Fietsroute Grote graanmolens en groene grenzen.

Fietsroute Grote graanmolens en groene grenzen. Een route van de Afdeling IVN Veenendaal- Rhenen. Start- en eindpunten. Startpunt a: De Cultuurfabriek, Kees Stipplein te Veenendaal. Begin bij routenummer 1. Startpunt b: Het Fort aan de Buursteeg, Nieuweweg- noord, grens Veenendaal- Renswoude. Begin bij routenummer 13. Startpunt c: Huize Kernhem, Kernhemseweg 7, Ede. Begin bij routenummer 47 en 48. Het gekozen startpunt is ook het eindpunt. Afstand en tijd. 34 km, ongeveer 3 uur. Samenvatting. U fietst tussen Veenendaal, Lunteren en Ede. Tijdens deze mooie tocht maakt u kennis met vier monumentale molens, een deel van de Grebbelinie en drie unieke natuurgebieden. Dit alles in het grensgebied van de provincies Utrecht en Gelderland. Tips. Controleer uzelf na de fietstocht op eventuele "teken". Kaartje en GPS-route. Bij deze tocht hoort een kaartje, en een gps- route. Naast de route zijn nummers geplaatst die naar de tekst verwijzen. Overige informatie. Openingsuren van de molens: Veenendaal, De Nieuwe Molen, zaterdag van 10 tot 13 uur. Website: www.denieuwemolen.nl Veenendaal, molen De Vriendschap, zaterdag van 09.00 tot 16.30. Lunteren, molen De Hoop, 1e en 3e zaterdag v.d. maand 10.00 tot 16.00 uur. Lunteren- buurtschap Doesburg, zaterdagen 10:00 tot 16:00. Verzoek. We stellen het op prijs indien u opmerkingen over de route wilt sturen naar natuurpaden@ivnveenendaal-rhenen.nl IVN fietstocht grote graanmolens sept. 2016. 1/9

Start van de route. RA= rechtsaf LA= linksaf. RD= rechtdoor. PDS=paddenstoel. RI=richting. KNP= fietsknooppunt. 1. Start met de rug naar de Cultuurfabriek. Na 30 m RA, Brouwersgracht. 2. Op het Zwaaiplein schuin oversteken naar links, door het Achterstraatje. 3. Eind Achterstraatje, rechts aanhouden, Nieuweweg. 4. Kruispunt oversteken RD, vervolg Nieuweweg. 1. De Nieuwe Molen. Rechts op een oude zandbult ziet u een windkorenmolen, een ronde stenen stellingmolen uit 1911. Het is de opvolger van een standerdmolen met dezelfde naam. De molen is gebouwd met onderdelen van een watermolen uit Noord-Holland. De molen heeft koppels maalstenen, die door de wind en zo nodig elektrisch worden aangedreven. De vlucht van twee wieken is in elkaars verlengde is 26 m. In 1954,1968 en in 1987- zijn er restauraties uitgevoerd. Op zaterdag 9 maart 2002 werd de draaiende molen getroffen door een onweersbui, waarbij de bovenas brak en het wiekenstelsel naar beneden kwam. In 2010 kreeg de voet van de romp een betonnen ring om verder uitzakken te voorkomen. In de molen houden vrijwilligers van Utrechts Landschap een winkeltje waar allerlei meelsoorten, boekjes, recepten en andere Figuur 1 Veenendaal De Nieuwe Molen producten te koop zijn. 5. Keer terug naar de Nieuweweg en vervolg deze. Op nummer 109 kunt u de volgende molen bezoeken. 2. De Vriendschap. De windkorenmolen De Vriendschap is een houten achtkanter met riet gedekte stellingmolen op vierkante, stenen onderbouw, bouwjaar 1872. Deze molen is de opvolger van een omstreeks 1870 gesloopte standerdmolen aan de Molenstraat in Stichts Veenendaal met de naam "Oude Molen".. In 1952 de molen deels gesloopt om plaats te maken voor een paar lelijke silo's. Sinds 1995 is de molen echter weer volledig hersteld. De Vriendschap heeft twee maalkoppels. Bij een windsterkte van 4 Bft kan per maalkoppel 300 kg graan per uur gemalen worden. De molen heeft een vlucht van 22,90 meter. Figuur 2 "De Vriendschap, Veenendaal bj 1872 IVN fietstocht grote graanmolens sept. 2016. 2/9

