Tekst: Jérémy Goldyn FOTOVOLTAÏSCHE PANELEN / ENERGIE Fotovoltaïsche energie profileert zich als een hernieuwbaar en milieuvriendelijk alternatief op de energiemarkt. Wilt u zich in het avontuur storten? Laat u dan correct informeren omtrent de verschillende oplossingen, kostprijs, rendabiliteit, voor- en nadelen... Fotovoltaïsche energie in de praktijk Fotovoltaïsche energie maakt van het zonlicht gebruik om op een schone, hernieuwbare en autonome manier elektriciteit te produceren. Zonnepanelen vangen zonlicht op en zetten dat rechtstreeks in elektriciteit om. Saint-Gobain DE VERSCHILLENDE TYPES FOTOVOLTAÏSCHE PANELEN Een fotovoltaïsch zonnepaneel bestaat uit een aantal fotovoltaïsche cellen. Dat zijn halfgeleiders die licht kunnen omzetten in elektrische energie. De fotovoltaïsche cellen worden op een paneel geplaatst en beschermd door een dunne glazen plaat. Een metalen kader in aluminium waarborgt de stevigheid en de afdichting rondom. Aangezien er verschillende types fotovoltaïsche cellen bestaan, zijn er ook uiteenlopende soorten zonnepanelen met elk hun eigen uitzicht, kostprijs en rendement. Frédéric Schmiliver van GreenSun helpt klaarheid te scheppen. 1
ENERGIE / FOTOVOLTAÏSCHE PANELEN Monokristallijne panelen Eternit Die zijn gemakkelijk te herkennen aan hun uniforme zwarte of blauwe kleur met witte lijnen en een ruitpatroon van cellen. Ze meten gemiddeld 1,65m x 1m en hun standaardvermogen bedraagt 230Wp/paneel. Hun rendement schommelt tussen 15 en 20%. Over het algemeen laten deze panelen het hoogste rendement optekenen, al zijn ze ook wel het duurst. Houd rekening met zowat 3,70 euro/wp, of ongeveer 850 euro voor een paneel met een vermogen van 230 Wp. Dauvister Opmerking: De kostprijs van monoen polykristallijne panelen is min of meer vergelijkbaar. Het enige verschil schuilt in het vermogen per m2. Installeert u eenzelfde vermogen, dan is de kostprijs vergelijkbaar. 2 juni2011 _ ik ga bouwen & renoveren Laurent Brandajs/Olivier Fourneau Architectes Liesbet Goetschalckx/Hippo Architecten Sunelec Schüco Belpower U herkent ze aan hun niet-homogene blauwachtige kleur (afkomstig van de talrijke kleine kristallen) en witte lijnen. Gemiddelde afmetingen: 1,60m x 0,8m. Standaardvermogen: 185Wp/paneel. Het rendement van dergelijke cellen ligt rond 14 %. De panelen kunnen worden afgedekt met een zwarte folie, zodat hun esthetiek en discretie bij particulieren bijzonder in de smaak vallen. Deze technologie garandeert de beste prijs-kwaliteitverhouding op de markt. Ga uit van zowat 3,40 euro/wp voor in Europa geproduceerde panelen en van 3,20 euro/wp voor een paneel uit Azië. Dat resulteert in 590 tot 630 euro voor een paneel met een vermogen van 185Wp. Belpower Multikristalijne of polykristallijne panelen ik ga bouwen & renoveren _ juni2011 3
Sunswitch VOORBEELD RENDABILITEIT Dunnelaagpanelen Momenteel maken heel wat vakmensen uit de sector gewag van een return on investment binnen drie tot vijf jaar. Voor een beter begrip gaan we uit van een concreet voorbeeld. Een installatie van 4,6kWp (20 polykristallijne panelen van 230Wp per paneel) produceert in België zowat 3830 kwh per jaar. De kostprijs van de installatie bedraagt 16.600 euro aan een btw-tarief van 6% (geldig voor huizen van meer dan 5 jaar oud). Dat komt neer op 3,60 euro/wp. We onderscheiden twee types van dunnelaagpanelen: de CIS- of CIGS-panelen (koper, indium, gallium, selenium) en de panelen die zijn opgebouwd uit amorfe siliciumcellen, allen te herkennen aan hun zwarte kleur. Er bestaan geen standaardafmetingen, maar dergelijke panelen zijn meestal groter dan kristallijnpanelen. Deze technologie biedt het laagste