Lexicon ABC Verkiezingen - Versie 22/02/2010 A - Apparentering Systeem van zetelverdeling bij een verkiezing volgens hetwelk de kandidatenlijsten de stemmen die zij in de verschillende kieskringen van eenzelfde provincie hebben gekregen, mogen optellen. De zetelverdeling met de methode van provinciale apparentering betreft in België momenteel enkel nog de verkiezing van het Waals Parlement en de drie kieskringen Nijvel, Leuven en Brussel - Halle -Vilvoorde voor de verkiezing van de Kamer van Volksvertegenwoordigers (apparentering tussen BHV en Nijvel enerzijds, en tussen BHV en Leuven anderzijds), waarbij de andere verkiezingen hetzij op basis van kieskringen zo groot als de provincies (Vlaams Parlement en Kamer van Volksvertegenwoordigers met uitzondering van de vroegere provincie Brabant), hetzij op basis van kieskringen groter dan de provincies (Senaat en Europees Parlement), hetzij op basis van een één enkele kieskring (Parlement van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en Parlement van de Duitstalige Gemeenschap) georganiseerd worden. Voor een voorbeeld van de apparenteringsberekening, zie pagina van de richtlijnen aan de hoofdbureaus (link). B - Bijzitter Een bijzitter is een kiezer die, in overeenstemming met de kieswetgeving, werd aangewezen door de voorzitter van een kieshoofdbureau om taken uit te voeren bij een stembureau (meestal een stem- of stemopnemingsbureau). Behalve indien een bijzitter afwezig is met een reden die door de voorzitter van een kieskringhoofdbureau als geldig wordt beschouwd, moet deze aanwijzing vervuld worden op straffe van de door de kieswetgeving voorziene sancties in geval van nietnaleving. - Blanco stem De kiezer, die geen enkele keuze maakt voor een bij een verkiezing aanwezige lijst, stemt «blanco». Tijdens de stemopneming worden deze blanco stemmen niet in aanmerking genomen voor de zetelverdeling en zijn deze dus voor geen enkele kandidatenlijst tot voordeel. - Broncodes van de geautomatiseerde Stemming Met het oog op de transparantie van de verkiezingen, worden de broncodes van de door de geautomatiseerde stemsystemen JITES of DIGIVOTE gebruikte software bekendgemaakt naar aanleiding van elke stemming. Elke burger kan op die manier zelf de betrouwbaarheid en de veiligheid van het elektronische stemproces controleren.
C - Collegehoofdbureau Het collegehoofdbureau is een kiesbureau dat tijdens de verkiezing van de Senaat of van het Europees Parlement bevoegd is voor de indiening en de aanvaarding van de kandidatenlijsten, de zetelverdeling en de aanwijzing van de verkozenen. D - Democratie België is een democratie. De Belgische Staat wordt bestuurd door vertegenwoordigers die verkozen werden door het volk. Een democratie berust op een zeker aantal pijlers. Zij respecteert het principe van de rechtsstaat en waarborgt fundamentele vrijheden zoals de vrijheid van meningsuiting. De wetgeving en de rechtspraak zijn essentieel. Een democratisch land organiseert vrije verkiezingen waarbij de burgers voor verschillende partijen kunnen stemmen. De inwoners hebben sociale en socio-economische rechten, maar ook plichten. Net zoals de andere democratische landen, berust de Belgische democratie op deze pijlers. België wordt bovendien gekenmerkt door de scheiding der machten. De wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht zijn gescheiden en controleren elkaar onderling. De organisatie van verkiezingen op regelmatige basis maakt het voor de Belgische burgers mogelijk om hun verkozenen te controleren. Het stemrecht is universeel en verplicht. In België zijn de door het volk verkozen vertegenwoordigers verzameld in een bepaald aantal politieke partijen. De vertegenwoordigers zetelen in parlementen, wat van België een parlementaire democratie maakt. - D Hondt (Systeem) Systeem van zetelverdeling, gebruikt in de kieskringen waar geen