6. Keer terug naar de Nieuweweg en rijdt verder. 7. Sla op de kruising LA, Holleweg, later de Vendelseweg, dan de Munnikenweg, RI KNP 48. 8. Bij verkeerslicht RD, Munnikenweg volgen, RI KNP 48 vervolgen. 9. Einde Munnikenweg RA, Kooiweg, RI KNP 99. 10. Na scherpe bocht naar links, eerste halfverharde weg RA in slaan, De Schalm, RI KNP 99 vervolgen. 11. Spoorweg oversteken. Let op: laat kinderen niet alleen vooruit fietsen! 12. Na CA 500m fietspad in een bocht RA volgen, RI KNP 58 en naar het fort aan de Buursteeg. 3. Fort aan de Buursteeg. Het Fort aan de Buursteeg kreeg zijn uiteindelijke vorm in 1785, toen er een toenemende Franse oorlogsdreiging kwam. Hiermee werd de Grebbelinie versterkt. In 1793, toen de Fransen ons de oorlog verklaarden, werd deze waterverdedigingslinie in staat van paraatheid gebracht. Het waterpeil in de Rijn was echter zo laag dat men het te verdedigen land niet kon laten onderstromen. Gelukkig kwam het Oostenrijkse leger te hulp en de Fransen kozen het hazenpad. Maar dat was niet voor lang: een jaar later trokken de Fransen weer op. Nu stond er meer water in de Rijn en kon de linie onder water gezet worden. Het hield de Fransen maar tijdelijk tegen: de winter van 1794-95 was een zeer strenge en toen het water bedekt was met een stevige laag ijs, konden de Fransen weer verder oprukken. De huursoldaten in de forten sloegen op de vlucht en de vijand kon zonder noemenswaardige problemen verder trekken richting Utrecht en Amsterdam. 13. Na het fort aan de Buursteeg LA, RI KNP 21. 14. U rijdt de Slaperdijk op en slaat hier RA. 15. Na 1,2 km Let op: gevaarlijke weg oversteken. 16. Aan de overkant het pad over de Slaperdijk 1 km vervolgen. 4. De Slaperdijk. Deze dijk is in 1653 aangelegd om extra bescherming te bieden tegen een doorbraak van de Grebbedijk tussen Rhenen en Wageningen. De Slaperdijk werd later een belangrijk onderdeel van de militaire Grebbelinie. In 2015 is de begroeiing van dit stuk dijk zwaar gedund. Diverse eiken zijn gekapt en struiken tot de bodem gesnoeid. Het uitzicht vanaf deze verdedigingsdijk is hiermee wel mooier geworden. Op de struik en plantenlaag valt nu veel licht, die zullen weer snel groeien. Langs de Slaperdijk kunt u o.a. tegen komen: de kamperfoelie, de vlier, hazelaar, sporkehout, vogelkers, lijsterbes, es, els en de eik. 17. Aan het eind van het pad over de Slaperdijk RA. 18. dan onmiddellijk LA, Schras, RI Lunteren. 19. Bocht RA Munnikeweg, RI Lunteren vervolgen. 20. Einde weg 10 m RA, rijden over de Hoofdweg RI Ederveen. 21. Daarna onmiddellijk LA, Bruinehorst. 22. Einde weg LA, Bruinehorst. 23. Eerste weg RA, Luntersekade. IVN fietstocht grote graanmolens sept. 2016. 3/9