rendement: 8% voor de amorfe siliciumcellen en 12 tot 13% voor de CIS/CIGSpanelen. Dat houdt in dat er voor eenzelfde vermogen een groter dakoppervlak nodig is. De panelen zijn wel goedkoper (2 tot 3 euro/wp), maar bij een gelijk vermogen blijft de installatiekost grotendeels dezelfde. Dunnelaagpanelen zijn beter tegen hoge temperaturen bestand dan kristallijnpanelen en produceren zelfs elektriciteit als de zon nauwelijks schijnt. De gebruikte cellen bezitten immers een groter absorptievermogen. Belastingvermindering: 40% van het totaalbedrag, met een maximum van 3680 per jaar. Aangezien die aftrek over vier opeenvolgende aanslagjaren mag worden gespreid, mag u het volgende jaar nog 2960 aftrekken ( = het verschil tussen 6640 ( 16.600 x 40%) en de reeds in mindering gebrachte 3680). Energiebesparing en teruggeleverde elektriciteit (kwh x terugleveringstarief): 3830 kwh x 0,17 = 651,10/jaar N.B.: Het exacte terugleveringstarief is moeilijk te achterhalen, aangezien dat fluctueert met de beurs, en schommelt tussen 0,17en 0,25. Groenestroomcertificaten (voorbeeld uit Vlaanderen): 330/1000 geproduceerde KWh, gegarandeerd gedurende 20 jaar (*) Dat levert een totaal op van 1263,90 per jaar (al moet u rekening houden met een productiviteitsverlies in de zonnepanelen van 1% per jaar). Totale winst op jaarbasis: 651,10 + 1263,90 = 1915 Reële kostprijs van de installatie: 16.600-6640 = 9960 Uw installatie is dus effectief terugverdiend na 5 jaar en 3 maanden. Opmerking: in Vlaanderen is de toekenning van groenestroomcertificaten ook gebonden aan het isolatieniveau van het dak. Alleen woningen waarvan het dak of de zoldervloer voldoende is geïsoleerd (warmteweerstand Rd van de isolatielaag 3 m 2 K/W), komen in aanmerking voor groenestroomcertificaten. (*) Dit voordeel zal in de komende maanden aanzienlijk worden teruggeschroefd (decreet in voorbereiding tijdens de redactie van dit artikel). Het bedrag van 330 zou vanaf 1 juli 2011 tot 300 en vanaf 1 oktober 2011 tot slechts 270 kunnen dalen. 4 juni2011 _ ik ga bouwen & renoveren
HOE ZONNEPANELEN INSTALLEREN? Plaatsing op een schuin dak In België heeft de hellingsgraad van het dak weinig invloed. Hoewel een helling van 36 wordt aangeraden, is er qua productiviteit nauwelijks verschil tussen en dakhelling van 20 of eentje van 50. Is de dakhelling groter of kleiner dan dat, dan kan de invalshoek van de panelen altijd worden aangepast. Vooral de oriëntatie (bij voorkeur volop zuidelijk!) is van doorslaggevend belang. Energies+ De afdichting dient door de panelen zelf te worden verzekerd. Bij plaatsing op het dak moet er enkel ter hoogte van de verankeringspunten in het dak extra aandacht aan de afdichting worden besteed. De techniek is arbeidsintensiever, aangezien de bestaande dakbedekking (gedeeltelijk) moet worden verwijderd. Dat duurt ongeveer dubbel zo lang als in het geval van plaatsing op het dak. De productie ligt 10 tot 15 % lager Plaatsing op een plat dak Op een plat dak worden de modules in een metalen kader of op steunen in kunststof geplaatst. Er bestaan verschillende bevestigingstechnieken. Laat bij voorkeur de steunen ballasten. Zo moeten er geen gaten in het dak worden gemaakt en blijft de afdichting intact. Het totale gewicht van klassieke panelen kan oplopen van 25kg tot 80kg/m 2. Indien het dak die bijkomende belasting niet aankan, kan u gebruik maken van buisvormige solyndra -panelen (ongeveer 15kg/m 2 ). Als u onder dergelijke panelen een wit membraan aanbrengt, wordt hun efficiëntie verhoogd door de weerkaatsing van het zonlicht. Het belangrijkste voordeel van een installatie op een plat dak is een toename van de productiviteit met 