De zomer door 10'ers snijden met Diamantinas RZ Farinas RZ succesvol in voor- en najaar Slasoorten telen voor snijderij geeft zekerheid

vollegron dssla decem ber 2010 De zomer door 10'ers snijden met Diamantinas RZ Farinas RZ succesvol in voor- en najaar Slasoorten telen voor snijderij geeft zekerheid 20105553 RZ _S&S_VolleGrond.indd 1 16-11-2010 13:32:08

Inhoud Sierd Visser uit Wieringerwerf: De zomer door 10 ers snijden met Diamantinas RZ... 3 De teelt van Diamantinas RZ onder de loep... 4 Farinas RZ blijkt succesvol in voor- en najaar... 5 Rassenoverzicht ijsbergsla... 6 Uitgelicht Sierd Visser uit Wieringerwerf: De zomer door 10 ers snijden met Diamantinas RZ Michel Timmerman uit Sint Pancras: Victorinus RZ is verbetering dankzij resistenties... 6 Carlos en Dieter Ghekiere uit Gits, België: Slasoortjes telen voor snijderijen geeft zekerheid... 7 Terug- en vooruitblik Nederland 2010 Optimaliseren van de teelt... 8 Efficiënt informeren Dit voorjaar heeft Rijk Zwaan Nederland haar website volledig vernieuwd. Met onze online productcatalogus zetten we een belangrijke stap vooruit in onze dienstverlening. Sierd Visser denkt volgend jaar nog meer uit Diamantinas te kunnen halen. Opgegroeid tussen de pootaardappelen van zijn ouders, koos Sierd Visser ervoor in 2009 zijn eigen weg te gaan. Samen met overbuurman David Knibbe, een ervaren ijsslateler, richtte hij een nieuw ijsbergslabedrijf op: Best Salads. Sindsdien leert hij elke dag weer bij. Dat is juist het mooie van deze teelt. Het is zó dynamisch. Terug- en vooruitblik België 2010 Een jaar met extremen... 9 Snijderij brengt samen met telers bezoek aan demoveld Hoe verder terug de keten in, hoe beter... 10 Rijk Zwaan start met kleine stapjes op Mexicaanse slamarkt... 11 Kortom... 12 Adressen en telefoonnummers... 12 Dankzij het internet is informatie steeds makkelijker bereikbaar, dat geldt ook in de tuinbouw. Hoewel dit grote voordelen biedt, stelt het ook eisen aan deze informatie: die moet relevant en actueel zijn. Met onze nieuwe website spelen we hier op in. In de digitale productcatalogus vindt u een overzicht van ons commerciële assortiment met alle relevante teeltgegevens. Zonder poespas en altijd up-to-date. Met bovendien de mogelijkheid onze rassen direct onderling met elkaar te vergelijken. Naast deze rasgegevens, vindt u op de website ook een archief met telersinterviews, informatie over onze evenementen en andere relevante informatie. Steeds meer maken we hierbij gebruik van moderne technieken, zoals video s, waarvan u de eerste voorbeelden nu al op de website kunt vinden. Zoals u ziet, blijven we bij dit digitale geweld onze Seeds & Services gewoon uitbrengen. Met een mix van middelen zullen we u de komende tijd weer optimaal informeren, waarbij de teeltadviseurs altijd beschikbaar blijven voor een persoonlijke toelichting. Ik wens u alvast een goed onderbouwde rassenkeuze en een succesvolle teelt. John Coremans Sales Manager Rijk Zwaan Nederland Met zijn opleiding agrarische bedrijfskunde als nuttige bagage, kan Sierd in de ijsbergsla prima zijn ei kwijt. In tegenstelling tot bij aardappelen, heb je elke planting weer een kans om het beter te doen. Bovendien zetten we bijna alles op de vrije markt en is dus ook de afzet een interessant spel. Naast de 70 hectare ijsbergsla, blijven de pootaardappelen voorlopig de basis. In combinatie met onder meer bloembollen, uien, grasland en suikerbieten, wordt een schema van 1 op 6 aangehouden: dat betekent dus een ruime vruchtwisseling. We zitten hier altijd goed in de bemesting, en dat is precies de reden dat Diamantinas RZ hier goed past. Andere zomerrassen geven bij ons vaak té grote kroppen, terwijl Diamantinas door zijn goede kropvorming