5. Bruinhorst, Kasteel. U komt hier langs het Kasteel 'De Bruinhorst' in Ederveen, het opvallendste gebouw van dit dorp en een gemeentelijk monument. Het is mooi gelegen op een iets hoger gelegen stuk land en gebouwd 1879 in de uitbundige stijl eclecticisme. Vanaf de Lunterense Kade kijkt u tegen de achterkant aan, na de bocht naar links ziet u nog een deel van de bijgebouwen en het park. Het huis heeft een recent bewogen geschiedenis achter de rug: in de oorlog stond het bekend onder "Kamp Bruinhorst". Na de oorlog hebben er gezinnen uit het voormalig Nederlands Indië gewoond. Tenslotte kwam het Huis in handen van een Stichting. Figuur 3 Kasteel Bruinhorst Ederveen 1955 24. Gelijk na het kasteelhuis LA, Bruinehorster pad. 25. Einde weg RA, Klomperweg. 26. Opritten links negeren dan LA, Drieënhuizerweg, onverhard. 27. Einde weg RA, Postweg naar Lunteren. 28. Postweg CA 2 km volgen, tot plein in het centrum. 29. Vóór plein LA buigen, Dorpsstraat. 30. Tweede weg RA, Spoorwiel. 31. Eerste weg LA, Spoorwiel. 6. Molen De Hoop. Ook deze korenmolen staat om meer wind te vangen op een molenpol. De Hoop is een achtkante grondzeiler, gedekt met riet, bouwjaar 1855 met een vlucht van 24,00 meter. De molen heeft twee koppels (maalinrichtingen, met molenstenen).. De laatste restauratie is in 2011 klaargekomen. Deze laatste bracht een complete vervanging van het rietdek op de kap en het achtkant. De oude houten veldmuren met zeldzame inscripties zijn aan de buitenzijde afgedekt met nieuw hout, het achtkant werd recht gezet, het kruiwerk werd gerepareerd en het 2e maalkoppel weer maalvaardig gemaakt. Ter demonstratie wordt er met de molen regelmatig veevoeder gemalen. Figuur 4 molen "De Hoop", Lunteren 32. Na bezoek aan de molen het Spoorwiel vervolgen. 33. Einde weg RA, Molenparkweg. 34. Later over de Westelijke Parallelweg langs de spoorlijn blijven rijden. 35. Via een knik rechts/links door de Spoorstraat langs station gaan. 36. Einde weg LA slaan, spoorlijn over. 37. U rijdt over de Boslaan, RI KNP.77. IVN fietstocht grote graanmolens sept. 2016. 4/9

7. Luntersche Buurtbosch. Dit bos is van de inwoners van Lunteren. Omstreeks 1890 kocht de plaatselijke notaris Van den Ham van de inwoners stukken heidegrond aan de oostkant van het dorp. Hij liet ze door de dorpelingen bebossen. Na het overlijden van notaris Van den Ham in 1912,bleek dat hij in zijn testament alle gronden die hij van de Buurtschap had gekocht, weer terug wenste te geven aan de Lunterse gemeenschap. Daartoe moest volgens het testament van De Oude Notaris een stichting Het Luntersche Buurtbosch worden opgericht. 38. Na CA 800 m RA afslaan, RI Knp.78, Molenweg. 39. (Hier rechtdoor brengt u bij het restaurant de Lunterense Boer). 40. Anderhalve km door rijden, RI KNP.60, Doesburger Molenweg. 41. T-splitsing RA, spoorweg over, LA weg vervolgen. 8. Doesburger molen. Onmiskenbaar staat hier de unieke Doesburger molen in de buurtschap Doesburg te pronken. U ziet één van de oudste windmolens in Nederland De huidige molen is de opvolger van een veel oudere molen, die op een kaart uit 1568 te zien is. Het is een zogenaamde grondzeiler: de punten van de wieken gaan bijna over de grond. Ook kan de molenaar vanaf de grond de wieken van zeilen voorzien en de romp met de wieken draaien op de wind. De 60 cm dikke standerd (standaard) is gemaakt van een boom die tussen 1618 en 1628 geveld is. De huidige molen moet dus na ongeveer 1620 gebouwd zijn. De molen is eigendom van de gemeente Ede, is een Rijksmonument en werd in de jaren 1935, 1952, 1969 en 1983 gerestaureerd. Zie verder het informatiebord. Het landschap achter de molen met de oude akkertjes (engen) is goed bewaard gebleven. 42. Doesburger Molenweg vervolgen, RI KNP 61. 43. Einde weg oversteken en 44. LA afslaan over fietspad, Kernhemseweg, RI KNP 61. 45. RA parkeerplaats oprijden. 46. Einde weg LA slaan en.. 47. Vóór het Pannenkoekenhuis RA, oprijlaan uitrijden. 9. Huis Kernhem. Huis Kernhem is gebouwd op de ruïnes van de burcht Kernhem en wel in 1803. Dit huis vertoont een sober uiterlijk in de classicistische stijl.`de laatste bewoners vertrokken in 1968, en in 1970 kwam de gemeente Ede in bezit van het Huis Kernhem. Het was een ruïne, dus restauratie was geboden. Begin jaren negentig van de vorige eeuw heeft de gemeente het plan opgevat om de benedenverdieping van het Huis te gaan gebruiken voor het voltrekken van huwelijken en culturele activiteiten. Figuur 5 Huize Kernhem Ede IVN fietstocht grote graanmolens sept. 2016. 5/9

