10 prioriteiten voor een energiezuinige woning

10 prioriteiten voor een energiezuinige woning 10 prioriteiten voor een energiezuinige woning 1

INHOUD WOORD VOORAF VAN DE MINISTER 3 TE ONTHOUDEN,... VOOR U VERDER GAAT 4 HUURDER OF EIGENAAR: DIT BELANGT IEDEREEN AAN! 5 1. LAAT EEN ENERGIEAUDIT UITVOEREN, VOOR U BEGINT 6 2. ISOLEER UW DAK 7 3. ISOLEER UW RAMEN EN DEUREN 10 4. ISOLEER OOK UW MUREN EN VLOEREN 12 5. VENTILEER UW WONING 14 6. VERBETER DE PRESTATIES VAN UW VERWARMING 16 7. OPTIMALISEER UW WARMWATERPRODUCTIE 18 8. KIES ENERGIEZUINIGE ELEKTRISCHE HUISHOUDTOESTELLEN 20 9. VERLICHT OP EEN SPAARZAME MANIER 21 10. MAAK GEBRUIK VAN HERNIEUWBARE ENERGIE 22 VOOR HET MILIEU TELT ELKE HANDELING! 24 DE PASSIEFWONING ALS WONING VAN DE TOEKOMST 25 Voorbeeldgebouwen 26 VOOR MEER INFORMATIE 27 2 10 prioriteiten voor een energiezuinige woning

Energiebesparing in uw woning : 10 prioriteiten waar u niet omheen kunt! Energie besparen is meer dan ooit een prioriteit om de koopkracht te verhogen en om de planeet een toekomst te geven. Een eerste manier om de energiefactuur te verminderen, is te bezuinigen in de woning. De sector van de woningen vertegenwoordigt immers 41% van alle energie die in Brussel wordt verbruikt. Of u nu eigenaar of huurder bent, het is niet altijd even makkelijk te weten hoe u het moet aanpakken. Isoleren, ventileren, behoorlijk verwarmen, goed isolerende beglazing plaatsen, overschakelen op hernieuwbare energie, al deze mogelijkheden bestaan, maar door de bomen ziet u soms het bos niet meer. Deze brochure is bedoeld om u wegwijs te maken en u te helpen op een logisch doordachte wijze de energetische doeltreffendheid van uw woning te verhogen. Deze brochure zet u ook op het spoor van een aantal instrumenten die u door Leefmilieu Brussel en het Brussels Gewest worden aangeboden : infofiches, brochures, premies, energetische audits, informatiekantoor, Vandaag is het verbeteren van de energetische prestatie van uw woning gemakkelijk, doeltreffend en bovendien rendabel. Deze brochure is zeker ook voor huurders bestemd. Zware werken in uw woning verrichten is voor u als huurder een moeilijke zaak, maar u kunt wellicht uw eigenaar overhalen om ze uit te voeren. U kunt ook kleine investeringen uitvoeren en eenvoudige gewoonten aannemen waarmee u het energetische verbruik drastisch kunt verminderen. Ruim 2.000 deelnemers aan de Energie-Uitdaging hebben gemiddeld 400 euro per jaar uitgespaard door enkele eenvoudige handelingen uit te voeren! Alle beetjes helpen, want we zijn met een miljoen Brusselaars! Ik wens u veel leesplezier. Evelyne Huytebroeck Brusselse minister van Leefmilieu en Energie 10 prioriteiten voor een energiezuinige woning 3

Te onthouden,... voor u verder gaat Geef voorrang aan isolatie Er geldt een logische volgorde die u moet volgen. Die volgorde kan afhangen van uw gebouw, de bestaande materialen, het aantal verdiepingen, of het om renovatie- of nieuwbouwwerken gaat, enz. In de meeste gevallen geldt dat u voorrang moet geven aan een goede isolatie, te beginnen bij het dak en/of de ramen. Isolatie en ventilatie gaan hand in hand Om binnenshuis voor een gezonde leefomgeving te kunnen zorgen, moet u ventileren, zodat er verse lucht aangevoerd en vochtige en vervuilde lucht afgevoerd kan worden. Daarbij is het van essentieel belang dat dit ventilatiesysteem doeltreffend werkt en dat u zo weinig mogelijk energie verliest door ongecontroleerde tochtgaten. Dat wordt des te noodzakelijker wanneer u uw woning isoleert en u ze zo winddicht maakt. Enkele kleine handelingen waarmee u veel geld kunt besparen Een goede isolatie en inrichting zijn van groot belang, maar dat neemt niet weg dat u uw energiefactuur ook aanzienlijk kunt drukken door uw manier van leven aan te passen. De temperatuur s nachts of wanneer u niet thuis bent, verlagen, s nachts uw rolluiken neerlaten en/of uw gordijnen en luiken sluiten, de deuren van de verschillende kamers dichtdoen, enz., het zijn maar enkele van de tips waarmee de deelnemers aan de Energie-Uitdaging er alvast in slaagden om gemiddeld 400 euro per jaar op hun energiefactuur te besparen. Een positieve impact op de waarde van onroerende goederen De wetgeving in verband met de energieprestatie van gebouwen (EPB) schrijft voor dat elk nieuw gebouw en elk gebouw dat het voorwerp uitmaakt van een grote renovatie, aan minimale energie-eisen dient te voldoen. Bovendien zal deze wetgeving, bij een verkoop of verhuur, het voorleggen van een EPB»-certificaat verplicht maken. Dat certificaat zal aangeven of een bepaalde woning vanuit energetisch standpunt bekeken efficiënt genoemd kan worden. Gebouwen met een lage energieprestatie zouden dan aan marktwaarde kunnen verliezen. Woningen die oog hebben voor het milieu en uw gezondheid Als u een bouw- of renovatieproject onderneemt om uw energiefactuur te drukken, denk dan ook aan het gebruik van materialen en technieken die oog hebben voor het milieu en de gezondheid van de gebruikers van het gebouw. Denk ook aan geluidsisolatie wanneer u uw woning thermisch isoleert. Doorheen deze brochure zal u ecoconstructietips terugvinden, die met dit symbool aangegeven zullen worden: 4 10 prioriteiten voor een energiezuinige woning