lijstenverbinding is, waardoor het aantal zetels toekomend aan elke lijst wordt verkregen door het kiescijfer van deze lijst te delen door de kiesdeler. E - Evenredige vertegenwoordiging (stelsel) Kiesstelsel waarin de verkozenen (afgevaardigden, senatoren,...) zo rechtvaardig mogelijk de diversiteit van de meningen van de kiezers weerspiegelen. Dit type stemming wordt in België toegepast met het systeem D Hondt. - Elektronische stemming Stemprocedure waarbij een kiezer zijn keuze uitbrengt door middel van een elektronisch registratiesysteem. F G - Gecoöpteerd senator De rechtstreeks verkozen senatoren en de gemeenschapssenatoren coöpteren 10 senatoren. De Franstalige senatoren van de 2 voorgaande groepen (rechtstreeks verkozen senatoren + gemeenschapssenatoren) coöpteren 4 senatoren. 2
De Nederlandstalige senatoren van de twee voorgaande groepen (rechtstreeks verkozen senatoren + gemeenschapssenatoren) coöpteren 6 senatoren. Het aantal gecoöpteerde senatoren aangewezen door elke politieke groep wordt vastgelegd volgens het principe van de evenredige vertegenwoordiging. - Geldige stem In het Belgische kiesstelsel, is een geldige stem één van de volgende stemtypes: - stem uitgebracht in het vak bovenaan de lijst (lijststem) - stem uitgebracht in het vak tegenover de naam van één of meerdere kandidaat-titularissen vermeld op de gekozen lijst (naamstemmen) - stem uitgebracht in het vak tegenover de naam van één of meerdere kandidaat-titularissen en in het vak tegenover de naam van één of meerdere kandidaat-opvolgers vermeld op de gekozen lijst (naamstemmen) - stem uitgebracht in het vak tegenover de naam van één of meerdere kandidaat-opvolgers vermeld op de gekozen lijst (naamstemmen). Wanneer de kiezer één of meerdere naamstemmen heeft uitgebracht, maar wanneer hij tegelijkertijd een stem bovenaan dezelfde lijst heeft uitgebracht, dan wordt zijn lijststem als zijnde van gener waarde beschouwd. - Gemeenschap In de federale staat België is een gemeenschap een deelgebied, met een parlement en een regering, die met name de culturele aangelegenheden, het onderwijs en de persoonsgebonden aangelegenheden beheert voor een deel van de bevolking. Er bestaan drie gemeenschappen in België: de Franse gemeenschap (Frans taalgebied + de instellingen gevestigd in het tweetalige gebied Brussel-Hoofdstad die omwille van hun activiteiten of hun organisatie moeten worden beschouwd als uitsluitend toebehorend aan deze gemeenschap), de Vlaamse gemeenschap (Nederlands taalgebied + de instellingen gevestigd in het tweetalige gebied Brussel-Hoofdstad die omwille van hun activiteiten of hun organisatie moeten worden beschouwd als uitsluitend toebehorend aan deze gemeenschap) en de Duitstalige gemeenschap (Duits taalgebied). - Gemeenschapssenator De gemeenschapsparlementen wijzen 21 senatoren aan. Het Parlement van de Franse Gemeenschap en het Vlaams Parlement wijzen elk, in hun midden, 10 senatoren aan. Het Parlement van de Duitstalige Gemeenschap wijst 1 van haar leden aan als senator. Deze 21 gemeenschapssenatoren vervullen dus een dubbel mandaat. - Gemeenten Het bevoegdheidsniveau dat het dichtst bij de burger staat, is de gemeente. Bij het ontstaan van de Belgische Staat, in 1831, waren er 2.739 gemeenten. Sinds de samenvoeging van de gemeenten in 1975, werd hun aantal herleid tot 589. Elk gewest oefent de voogdij uit over de gemeenten op haar grondgebied. De op de gemeenten uitgeoefende controle door de andere autoriteiten, met name de gemeenschappen en de federale Staat, is beperkt tot domeinen die onder de federale en gemeenschapsbevoegdheden ressorteren. Er zijn 589 gemeenten in België. De 308 Vlaamse steden en gemeenten zijn verdeeld in vijf provincies: Antwerpen, Vlaams-Brabant, West-Vlaanderen, Oost-Vlaanderen en Limburg. De 262 Waalse steden en gemeenten zijn verdeeld in vijf provincies: Waals-Brabant, Henegouwen, Luik, Luxemburg en Namen. Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest omvat 19 gemeenten. De gemeenteverkiezingen worden, krachtens de bijzondere wet van 13 juli 2001 die gevolgd is op het «Lambermontakkoord», georganiseerd door de gewesten. - Getuige 3