vooral 10 ers geeft. Hoewel we ook voor andere formaten ijsbergsla altijd wel een weg vinden, bijvoorbeeld naar de industrie, blijft het formaat van 10 in een doos toch de voorkeur van onze afzetmarkt. Zeker bij een groot aanbod, met 10 ers weet je dat de koelcel leeg raakt. Eerder starten In het eerste jaar van zijn bestaan plantte Best Salads meteen een deel Diamantinas. Het werd vooral een goed leerjaar. Door de schrale wind en de makkelijke kropping, waren de kroppen in het voorjaar van 2009 een periode te klein. Ik realiseer me echter goed dat je een ras niet op 1 jaar kan beoordelen. Bovendien moet ik als beginnend teler nog veel leren. Het vertrouwen in Diamantinas werd niet beschaamd, want halverwege september 2010 is Sierd tevreden. En dat terwijl de omstandigheden dit jaar bepaald niet ideaal waren. Begin september hebben we in korte tijd 100 millimeter regen gehad. Daardoor sloeg de grond helemaal dicht en verstikten de wortels. Door bij te bemesten met flex hebben we het eerste gedeelte van Diamantinas nog gewoon als tienen geoogst, alleen de laatste zettingen bleven wat te klein. De teler is er van overtuigd dat er meer uit Diamantinas te halen is. Volgend jaar wil ik eerder beginnen, om te oogsten vanaf half juli, en nóg meer bemesten. laatste zin moet worden: Dit jaar heb ik 150 kilogram stikstof per hectare gebruikt, maar ik denk dat we zelfs nog wel tot 10 procent hoger kunnen gaan." Oogstzeker Naast de goede kropping, noemt Sierd nog een paar extra voordelen van Diamantinas. Vanuit de handel horen we goede verhalen over de kleur en het ras is heel oogstzeker. Bij het gematigde klimaat Diamantinas RZ Aantal planten: 1.410.000 Plantdatum: Oogstperiode: Plantdichtheid: Grondsoort: Best Salads t e l e r s t e w i e r i n g e r w e r f 13 juli t/m 4 aug. 6 sept. t/m half okt. 75.000 per ha zavelgrond hier in de Wieringerwerf hebben we weinig last van rand en schot. Ook beschikt het ras over de juiste Bremia-resistenties, ook al is de meeldauwdruk bij ons nooit zo hoog. En dan is er natuurlijk zijn slaluisresistentie, wat zeker in het najaar een belangrijk voordeel is. Toch kiezen we er voor het zaad ook te coaten en regelmatig nog een veldbestrijding uit te voeren: we gaan gewoon voor een zo hoog mogelijk oogstpercentage, dat is de uitdaging! 2 3 20105553 RZ _S&S_VolleGrond.indd 2-3 16-11-2010 13:32:17

Uitstekende prestaties in een moeilijk seizoen Talrijke praktijkproeven tonen het aan: De teelt van Diamantinas RZ onder de loep Farinas RZ blijkt succesvol in voor- en najaar In het moeilijke seizoen dat achter ons ligt, hebben we weer veel ervaring opgedaan. Dat geldt zeker voor Diamantinas RZ, een ras dat hoofdzakelijk geteeld werd in het moeilijke zomertraject. Graag brengen we zijn teelttechnische eigenschappen nog een keer onder de aandacht. Op zandgronden kan Diamantinas gezaaid worden vanaf februari. Voor zware gronden is zaaien vanaf maart een betere optie, zodat de ijsbergsla voldoende omvang krijgt. Aan het einde van het teelttraject voldoet Diamantinas nog altijd goed. Het ras bleek gezaaid te kunnen worden tot het einde van het zaaiseizoen. De kwaliteit was goed en de oogstpercentages hoog. Wel hoorden we geluiden als het ras vraagt toch wat meer voeding en hij gedraagt zich soms als een juffertje. Op zware gronden is bolomvang soms moeilijk te realiseren. Het gewas kropt makkelijk en kan onder bepaalde omstandigheden té makkelijk kroppen. Mirette RZ kan in dergelijke situaties een beter alternatief zijn. Aandacht geven Een succesvolle teelt van Diamantinas begint bij een goede plantkwaliteit. Al enkele jaren constateren we dat deze prima is. Op de plantenbak staat een groeizame, uniforme plant met de potentie om snel weg