3 tot 5%, dit dankzij de intensievere ventilatie aan de achterkant van de zonnepanelen. Bovendien kunnen die panelen doorgaans optimaal op het zuiden worden gericht. Luc Roymans/Arch. Luc Jacobs dan wanneer u panelen op het dak laat in- Integratie in het dak In dat geval maken de zonnepanelen integraal deel uit van het dak. Het dak en de panelen lopen dus in elkaar over. Die plaatsingstechniek wordt vooral in Frankrijk gehanteerd, omdat daar meer elektriciteit wordt teruggeleverd dan bij ons. Hoewel die oplossing erg esthetisch is, biedt ze ook nadelen ten opzichte van plaatsing op het dak: stalleren. Hoe warmer de fotovoltaïsche cellen worden, hoe meer vermogen er verloren gaat. Een gebrek aan ventilatie langs de onderkant is dan ook een groot nadeel. De topmomenten voor instant productie liggen dan ook tussen maart en september, als de zon schijnt en een zacht briesje het buitenoppervlak van de panelen afkoelt. Saint-Gobain Eternit ATAB/IKO Solar Belpower 5 juni2011 _ ik ga bouwen & renoveren ik ga bouwen & renoveren _ juni20116
Liesbet Goetschalckx/Marckx Architecten GF Sunswitch Andere oplossingen Fotovoltaïsche panelen kunnen nog op andere manieren worden geplaatst: Tegen een gevel Kies voor een zuidelijk georiënteerde PREMIES EN FISCALE VOORDELEN In Vlaanderen Het systeem is vrij ingewikkeld. U kan steun ontvangen van de netwerkbeheerder, de gemeente en het gewest. Ontdek voor welke steun u in aanmerking komt door uw postcode in te voeren op www.energiesparen.be, rubriek Subsidies/Zoek uw subsidie. In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest De premie gaat van 0,25 tot 1/Wp (volgens het gezinsinkomen) voor een installatie op een nieuwbouw passiefhuis ( 15kWh/m 2 per jaar) of op een gerenoveerde lage-energiewoning ( 60 kwh/m 2 per jaar). Het bedrag wordt beperkt tot 30% van het factuurbedrag voor de uit te voeren werken. Meer info op www.ibgebim.be. In Wallonië Sinds 2009 bestaat er geen Waalse steun meer voor de installatie van fotovoltaïsche zonnepanelen. Federale steun Lagere interestvoet (- 1,5%) voor een groene lening + belastingvermindering van 40% op de resterende betaalde interesten. Belastingaftrek van 40% van het factuurbedrag met een maximum van 3680 euro/jaar (voor uitgaven gedaan in 2011), voor huizen die al langer dan 5 jaar bewoond zijn. Indien het bedrag van de belastingaftrek van 40% hoger ligt dan het plafond van 3680euro, dan kan het restbedrag worden overgedragen op de volgende drie aanslagjaren (a rato van 3680 euro/jaar). gevel. De productiviteit ligt niet zo hoog als bij een klassieke plaatsing, maar tijdens de winter is de lichtinval optimaal als de zon laag staat. Voor een gevelplaatsing heeft u meestal een stedenbouwkundige vergunning nodig, meer bepaald wanneer de gevel van op de openbare weg zichtbaar is. Op de grond U kan zonnepanelen ook op grondniveau plaatsen indien u verloren ruimte heeft. Let wel: door een grote afstand tussen de meter en de zonnepanelen kan de productiviteit afnemen. Ook in dit geval is een stedenbouwkundige vergunning vereist. ELEKTRISCHE INSTALLATIE BINNEN In principe moet uw elektriciteitsmeter niet worden veranderd of vernieuwd. Dat is althans geen verplichting. Een ondulator is een eenvoudige, aan de muur bevestigd kastje waarin de gelijkstroom die door de fotovoltaïsche panelen wordt opgewerkt, wordt omgezet in wisselstroom die bruikbaar is voor huishoudtoestellen (eigen verbruik) en voor het elektriciteitsnet. Eventuele meerproductie wordt rechtstreeks op het net gezet. De elektriciteitsmeter wordt dan teruggedraaid. Laat uw fotovoltaïsche installatie opleveren door een erkend controleorgaan dat de conformiteit