48. De oprijlaan verder uit rijden RI vanaf het Huis., 49. Op kruispunt RD, tot de dubbelbaanse Lunterense weg. U kunt op het kruispunt even rechtsaf slaan om de biologische Zorgboerderij Makandra te bezoeken. 50. Voor de Lunterense weg RA, het fietspad oprijden 51. Op de Rotonde LA, (derde afslag) Doesburger Dijk. 52. Na 1,2 km en na huisnummer 15 pad LA ingaan. 53. Later wordt dit de straat Lagewoud. 54. Einde weg rechts, het fietspad oprijden. 55. Bij het verkeerslicht de N225 over steken. 56. Na oversteken RA, fietspad oprijden. 57. Tweede weg, bij verkeerslicht, LA, en gelijk weer RA slaan. 58. Parallel aan de N 225 blijven rijden, Dwarsweg. 59. Na haakse bocht naar links, parallel aan A30. 60. Einde weg vóór spoorwegovergang RA, over het Langekamp. 61. Fietspad onder de A30 doorrijden. 62. Na viaduct de tweede spoorwegovergang oversteken, Kade. 63. Vanaf de spoorbaan, de tweede weg RA inslaan, Binnenweg. 64. Eerste weg LA indraaien, Pakhuisweg. 10. Kade en Pakhuis. Vreemde namen voor een weidegebied. Ze stammen uit de tijd van de veen afgravingen, toen hier schuiten over veenkanalen voeren. 65. Einde weg oversteken en RA, het fietspad nemen. 66. Weer oversteken naar het fietspad over het viaduct. 67. Na het viaduct de tweede weg LA inrijden, Dragonderweg. 68. Op het kruispunt met Spitsbergenweg, RD rijden. CA 500 meter na dit kruispunt, ligt in de speelweide aan de Koenestraat een vlindertuin. 11. Vlindertuin. Aan één van de speelweilandjes in de buurt "De Straten" is in 2015 door de Vlinderstichting een al genoemde vlindertuin (idylle)ingezaaid. Dit project is in samenwerking met omwonenden, de gemeente en het IVN tot stand gekomen. Het zaadmengsel bestaat uit een duurzaam bloemenmengsel dat aantrekkelijk is voor vlinders en bijen. Dit zaad zorgt jarenlang voor inheemse bloemen die vol zitten met nectar. Maar ook de kinderen mogen er van genieten door vlinders te bekijken en een bloemetje te plukken voor thuis. IVN fietstocht grote graanmolens sept. 2016. 6/9

12. De Wijk Veenendaal Oost. Ondertussen rijdt u langs de wijk Veenendaal-Oost, waar in 2016 nog nog uitbreiding plaatsvindt. Dit geldt ook voor het natuurgebied ten oosten van de wijk: de Groene Grens (met Ede). De woonwijk is verdeeld in drie landschappelijk bepaalde delen. Als eerste passeert u Groenpoort met veel landschappelijk groen. Buurstede ligt in het midden, het is de meest stedelijke deelwijk met de centrale voorzieningen. Tenslotte rijdt u langs het meest waterrijke deel: de Veenderij. Door de wijk als geheel liggen veel fietspaden en ruime groenstroken met een flink aantal sloten, speelvelden en stukjes weiland. Figuur 6 Luchtfoto Veenendaal- Oost, richting NW. 69. Dragonderweg 700m vervolgen. Links ingang natuurreservaat de Groene Grens. 13. Natuurreservaat de Groene Grens. "De Groene Grens is een gezamenlijk project van de gemeenten Veenendaal en Ede om de eentonige, agrarische grensstrook om te zetten in een gevarieerd natuurgebied. Hierdoor krijgen verschillende insecten, vlinders en vogels nieuwe kansen. U zult hier z.g. blauwgraslanden zien, genoemd naar de blauwkleurige grassoorten die hier goed kunnen groeien op voedselarme grond. Hierbij zorgt het kwelwater van de Veluwe en de Heuvelrug voor voldoende bevochtiging. Het gebied is in 2016 nog in ontwikkeling en ziet er veelbelovend uit. Figuur 7 De Groene Grens. 70. Dragonderweg vervolgen tot een kruispunt. 71. Op het kruispunt RD, Rauwveldseweg. 72. Na brug over de Grift RA, de Grebbeweg inrijden. 73. Hier treft u links nog twee natuurgebieden aan. 14. De Hel en de Blauwe Hel. Figuur 8 de Blauwe Hel. Op Veenendaals grondgebied vormen de natuurgebieden de Hel en de Blauwe Hel de laatste resten van een afgegraven oorspronkelijk hoogveengebied. Door het veen diep af te graven ontstonden veenplassen die later weer dichtgroeiden tot veenmoerassen ook wel "hellen"genoemd. Aan de linkerkant ziet u eerst het natuurgebied de Hel: een moerasbosgebied met een oude veenplas. Rechts stroomt de Grift of het Valleikanaal. IVN fietstocht grote graanmolens sept. 2016. 7/9