te groeien. Een groeizaam ras vraagt wel om goede teeltomstandig-heden. Wanneer bodemgesteldheid, klimaat, voeding of vocht niet optimaal zijn, zal dat bij groeizame rassen eerder zichtbaar worden. Diamantinas is zo'n ras en gedraagt zich soms als een juffertje, vragend om extra aandacht. Daar zitten we niet op te wachten, is het begrijpelijke commentaar van telers. Maar door het gewas de aandacht te geven die het verdient, krijg je als teler wel wat terug: een kwaliteitsproduct dat ook door de afnemer wordt gewaardeerd. Met een groene kleur, omvang, houdbaarheid en uniforme doosvulling. Goede weggroei Diamantinas vraagt om voldoende voeding. Is deze onvoldoende aanwezig of minder goed beschikbaar, dan laat Diamantinas dit vaak als eerste zien. Stikstofgift is belangrijk, maar ook andere voedingselementen moeten in de juiste dosis toegediend worden, net als bij elk ander ras. Teel het ras op omvang. Met een goede weggroei zet je alvast de eerste stap. Diamantinas kropt immers gemakkelijk, probeer van deze eigenschap optimaal te profiteren. Wanneer het ras omvang gemaakt heeft, zal hij daarna altijd nog kroppen. Ook dit seizoen werd dat in de praktijk weer bevestigd. Veel rust De ruime Bremia-resistentie van Diamantinas bleek ook dit jaar weer succesvol. Het hele seizoen werd er bij Diamantinas nagenoeg geen Bremia geconstateerd, op enkele vlekjes na. In vergelijking met Bremia-aantastingen bij andere 'nieuwe' rassen, gaf dit veel rust. Ook de Nr:0 resistentie van Diamantinas bewees zijn waarde. In combinatie met een behandeling van de pillen, gaf deze een sluitende dekking tegen groene slaluis. Vooral in gebieden waar de bladluizendruk al enkele jaren moeilijk onder de knie te krijgen was, werkte deze combinatie perfect. Van juni tot november was er sprake van hoge oogstpercentages. Ook in de maanden september en oktober, met veel neerslag en lage temperaturen, bleek de bolomvang niet onder te doen voor andere rassen. Overal waren de ijsbergslabollen aan de compacte kant, maar door een goede afzet bleef het in het handelskanaal bij wat opmerkingen. Echte klachten bleven achterwege. Vergroting marktaandeel Voor het nieuwe teeltseizoen is het allereerst belangrijk om goede percelen te vergaren. Goede grond is immers noodzakelijk voor het welslagen van de teelt. Vervolgens dienen de rassen te worden ingevuld. Naar aanleiding van de positieve ervaringen van de laatste jaren, zal Diamantinas zijn marktaandeel in 2011 verder kunnen vergroten. Een ras dat in de moeilijkste tijd van het jaar uitstekend scoort, zal zijn kwaliteiten immers ook in het voorjaar en najaar kunnen aantonen. In 2010 heeft nieuwkomer Farinas RZ zich bewezen in de voor- en najaarsteelt. Opvallend is vooral de groeikracht en het hogere gewicht dat het ras heeft in vergelijking met de standaardrassen. Diverse telers deden het afgelopen jaar al proeven met Farinas. Kenmerkend voor het voorjaar van 2010 waren vooral de lage temperaturen en juist onder die omstandigheden toonde Farinas zijn kwaliteiten. Zowel in omvang als in gewicht groeide het ras goed door. Dit merkte ook René Duin van de firma Pater in Waarland, die het ras vooral beproefde om zijn resistenties. Farinas had in onze proeven zelfs nog iets méér gewicht dan ons hoofdras, terwijl dat ras ook al goed tegen kou kan. Voor volgend jaar weten we nu dat je Farinas prima vroeg in kunt zetten. Dit jaar hadden we hem er in de tweede en derde planting bij, maar volgend jaar zullen we het ras ook in de eerste planting al inzetten. Ook Henk Meijer uit Dronten was tevreden over zijn voorjaarsproef. Hij stond bij ons naast Mirette RZ. Qua groei deed hij het niet minder, de veldhoudbaarheid is prima en de vorm is iets beter: de onderkant