OPLEIDING DUURZAAM GEBOUW: PASSIEF EN (ZEER) LAGE ENERGIE

OPLEIDING DUURZAAM GEBOUW: PASSIEF EN (ZEER) LAGE ENERGIE Dag 3.2 Systemen - Theoretische begrippen Verwarming & SWW Piotr Wierusz-Kowalski LENTE 2013 p.kowalski@mkengineering.be www.mkengineering.be

2 DOELSTELLING(EN) VAN DE PRESENTATIE De warmtebehoeften voor de verwarming en het sanitaire warme water identificeren De impact van de keuze van het warmteproductiesysteem op de certificatiecriteria (d.w.z. de primaire energie) ramen De uitdagingen van de systemen voor de verdeling en de afgifte van de warmte integreren Rekening houden met de impact van het SWW-verbruik

3 INHOUDSOPGAVE INLEIDING VERWARMING SANITAIR WARM WATER (SWW)

4 INLEIDING HET VOORKOMEN VAN DE BEHOEFTEN Voorbeeld voor residentiële gebouwen (100 m² passief): [kwh/mois] 400 350 300 250 200 150 100 50 0 Janvier Février Mars Avril Mai Juin Juillet Août Septembre Octobre Novembre Décembre Besoin de chauffage Besoin en ECS N Verwarmingsbehoeften: alleen tijdens de koudste maanden N SWW-behoeften: het hele jaar door!

5 INLEIDING RELATIEF VERMOGEN Voorbeeld voor residentiële gebouwen (100 m² referentieenergieoppervlakte passief): N Verwarmingsvermogen : Passief: 1 tot 3 kw (± 10 tot 30 W/m²) ZLE: 2 tot 4 kw (± 20 tot 40 W/m²) EPB: 6 tot 8 kw (± 60 tot 80 W/m²) Bestaand: 12 tot 18 kw (± 120 tot 180 W/m²) N SWW-vermogen: Ogenblikkelijk: 24 kw!!! Accumulatie: 4 tot 24 kw, volgens de inhoud van het opslagreservoir de eventuele centralisering bij collectieve huisvesting (uitzettingseffect) Bron: Energie +

6 INLEIDING RELATIEVE ENERGIE EPB [kwh/jaar.m²] Passief [kwh/jaar.m²] Residentieel: Bron : Matrciel N EPB-oplossing: N Passiefoplossing: de verwarmingsbehoeften overheersen zonder specifieke maatregelen zijn het de SWW-behoeften die overheersen

7 INLEIDING WERKINGSTEMPERATUUR Verwarming: belang van lagetemperatuurwerking N Komt het rendement ten goede N Werking met glijdende verwarmingscurve Bron : Energie + SWW: noodzaak met hoge temperatuur te werken N Aftaptemperatuur van het SWW = +/- 45 C N Maar bestrijding van legionellose (zie verderop) verwarming tot 60-70 C en verdeling bij 60 C

8 INLEIDING CONCLUSIE Verwarming en SWW bij ZLE en passief: 1. Grote verschillen met betrekking tot: het voorkomen van de behoeften de vereiste relatieve vermogens de werkingstemperatuur 2. Verdeling van de energiebehoeften (verwarming en SWW) verschilt sterk t.o.v. de verdeling bij traditionele ontwerpen Bij het analyseren van de keuze van een warmteproductiesysteem moet rekening worden gehouden met deze specifieke kenmerken

9 INLEIDING VRAGEN/ ANTWOORDEN / DEBATTEN?

11 VERWARMING INLEIDING Verliezen Warmtebehoeften Praktische oefening PRODUCTIE VERDELING AFGIFTE REGELING PRIMAIRE ENERGIE

12 VERWARMING INLEIDING Verliezen Verwarmingsvermogen: op basis van de berekening van de genormaliseerde verliezen N NBN B 62-003 & NBN EN 12831 Opgelet EPB: berekeningen voorleggen! N Volgens PHPP? NEE! niet genormaliseerd, een enkele zone, zonder herinschakeling, rekening houden met de externe toevoer, enz. indicatieve waarde Orde van grootte: N Standaard EPB-gebouw: van 60 tot 80 W/m² N ZLE-gebouw: van 20 tot 40 W/m² N Passiefgebouw: van 10 tot 30 W/m²