Huurder of eigenaar: Dit belangt iedereen aan! Ook als huurder kunt u bijdragen tot de energieefficiëntie van uw woning. Zo kunt u, door uzelf bepaalde gedragingen eigen te maken en enkele kleine investeringen te verrichten, aanzienlijk wat geld besparen. Gedragingen zonder investeringen Voor meer informatie De brochure 100 tips om energie te besparen De brochure Renoveren en bouwen: 100 tips om het leefmilieu te sparen en minder energie te verspillen Beschikbaar op www.leefmilieubrussel.be of via het nummer 02 775 75 75. Tal van gedragingen die verband houden met de manier waarop u verwarmt, water verbruikt, uw vensters beschermt, uzelf verplaatst, enz. hebben een consequente impact op uw energieverbruik. (zie pagina 24) Kleine en middelgrote investeringen Er zijn een aantal kleine investeringen die u als huurder kunt doen. Zo kunt u bijvoorbeeld een gordijn voor uw buitendeur hangen, spaarlampen kopen, voor energie-efficiënte elektrische huishoudapparaten opteren, reflecterende platen achter uw radiatoren plaatsen, een spaardouchekop installeren, enz. Wijs de eigenaar van uw woning op de mogelijkheden Als huurder kunt u de eigenaar van de woning die u huurt, ook aansporen om investeringen te verrichten om de kwaliteit van het gebouw te verbeteren door hem bijvoorbeeld over deze brochure te vertellen. U hebt er als huurder immers alleen maar baat bij. Hebt u al gehoord van de Energie-Uitdaging? De Energie-Uitdaging is een speelse manier die bovendien van burgerzin getuigt om het eigen energieverbruik te verminderen, minder geld uit te geven en een ernstige bijdrage te leveren aan de strijd tegen de klimaatverandering. De Energie-Uitdaging wordt al 4 jaar lang door Leefmilieu Brussel georganiseerd. Meer dan 2.000 gezinnen (bijna 5.500 deelnemers) hebben kunnen genieten van gratis advies, opvolging van hun energieverbruik, conferenties en een specifieke begeleiding om gemiddeld 20 % energie te besparen in hun woningen! De Energie-Uitdaging in Brussel: www.energie-uitdaging.be 10 prioriteiten voor een energiezuinige woning 5

1. Laat een energieaudit uitvoeren, voor u begint Welke aspecten zijn prioritair? Waarmee moet u beginnen? Hoe omvangrijk dienen de te treffen maatregelen te zijn? Welke valkuilen moet u vermijden? Als u dit allemaal erg ingewikkeld vindt en een overzicht wilt hebben van de te ondernemen werken, dan kan een energieaudit u duidelijk maken welke weg u moet volgen! Een energiedeskundige verricht in dat geval een check-up van uw woning. Hij overloopt daarbij de buitenschil en de verschillende inrichtingen van uw woning die voor verbetering vatbaar zijn om het energieverbruik te verminderen. De isolatie van de buitenmuren: muren, beglazing, enz. De verwarmingsinstallatie. Het systeem voor de productie van warm water. De ventilatie. Het comfort in de zomer (om elk risico op oververhitting te vermijden). Nadien krijgt u een analyse van de belangrijkste eigenschappen van uw woning, samen met aanbevelingen over de werken en/of maatregelen die u kunt laten uitvoeren of treffen. De EAP-methode De EAP-energieaudit (Energie Advies Procedure) bestaat uit een gedetailleerde beschrijving van de energieprestaties van een eengezinswoning aan de hand van specifieke software. Om van de premie te kunnen genieten, moet daarbij een beroep gedaan worden op een door het Gewest erkende EAP-energiedeskundige. Tot wie moet u zich richten? Onafhankelijke energiedeskundigen (EAP): de lijst van de door het Gewest erkende energiedeskundigen: www.leefmilieubrussel.be > particulieren > energie > een energieaudit uitvoeren Financiële steun In 2009 kan voor de uitvoering van een energieaudit (bij renovaties) volgens de EAP-methode een gewestelijke premie worden aangevraagd. Die dekt: 50 % van de factuur met een maximum van 400 voor een eengezinswoning of een woning met maximum 3 appartementen.! Self check-up Het is niet altijd nodig om een beroep te doen op een energiedeskundige om de eerste vaststellingen te doen. Het Brussels Energie Agentschap (ABEA) ontwikkelde een formulier waarmee u zelf een eerste checkup van uw woning kunt verrichten. U kunt dat bestellen bij het ABEA of Leefmilieu Brussel (voor de adresgegevens: zie pagina 27). 6 10 prioriteiten voor een energiezuinige woning

2. Isoleer uw dak Een slecht geïsoleerd dak kan leiden tot een energieverlies van 35%. Een doeltreffende isolatie van uw dak vergroot het comfort van uw woning en drukt uw energiefactuur. Het gaat hier dus zonder meer om een prioritaire investering. Hoe moet u isoleren? Voor een performante isolatie moet de thermische weerstandscoëfficiënt R van de isolatie hoger zijn dan of gelijk zijn aan 4 m²k/w (De thermische weerstandscoëfficiënt R (uitgedrukt in m²k/w, lees vierkante meter en graden Kelvin per watt ) geeft de weerstand aan, die een isolatiemateriaal aan de warmteoverdracht biedt. Hoe hoger R is, hoe beter het materiaal in kwestie isoleert.). Een ietwat technisch begrip misschien, maar daarom niet minder belangrijk, want alleen de isolatiemateriaaldiktes die deze coëfficiënt halen, geven recht op de Energiepremies van het Brussels Gewest. De voor het behalen van deze waarde benodigde dikte van het isolatiemateriaal hangt daarbij af van het materiaal dat u gebruikt. Zo hebt u bijvoorbeeld ongeveer 16 cm minerale wol (steen- of glaswol) of 15 à 18 cm milieuvriendelijker isolatiemateriaal, zoals cellulose of kurk, nodig om deze waarde te halen. Hellende daken Als u uw zolderruimte wilt gebruiken, zal u uw dak isoleren en zal u daarbij voordien voor een onderdak gezorgd hebben. Als u uw zolderruimte niet gebruikt, kunt u er echter ook voor opteren om de vloer van uw zolder te isoleren.! Waterdichtheid Vooraleer u begint met het isoleren van uw dak, moet u nagaan of uw dak wel waterdicht is, of de kwaliteit van de dakstructuur in orde is en of u meer bepaald over een onderdak beschikt. Het isoleren van een nietwaterdicht dak heeft immers geen zin. Vermijd condensatie in het isolatiemateriaal Om condensatieproblemen te vermijden, wordt het aanbrengen van een dampscherm aan de (warme) binnenkant van uw isolatie sterk aanbevolen. Bovendien vergroot deze film de doeltreffendheid van uw isolatiemateriaal nog. 10 prioriteiten voor een energiezuinige woning 7

Platte daken Voor het isoleren van platte daken moeten aangepaste technieken worden gebruikt. Daarbij wordt aangeraden om dergelijke daken langs buiten te isoleren door het aanbrengen van een isolatie- en een waterdichte laag. Groendaken Met vegetatie bedekte groendaken gaan langer mee en zijn ook beter geïsoleerd. Bovendien beperken ze het debiet van het regenwater dat in de riolen terechtkomt, en daarmee tegelijkertijd het risico op overstromingen. Dakvegetatie beperkt daarnaast ook de oververhitting van het dak, wat erg welkom kan zijn bij grote hitte. Ten slotte bieden dergelijke daken een woning niet alleen een esthetisch pluspunt, maar vormen ze ook een toevluchtsoord voor tal van verschillende soorten planten en dieren, wat de biodiversiteit dan weer ten goede komt.! Isolatie en comfort Door met materialen met een grote thermische inertie te isoleren, bespaart u niet alleen geld, maar verhoogt u ook het thermische en akoestische comfort van uw woning. Deze materialen zullen het comfort van zolderkamers en kamers die zich onder het dak bevinden, in de zomer aanzienlijk verhogen en ook in de winter zullen de goed geïsoleerde wanden de gebruikers een veel groter comfort bieden. Christian Selis Brussel We hebben onze oude zolder ecologisch gerenoveerd. Zo werd de structuur van het dak in FSC gecertificeerd hout opgetrokken (duurzaam bosbeheer) en ook voor de isolatie van het dak opteerden we voor natuurlijke materialen. Het plafond hebben we bekleed met natuurlijk kleimateriaal (aarde/stro) en om de lijn helemaal door te trekken, hebben we pan-terre panelen gebruikt als geluidsisolatie voor de vloer. Ons gezin vindt het nu geweldig om in deze perfect gezonde en comfortabele ruimte vrienden en kennissen te ontvangen. 8 10 prioriteiten voor een energiezuinige woning