is mooi gesloten. Verder zijn de resistenties een groot voordeel. Meeldauwresistentie is in het voorjaar weliswaar nog niet zo heel belangrijk, maar ook de luisresistentie is een groot voordeel. Prima product Ook in het najaar waren de omstandigheden moeilijk en ook toen presteerde Farinas goed. Hoewel de zeer natte, koude augustus en september uiteraard hun invloed hadden op de bolomvang, kon van Farinas vaak nog een prima product worden geoogst. Het was vooral de meeldauwresistentie die grote voordelen bood. Dat merkte ook Francois van Helvoort uit Haarsteeg, die Farinas drie keer meeplantte en vooral over de laatste planting, op 18 augustus, tevreden was. In tegenstelling tot ons hoofdras, hebben we in Farinas geen wit gehad. Bovendien lijkt hij wat minder gevoelig voor nachtvorst, doordat hij wat platter is en wat lager bij de grond ligt. Om dezelfde reden lijkt hij ook iets makkelijker te vullen en is hij 1 of 2 dagen sneller op gewicht. Het enige nadeel is dat hij wat moeilijker te oogsten is. Ook Henk Meijer deed een najaarsproef met Farinas. Hoewel hij op het moment van spreken nog moest oogsten, was de beperkte uitval gedurende de teelt al opvallend. Met die enorme regen is hij een paar keer flink op de proef gesteld, waarbij hij het glansrijk won van mijn hoofdras. Ik had duidelijk minder last van Pythium. Farinas is kortom een zeer goede aanvulling op het ijssla-assortiment gebleken, juist in die perioden dat het in omvang en gewicht wel eens tegen wil vallen. Bovendien is het een echt Rijk Zwaan-ras: hij maakt eerst flink wat omblad om daarna een heel mooie bol te vormen. René Duijn: Net als bijvoorbeeld Mirette RZ vult hij iets trager, maar als ie begint te vullen dan is hij er ook ineens. Hij heeft een mooie vorm, in voorjaar én najaar. Op dit moment oogsten we de laatste kroppen van het jaar, die zien er prima uit. Farinas RZ Meeldauwresistentie Slaluisresistentie Zaaien voorjaar Planten voorjaar Zaaien najaar Planten najaar HR: BI: 1-26 Nr:0 20 dec. t/m 25 april 15 maart t/m 15 mei 10 juli t/m 10 aug. 25 juli t/m 24 aug. 4 5 20105553 RZ _S&S_VolleGrond.indd 4-5 16-11-2010 13:32:21

Rassenoverzicht ijsbergsla Carlos en Dieter Ghekiere uit Gits, België: Diamantinas RZ HR: Bl: 1-27, Nr:0 Zaai: w5 w32 Planten: w12 w34 Oogst: w21 w46 Vrij royale ijssla die geschikt is van vroeg tot laat op zand en klei, stevig blad met een fris groene bladkleur, makkelijk te oogsten, zeer mooie bolvorm, zeer sterk op rand en schot, hoog oogstpercentage Farinas RZ (45-87 RZ) HR: Bl: 1-26, Nr:0 Zaai voorjaar: w1 w16 Planten: w9 w19 Oogst: w19 w27 Zaai najaar: w28 w32 Planten: w30 w34 Oogst: w36 w46 Goede bolvorm, royale bol en gewasomvang, sterk tegen vorstschade en roodverkleuring Mirette RZ HR: Bl: 1-22, 24-26, Pb, IR: LMV Zaai: w5 w32 Planten: w12 w34 Oogst: w21 w46 Door uitstekende inwendige kwaliteiten uitermate geschikt voor de snijderij, breed oogstvenster door wat tragere vulling, royalere bolomvang, goede bolvorm, zeer sterk op rand en schot Slasoortjes telen voor snijderijen geeft zekerheid Vader Carlos (rechts) en zoon Dieter passen de rassenkeuze aan op de afnemer. Silvinas RZ HR: Bl: 1-26, Nr:0, Pb Zaai: w1 w32 Planten: w9 w34 Oogst: w19 w46 Breed inzetbaar ras door inwendige en uitwendige kwaliteiten, mooie bolvorm, goede vulling, sterk op roodverkleuring Timmerman zet al zijn producten af bij Batavia, een afnemer die veel waarde hecht aan een goede kwaliteit. Rand is daarom uit den boze. De afgelopen twee jaar hebben we dan ook een ras geteeld dat we vooral kozen omdat hij sterk is op toprand, vertelt de teler. Het nadeel was alleen dat dit ras over weinig resistenties beschikt. Victorinus heeft die resistenties wél, daarom plantten we dit