13 VERWARMING INLEIDING Warmtebehoeften Warmtebehoeften N Berekening volgens PHPP Bron: PMP Orde van grootte: N Standaard EPB-gebouw: ± 75 60 kwh/jaar.m² N ZLE-gebouw: max. 30 kwh/jaar.m² N Passiefgebouw: max. 15 kwh/jaar.m²

14 VERWARMING INLEIDING Praktische oefening Becommentarieerde oefening: vereenvoudigde berekening van de verliezen van een lokaal (type slaapkamer) volgens de NBN EN 12831 Becommentarieerde vergelijkende analyse met PHPP-resultaat: N Verliesvermogens N Warmtebehoeften

15 VERWARMING INLEIDING Bron: Energie +

16 VERWARMING INLEIDING PRODUCTIE Elektriciteit (Joule-effect) Verwarmingsketels op gas/stookolie Biomassaverbranding Warmtepomp Geïntegreerd multifunctioneel systeem Warmtekrachtkoppeling (gecombineerde productie van warmte en elektriciteit) VERDELING AFGIFTE REGELING PRIMAIRE ENERGIE

17 VERWARMING PRODUCTIE Elektriciteit (Joule-effect) Werkingsprincipe N Door elektriciteit door een zuivere weerstand te laten vloeien N wordt er warmte gegenereerd Energieparameters N Rendement 100 % N MAAR primaire-energiefactor 2,5! Specifieke kenmerken: N Lage investeringskosten N Geringe plaatsruimte N Vereenvoudigde regeling Bron: MK Engineering Type uitrusting: zie hoofdstuk Afgifte

18 VERWARMING - PRODUCTIE - Verwarmingsketel op gas/stookolie Werkingsprincipe N Verbranding (gas / stookolie) en warmte-uitwisseling met een warmtegeleidende vloeistof (water) Energieparameters N Vrij hoog rendement (condensatie mogelijk) η van 95 % tot 103 % Impact op het eindverbruik N Gunstige factor voor omzetting in primaire energie (=1) N Hoge reactiviteit (reactietijd) N Verliezen: door de rookgassen naar de omgeving bij uitschakeling bij opstarten

19 VERWARMING - PRODUCTIE - Verwarmingsketel op gas/stookolie Type uitrusting: N Atmosferische ketel / ketel met ventilatorbrander N Hoge temperatuur / LT / Condensatie N Op sokkel / wandmontage N Modulerend / trapsgewijs / alles of niets N Brandstoffen: gas en stookolie Afhankelijk van wat ter plaatse beschikbaar is Bij gas (Brussel!) aanmoedigen Rendement Emissie van verontreinigende stoffen Bron: Viessmann Specifieke kenmerken N Beperkte investeringskosten die onder controle blijven N Technische eenvoud en kennis van de markt N Klein en modulerend vermogen Bron: Bulex

20 VERWARMING PRODUCTIE Biomassaverbranding Werkingsprincipe : N Verbranding van brandhoutblokken/houtplakjes/pellets (productieresten) Type uitrusting N Hout-/pelletkachel N Hout-/pelletverwarmingsketel Bestaat in condenserende uitvoering N Open haarden en cassettes Energieparameters N Gunstige primaire-energiefactor 0,32 Bron : Ökofen Specifieke kenmerken N Hoge investeringskosten N Groot vermogenbereik (24 tot >> kw) N Veel onderhoud (asbak, enz.) N Opslagruimte nodig voor brandstof (1,5 m³ voor 100 m² verwarmde oppervlakte)

21 VERWARMING PRODUCTIE Warmtepomp (WP) Werkingsprincipe N Omgekeerde koelkast! Type warmtepomp N Lucht / lucht N Lucht / water N Water / water Aerothermische WP Geothermische WP Hydrothermische WP Bron : Energie + Statische warmtewisselaar Horizontale captatie Oppervlaktewater Dynamische warmtewisselaar Verticale captatie Grondwater Bron : EF4