Persoon aangewezen door de kandidaten van een lijst om de regelmatigheid vast te stellen van de kiesverrichtingen in een kiesbureau van de kieskring waarvoor zij kiezer is (hoofd-, stem- of stemopnemingsbureau). - Gevolmachtigde Kiezer die stemt voor een andere kiezer dankzij het systeem van volmachten. - Gewest In de federale Staat België is een gewest een deelgebied met een parlement en een regering, die de aangelegenheden beheert die haar werden toegekend door bijzondere wetten. Er bestaan drie gewesten in België: het Vlaamse Gewest (West-Vlaanderen, Oost-Vlaanderen, Antwerpen, Vlaams-Brabant en Limburg), het Waalse Gewest (Henegouwen, Waals-Brabant, Namen, Luik en Luxemburg) en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (administratief arrondissement Brussel- Hoofdstad) H I J K - Kandidaat Burger van wie de kandidaatstelling voor een verkiezing werd aanvaard bij de definitieve afsluiting van de lijsten door een college- of kieskringhoofdbureau. Een kandidaat kan titularis of opvolger zijn. - Kandidaat-opvolger Een kandidaat-opvolger is een kandidaat vermeld op een lijst bij de verkiezingen die een verkozen kandidaat-titularis, die niet daadwerkelijk kan zetelen, kan vervangen. - Kandidaat-titularis Een kandidaat-titularis is een kandidaat vermeld op een lijst bij de verkiezingen die rechtstreeks verkozen kan worden. - Kandidatenlijst Een lijst is een groep kandidaten die zich samen kandidaat wensen te stellen voor een verkiezing teneinde hetzelfde programma te verdedigen. Een lijst mag nooit meer kandidaten dan te verkiezen leden bevatten. - Kandidatuur Handeling waardoor een burger zich kandidaat stelt voor een bepaalde verkiezing, waarvan de kieswetgeving de formaliteiten bepaalt (indiening van de kandidatuur x dagen voor de verkiezingen, x handtekeningen te verzamelen om de kandidatuur te valideren, ). - Kamer van Volksvertegenwoordigers De Kamer van Volksvertegenwoordigers is één van de drie organen van de wetgevende Macht en is samengesteld uit 150 leden die om de vier jaar verkozen worden. 4
- Kanton De kieskringen worden ingedeeld in kieskantons. De kieskantons vallen vaak samen met een gerechtelijk kanton. Zij zijn samengesteld uit één of meerdere gemeenten. Er zijn 208 kieskantons in België. Zij vervullen voornamelijk taken in het kader van de uitvoering van de kiesverrichtingen, met name de aanwijzing van de leden van de bureaus, de ontvangst van de aanwijzing van de getuigen, de samenvatting van de resultaten van de stemopnemingsbureaus. - Kantonhoofdbureau Het kantonhoofdbureau is een kiesbureau dat tijdens de verkiezing van het federaal Parlement, het Europees Parlement en de gewest- en gemeenschapsparlementen bevoegd is voor de samenstelling van de stem- en stemopnemingsbureaus, de aanwijzing van de getuigen in de stem- en stemopnemingsbureaus en de controle van de kiesverrichtingen. - Kiescijfer In overeenstemming met de kieswetgeving, wordt het kiescijfer van een lijst gevormd door het totaal van de stembiljetten met één of meerdere geldige stemmen voor deze lijst. Dit totaal wordt verkregen door de som van de vier subcategorieën van de stembiljetten (= stembiljetten met lijststemmen + stembiljetten met naamstemmen (titularissen en/of opvolgers) ten gunste van deze lijst). - Kiescollege Onder kiescollege verstaat men alle kiezers die aan een bepaalde verkiezing deelnemen. Voor de wetgevende verkiezingen, worden de kiezers verdeeld in verschillende kiescolleges, namelijk een college per kieskring voor de verkiezing van de Kamer en één per kieskring voor de verkiezing van de