Milieuvriendelijk isolatiemateriaal Opteer bij gelijkwaardige thermische eigenschappen voor het meest milieuvriendelijke isolatiemateriaal. Worden daarbij aanbevolen: cellulosevlokken, hout-, hennep-, vlas- of kokosvezel, kurk, stro, veren, rietpanelen, schapenwol of katoen. Deze zogenaamde natuurlijke isolatiematerialen zullen u recht geven op een grotere gewestelijke premie (zie verder). Bovendien garanderen ze een groter comfort in de zomer en een beter vochtregulerend effect dan andere isolatiematerialen: ze zijn dus goed voor uw gezondheid en uw portefeuille! Schenk ten slotte ook de nodige aandacht aan de materialen die voor de afwerking en de behandeling van de gebinten gebruikt worden: kies ook hier voor de oplossingen die het meeste oog hebben voor het milieu en uw gezondheid. Financiële steun In 2009 wordt de isolatie van uw dak gedeeltelijk gedekt door een Energiepremie van het Brussels Gewest: 20 / m² geïsoleerde oppervlakte. 25 / m² als u hiervoor gebruikmaakt van natuurlijk isolatiemateriaal. De premie is beperkt tot 50% van het bedrag van de factuur. Groendaken genieten ook van premies die goed zijn voor: 15 à 30 per m² geïsoleerde oppervlakte, afhankelijk van het gekozen type van groendak. Renovatiepremies Voor deze werken zijn er ook renovatiepremies die tot 70 % van de kostprijs van de werken kunnen dekken, en die met Energiepremies kunnen worden gecombineerd. Voor meer informatie, zie pagina 27. Belastingvermindering Onder bepaalde voorwaarden kunt u een belastingvermindering van 40 % van het bedrag van uw factuur genieten. 10 prioriteiten voor een energiezuinige woning 9

3. Isoleer uw ramen en deuren Ramen zijn een belangrijke bron van warmteverliezen: het plaatsen van performantere ramen is dan ook zonder meer een andere prioriteit. In vergelijking met enkel glas vermindert dubbel hoogrendementsglas het verlies aan warmte bijvoorbeeld met 80%. Performante beglazing en raamwerk Het vervangen van oude ramen door een performante beglazing verhoogt uw comfort, vermindert uw verwarmingsverbruik en verkleint het risico op condensatie op de ruiten. Opteer daarbij voor dubbel hoogrendements- of driedubbel glas. De isolatiedoeltreffendheid van een raam is afhankelijk van de gebruikte beglazing, het raamwerk en de verbinding van het raam met de muur. Vraag uw gesprekspartners (vaklui, architecten, ) daarom naar de globale doeltreffendheid van de voorgestelde inrichting. Voor een optimale isolatie en om aanspraak te kunnen maken op de Energiepremie van het Brussels Gewest moet u van uw aannemer eisen dat de beglazing een transmissiecoëfficiënt Umax van minder dan of gelijk aan 1,1 W/m²K heeft en dat de Umax van het geheel (raam + glas + eventuele blinde panelen) een waarde heeft van minder dan of gelijk aan 2,0 W/m²K. Opnieuw ietwat technisch, maar daarom niet minder essentieel! Om onaangename verrassingen in oude woningen te vermijden, moet de vervanging van de ramen er ten slotte gepaard gaan met een denkoefening over het beheer van de vochtafvoer door middel van een natuurlijk of mechanisch ventilatiesysteem (zie p.14-15).! Denk ook aan geluidsisolatie Ook het akoestische comfort is belangrijk. Daarom: wanneer u dan toch van plan bent om nieuwe ramen met nieuw glas te laten plaatsen, informeer dan naar de geluidsisolatiekwaliteiten van de verschillende mogelijkheden. Zo doet u er bijvoorbeeld goed aan om voor een beperkte meerkost te kiezen voor dubbel glas met een dikte van 6/x/4 in plaats van de standaard 4/x/4-dikte (wat betekent dat een van de glazen 6 mm in plaats van 4 mm dik zal zijn). Groene ramen Geef bij de keuze van het raamwerk van uw ramen de voorkeur aan hout en dan met name aan hout met een FSC- of PEFC-label. Om dit aan te moedigen, zijn de gewestelijke premies voor dergelijke ramen ook groter. Opteren voor hout uit onze contreien, is daarbij eveneens erg voordelig. 10 10 prioriteiten voor een energiezuinige woning

Financiële steun In 2009 wordt de vervanging van het glas van uw ramen en/of de plaatsing van nieuwe hoogrendementsramen (raamwerk inbegrepen) aangemoedigd door een gewestelijke Energiepremie: 20 / m² glasoppervlakte (raamwerk in aluminium, pvc, enz.). 25 / m² glasoppervlakte (raamwerk in nietgecertificeerd hout). 30 / m² glasoppervlakte (raamwerk in gecertificeerd hout). De premie is beperkt tot 50% van het bedrag van de factuur. Renovatiepremies Voor deze werken kunnen renovatiepremies die tot 70 % van de kostprijs van de werken kunnen dekken, met Energiepremies gecombineerd worden. Voor meer informatie, zie pagina 27. Belastingvermindering Onder bepaalde voorwaarden kunt u een belastingvermindering van 40 % van het bedrag van uw factuur genieten. Pieter Demeester - Etterbeek We hebben van de renovatie en volledige herinrichting van onze woning gebruik gemaakt om al onze ramen te laten hertekenen in een art-decostijl. Ze kregen superisolerend dubbel glas (K= 1,1). Deze ecologische renovatie zorgde niet alleen voor gezellige vormen, gezonde materialen en vrolijke kleuren, maar ook voor een aanzienlijke energiebesparing en het gebruik van hernieuwbare energiebronnen ten gunste van het welzijn van het hele gezin. 10 prioriteiten voor een energiezuinige woning 11