seizoen bij elke teeltronde 2.000 stuks van dit ras mee; van 10 maart Platinas RZ HR: Bl: 1-23,25, Nr:0, Pb Zaai: w1 w32 Planten: w9 w34 Oogst: w19 w46 Zeer oogstzeker type van vroeg tot laat, hoog oogstpercentage, perfecte bolvorm, goede vulling, zeer sterk op rand en schot Victorinus RZ is verbetering dankzij resistenties Michel Timmerman uit Sint Pancras teelt op 250 hectare diverse vollegrondsgewassen, waaronder sinds 5 jaar bindsla. Vanwege het grote areaal en de vaste afnemer, zoekt zijn bedrijf naar bedrijfszekere rassen. Dit jaar beproefde hij daarom het hele seizoen Victorinus RZ. tot en met begin augustus. Zo konden we hem het hele jaar testen. Vertrouwen Halverwege september heeft Victorinus de teler overtuigd. Zeker tijdens de hete en droge periode in juni en juli werd hij goed op de proef gesteld. Het ras toonde zich toen net zo sterk tegen rand als mijn hoofdras, maar dan met de resistenties als extra voordeel. Ook op andere gebieden voldeed Victorinus goed. Hij sluit niet te snel, waardoor hij een relatief lang oogsttraject heeft, en het juiste formaat. Verder bezit hij een goede, iets lichtgroene kleur en kun je hem van begin tot eind van het seizoen telen. Volgend jaar ga ik het ras dan ook op grote schaal planten. Nog niet op het volledige areaal, want ik wil wel wat risicospreiding houden, maar wel half om half. Daarvoor heb ik nu genoeg vertrouwen in het ras. In het familiebedrijf van Carlos en Dieter Ghekiere is al 25 jaar lang een belangrijke rol weggelegd voor sla. Drie jaar geleden zetten vader en zoon een belangrijke stap. In verband met de slechte prijsvorming kozen ze er voor voortaan te gaan leveren aan twee vaste snijderijen, zodat ze nu een vaste prijs krijgen. We gaan nu voor volume. Op het bedrijf in Gits werden dit jaar ijsbergsla, rode eik, groene eik en batavia geteeld. Via de REO veiling werd alles afgezet aan de Franse snijderijen Les Crudettes en Fruidor. De belangrijkste eis voor hen is dat we een gezond product leveren. Verder krijgen we betaald per gewicht, daarom geldt voor ons: hoe groter het volume, hoe beter, legt Carlos uit. We kiezen dan ook voor een vrij ruime plantdichtheid, om een grotere krop te kunnen oogsten. Toch zijn veel producteisen gelijk aan die voor de verse markt. Zo moeten ook wij aan de steeds hogere residu-eisen voldoen. Gelukkig liggen de resistenties bij de rassen van Rijk Zwaan op een goed niveau. Uitdagingen De eerste twee plantingen bij Ghekiere gaan onder acryldoek, wat betekent dat er vanaf de derde week van maart geplant kan worden. Bij de start wordt er elke week geplant en bij de laatste plantingen wordt dat versneld tot twee keer in de week. De rode eik en de ijsbergsla planten we meestal bij elkaar, omdat die qua groeidagen het dichtst bij elkaar zitten, legt Carlos uit. Al die verschillende soortjes maken het dan ook niet makkelijk. Wanneer onze afnemer veel product vraagt, is het bijvoorbeeld ook wel eens nodig te oogsten op een moment dat voor de krop niet ideaal is. Maar dat hoort erbij. Zo n vaste afnemer geeft wel de zekerheid van een vaste prijs, daar doen we het voor. Een extra uitdaging dit seizoen was de hevige regenval in augustus en september. Waar we vorig jaar nog ijsbergsla van 800 gram konden oogsten, lag het gewicht nu soms maar op 300 gram. We hebben wel extra bijbemest. Twee keer 300 kilo per hectare kalknitraat met schoffelen, in plaats van normaal 1 keer per teelt. Hoewel het oogstpercentage in de regenperiode wel wat lager lag, zijn vader en zoon goed te spreken over de kwaliteit van hun rassen. We gaan weliswaar voor een grote omvang, maar nemen niet het risico dat de kwaliteit er onder lijdt. Als ze te zwaar worden krijg je kans op wegrotting. Geschikte