22 VERWARMING PRODUCTIE Warmtepomp Energievoordeel N Potentieel hoge energie-efficiëntie Volgens type bron: lucht / water / grond (geothermie) N Elektriciteitsverbruik (geen gas e.d. vereist) N Eventueel omkeerbaar (koeling voor nietresidentiële gebouwen) N Weinig warmte beschikbaar bij stevige koude bij gebruik van lucht-wp en sterk verlaagd rendement! daartegenover bij passief behoeften vooral bij stevige koude een aanvullend systeem Specifieke kenmerken N Volledig vermogenbereik beschikbaar N Lagetemperatuurwerking! Sanitair warm water!! Type afgiftelichaam (zie verderop) N Voor zeer klein vermogen (passief), bestaat met hervalorisatie van de afgevoerde lucht als koudebron Bron : Energie +

23 VERWARMING PRODUCTIE Geïntegreerd multifunctioneel systeem Werkingsprincipe N Eén uitrusting met: ventilatie met dubbele stroom, met warmteterugwinning geïntegreerde warmtepomp voor de verwarming van de ventilatielucht zonneboiler voor SWW Bron: GENVEX

24 VERWARMING PRODUCTIE Geïntegreerd multifunctioneel systeem Energievoordeel N Verwarming door WP maar kleine COP (rendement) (geïntegreerde elektrische aanvulling) N 1 enkele energievector (elektriciteit) Specifieke kenmerken N Geïndividualiseerd systeem N Vereenvoudiging van de installatie (alles in 1) en plaatswinst N Vereenvoudiging van de regeling N Invoer in het PHPP mogelijk indien gecertificeerd N Zeer klein verwarmingsvermogen N Hoge investeringskosten N Elektrische aanvulling vereist N Er bestaan verscheidene varianten van het combi systeem, tot een systeem met geïntegreerde microverwarmingsketel

25 VERWARMING PRODUCTIE Warmtekrachtkoppeling Werkingsprincipe N Gecombineerde productie van warmte en elektriciteit. N Verbrandingsmotor (gas, stookolie, biomassa, ) Type stroomaggregaat Aandrijving van een alternator (elektriciteit) N Warmteterugwinning Bron: ICEDD

26 VERWARMING PRODUCTIE Warmtekrachtkoppeling Energieparameters N Beter globaal rendement warmte en elektriciteit. Bron : ICEDD N Warmteproductie met hoge temperatuur N Kan onmogelijk 100 % van de behoefte dekken Vereist een aanvullend systeem / hulpsysteem N Primaire-energiefactor van de geproduceerde elektriciteit: -2,5

27 VERWARMING PRODUCTIE Warmtekrachtkoppeling Specifieke kenmerken N Zware investering dure engineering N Elektrische aansluiting en complexe regeling N Vereist een constante baseload vanwaar warmteopslagsysteem (WW-reservoir) N Bestaat in een breed vermogenbereik Bron : ICEDD Bron : WhisperGen Trend: N In ontwikkeling: micro- of nanowarmtekrachtkoppeling N Stirlingmotor Aanvullende info: http://www.icedd.be/cogencdrom/

28 VERWARMING PRODUCTIE Synthese Elektriciteitsvector: te beperken als aanvulling! Gas: zeer goed compromis in Brussel. Hout: plaatsruimte / kosten / onderhoud / PE / emissies WP:!!! Rendement bij grote koude Geïntegreerd multifunctioneel: markt die momenteel nog niet erg ontwikkeld is Warmtekrachtkoppeling: voor de grote systemen en grote baseload Gedetailleerde PHPP-gegevensinvoer te voorzien

29 VERWARMING INLEIDING PRODUCTIE VERDELING Warmtegeleidende vloeistof Warmteverliezen Indeling in zones Hulpelektriciteit AFGIFTE REGELING PRIMAIRE ENERGIE

30 VERWARMING VERDELING Warmtegeleidende vloeistof Lucht versus water: warmtetransportcapaciteit N Rekening houden met: de thermische capaciteit van de warmtegeleidende vloeistof het energieverbruik voor de verdeling (pomp/ventilator) N Energieverbruik lager voor water Voorbeeld: N Verwarming van 100 m² passief (inclusief herinschakeling en zonder warmtetoevoer) +/- 3.000 W (NBN PHPP) N Ventilatie overeenkomstig NBN D 50-001 van 250 m³/uur N Transportcapaciteit van de lucht bij pulsie van 40 C (max.): 250 [m³/uur] / 3600 [s/uur] x 1,16 [kg/m³] x 1 [kj/kg] x (40-20) [K ] = 1.600 W N De ventilatie kan de verliezen niet voor 100 % compenseren (volgens NBN, inclusief herinschakeling en zonder warmtetoevoer) N Intermitterende ventilatie is niet meer mogelijk. N Relevantie van aanvullende verwarmingslichamen.

