opstaande kant worden overdekt met een slab die ingewerkt wordt in de voegen van het metselwerk. Fig. 17: Afwerking zijkant dakdoorvoer Foto 6: Afwerking zijkant dakdoorvoer Zijrandafwerking Langsheen de zijrand worden tussenlatten voorzien. De versneden leien worden toch met twee nagels bevestigd en bijkomend wordt de zijrand van een leihaak voorzien (Fig. 18). Fig. 18: Zijrandafwerking 1. Panlat 2. Tussenlat 3. Leihaak ETERNIT, Technical Service Center 9/14
Muuraansluiting Muuraansluitingen worden op dezelfde wijze uitgevoerd als de zijaansluiting aan schouwen (Fig. 17). Ladderhaken Ladderhaken worden steeds met schroeven boven op een keper bevestigd. De waterdichtheid wordt verzekerd bij middel van een boven- en onderliggende loden slab. Foto 7: Ladderhaak Dakvenster Dakvensters worden met de nodige toebehoren toegeleverd. De aansluiting van de onderregel met de leien wordt gerealiseerd met een metalen slab. Vervolgens worden zijdelingse onderliggende hulpstukken aangebracht waarover leien geplaatst worden. Aansluitend wordt de bovenregel van het raam met een bijgeleverde metalen slab afgewerkt. Het eventuele water dat over het onderdak afloopt, wordt door een metalen afleidingsplaat, geplooid in V-vorm, zijdelings van de dakopening afgeleid. Ze wordt boven de dakdoorgang ter plaatse van de overlapping van de Menuiserite platen ingeschoven (Fig. 19). Fig. 19: Zijdelingse aansluiting van een dakvenster ETERNIT, Technical Service Center 10/14
Foto 8: Ingewerkt dakvenster in ruitleien ETERNIT, Technical Service Center 11/14
6 DAKOPBOUW Fig. 20 geeft een algemeen beeld van een dakopbouw. De dakbedekking met leien, panlatten en tengellatten werd hiervoor reeds uitvoerig besproken. Hiernavolgend schenken we wat meer aandacht aan onderdak, isolatie en binnenafwerking. We willen er op wijzen dat de ganse dakconstructie van binnen tot buiten een geheel vormt en dat fouten in een deel ervan problemen in een ander deel kunnen veroorzaken. Fig. 20: Dakopbouw 1. Menuiserite-onderdak 2. Warmte-isolatie 3. Luchtscherm 4. Leidingenspouw 5. Binnenafwerking Onderdak Het onderdak wordt uitgevoerd met Menuiserite platen. Meer gedetailleerde montagevoorschriften staan vermeld in de toepassingsrichtlijnen van de onderdakplaat. Uitvoerige testen aan de K.U. Leuven hebben aangetoond dat capillaire onderdakplaten zoals Menuiserite producten zijn die in de praktijk bij de constructie van geïsoleerde hellende daken bij woningen geen aanleiding geven tot druppelvorming onderaan de platen als gevolg van condensatie. Dit in tegenstelling met niet-capillaire folies. Dit is uitermate belangrijk om het nat worden van isolatie als gevolg van afdruipend vocht te voorkomen. Hierbij speelt niet enkel de lage mu -waarde (waterdampdiffusieweerstandsgetal) een belangrijke rol maar vooral het vermogen van de plaat om water tijdelijk in de poriën op te slaan. De combinatie van de eigenschappen dampopen, capillair en hygroscopisch maken Menuiserite tot een onovertroffen onderdakplaat. ETERNIT, Technical Service Center 12/14
Isolatie Het is algemeen aan te raden de isolatie te plaatsen zonder restspouwen, m.a.w. geen opening laten tussen binnenafwerking en isolatie, tussen isolatie en onderdak en zeker niet tussen de isolatieplaten onderling. Restspouwen leiden namelijk tot rotatiestromen rondom de isolatieplaten wat grote warmteverliezen en vochttransport naar het onderdak tot gevolg heeft. Binnenafwerking De allervoornaamste eis die aan de binnenafwerking moet gesteld worden, is haar luchtdichtheid. Dit heeft voor gevolg dat open voegen en doorboringen onaanvaardbaar zijn. Indien men toch elektrica in de dakopbouw wil integreren, moet men de binnenafwerking opsplitsen in een luchtscherm en een afwerkingslaag (Fig. 20). De leidingen en de eventuele apparatuur kunnen dan in de tussenliggende leidingenspouw opgenomen worden. Wat het dampscherm betreft: in de publicatie TV 134 van het WTCB wordt uitdrukkelijk vermeld dat in de klimaatklasses I tot III aan het dampscherm geen specifieke eisen worden gesteld indien het onderdak uitgevoerd is met Menuiserite (capillaire onderdakplaten). In klimaatklasse IV (vb. zwemdok, gaarkeukens, ) is in elk geval een specifieke studie van de dakopbouw vereist. ETERNIT, Technical Service Center 13/14
7 VEILIGHEID De bepalingen van het ARAB van toepassing op de bouw- en onderhoudswerkzaamheden aan of op daken moeten gevolgd worden. (art. 462, 434.7.1 en 434.9.1). Diverse materialen voor collectieve en individuele bescherming zijn bij gespecialiseerde firma s te verkrijgen. Bewerking en afbraak Bij de bewerking en de afbraak van asbestvrije vezelcementproducten is het aangewezen als volgt te handelen: - Zo mogelijk in open lucht of in een goed geventileerde ruimte werken. - Bij voorkeur handwerktuigen of stofarm gereedschap gebruiken, werkend op trage snelheden. Bij de bewerking en de afbraak van oude asbestcementproducten dient rekening gehouden te worden met de geldende reglementeringen en specifieke wetgevingen. Hiervoor wordt verwezen naar federale, regionale en eventueel gemeentelijke reglementeringen. ETERNIT nv, Afdeling Dak Kuiermansstraat 1, B-1880 Kapelle-op-den-Bos. 0032 15 717356 * 0032 15 717319 e-mail: info.dak@eternit.be website: www.eternit.be HR B 633715 BTW BE 466 059 066 ETERNIT, Technical Service Center 14/14