rassen Ook de rassenkeuze bij Ghekiere is aangepast aan de afnemer. Zo switchte het bedrijf drie jaar geleden naar ijsbergslaras Silvinas RZ. Hoewel er gedurende het jaar veel verschil in zit, kunnen we die gemiddeld op 700 tot 750 gram oogsten. Extra voordelen van dit ras zijn dat hij minder last heeft van bolrot en dat de naden niet springen. Wel hebben we ondervonden dat je als uiterste plantdatum 10 augustus zou moeten aanhouden. Bij rode eik was het dit seizoen nog even zoeken. Na de eerste planting Prunaï RZ werd in eerste instantie overgeschakeld naar Rouxaï RZ. We hebben echter gemerkt dat dit ras meer bij de verse markt past. Hij heeft een mooie kleur, maar maakt minder omvang. Vanaf de derde planting zijn we dan ook weer terug bij Prunaï. Die heeft, afhankelijk van het weer, een oogstgewicht tussen de 400 en 600 gram en is tot en met de laatste planting op 20 augustus goed bevallen. Voor groene eik is Kitare RZ al lange tijd onovertroffen, ook bij Ghekiere. Bij vroegere rassen ontstond wel eens een beetje smul tussen de bladeren, daar heeft dit ras nooit last van. En ook het gewicht is goed. Dat laatste geldt ook voor batavia Imagination RZ, een ras dat ze nu al drie jaar telen. Ook die bevalt prima. Voor elk type hebben we nu dan ook een passend ras gevonden. 6 7 20105553 RZ _S&S_VolleGrond.indd 6-7 16-11-2010 13:32:26

T e r u g - e n v o o r u i t b l i k bladgewassen Nederland 2010 Optimaliseren van de teelt T e r u g - e n v o o r u i t b l i k bladgewassen België 2010 Een jaar met extremen Jeu Craenmehr (links) en Rik van Laere (rechts) geven hun visie over de vollegrondsslateelt. Het extreme weer van het afgelopen jaar zorgde voor moeilijke teelt-omstandigheden, maar tegelijkertijd levert zo n seizoen veel belangrijke informatie op. De uitdaging is om deze kennis in de komende seizoenen goed te benutten. Terugkijkend op het jaar 2010, vallen vooral de extreme weersomstandigheden op. De koude winter, het frisse voorjaar, de hitte aan het begin van de zomer en ten slotte de extreme regen in augustus en september. Meer dan ooit was er dan ook behoefte aan oogstzekere rassen. Vanaf de eerste plantingen in maart was er al sprake van slechte omstandigheden. Regen, kou en wind waren de grote spelbrekers. Een gedegen afdekking en een ruime bemesting waren nodig om een goed oogstbaar product zeker te stellen, terwijl ook wildschade de kop op stak. De zomer vervolgens was vroeg en droog. Zelfs op nog te beplanten percelen was beregening nodig, om de grond goed te kunnen bewerken en optimale plantomstandigheden te creëren. Na de droogte leidden regen en lage temperaturen tot vertraging en uitstel van plantingen. Gevolg van deze omstandigheden was wel dat er goede prijzen werden gehaald. En dat er nuttige kennis werd opgedaan voor het volgende seizoen. Voldoende bemesten We hebben gezien dat voor een kwalitatief goed oogstbaar product voldoende voeding nodig is. Zeker in ijsbergsla is een ruime bemesting een voorwaarde. Voor een hoog oogstpercentage, maar ook voor goede kwaliteit, houdbaarheid en verlaging van de ziektedruk. Om een goed rendement te kunnen behalen, moeten de bemestingsnormen dan ook zeker niet naar beneden worden bijgesteld. Zeker in een jaar waar weersomstandigheden zó n grote invloed hebben op de groei, moet de extra voeding zorgen voor voldoende kwaliteit. Een grondmonster is hierbij heel belangrijk. Doordat men voor de slateelt elk jaar andere percelen inzet, is het noodzakelijk zoveel mogelijke informatie over de grond te vergaren. Laat tijdig een grondstaal nemen. Preventieve handelingen We hebben dit jaar goede resultaten gezien met een preventieve behandeling tegen schimmelziekten, een bestrijding die de laatste