Senaat. - Kiesdeler Om de kiesdeler in een kieskring te bekomen in het systeem D Hondt, deelt men het kiescijfer van elke lijst door 1, 2, 3, 4, enz. De op die manier bekomen quotiënten worden genummerd volgens grootte tot een totaal aantal quotiënten gelijk aan het aantal te bekomen zetels. Het laatste genummerde quotiënt dat recht geeft op een zetel wordt onderlijnd en vormt de kiesdeler. In het systeem van lijstenverbinding wordt de kiesdeler bekomen door het aantal geldige stembiljetten te delen door het aantal toe te kennen zetels in de kieskring. - Kiesdrempel In een stelsel van evenredige vertegenwoordiging is er soms een kiesdrempel. Dit betekent dat een lijst van kandidaten die deelnemen aan de verkiezing een bepaald percentage stemmen moet behalen om deel te nemen aan de zetelverdeling. Sinds 2003 moet een kandidatenlijst in België, tijdens de federale verkiezingen, ten minste 5% van de stemmen behalen om deel te nemen aan de zetelverdeling van een kieskring. - Kieskring Territoriale verdeling waarin de verkiezing van één of meerdere vertegenwoordigers zich afspeelt. In het kader van de verkiezing van 150 leden van de Kamer van Volksvertegenwoordigers, wordt het grondgebied van het Koninkrijk zo verdeeld in 11 kieskringen, in dewelke telkens een bepaald aantal vertegenwoordigers verkozen wordt. - Kieskringhoofdbureau Het kieskringhoofdbureau is een kiesbureau dat tijdens de verkiezing van de Kamer van Volksvertegenwoordigers of van de Gewestparlementen (in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest spreekt men van «gewestelijk bureau») bevoegd is voor de indiening en de aanvaarding van de kandidatenlijsten, de zetelverdeling en de aanwijzing van de verkozenen. 5
- Kiesquotiënt In een systeem van zetelverdeling met lijstenverbinding, wordt het kiesquotiënt bekomen door het kiescijfer van de lijst te delen door de kiesdeler. Het kiesquotiënt duidt door het cijfer van haar eenheden het aantal onmiddellijk aan de lijst toegekende zetels aan (eerste zetelverdeling tussen de lijsten). - Kiesscherm Formaat waaronder de kandidatenlijsten verschijnen in de geautomatiseerde stemprocedure; die men hier kan raadplegen (link). - Kiezer Burger die voldoet aan de voorwaarden van kiesbevoegdheid en die uit dien hoofde vermeld wordt op de kieslijst van een gemeente van het Koninkrijk. L - Letterwoord Het letterwoord is de vermelding die bovenaan een lijst van kandidaten op het stembiljet of een kiesscherm wordt opgenomen en bestaat uit maximum achttien tekens. - Lijstduwer Het betreft een kandidaat, aanwezig op een lijst maar zeer ver van de verkiesbare plaatsen gerangschikt, die (gelet op zijn naamsbekendheid...) met zijn naam talrijke stemmen kan aantrekken waarvan de lijst in zijn geheel voordeel zal kunnen trekken, zonder dat deze laatste echter verkozen kan worden. - Lijststem Stem die een kiezer uitbrengt via het vakje bovenaan de kandidatenlijst en waardoor hij zijn instemming met de volledige samenstelling van deze lijst te kennen geeft. - Lijsttrekker Kandidaat geplaatst op de eerste plaats in de kandidaat-titularissen van een lijst die op zijn of haar naam een maximum aan stemmen voor deze lijst moet verzamelen. - Lijstenverbinding Procedure waarbij de kandidaten van een lijst voor de verkiezingen kunnen verklaren een groep te vormen, met het oog op de zetelverdeling, met de kandidaten van lijsten aanwezig in andere kieskringen van dezelfde provincie. In deze procedure van zetelverdeling wordt het systeem D Hondt niet toegepast. In de huidige stand van de wetgeving, is dit systeem enkel van toepassing bij de verkiezing van de Kamer van Volksvertegenwoordigers tussen de kieskringen Brussel Halle Vilvoorde en de kieskring Leuven of de kieskring Waals-Brabant, alsook bij de verkiezing van het Waals Parlement. - Logo Grafische weergave van de naam van een kandidatenlijst bij de verkiezingen die uit ten hoogste achttien tekens kan bestaan. M - Meerderheidsstelsel 6