Na de Ketelweg aan uw linkerkant ziet u de kleinere Blauwe Hel. Dit moeras is dichtgegroeid, maar de waterspiegel ligt zo hoog, dat de ondergrond meebeweegt als u er op zou lopen. Dit trilveengebied is erg kwetsbaar en de plantenvariatie zo zeldzaam, dat u het alleen met speciale excursies van o.a. IVN kan bezoeken. Het water in de beide "Hellen" is via diepere grondlagen afkomstig van de Heuvelrug. Dit zuivere kwelwater is een voorwaarde voor het bestaan van de grote variatie van planten en dieren. Er komen 39 soorten voor, die op de rode lijst staan. (Minke en Van Raamsdonk, inventarisatierapport,2012) Beide natuurterreinen zijn in beheer bij Staatsbosbeheer. Samen zijn ze 46 ha groot. 74. Grebbeweg vervolgen. 75. Eerste weg RA en na de brug over de Grift LA slaan. 76. Kruispunt fietspaden bij KNP 45, RD fietsen. 77. Op de rotonde, RD tweede afslag, fietspad langs Raadhuislaan. 78. Bij de verkeerslichten RA buigen, Wolweg. 79. Na het fabrieksgebouw LA, naar het Kees Stipplein en de Cultuurfabriek rijden. 80. Indien u de route ergens anders bent gestart, vervolgt u bij nr.1 We hopen dat u een fijne fietstocht heeft gehad en nodigen u uit om ook andere natuurpaden en fietstochten van IVN Veenendaal-Rhenen te verkennen. Natuurpad "Prattenburg" Natuurpad "Elsterberg" Natuurpad "Grebbeberg" Natuurpad "De Holle Boom" Natuurpad "Egelmeer" Natuurpad "Plantage Willem III" Fietsroute "Door bos en Binnenveld" Fietsroute "Fietsen langs forten" Fietsroute "Veerpontroute" Fietsroute "Grote graanmolens en groene grenzen. Zie hiervoor https://www.ivn.nl/afdeling/veenendaal-rhenen-eo/op-pad-0 IVN (Instituut voor natuureducatie en duurzaamheid)is een landelijke natuur- en milieuvereniging die werkt aan een duurzame samenleving. Ons idee is dat betrokkenheid bij de natuur, duurzaam handelen stimuleert. Daarom laten wij jong en oud de natuur van dichtbij beleven. IVN Veenendaal-Rhenen organiseert allerlei activiteiten voor jeugd en volwassenen zoals excursies, lezingen, cursussen en educatieve activiteiten voor schoolklassen. Bezoek voor een volledig overzicht onze website: https://www.ivn.nl/afdeling/veenendaal-rhenen. Indien u nadere inlichtingen wilt, of zich wilt opgeven als lid kunt u mailen naar: secretariaat@ivnveenendaal-rhenen.nl. IVN fietstocht grote graanmolens sept. 2016. 8/9

IVN fietstocht grote graanmolens en groene grenzen 2016-5 Opmerking: De nummers (gro) 12 enz. verwijzen naar de extra informatie in de routebeschrijving IVN fietstocht grote graanmolens sept. 2016. 9/9