jaren wat onderschat is. Ons advies is de toegestane middelen tijdig in te zetten en dit vooral te doen op gronden waar een hoge ziektedruk wordt verwacht. Ook op gezonde percelen is een preventieve behandeling verstandig: een lage ziektedruk moet vooral laag blijven. Een ruime vruchtwisseling heeft een positief effect, zeker in gebieden waar veel sla geteeld wordt. Ook aaltjes verdienen aandacht: probeer percelen waar men schadelijke aaltjes verwacht niet te gebruiken om bladgewassen te telen. Daarnaast wordt onkruid een steeds groter probleem. Doordat steeds dezelfde middelen worden ingezet, nemen onkruiden die niet of niet goed bestreden worden enorm toe. Nieuwe middelen zijn dan ook noodzakelijk, bijvoorbeeld tegen knopkruid en klein kruiskruid. Problemen met wildschade nemen nog elk jaar toe: ganzen, houtduiven, hazen en konijnen, maar ook groot wild, brengen veel schade toe. Extra maatregelen zijn dan ook nodig, denk bijvoorbeeld aan wildgaas over de gewassen en omheiningen om het veld. Hierbij gaat het wel om behoorlijke investeringen. Ook het indammen van de populatie kan een optie zijn. Dit is een aandachtspunt dat dient te worden neergelegd bij de overheid. Verbeterde rassen De rassen die momenteel worden ingezet, in alle types, beschikken over ruime resistenties tegen ziektes. Dit wil echter niet zeggen dat ze zonder zorgen te telen zijn, ze leiden vooral tot een grotere kans op een succesvolle teelt. De veredelaars van Rijk Zwaan blijven er ook de komende jaren aan werken om deze slagingskans verder te vergroten. De natuur blijft echter zijn eigen gang gaan en ook de teler blijft uiteraard een zeer belangrijke schakel in het welslagen van een teelt. Uiteindelijk is het doel een hoog percentage oogstbaar product. Sta hierbij open voor nieuwe dingen, maar doe dit wel met een gedegen voorbereiding. Koning winter was nog volop in het land toen begin maart de eerste planten op de bedrijven arriveerden. De bodem kon dan ook zeker niet onder ideale omstandigheden bewerkt worden. Ondanks de vliesafdekking viel de oogst enkele weken tot zelfs een maand later dan andere jaren. De koude nachten en de schrale noorden- en oostenwind waren medeverantwoordelijk. Veel bladgewassen waren compacter en minder uniform dan anders. Extra stikstof en startfosfor zorgden voor een royalere en uniformere gewasstand. In de ijssla werd naar een stikstofcijfer van 210 eenheden per hectare gestreefd, waarvan de helft in traagwerkende vorm. In de kropsla was het streefcijfer eerder 180 en in de alternatieve sla lag deze tussen de 150 en 180. In de primeurteelten viel dit jaar de nieuwe lollo rossa Orville RZ op, vooral door zijn snelheid. In de rode eik sprong Prunaï RZ er positief uit. In de ijssla werd, naast hoofdras Silvinas RZ, nieuwkomer voor de vroege teelt Farinas RZ nauw gevolgd. In 2011 zal dit ras op grotere schaal worden getest. Oogstzekere rassen Na het koude voorjaar kregen we direct hete temperaturen. De oogstzekere zomerrassen bewezen hun waarde: kropsla Santoro RZ, lollo bionda Aleppo RZ, donkere lollo rossa Carmesi RZ, groene eik Kitare RZ, donkerrode eik Rouxaï RZ, romeinse sla Maximus RZ, groene batavia Tourbillion RZ en ijssla Diamantinas RZ. Ook de introducties Jolito RZ (kropsla) en Kirinia RZ (groene eik) bleven opvallend goed overeind. Rand stak hier en daar de kop op, maar zeker niet massaal. Beregenen was noodzakelijk en een vochthoudende bodem deed wonderen. Vertraagde groei Augustus en september waren ronduit nat. Regenhoeveelheden van respectievelijk 200 liter/m² en 100 liter/m² leidden tot smet, Bremia, komkommermozaiekvirus, kringnecrose, bacterierot en glazigheid. Veel percelen hadden aanzienlijke wegval, tot zelfs meer dan 85 procent. Maar