Kiesstelsel waarin alle toe te kennen zetels in een kieskring worden toegekend aan de kandidaat of de lijst die de meerderheid van de stemmen behaald heeft, waarbij deze meerderheid, naargelang het geval, absoluut (meer dan de helft van de uitgebrachte stemmen) of relatief (kandidaat of lijst die het meeste stemmen heeft gekregen) kan zijn. Dit type stemming wordt met name toegepast in Frankrijk. - Ministerraad De Ministerraad telt maximum vijftien leden. De Eerste Minister eventueel uitgezonderd, telt de Ministerraad evenveel Franstalige als Nederlandstalige Ministers. De Staatssecretarissen maken geen deel uit van de Ministerraad. N - Naamstemmen of voorkeurstemmen Stem die een kiezer uitbrengt ten gunste van één of meerdere kandidaat-titularissen en/of kandidaat-opvolgers. O - Oproepingsbrief Document overgemaakt aan elke kiezer door het college van burgemeester en schepenen, van de gemeente waar men is ingeschreven op de kiezerslijst, uiterlijk op de 15 de dag die voorafgaat aan de verkiezingen. Dit document, evenals de identiteitskaart, moet door elke kiezer worden voorgelegd om toegang te krijgen tot de stemming. P - Plaatselijke fractie In een systeem van zetelverdeling met lijstenverbinding, laat de plaatselijke fractie toe het aantal zetels te bepalen dat de lijst zal bekomen op basis van de provinciale zetelverdeling. De plaatselijke fractie is het resultaat dat bekomen wordt door het kiesquotiënt van elke lijst te delen door het aantal onmiddellijk bekomen zetels in de kieskring, vermeerderd met één eenheid. - Presentiegeld Terugbetaling betaald door de federale Staat tijdens de federale wetgevende verkiezingen aan de leden van de stembureaus georganiseerd in overeenstemming met het Algemeen Kieswetboek. - Provincie Sinds de vierde Staatshervorming zijn er tien provincies. Het grondgebied van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest ontsnapt aan de verdeling in provincies en vormt het administratief arrondissement Brussel-Hoofdstad. De provincieraadsverkiezingen worden, krachtens de bijzondere wet van 13 juli 2001 die volgde op het «Lambermontakkoord», georganiseerd door de gewesten. Q 7
R S - Scheiding der machten (beginsel) In België wordt de macht van de Staat verdeeld tussen drie machten, met name de wetgevende macht, de uitvoerende macht en de rechterlijke macht. Elke macht controleert en beperkt de andere machten. Dit principe van de scheiding der machten wordt niet uitdrukkelijk vermeld in de Grondwet en is niet absoluut. De federale wetgevende macht maakt de wetten en controleert de uitvoerende macht. Ze wordt uitgeoefend door het parlement en door de Koning. Het parlement bestaat uit twee kamers, de Senaat en de Kamer van Volksvertegenwoordigers. De federale uitvoerende macht bestuurt het land. Zij zorgt ervoor dat de wetten concreet worden toegepast en dat zij worden nageleefd. De uitvoerende macht wordt uitgeoefend door de Koning en zijn regering, bestaand uit Ministers en Staatssecretarissen. De rechterlijke macht doet uitspraak inzake geschillen en wordt uitgeoefend door de hoven en rechtbanken. Zij controleert eveneens de wettigheid van de handelingen van de uitvoerende macht. De scheiding der machten bestaat eveneens op het niveau van de gemeenschappen en van de gewesten. Deze beschikken over een afzonderlijke wetgevende macht en een afzonderlijke uitvoerende macht. Voor de federale autoriteiten, de gemeenschappen en de gewesten, wordt de rechterlijke macht echter uitgeoefend door dezelfde instanties. - Secretaris Lid van een stembureau rechtstreeks aangewezen door de voorzitter van dit bureau om hem bij te staan in het beheer van de verrichtingen van dit bureau. De secretaris van een stembureau is niet stemgerechtigd bij het nemen van beslissingen van het