met het Algemeen Reglement voor Elektrische Installaties nagaat. Die controleert onder andere: de bescherming tegen indirecte contacten (differentieel type A); de bescherming tegen overspanning; de ondulator (afgestemd op het maximaal vermogen van de installatie); de mate waarin de installatie werd geïsoleerd (er mogen nergens stroomverliezen zijn en de aarding moet efficiënt zijn); de parameters waarop de ondulator werd ingesteld op het vlak van elektrische frequentie en stroomspanning (er wordt nagegaan of de beveiliging bij problemen wordt geactiveerd). CERTIFICERING Zorg ervoor dat uw fotovoltaïsche zonnepanelen beantwoorden aan de geldende certificeringnormen. Eis volgende certificaten: IEC 61215 voor kristallijnpanelen; IEC 61646 voor amorfe panelen. Een certificaat biedt kwalitatieve garanties inzake de mechanische stabiliteit én de naleving van elektrische parameters. 7 juni2011 _ ik ga bouwen & renoveren ik ga bouwen & renoveren _ juni20118
Ikaros Elsingor www.ikgabouwen.be Meer weten? U vindt allerlei recente artikels op onze website onder de rubriek Energie en klimaat / alternatieve energie PRODUCTIVITEITSVERLIES Sunswitch De meeste mensen die zonnepanelen installeren, denken dat ze die niet moeten onderhouden. Het tegendeel is echter waar: vogelpoep, dode bladeren, twijgjes, sneeuw én gewoon stof kunnen de productiviteit doen afnemen omdat ze op de zonnecellen schaduwen creëren. Ook de schaduw van een schoorsteen, een aanpalende woning of een boom kunnen de productiviteit doen dalen. Hou bij de inplanting van de panelen met al die elementen rekening! Vergeet niet dat de positie van de zon aan de hemel varieert naargelang het seizoen: een dak in volle zon tijdens de zomermaanden kan in het tussenseizoen in de schaduw komen te liggen omdat de schaduwen dan langer worden. 1 4 2 3 1. De fotovoltaïsche installatie wordt beschermd tegen overspanning aan de hand van aangepaste zekeringen. Een differentieel type A beschermt tegen indirecte contacten. 2. & 3. Via een teller kan u in real time de productie van uw installatie aflezen. Sommige gesofisticeerde modellen staan zelfs in verbinding met een controlecomputer voor de weergave van productiestatistieken of met uw draagbare telefoon om eventuele onregelmatigheden in de werking te melden. 4. De ondulator ziet eruit als een gesloten kast. Die neemt niet meer plaats in dan een klassieke zekeringkast van uw elektriciteitsnetwerk. Serieel aangesloten kristallijnpanelen waarbij alle cellen met elkaar in verbinding staan zien hun totale productiviteit dalen zodra één cel (zelfs gedeeltelijk) afgedekt wordt. Amorfe systemen hebben daar geen last van. Bij eenzelfde afgedekte oppervlakte blijven amorfe panelen elektrische energie opwekken. Zijn uw panelen voor onderhoud moeilijk bereikbaar, dan is die oplossing het overwegen waard. In het geval van gedeeltelijke schaduw is het mogelijk om het productiviteitsverlies tot de schaduwzones te beperken door de aansluiting van de kristallijnpanelen te ontdubbelen. We raden u hoe dan ook aan rekening te houden met alle bovenstaande parameters alvorens zonnepanelen te installeren. Controleer na installatie geregeld uw productiepeil om te zien of er zich geen onregelmatigheden voordoen. Heeft u niet veel energie geproduceerd op een zonnige dag, contacteer dan uw installateur voor het onderhoud van uw installatie. Momenteel zijn er ook energiemonitoringsystemen beschikbaar bij uw installateur. Daarmee kan u uw energieproductie in real time analyseren en curves en statistieken bijhouden. Een lijst van interessante adressen vindt u op pagina xxx. Elsingor Elsingor 9 juni2011 _ ik ga bouwen & renoveren