31 VERWARMING VERDELING Thermische verliezen Verdeling van de warmte = lijnverliezen volgens: N temperatuurverschil tussen vloeistof en omgeving N inclusief voor de warmte via de lucht! N dikte & prestatie van de thermische isolatie Herinnering = EPB-verplichting!!! Orde van grootte 1 meter ND 20 WW van 50 C in een omgeving met een temperatuur van 10 C: 3500 h/jaar zonder isolatie = 120 kwh/jaar = 8,0 m² passief! 30 mm SW (EPB) = 28 kwh/jaar = 1,9 m² passief 60 mm SW = 20 kwh/jaar = 1,3 m² passief Source : photos MK Engineering Rekening mee houden in het PHPP! N De verdelingsverliezen leiden tot een stijging van het bruto-energieverbruik

32 VERWARMING VERDELING Indeling in zones Een enkele zone / meerdere zones? EPB-reglementering: N Residentieel: 1 eenheid = 1 zone N Tertiair: max. 1.250 m²/zone en 1 verdieping/zone N Elke zone is onafhankelijk Volgens N oriëntatie (externe lasten) N bestemming en gebruik (interne lasten) N gebruiksschema N energieboekhouding PHPP = een enkele zone! maar, N residentieel: living (21 C), kamer (18 C), badkamer (24 C) enz. N tertiair: kantoren, circulatieruimten, archieven, leslokalen, sanitaire kern, enz.

33 VERWARMING VERDELING Hulpelektriciteit Hulpelektriciteit: N Circulator (verwarming met water) N Ventilator (verwarming met lucht) circulatie van de warmtegeleidende vloeistof Verbruiksbron: N Drukverliezen (weerstand) te wijten aan leidingen bijzonderheden (regelorganen, controleorganen en toebehoren) Bron: Energie + Rekening mee houden in het PHPP! N Impact op het hulpenergieverbruik Bron: Grundfoss

34 VERWARMING VERDELING Synthese Water: 1 e energietransportvector Lucht: OK voor secundaire vector als aanvulling voorzien is Thermische isolatie: een MUST! Indeling in zones: vroeg te integreren... Verbruik van de hulpapparatuur: niet te verwaarlozen parameters

35 VERWARMING INLEIDING PRODUCTIE VERDELING AFGIFTE Inleiding Radiators en convectors met warm water Vloerverwarming Elektrische radiators (convectie en straling) Luchtverwarming REGELING PRIMAIRE ENERGIE

36 VERWARMING AFGIFTE Verdeling van de toevoer om de verliezen te bestrijden: Source Matriciel N Passief en ZLE: vrij kleine rol van het verwarmingssysteem N Snelle reactie op vraag noodzakelijk Interne toevoer Externe toevoer systeem met hoge reactiviteit (geringe inertie) Bron: Matriciel

37 VERWARMING AFGIFTE Vereist afgiftevermogen N 10 tot 30 W/m² = zeer klein vermogen Inplanting N Geen koude wanden meer niet langer absoluut noodzakelijk de verwarmingslichamen onder het venster te plaatsen Convectie en straling PHPP: houdt geen rekening met het afgiftesysteem

38 VERWARMING AFGIFTE Radiators convectors N Thermische uitwisseling door convectie en straling door de doorstroming van warm water N Makkelijke regeling (thermostaatkraan) N Reactiviteit en thermische dynamiek (inertie) Bron: Radson Vloerverwarming: N Verdeling van een warme vloeistof (of elektrische weerstand in de vloer) en warmteafgifte voornamelijk door straling. N Mogelijkheid met zeer lage temperaturen te werken. Warmtepomp, zonne-energie, condenserende verwarmingsketel N Zeer grote inertie niet erg aangepast als gebouw reactief is t.o.v. de variabele interne en externe warmtetoevoer N Zeer hoge investeringskosten N Comfort? Afhankelijk van het regelingsresultaat.