4. Isoleer ook uw muren en vloeren Als u uw woning isoleert, maak dan van de gelegenheid gebruik om ook uw buitenmuren en vloeren te isoleren. Een geïsoleerde voorgevel kan u een besparing opleveren van wel 18 % op uw verwarmingsfactuur! Muren Er bestaan drie manieren waarop u de muren van uw woning kunt isoleren. De muren langs buiten isoleren is vaak de beste oplossing, gevolgd door een opvulling van holle muren met isolatiemateriaal. Mochten deze twee oplossingen onmogelijk blijken, dan kunt u ook een isolatie van de muren langs binnen overwegen. Welke methode u kiest, hangt af van verschillende criteria: zo kunnen er stedenbouwkundige, esthetische, ruimtelijke en financiële aspecten zijn, die hierbij in aanmerking genomen moeten worden. Geef voorrang aan het isoleren van blinde muren. Vloeren De warmte die via vloeren (op de gelijkvloerse verdieping) verloren gaat, wordt op 17 à 21 % geraamd. U kunt uw vloeren isoleren door onder hun uiteindelijke bekleding isolatiemateriaal aan te brengen. Dat resulteert in een aanzienlijke verbetering van het comfort van de bewoners. Het feit dat men het warm aan de voeten heeft, vermijdt bovendien het koudegevoel dat soms kan aanzetten tot oververwarmen. Een performante isolatie Voor een performante isolatie van muren of vloeren moet de thermische weerstandscoëfficiënt R van het gebruikte isolatiemateriaal hoger zijn dan of gelijk zijn aan 2 m²k/w (De thermische weerstandscoëfficiënt R (uitgedrukt in m²k/w, lees vierkante meter en graden Kelvin per watt ) geeft de weerstand aan die een isolatiemateriaal aan de warmteoverdracht biedt. Hoe hoger R is, hoe beter het materiaal in kwestie isoleert). Alleen de isolatiemateriaaldiktes die deze coëfficiënt halen, geven recht op de gewestelijke Energiepremies. De voor het behalen van deze waarde benodigde dikte van het isolatiemateriaal hangt daarbij af van het gebruikte materiaal. Zo hebt u bijvoorbeeld ongeveer 8 cm minerale wol (steen- of glaswol) of 7 à 9 cm milieuvriendelijker isolatiemateriaal, zoals cellulose of kurk, nodig om deze waarde te halen. Natuurlijke materialen Ook voor het isoleren van muren en vloeren wordt aangeraden om voor natuurlijke materialen te opteren wier fabricage en algemene impact op het milieu beperkt zijn. Over het algemeen gaat het om dezelfde materialen als degene die voor het isoleren van daken aangehaald werden. Het gebruik van deze materialen wordt aangemoedigd door middel van een hogere gewestelijke Energiepremie 12 10 prioriteiten voor een energiezuinige woning

Financiële steun In 2009 kan er voor de isolatie van muren en vloeren een beroep gedaan worden op een gewestelijke Energiepremie: Isolatie van de muren langs binnen: 25 / m² geïsoleerde oppervlakte 30 / m² als u kiest voor een natuurlijk isolatiemateriaal Isolatie langs buiten: 45 / m² geïsoleerde oppervlakte 50 / m² als u kiest voor een natuurlijk isolatiemateriaal De premie is beperkt tot 50% van het bedrag van de factuur. Renovatiepremies Voor deze werken kunnen renovatiepremies die tot 70 % van de kostprijs van de werken kunnen dekken, met Energiepremies gecombineerd worden. Voor meer informatie, zie pagina 27. Belastingvermindering Onder bepaalde voorwaarden kunt u een belastingvermindering van 40 % van het bedrag van uw factuur genieten.! Opgelet voor vocht en koudebruggen Als er vocht in de vloer of in de muren ontdekt wordt, moet dit probleem eerst worden opgelost vooraleer er isolatiemateriaal mag worden aangebracht. Vocht kan het isolatiemateriaal namelijk niet alleen aantasten, maar brengt ook risico s mee voor de gezondheid, o.a. door de schimmelvorming die ermee gepaard kan gaan. Verder is het van belang dat u voor een doeltreffend ventilatiesysteem zorgt, wanneer u de isolatie van uw woning verbetert (zie pagina s 14 en 15). Let ten slotte ook op voor koudebruggen. Een koudebrug is een plaats in de thermische isolatie waar de isolerende mantel onderbroken is. Naast het verlies aan doeltreffendheid van de aangebrachte isolatie kunnen deze koudebruggen ook condensatieverschijnselen, schimmelvorming of rotte plekken op de binnenmuren tot gevolg hebben. Opgelet: hoe doeltreffender uw isolatie, hoe groter het contrast met de slecht geïsoleerde plekken. Nicolas Deguide - Laken We hebben de vloeren met kurk, de muren met rietmatten (5 cm) en het dak met panelen van geëxpandeerde kurk, houtvezel en vlaswol geïsoleerd. De ecologische architectuur en het gebruik van milieuvriendelijke materialen hebben de persoonlijkheid van de woning aanzienlijk veranderd en maken een grotere energiebesparing mogelijk. Dankzij deze verbouwingen en ondanks het feit dat we nu een veel groter volume (moeten) verwarmen, zijn we er in geslaagd om ons gasverbruik met 15 % te verminderen. 10 prioriteiten voor een energiezuinige woning 13

5. Ventileer uw woning U moet uw woning altijd goed ventileren om het vocht af te voeren dat wordt veroorzaakt door de bewoners en de activiteiten die er plaatsvinden, en om verse lucht aan te voeren. Tegelijkertijd moet u alle warmteverliezen vermijden die veroorzaakt zijn door een ongecontroleerde ventilatie. Dit wordt nog onontbeerlijker als u uw woning goed hebt geïsoleerd. Natuurlijke ventilatie Dit is de minst dure manier van ventileren, maar het komt niet in aanmerking voor gewestelijke premies. Deze techniek wordt aanbevolen voor woningen die niet perfect geïsoleerd zijn. De techniek zelf berust daarbij op drie principes: via manueel regelbare verluchtingsroosters komt er alleen verse lucht binnen in de droge ruimten, met name de woonkamer, de slaapkamers, enz. via openingen in of onder alle binnendeuren kan de lucht circuleren in het hele huis. via regelbare openingen in de verticale schouwen worden vocht en vervuilde lucht afgevoerd van vochtige ruimten zoals de keuken, de badkamer en de toiletten. U kunt de circulatie op vrij eenvoudige wijze bevorderen door in de voorziene openingen regelbare elektrische ventilatoren te plaatsen.! Regelbare openingen De natuurlijke ventilatie varieert in functie van de weersomstandigheden. Dankzij de regelbare openingen kunt u de luchttoevoer en -afvoer aanpassen in functie van de behoeften. 14 10 prioriteiten voor een energiezuinige woning