bureau waarvan hij deel uitmaakt. - Senaat De Senaat is één van de drie organen van de wetgevende Macht en is samengesteld uit 40 leden die om de vier jaar rechtstreeks verkozen worden, 21 gemeenschapssenatoren, 10 gecoöpteerde senatoren en senatoren van rechtswege. - Stelsel van evenredige vertegenwoordiging Kiesstelsel waarin de verkozenen (afgevaardigden, senatoren ) zo rechtvaardig mogelijk de diversiteit van de meningen van de kiezers weerspiegelen. Dit type stemming, dat wordt toegepast in België met het systeem D Hondt, is het tegenovergestelde van het meerderheidsstelsel. - Senator van rechtswege Het betreft kinderen van de Koning die ouder zijn dan 18 jaar of, indien er geen zijn, de Belgische afstammelingen van de tot regeren gerechtigde tak van het koninklijk stamhuis. In theorie zijn de senatoren van rechtswege stemgerechtigd vanaf het ogenblik dat zij de leeftijd van 21 jaar bereikt hebben. In de praktijk stemmen zij niet. Zij worden evenmin in aanmerking genomen voor de bepaling van het aanwezigheidsquorum. Opdat een stem geldig is, dienen dus 36 van de 71 senatoren aanwezig te zijn. Op het ogenblik hebben Zijne Koninklijke Hoogheid Prins Philippe, Hare Koninklijke Hoogheid prinses Astrid en Zijne Koninklijke Hoogheid Prins Laurent de eed als senator afgelegd. 8
- Stembiljet Het stembiljet laat de kiezer toe om zijn keuze bij een stemming uit te drukken. De afmetingen van het stembiljet, dat gedrukt wordt op papier met een watermerk, worden bepaald door het koninklijk besluit van 15 april 1994. - Stembureaus Het betreft bureaus die zetelen in de lokalen waarin de burgers hun stem uitbrengen, met andere woorden in elke gemeente. Er zijn evenveel stembureaus als stemafdelingen. De stembureaus zijn samengesteld uit een voorzitter, vier bijzitters en vier plaatsvervangende bijzitters. In de stembureaus waar gebruik wordt gemaakt van geautomatiseerde stemsystemen en die meer dan 800 kiezers tellen, wijst de voorzitter van het kantonhoofdbureau bovendien een extra bijzitter en een extra plaatsvervangende bijzitter aan en een adjunct-secretaris met computerervaring. De voorzitter, bijgestaan door zijn bureau, is belast met het treffen van de noodzakelijke maatregelen opdat de stemverrichtingen regelmatig en normaal zouden verlopen. Hij is belast met de ordehandhaving in het lokaal en de wachtruimte. De stemverrichtingen worden afgesloten om 13 u. voor de traditionele stemming en om 15 u. voor de geautomatiseerde stemming. In geval van gelijktijdige verkiezingen kan worden besloten om de openingsuren van de bureaus te verlengen. - Stembus Van een gleuf voorziene doos, vervaardigd in overeenstemming met de bepalingen van het koninklijk besluit van 9 augustus 1894, bestemd voor het ontvangen van de stembiljetten waarmee de kiezers hun stem hebben uitgebracht. - Stemhokje Materiële structuur die opgesteld wordt in overeenstemming met de bepalingen van het ministerieel besluit van 10 augustus 1894 waarin een kiezer in alle vertrouwelijkheid zijn stem kan uitbrengen. - Stemopneming Verrichting die, na de sluiting van de traditionele stembureaus, wordt uitgevoerd om de door de kiezers uitgebrachte stemmen te tellen. - Stemopnemingsbureaus Het betreft bureaus die belast zijn met het tellen van de door elke lijst ontvangen stemmen, alsook de blanco of nietige stembiljetten. De stemopnemingsbureaus zijn gevestigd in de hoofdplaats van het kieskanton (voor de wetgevende verkiezingen, regionale verkiezingen en verkiezingen van het Europees Parlement). Elk stemopnemingsbureau is samengesteld uit een voorzitter, vier bijzitters en vier plaatsvervangende bijzitters. Zij ontvangt de stembiljetten van verschillende stembureaus (maximum 2.400 stembiljetten). De handelingen van een stemopnemingsbureau beginnen om 14 u. (16 u. voor wat betreft de verkiezing van het Europees Parlement). Voor