39 VERWARMING AFGIFTE Elektrische verwarming: N Elektrische batterij N Straler N Radiator N Elektrische vloerverwarming (gezondheid: magnetisch veld, ) N Accumulatieverwarming (zeer inertieel) absoluut te vermijden!!! 500 tot 3.000 W 500 tot 2.000 W 1.000 tot 3.000 W 150 W/m² Bron: diverse fabrikanten

40 VERWARMING AFGIFTE Synthese Nastreven van reactiviteit (geringe inertie) Voordeel van de lage temperatuur om de productierendementen te verhogen MAAR doet de reactiviteit dalen Voordeel van samengestelde (gemengde) afgiftesystemen Niet in aanmerking genomen in het PHPP

41 VERWARMING INLEIDING PRODUCTIE VERDELING AFGIFTE REGELING PRIMAIRE ENERGIE

42 VERWARMING REGELING Doelstelling: N Comfortcontrole verzekeren N Verbruik van de systemen optimaliseren Middelen: N Door aanpassing van de omgevingstemperatuur (aan tijdschema s, gebruik, ) N Via aanpassing van de werkingsvoorwaarden van de systemen Technieken: N Grote verscheidenheid aan technieken, afhankelijk van de systemen (productie, verdeling, afgifte, ) N Creativiteit en originaliteit zijn mogelijk N MAAR opgelet voor het gebruik door en het inzicht van de eindgebruiker. PHPP: het afgiftesysteem wordt niet in aanmerking genomen

43 VERWARMING INLEIDING PRODUCTIE VERDELING AFGIFTE REGELING PRIMAIRE ENERGIE

44 VERWARMING PRIMAIRE ENERGIE Omzettingstabel voor de omzetting in primaire energie: Energievector Pf Fossiele brandstoffen 1,00 Vergelijking van de productietechnieken: Nettobehoeften: 15 kwh Verdelingsverliezen van het verwarmingsnet: 1,0 kwh Elektriciteit 2,50 Elektr. via WKK -2,50 Biomassa 0,32 Systeem Brutobehoeften Eindenergie Primaire energie [kwh] [kwh] [kwh p ] Alles elektrisch 15+ verlies = 15,0 15/100 % = 15,0 15 x 2,5 = 37,5 Gasverwarmingsketel 15+ verlies = 16,0 16/95 % = 16,8 16,8 x 1 = 16,8 Warmtepomp 15+ verlies = 16,0 16/2,5 = 6,4 6,4 x 2,5 = 16,0 Biomassa 15+ verlies = 16,0 16/85 % = 18,8 18,8 x 0,32 = 6,2

45 VERWARMING VRAGEN/ ANTWOORDEN / DEBATTEN?

47 SANITAIR WARM WATER (SWW) INLEIDING Dimensioneringsmethode Warmtebehoeften Legionellose MINIMALISERING VAN HET VERBRUIK VERDELING PRODUCTIE PRIMAIRE ENERGIE

48 SWW INLEIDING Dimensioneringsmethode Normen: N Pr NBN D 20-001 berekening in bewonerequivalenten N Gelijkaardig aan DIN (Duitse industrienorm) N Geeft toegang tot de dimensionering via informatie in de catalogus van de fabrikanten Gebruikelijke methodes en tools N Afhankelijk van het gebruik! N Bij bestaand gebouw: opmetingen uitvoeren! N Rekenbladen voorgesteld door diverse constructeurs N Rekenbladen Energieplus-lesite voor de evaluatie van het verbruik N Verbruiksprofielabacussen

49 SWW INLEIDING Warmteverbruik Analyse van de oorsprong van het warmteverbruik voor het SWW N SWW-verbruik N Opslag- en verdelingsverliezen N Productieverliezen