Mechanische ventilatie met warmterecuperatie Dit systeem zorgt voor een uitwisseling van warmte tussen de aangevoerde en afgevoerde lucht: de afgevoerde warme lucht verwarmt daarbij de aangevoerde koude lucht. Hiervoor kan u gebruik maken van meerdere ventilatoren of een centrale ventilator. Het proces maakt een perfecte regulering van de luchtcirculatie mogelijk en is performanter dan het natuurlijke ventilatiesysteem. Het kan echter alleen worden gebruikt in goed geïsoleerde en winddichte woningen. Als de plaatsing van een mechanische ventilatie met warmterecuperatie onmogelijk blijkt, dan kunt u de plaatsing van een mechanisch afvoersysteem overwegen, aangezien dit systeem performanter is dan een natuurlijke ventilatie. Financiële steun In 2009 komt de installatie van een mechanisch ventilatiesysteem met warmterecuperatie in aanmerking voor een Energiepremie van het Brussels Gewest: 50 % van de factuur (met een maximum van 3.000 per woning)! Verwar ventilatie niet met infiltratie! In België hebben de meeste woningen te kampen met natuurlijke infiltraties (tocht), d.w.z. lekken in de winddichte buitenschil van het gebouw. De ventilatie van de woning gebeurt in dat geval volledig ongecontroleerd en doet het energieverbruik aanzienlijk toenemen! Verluchten is belangrijk Binnenlucht bevat vocht, allergenen, gasvormige stoffen afkomstig van diverse activiteiten, soms ook chemische producten, enz. In afwachting van de installatie van een ventilatiesysteem is het van essentieel belang dat u dagelijks verlucht. Door 2 à 3 keer per dag 15 minuten lang te verluchten, ververst u de lucht zonder de muren van uw woning te doen afkoelen of alle opgestapelde warmte te laten verdwijnen. Vergeet echter niet de verwarming af te zetten voordat u uw raam openzet, anders verwarmt u in feite de buitenlucht. 10 prioriteiten voor een energiezuinige woning 15

6. Verbeter de prestaties van uw verwarming In Brussel zijn verwarmingssystemen verantwoordelijk voor 70 % van de uitstoot aan CO 2 en vertegenwoordigen ze gemiddeld 54 % van het energiebudget van een gezin. Het loont zonder meer de moeite om investeringen op dit vlak te overwegen. Vervang uw oude ketel Als uw ketel meer dan 15 jaar oud is, aarzel dan niet om hem te vervangen door een condensatieketel die speciaal ontwikkeld werd om een groot deel van de warmte van de verbrandingsgassen op te vangen. Zo kunt u 10 à 25 % op uw verwarmingsfactuur besparen (in vergelijking met de prestaties van uw oude ketel) en vervuilt u tegelijkertijd ook minder. Installeer een temperatuurregelsysteem Met een - correct gebruikte - thermostaat kunt u 15 à 25 % op uw verwarmingsverbruik besparen (door de omgevingstemperatuur aan de behoeften aan te passen, de verwarming uit te schakelen wanneer u niet thuis bent, enz.). Met thermostatische kranen op uw radiatoren kunt u de temperatuur vertrek per vertrek regelen en uw factuur met nog eens 10 % verlagen. De investering die u hiervoor doet, hebt u op minder dan twee jaar tijd al terugverdiend. Met een goed geplaatste buitensonde kunt u het rendement van uw condensatieketel maximaliseren: dergelijke sondes garanderen een ideale watertemperatuur in functie van de buitentemperatuur.! Kies voor een ketel met de juiste afmetingen Let erop dat u voor een goed gedimensioneerde ketel kiest. Een te krachtige ketel ten opzichte van het volume van de woning is duurder en verbruikt en vervuilt ook meer. Hoe kunt u weten of uw ketel goed gedimensioneerd is? Neem uw gas- of stookoliefactuur en noteer uw verbruik in kwh (1 m³ gas of 1 liter stookolie = 10 kwh). Deel dit cijfer vervolgens door het cijfer dat het vermogen van uw ketel uitdrukt (nominaal vermogen uitgedrukt in kw) en dat u op het identificatieplaatje van uw ketel kunt terugvinden. Als het resultaat van deze berekening kleiner is dan 1.500 h, is uw ketel overgedimensioneerd. Als u niet over een buitensonde beschikt, kunt u de temperatuur van het water dat door uw radiatoren stroomt zelf regelen door in koude periodes voor een hogere en in het tussenseizoen voor een lagere temperatuur te kiezen. Aan u om na te gaan op welke manier uw comfort evolueert en welke besparingen u dit allemaal oplevert. 16 10 prioriteiten voor een energiezuinige woning

Produceer elektriciteit met uw verwarming (warmtekrachtkoppeling) U kunt ook kiezen voor een installatie die tegelijkertijd warmte en elektriciteit produceert. In dat geval spreken we van warmtekrachtkoppeling. We spreken over microwarmtekrachtkoppeling wanneer het gaat om een warmtekrachtkoppelingsinstallatie voor de verwarming van een woning. Ook deze installaties komen onder bepaalde voorwaarden in aanmerking voor een gewestelijke premie. Financiële steun In 2009 komt de installatie van verwarmingsmateriaal in aanmerking voor een gewestelijke premie. Condensatiegasketel (HR TOP): 30% van de factuur, met een maximum van 400 per ketel + 25 per strekkende meter schoorsteenbuis, met een maximum van 250 per schoorsteen. Temperatuurregeling: 8 /kraan en 50 / thermostaat (met een maximum van 50 % van de leveringen). Warmtekrachtkoppeling: 25 % van het bedrag van de investering, maar wel mits bepaalde voorwaarden zijn vervuld. Voor een particulier is het beter om een aanvraag tot toezegging van een premie in te dienen voor de start van de werken.! Zorg voor een correcte isolatie van uw verwarmingsleidingen Door rond uw verwarmingsleidingen in de niet-verwarmde delen van uw huis een schuimrubberen omhulsel te plaatsen, kunt u jaarlijks 6 euro per geïsoleerde meter buis besparen. Plaats reflecterende panelen achter uw radiatoren Deze panelen uit isolatiemateriaal en een (reflecterend) laagje aluminium zorgen ervoor dat de warmte achter uw radiator teruggestuurd wordt naar het vertrek. Zo verliest u tot 70 % minder van de warmte die anders doorheen de muur verloren zou gaan. Belastingvermindering Onder bepaalde voorwaarden kunt u een belastingvermindering van 40 % van het bedrag van uw factuur genieten. Renovatiepremies Voor deze werken kunnen renovatiepremies, die tot 70 % van de kostprijs van de werken kunnen dekken, met Energiepremies gecombineerd worden. Voor meer informatie, zie pagina 27. Eric Monami Watermaal-Bosvoorde Toen we het huis verbouwden waar drie gezinnen wonen, hebben we een oude stookolieketel en drie energieverslindende elektrische boilers verwijderd en vervangen door een HR Top gasketel en een zonneboiler voor de bevoorrading van drie appartementen. De gedane investeringen zullen we snel terugverdiend hebben. Zonder verlies aan comfort genieten we intussen van een aanzienlijke besparing en vervuilen we tegelijkertijd ook minder! 10 prioriteiten voor een energiezuinige woning 17