verkiezingen met behulp van geautomatiseerde systemen, worden de stemopnemingsbureaus afgeschaft. - Stemplicht Kiesstelsel waarin de deelname van de kiezers aan de stemming verplicht is, zoals dit in België, in het Groothertogdom Luxemburg, in Griekenland, in Australië en in het grootste deel van Zuid- Amerika het geval is. Indien een kiezer niet deelneemt aan de stemming, dient hij een geldige reden tot onthouding over te maken aan de Vrederechter van zijn kanton, die deze reden al dan niet zal valideren. De deelname aan de stemming is verplicht, maar het uitbrengen van een stem niet. Men dient zich 9
dus naar het stembureau te begeven, maar men mag ervoor kiezen om voor niemand te stemmen (blanco stem). - Systeem D Hondt Systeem van zetelverdeling, gebruikt in de kieskringen waar geen lijstenverbinding is, waardoor het aantal zetels toekomend aan elke lijst wordt bekomen door het kiescijfer van deze lijst te delen door de kiesdeler. 10
T - Taalgebied Krachtens artikel 4 van de Grondwet heeft België vier taalgebieden: het Nederlandse taalgebied, het Franse taalgebied, het tweetalige gebied Brussel-Hoofdstad en het Duitse taalgebied. Elke gemeente van het Koninkrijk maakt deel uit van één van deze taalgebieden. - Toegankelijkheid van een stembureau Alle kiezers moeten zonder moeilijkheden kunnen deelnemen aan het verkiezingsproces. Er worden verschillende maatregelen gedefinieerd teneinde de toegankelijkheid van de stembureaus te maximaliseren. U vindt deze maatregelen hier (link) - Traditionele stemming Stemprocedure waarbij een kiezer zijn keuze uitbrengt door middel van een papieren stembiljet en een rood potlood. Deze stemprocedure vereist een manuele stemopneming. U - Uitvoerende (macht) De federale uitvoerende macht bestuurt het land. Deze zorgt ervoor dat de wetten concreet worden toegepast en dat zij worden nageleefd. De uitvoerende macht wordt uitgeoefend door de Koning en zijn regering, bestaand uit Ministers en Staatssecretarissen. V - Verkiesbaarheid Voorwaarden waaraan een burger moet voldoen om verkozen te kunnen worden. De onverkiesbaarheid impliceert voor de persoon dat hij of zij volkomen en van rechtswege niet kan zetelen. - Verkiezingsuitgaven Geheel van de uitgaven die een kandidaat tijdens de verkiezingscampagne maakt, en waarvan het bedrag de door de wet van 4 juli 1989 toegestane maxima niet mag overschrijden voor de federale Kamers, en de door de wet van 19 mei 1994 toegestane maxima voor de Gewest- en Gemeenschapsparlementen, alsook het Europees Parlement. - Verklaring op erewoord Document overgemaakt door een kiezer, die afwezig zal zijn voor een verblijf in het buitenland op de dag van de stemming en die niet beschikt over bewijsstukken van zijn afwezigheid (vliegtuigtickets, huurovereenkomst,...), aan de burgemeester van zijn gemeente opdat deze laatste hem een attest zou geven dat de kiezer zal kunnen bijvoegen aan het formulier door middel waarvan hij volmacht geeft aan een andere kiezer. - Volmacht De kiezer die zich niet naar de stemming kan begeven omwille van één van de omstandigheden vermeld in artikel 147bis, 1, van het Algemeen Kieswetboek (zie link) kan een andere kiezer de volmacht geven om in zijn naam te stemmen. Aan deze volmacht wordt gestalte gegeven door het volmachtformulier. 11
- Volmachtgever Kiezer die een andere kiezer machtigt om in zijn naam te stemmen dankzij het systeem van volmachten. - Voorzitter van een kiesbureau Kiezer, aangewezen krachtens de bepalingen van het Algemeen Kieswetboek, die de taken van een kiesbureau beheert (hoofdbureau, stembureau of stemopnemingsbureau). W - Wetgevende (Macht) De federale wetgevende macht maakt de wetten en controleert de uitvoerende macht. Deze wordt uitgeoefend door het parlement en door de Koning. Het parlement bestaat uit twee kamers, de Senaat en de Kamer van Volksvertegenwoordigers. X Y Z 12