50 SWW INLEIDING Legionellose Definitie N De bacterie Legionella pneumophila is van nature aanwezig in drinkwater maar in een geringe concentratie Ontwikkeling bij N stagnerend water N temperatuur rond de 37 C Gevaar en contaminatie N Contaminatie door het inademen van druppeltjes sterk geïnfecteerd water N Oudere en gevoelige personen (longproblemen) Bestrijdingsmiddelen N Stagnerend water beperken SWW-lussen (geforceerde circulatie in gesloten lus in het gebouw bij hoge temperatuur) Dood leidingdeel vanaf de lus < 5 m of 3 liter N Verdelingstemperatuur > 60 C N Ontsmetting (thermisch, chemisch, )

51 SANITAIR WARM WATER INLEIDING MINIMALISERING VAN HET VERBRUIK VERDELING PRODUCTIE PRIMAIRE ENERGIE

52 EAU 02 SWW MINIMALISERING VAN HET VERBRUIK Minimalisering van het SWW-verbruik! = minimalisering van de energiebehoeften Voorbeeld N 10 baden van 120 liter = 42 kwh = 2,8 m² passief! N 10 douches van 30 liter = 10,5 kwh = 0,7 m² passief Middelen: N Gedrag en bewustmaking (facturering?) N Ontwerp voorbeeld: handwasbekken = SWW? N Uitrustingen die weinig verbruiken: kranen met laag verbruik, drukknop met vertraagde werking, drukreductor, enz. PHPP: genormaliseerd verbruik 25 liter/(persoon.dag) van 60 C Stemt overeen met 36 l/pers.d van 45 C

54 SWW VERDELING SWW-leidingen en -lussen SWW-lus: reden N Bestrijding van legionellose (60 C, circulatie, ) N Snel aftappen bij grote afstand tot de productiezone bij centralisering Verdeling van de warmte = lijnverliezen volgens: zoals voor de verwarming: thermisch isoleren MAAR: N werking bij hogere temperaturen N bij lus: 8760 h/jaar? Orde van grootte 1 meter ND 20 SWW van 60 C in een omgeving met een temperatuur van 10 C 8760 h/jaar: zonder isolatie = 370 kwh/jaar = 24,6 m² passief! 30 mm SW (EPB) = 87 kwh/jaar = 5,8 m² passief 60 mm SW = 63 kwh/jaar = 4,2 m² passief

55 SANITAIR WARM WATER INLEIDING MINIMALISERING VAN HET VERBRUIK VERDELING PRODUCTIE Productiewijze Warmtebron Primaire energie PRIMAIRE ENERGIE

56 SWW PRODUCTIE Productiewijze Ogenblikkelijke productie N Voordelen Geringe plaatsruimte Geringe vloerbelasting Geen opslagverliezen (bij geïsoleerde warmtewisselaar!) Goede hygiënische prestaties Geringe investeringskosten Source : Energie + N Nadelen Overdimensionering van de warmtebron (24 kw/100 m² in plaats van 4 kw bij voldoende reservoirinhoud) Risico van korte cycli Tijd voor terbeschikkingstelling van de warmte (overgangsregime bij opstarten)

57 SWW PRODUCTIE Productiewijze Productie met (semi)accumulatie N Voordelen Beperkt verwarmingsvermogen, zachtere werking Mogelijke valorisatie van de niet-gecontroleerde energietoevoer (type zonne-energie) Onmiddellijke beschikbaarheid van SWW Bron: Energie + N Nadelen Legionelloserisico Energieverlies bij opslag Hogere investeringskosten Plaatsruimte, vloerbelasting,

58 SWW PRODUCTIE Warmtebron Koppeling met het verwarmingssysteem N Herinnering: hoge temperatuur vereist (legionellose, enz.) N Gecombineerd met het verwarmingssysteem: Afhankelijk van het warmteproductiesysteem Retour met hoge temperatuur >< condensatie! Prioriteit aan sanitair warm water N Onafhankelijk van het verwarmingssysteem: Specifieke systemen Boiler op gas, elektriciteit Ogenblikkelijk, met accumulatie Hulpsysteem: keukenspoelbak met boiler onder spoelbak voordelen: beperkte netlengte Beperkte wachttijd en beperkt verbruik Bron : Energie + Bron : Bulex