7. Optimaliseer uw warmwaterproductie Elke inwoner van Brussel verbruikt gemiddeld 30 à 70 liter warm water per dag. Dat betekent dat u er 10 à 15 % van uw energiebudget aan besteedt. Op deze uitgaven kunt u besparen met enkele verstandige investeringen. Doorstroomgasboiler Doorstroomgasboilers en -badgeisers hebben een beter rendement dan klassieke gasboilers en opslagtanks. Het energieverbruik wordt aanzienlijk verminderd door het ontbreken van een waakvlam, het dubbelfluxsysteem en het feit dat het gasdebiet automatisch wordt afgestemd op de behoefte aan warm water. Bovendien zijn ze ook goedkoper dan gewone boilers (zowel qua aankoop, als in onderhoud). Zonneboiler Dit is de meest milieuvriendelijke manier om warm water te produceren. Bovenop het (geïsoleerde!) dak van uw woning worden er zonnecollectoren geplaatst, die het zonlicht absorberen om het in de vorm van warmte door te geven aan een opslagtank. Als deze hierdoor onvoldoende verwarmd wordt, zorgt een klassiek waterverwarmingssysteem voor de extra graden. Programmeringsklok Het gebruik van een zonneboiler impliceert de opslag van warm water in een boiler. Door een programmeringsklok (of regelklok) te installeren, zal u de productie van warm water daarbij af kunnen stemmen op de uren dat u warm water nodig hebt en zal u dus kunnen vermijden dat de ketel voortdurend hoeft te werken, bijvoorbeeld wanneer u niet thuis bent.! Zorg voor een correcte isolatie van uw warmwaterleidingen Door een isolatieomhulsel te leggen rond uw warmwaterleidingen vermijdt u warmteverliezen tijdens het transport van het water. Het is een kleine, maar erg rendabele investering. 18 10 prioriteiten voor een energiezuinige woning

Financiële steun In 2009 wordt de installatie van energiezuinige systemen voor de productie van warm water gedeeltelijk gedekt door een gewestelijke premie. Zonneboiler: 50 % van de factuur (met een maximum van 3.000 per woning in het geval van een installatie voor de verwarming van sanitair water en een maximum van 6.000 per woning in het geval van een installatie voor de verwarming van sanitair water en als aanvulling van de centrale verwarming). Doorstroomgasboiler: 50 % van de factuur (met een maximum van 200 per installatie) Belastingvermindering Onder bepaalde voorwaarden kunt u een belastingvermindering van 40 % van het bedrag van uw factuur genieten. Verminder uw waterverbruik Hoewel het drukken van uw energiefactuur erg belangrijk is, is het evenzeer van belang voor het milieu en uw portefeuille om de verspilling van drinkwater tegen te gaan. Debiet- en drukbegrenzers, spaarsystemen op de WC-spoeling, goede dichtingen, enz. Stuk voor stuk zijn dit elementen die u dagelijks helpen water te besparen. Verder kunt u er ook voor opteren om regenwater op te vangen en te gebruiken. Dat kan door, naast de gewone drinkwaterleiding, een regenwatertank te renoveren of een nieuwe te installeren. Zo kunt u regenwater gebruiken om het toilet door te spoelen, uw was te doen,... Door het verbruik van warm water te verminderen, vermindert u ten slotte ook het energieverbruik dat nodig is om dit water te verwarmen. Zo wint u dus in feite twee keer Anne Ceuppens Sint-Agatha-Berchem Ik heb een duplex op de gelijkvloerse verdieping van een gerenoveerd pand gekocht, waarin alleen de ruwbouwwerken gebeurd waren. Ik heb dus zelf een volledige renovatie kunnen laten uitvoeren. Ik heb twee zonneboilers laten installeren. Ze zorgen voor 60 % van mijn behoeften aan sanitair warm water. Het is nu echt leuk om minder uit te geven met energie die geen CO 2 uitstoot. 10 prioriteiten voor een energiezuinige woning 19

8. Kies voor energiezuinige elektrische huishoudtoestellen Een oud elektrisch huishoudtoestel kan tot drie keer meer verbruiken dan een recent toestel! Als het toestel in kwestie het einde van zijn levensduur bereikt heeft en heel wat energie verbruikt, kan het interessant zijn om het te vervangen door een toestel van klasse A (AAA, A+, A++). Gelabelde toestellen Vooraleer u een koelkast, diepvriezer, elektrische oven, droogkast of wasmachine koopt, doet u er goed aan om de energieprestatie van het toestel te controleren aan de hand van het label dat erop werd aangebracht. Er zijn 7 categorieën. Daarbij staat categorie A (in het groen) voor de meest energiezuinige en categorie G (in het rood) voor de meest energieverslindende toestellen. Vanaf categorie A wordt er met een + -teken gewerkt om de nog zuinigere toestellen van de andere te onderscheiden. Een A++ -toestel is dus zuiniger dan een A+ -toestel, dat op zijn beurt dan weer zuiniger is dan een A -toestel. A++ -koelkasten en elektrische droogkasten van klasse A of droogkasten die op gas werken, komen daarbij in aanmerking voor een gewestelijke Energiepremie. Verminder uw waterverbruik Informeer bij het kiezen van uw volgende vaatwasser of wasmachine ook naar het waterverbruik van het toestel: het verschil kan aanzienlijk zijn. Zorg er ook voor dat de toestellen bij elk gebruik goed gevuld zijn en opteer voor de eco -programma s die minder water en energie verbruiken Financiële steun In 2009 wordt de aankoop van bepaalde elektrische huishoudtoestellen aangemoedigd met een gewestelijke premie. A++ -koelkast (inclusief combinatie met diepvriesvak) en A++ -diepvriezer: 25 % van de aankoopprijs (met een maximum van 150 ). Elektrische droogtrommel van klasse A / droogtrommel op gas: 25 % van de aankoopprijs (met een maximum van 150 / 400 ). Isabelle Blockmans Neder-over-Heembeek Onze koelkast was dringend aan vervanging toe, omdat het toestel erg oud was en almaar meer stroom begon te verbruiken. We hebben daarom een ander toestel gekocht met een A++ -label. Onze nieuwe koelkast verbruikt veel minder dan ons vorige toestel en met de premie van het Gewest waren er alleen maar voordelen aan verbonden. 20 10 prioriteiten voor een energiezuinige woning

9. Verlicht op een spaarzame manier Een kwalitatieve verlichting is onontbeerlijk om het gezichtsvermogen te beschermen, vooral bij het lezen of tijdens het werk, maar klassieke lampen zetten 95 % van hun energie om in warmte en amper 5 % in licht. Kiezen voor spaarlampen is daarom de juiste keuze. Energiezuinige lampen De technologieën van de TL- en LED-lampen blijven onverminderd verder evolueren en bieden goede verlichtingsoplossingen die gepaard gaan met een beduidend kleiner energieverbruik. Spaarlampen verbruiken 80 % minder elektriciteit dan een gloeilamp en hebben ook een langere levensduur (12.000 à 20.000 uur). Ze zijn duurder in aankoop, maar dat prijsverschil is snel terugverdiend. Pas het vermogen aan de reële behoefte aan Ook door goed na te denken over de functie van de vertrekken en door het vermogen van uw verlichting hieraan aan te passen, kunt u heel wat energie besparen. Zo moet een doorgang bijvoorbeeld niet even sterk verlicht worden als een plaats waar er gewerkt of gelezen wordt, of moet een leeshoek in een salon op bepaalde ogenblikken erg goed verlicht zijn, terwijl op andere momenten een minder sterke verlichting (met een kleiner vermogen) volstaat. Ten slotte moet u ook proberen om optimaal gebruik te maken van natuurlijk licht. Opgelet: spaarlampen en neon -buizen bevatten kwik en gelden als gevaarlijk afval dat u niet bij het restafval mag gooien, maar naar specifieke inzamelpunten voor huishoudelijk chemisch afval moet brengen (Groen Plekje, Mobiel Groen Plekje of gemeentelijk of gewestelijk afvalpark) om ze te recycleren. Mustapha Mechbal - Molenbeek Toen ik naar mijn nieuw appartement verhuisde, heb ik de achttien klassieke lampen vervangen door spaarlampen en heb ik ook een aantal verdeelstekkers met schakelaar gekocht voor mijn geluidsinstallatie, tv en computer. Vandaag verbruik ik in mijn nieuw 4-kamerappartement met eetkamer evenveel elektriciteit als in mijn vroeger 2-kamerappartement zonder eetkamer! 10 prioriteiten voor een energiezuinige woning 21