59 ENE19 SWW PRODUCTIE Thermische zonnepanelen Werkingsprincipe N Valorisatie van de zonne-energietoevoer voor de verwarming van een vloeistof Types systemen N Vlakke panelen / vacuüm zonnecollectoren N Opslagreservoir Bron: Energie + Bron : Energie + Bron: photos MK Engineering

Rayonnement solaire, puissance de chaleur production ECS, couverture solaire de la puissance [kwh/(m²mois)] Fraction solaire [-] 60 SWW PRODUCTIE Thermische zonnepanelen Energieparameters N Beschikbaarheid van de warmte in de winter N Dalend rendement naarmate de buitentemperatuur daalt Dimensionering N Studie van de technischeconomische haalbaarheid N Zonnefractie = +/- 40% Couverture solaire mensuelle (chaleur) Total puissance chaleur mensuelle production ECS Rayonnement sur surface de capteur inclinée Couverture solaire mensuelle (%) 180 1,0 160 0,9 0,8 140 0,7 120 0,6 100 0,5 80 0,4 60 0,3 20 Specifieke kenmerken 0 N Hoge investeringskosten N Gewestelijke premies beschikbaar 40 Janvier Février Mars Avril Mai Juin Juillet Août Septembre Octobre Novembre Décembre 0,2 0,1 0,0

62 SWW Praktische oefening Becommentarieerde oefening: analyse via PHPP van de impact van de parameters: N Lengte en isolatie van de SWW-recirculatienetten N Lengte van de tapwaternetten N Isolatie van de boiler

63 SWW PRIMAIRE ENERGIE Vergelijking van de productietechnieken: N Appartement 80 m² 2,33 personen Nettobehoeften = 14,9 kwh/jaar.m² N Bij gecentraliseerde productie opslag + verdeling = 9,9 kwh/jaar.m² Systeem Brutobehoeften Eindenergie Primaire energie [kwh] [kwh] [kwh p ] Alles elektrisch 14,9 + 9,9 = 24,8 24,8/100 % = 24,8 24,8 x 2,5 = 62,0 Thermische zonnepanelen + elektriciteit (14,9 + 9,9) x 60 % = 14,9 14,9/100 % = 14,9 14,9 x 2,5 = 37,3 Warmtepomp 14,9 + 9,9 = 24,8 24,8/2,0 = 12,4 12,4 x 2,5 = 31,0 Gasverwarmingsketel 14,9 + 9,9 = 24,8 24,8/85 % = 29,2 29,2 x 1,0 = 29,2 Thermische zonnepanelen + gasverwarmingsketel (14,9 + 9,9) x 60 % = 14,9 14,9/85 % = 17,5 17,5 x 1,0 = 17,5 Biomassa 14,9 + 9,9 = 24,8 24,8/80 % = 31,0 31,0 x 0,32 = 9,9

64 OM TE ONTHOUDEN VAN DE PRESENTATIE Verwarming bij ZLE en passief: 1. Uitrustingen met (zeer) kleine vermogens 2. Tot minimum beperken van verliezen en hulpverbruik 3. Nastreven van hoge reactiviteit voor de installaties 4. Rekening houden met de primaire energie Sanitair warm water bij ZLE en passief: 1. De nettobehoeften zijn genormaliseerd 2. Hygiëne en gezondheid: legionellosebestrijding 3. SWW-verdeling: impact van N de verdeellus N de inplanting van de aftappunten 4. Aanzienlijk potentieel voor hernieuwbare energie er bestaat geen kant-en-klare oplossing!

65 TOOLS EN REFERENTIES Nuttige hulpmiddelen, websites, enz.: N Vademecum PMP N http://www.energieplus-lesite.be/ N Diverse normen waaronder de NBN B62-003 & de NBN EN 12831 Referentie Praktische handleiding voor de duurzame bouw en andere bronnen: N Praktische handleiding voor de duurzame bouw en renovatie van kleine gebouwen: http://app.leefmilieubrussel.be/handleiding_duurzaam_gebouw Fiche: ENE14 tot ENE20

66 CONTACT Piotr Wierusz-Kowalski Ingenieur, projectverantwoordelijke Contactgegevens: : 02/340.65.00 : p.kowalski@mkengineering.be

67 SWW VRAGEN/ ANTWOORDEN / DEBATTEN?

68 DANK U VOOR UW AANDACHT