10. Maak gebruik van hernieuwbare energie Wanneer uw woning goed geïsoleerd en goed uitgerust is, kan het ook interessant blijken om gebruik te maken van hernieuwbare energie. Zelfs in Brussel kunt u de gratis zonne-energie gebruiken om tot 60 % van uw sanitair warm water te verwarmen of om 40 % van uw elektriciteitsverbruik op te wekken. Een andere mogelijkheid is gebruik te maken van de warmte in de bodem door te kiezen voor een warmtepompsysteem. Zonneboiler Op het dak geplaatste thermische zonnecollectoren absorberen het licht van de zon om het in de vorm van warmte aan een opslagtank door te geven. Als deze niet warm genoeg is, zorgt een klassiek waterverwarmingssysteem automatisch voor de ontbrekende benodigde graden. Het voordeel? Een besparing tot 70 % op uw factuur voor sanitair warm water. Fotovoltaïsche zonnepanelen Met de hulp van de zon kunt u zelf zorgen voor een deel van uw elektriciteitsbehoefte. Op het dak geplaatste fotovoltaïsche zonnecollectoren veranderen de lichtstralen die ze opvangen in elektriciteit. De hiervoor benodigde, op het net aangesloten installatie is eenvoudig en past zich aan elk type van gebouw aan. 10 m² fotovoltaïsche zonnecollectoren kan volstaan om 40 % te leveren van de stroombehoefte van uw gezin!! Gekwalificeerde installateurs Op de website van Leefmilieu Brussel vindt u een lijst van installateurs, handige infofiches en een Gids voor de installatie van een fotovoltaïsch systeem (zie pagina 27). Vergeet niet te isoleren voor u zonnepanelen plaatst Zonnepanelen installeren voor u voor een afdoende isolatie gezorgd hebt, is het paard achter de wagen spannen. Door het gebrek aan isolatie zal immers een groot deel van de besparingen die dankzij het gebruik van hernieuwbare energie werden gerealiseerd, verloren gaan. Daarom worden de gewestelijke premies alleen maar toegekend als het dak van uw gebouw geïsoleerd is en als alle ramen en glazen deuren beschikken over dubbel glas. 22 10 prioriteiten voor een energiezuinige woning

Warmtepomp In plaats van warmte te produceren door fossiele brandstoffen te verbranden, haalt een warmtepomp energie uit zijn omgeving, d.w.z. uit water, de bodem of de omgevingslucht. De verspreiding van de warmte doorheen de woning gebeurt meestal door middel van een buizennet in de vloer tegen een lage temperatuur (30-35 C), wat een goede isolatie van de woning noodzakelijk maakt. Aangezien dit type van verwarming niet voor alle woningen geschikt is, doet u er goed aan om er eerst de nodige informatie over in te winnen bij APERe (zie pagina 27). Financiële steun In 2009 wordt de installatie van bepaalde systemen die gebruik maken van hernieuwbare energie gedeeltelijk gedekt door een gewestelijke premie. Zonneboiler: 50 % van de factuur (met een maximum van 3.000 per woning in het geval van een installatie voor de verwarming van sanitair water en een maximum van 6.000 per woning in het geval van een installatie voor de verwarming van sanitair water en als aanvulling van de centrale verwarming) Fotovoltaïsche zonnecollectoren: 3 per wattpiek (met een maximum van 50 % van de factuur). Warmtepomp: 40 % van de factuur (met een maximum van 2.500 per woning in het geval van een installatie voor de verwarming van sanitair water en een maximum van 5.000 per woning in het geval van een installatie voor de verwarming). Belastingvermindering Onder bepaalde voorwaarden kunt u een belastingvermindering van 40 % van het bedrag van uw factuur genieten. Jean-Philippe Beckers Sint-Pieters-Woluwe We hebben van onze verbouwingswerken gebruik gemaakt om 9 m 2 fotovoltaïsche zonnecollectoren te plaatsen. Met deze installatie zorgen we nu gratis voor bijna 50% van onze stroombehoefte. Met de premies en de fiscale aftrekmogelijkheden zullen we onze uitgave op 2 jaar tijd terugverdiend hebben (reële terugverdientijd). Daarna zullen we minstens 550 per jaar besparen, zonder rekening te houden met de stijging van de energieprijzen! 10 prioriteiten voor een energiezuinige woning 23

Voor het milieu telt elke handeling! Enkele eenvoudige handelingen die niets of bijna niets kosten, maken het mogelijk om aanzienlijk wat energie te besparen. De Brusselse deelnemers aan de Energie-Uitdaging weten daar alles van: zij besparen immers gemiddeld 400 euro per jaar! Tips voor de verwarming Stel de omgevingstemperatuur in op max. 16 C wanneer u niet thuis bent of s nachts. Verwarm tot niet meer dan 19 of 20 C wanneer u wel thuis bent. Leg tochtbanden of tochthonden voor uw deuren en hang overgordijnen voor uw vensters. Schakel de verwarming uit in vertrekken die u niet gebruikt. Stel thermostatische kranen op de juiste positie in en kies voor elk vertrek de juiste temperatuur. Tips om water uit te sparen Laat lekken, maar ook kranen en spoelbakken die blijven lopen, snel herstellen. Laat geen water lopen terwijl u zich scheert, uw tanden poetst of de vaat doet. Verkies een douche boven een bad, enz.! Laat uw muren niet afkoelen U kunt beter verluchten wanneer de verwarming niet aan staat, en dat meerdere keren per dag gedurende korte tijd. Op die manier vermijdt u dat uw muren afkoelen en dat u extra energie nodig hebt om de gewenste temperatuur opnieuw te bereiken. Tips om elektriciteit uit te sparen Doe het licht uit wanneer u een vertrek verlaat. Sluit toestellen, zoals uw thuisbioscoop, geluidsinstallatie of computer aan op een verdeelstekker met schakelaar om al deze toestellen door middel van een druk op de juiste knop te kunnen uitschakelen. Ontdooi regelmatig uw koelkast en/of diepvriezer. Stel uw wasmachine in op een lage temperatuur. Vermijd uw droogtrommel systematisch te gebruiken. Tips voor uw verplaatsingen Beperk het gebruik van uw wagen. Kies er bij kleine verplaatsingen vaker voor om te voet te gaan of de fiets te nemen en bij grotere verplaatsingen om het openbaar vervoer te nemen. Groepeer uw verplaatsingsbehoeften, enz. 24 10 prioriteiten voor een energiezuinige woning

De passiefwoning als woning van de toekomst Een lage energiewoning of beter nog een passiefwoning heeft zo goed als geen radiatoren nodig. Aangemoedigd door de gewestelijke Energiepremies hebben een aantal Brusselse eigenaars intussen alvast de stap gezet en plukken daar nu al de vruchten van. Energierevolutie in de bouwsector Een lage energiewoning verbruikt drie tot vier keer minder dan een niet-gerenoveerde woning, dankzij een sterke thermische isolatie, performante ramen, een goede luchtdichtheid en een ventilatiesysteem met warmterecuperatie. Mits de nodige renovatiewerken is dit een perfect haalbare kaart voor tal van Brusselse woningen. Bij een passiefwoning gaat men nog verder. Door een intelligent ontwerp te combineren met spitstechnologie en ultraperformante materialen, bedraagt de energie die jaarlijks nodig is om dit type van woning te verwarmen, 1/10de van het verbruik van een niet-gerenoveerde woning die uit de helft van de 20ste eeuw dateert! De passiefstandaard is echter alleen mogelijk bij nieuwbouw- of zware renovatieprojecten. De grote principes achter deze revolutie in het ontwerpen van een gebouw zijn de volgende: Tijdens de bouwfase wordt er met betrekking tot de oriëntatie en de architectuur van het gebouw maximaal gebruik gemaakt van de mogelijkheden die de ligging biedt: oriëntatie van de zon, windrichting, enz. Een ultraperformante isolatie, waarbij de nodige aandacht geschonken wordt aan het vermijden van koudebruggen om warmteverliezen tot een absoluut minimum te beperken. Een zeer grote winddichtheid om de warmteverliezen te beperken. Een gecontroleerd mechanisch ventilatiesysteem met warmterecuperatie met een hoog rendement waarmee de luchtkwaliteit en de energiewinsten worden gegarandeerd. Een uiterst beperkt warmteproductiesysteem: miniketel, kachel, warmtepomp of gebruik van hernieuwbare energieën (zonne-energie, fotovoltaïsche energie, warmtepompen, enz.) komt tegemoet aan een aanzienlijk deel van de behoeften van de bewoners. Financiële steun In 2009 moedigt een gewestelijke Energiepremie het passief -bouwen en laag energie -renoveren aan. Per woning: 100 per m² vloeroppervlakte tot 150 m² 50 per m² vloeroppervlakte boven 150 m². De technische voorwaarden die met betrekking tot de toekenning van deze premies worden gesteld, maken echter wel de tussenkomst van professionals met een erg goede kennis van de passieve technieken nodig. Voor meer informatie hierover kunt u terecht bij Leefmilieu Brussel. 10 prioriteiten voor een energiezuinige woning 25

Voorbeeldgebouwen Bouwen en renoveren met een erg hoog kwaliteitsen ecologisch niveau wordt concreet! Zo lanceerde het Gewest in 2007 een oproep tot het indienen van projecten voor Voorbeeldgebouwen. In 2007 werden 41 projecten, samen goed voor 128.000 m² aan voorbeeldgebouwen, geselecteerd. Deze zullen tegen 2010 klaar zijn dankzij een financiële steun van 7,1 miljoen. Meer dan 100 passiefwoningen (goed voor 10.000 m²) zullen dan klaar zijn, naast kantoren, scholen en crèches (17.000 m²). Door het grote succes van de editie van 2007 werd er in 2008 een tweede oproep gelanceerd, waarvoor een budget van 7 miljoen werd uitgetrokken. In 2008 werden er 34 dossiers (kantoren, scholen, appartementen en eengezinswoningen) geselecteerd, samen goed voor een totale oppervlakte van 70.000 m²! De sociale groene lening in het Brussels Gewest: 0 % interest, dat zet aan tot isoleren! Mits bepaalde inkomensvoorwaarden vervuld zijn, kunt u een sociale groene lening krijgen tegen 0 % voor het financieren van isolatiewerken aan uw dak, buitenmuren of vloer en voor de plaatsing van superisolerend glas. Bel naar 02 340 08 78 om na te gaan of u aan de voorwaarden voldoet. 26 10 prioriteiten voor een energiezuinige woning

Voor meer informatie Brochures Deze brochures geven een overzicht van de mogelijkheden die er op het vlak van energiebesparing en ecoconstructie bestaan. Ze doen dat op een beknopte en toegankelijke manier. 100 tips om energie te besparen Renoveren en bouwen: 100 tips om het leefmilieu te sparen en minder energie te verspillen Renovatie en geluidsisolatie een praktijkgids Deze brochures kunt u gratis bekomen: 02 775 75 75 of www.leefmilieubrussel.be Infofiches Concrete en eenvoudige fiches die u helpen om bepaalde onderwerpen verder uit te diepen, om met kennis van zaken tot actie te kunnen overgaan! Infofiches energiebesparingen: www.leefmilieubrussel.be/energiefiches Infofiches ecoconstructie: www.leefmilieubrussel. be/fiches_ecoconstructie_particulieren Infofiches hernieuwbare energie en Administratieve & technische gids voor de installatie van fotovoltaïsche zonnepanelen (onder publicaties ): www.leefmilieubrussel.be/hernieuwbareenergie Adviseurs Energie- en ecoconstructiespecialisten waarop u een beroep kunt doen : Brussels Energie Agentschap (ABEA): www.curbain.be. Tel.: 02 512 86 19 Specialisten op het vlak van hernieuwbare energie : APERe: www.apere.org. Tel. : 02 218 78 99 Specialisten op het vlak van passief- en lage energiewoningen : www.passiefhuisplatform.be Premies Gewestelijke Energiepremies : aanvullende informatie, aanvraag van documentatie en formulieren : Leefmilieu Brussel: 02 775 75 75, info@leefmilieubrussel.be, www.leefmilieubrussel.be Sibelga: 02 549 41 00, www.sibelga.be Belastingvermindering : Technische informatie: 0800 12 033, www.economie.fgov.be Fiscale informatie: 02 572 57 57, www.fiscus.fgov.be Gewestelijke renovatiepremies De renovatiepremies zijn cumuleerbaar met de Energiepremies voor het isoleren van daken, muren en vloeren, het vervangen van ramen en ketels, enz. Deze premies kunnen tot 70 % van de investering dekken en zelfs voor een prefinanciering van 90 % van de kosten van de werken zorgen, als bepaalde voorwaarden op het vlak van inkomen en ligging vervuld zijn. Tel.: 02 512 86 19 www.renovatiepremies.be Gemeentelijke premies Sommige Brusselse gemeentes kennen ook premies toe, die cumuleerbaar zijn met de gewestelijke premies en belastingaftrekmogelijkheden voor zonnepanelen, fotovoltaïsche installaties, groendaken, regenwaterrecuperatie, enz. Vraag ernaar bij uw gemeentebestuur. 10 prioriteiten voor een energiezuinige woning 27