ook in de gezondere gewassen vertraagde de groei en werd er, door de schaarste en verhoogde prijzen, veel kleiner en jonger geoogst. Voor donkerrood plus lag het gewicht soms maar op 225 gram, voor de groene bladgewassen was dit 300 gram. Veel bodems slempten dicht waardoor de zuurstof uit de bodem verdween. Een niet kerende grondbewerking en een teelt op bedden hielden meer groei door een optimalisatie van de bodemconditie. Vooral stikstof spoelde uit en extra inspanningen om bij te bemesten drongen zich op. Sommigen kozen voor een rijenbemesting met bijvoorbeeld kalknitraat, anderen opteerden voor een vloeibare bladbemesting met onder meer ureum. In een normaal jaar krijgen we net in deze periode een sterke mineralisatie tot 50 eenheden stikstof per hectare. Tussen 1 september en 15 november kan bij wijze van uitzondering een bijbemesting van maximaal 100 kilo N per hectare gegeven worden, waarvan maximaal 60 kilo per periode van twee weken. Voorwaarde hierbij is wel dat via een bodemanalyse kan worden aangetoond dat bijbemesten verantwoord is. Tekorten Gelukkig voor de tuinders die wel konden oogsten voor de verse markt, schoten de prijzen dit jaar de hoogte in. Vanuit Europees oogpunt was er duidelijk een tekort aan degelijk product. In verband met de natte omstandigheden werden op veel bedrijven de laatste plantingen uitgesteld tot begin september. Ook oktober bracht vervolgens niet de gehoopte nazomer en bijbehorende groei. De snellere en resistente rassen bleken in het voordeel. In de kropsla waren dit Gisela RZ en Abago RZ en in de alternatieve sla dezelfde rassen als in het voorjaar. 8 9 20105553 RZ _S&S_VolleGrond.indd 8-9 16-11-2010 13:32:32

RZOver de grens mexico Snijderij brengt samen met telers bezoek aan demoveld Hoe verder terug de keten in, hoe beter Afzetmarkt VS vraagt om kwaliteit Rijk Zwaan start met kleine stapjes op Mexicaanse slamarkt In Europa is Rijk Zwaan al jaren marktleider in sla, maar in andere delen van de wereld kan het bedrijf nog nieuwe markten aanboren. In Mexico bijvoorbeeld, waar de veelal grote bedrijven vooral behoefte hebben aan een hoge kwaliteit en goede resistenties. Iedereen tegelijk bij elkaar, dat is perfect Van half september tot eind oktober vonden de demodagen van Rijk Zwaan in Fijnaart weer plaats. Niet alleen voor telers de uitgelezen gelegenheid om nieuwe rassen te bekijken, maar zeker ook voor snijderijen. Echt interessant wordt het als deze partijen samen een bezoek brengen. Een mooi voorbeeld van dit type ketensamenwerking vond plaats op 6 en 7 oktober. Fresh prepared foods snijderij Bakkavör is al jaren een vaste klant op het demoveld van Rijk Zwaan. Ook dit jaar waren ze weer van de partij. Twee dagen lang zelfs, samen met de Engelse telersorganisaties Intercrop en Jepco. Richard Pett is bij die laatste teeltspecialist. De voordelen van een bezoek samen met de snijderij zijn duidelijk. Stel bijvoorbeeld dat er een rode sla staat die eigenlijk net niet mooi rood genoeg is. Een snijderij zou hem dan misschien te snel afkeuren, terwijl het voor ons wellicht mogelijk is om, door de juiste teeltwijze, de kleur van het ras positief te beïnvloeden. Daarom is overleg binnen de keten zo nodig. Hoge standaard Hoewel er zeker verschillen zijn tussen de wensen van de diverse schakels in de keten, is er ook veel overlapping. Iedereen, inclusief de consument, heeft immers baat bij een aantrekkelijk, lekker en liefst makkelijk te bereiden product. De laatste jaren is er in dat opzicht al heel veel verbeterd, meent Prett. Vooral met de introductie van Salanova is de lat heel hoog komen te liggen. De verbetering zit vooral nog in resistenties. Die hebben in meerdere opzichten een grote invloed op de teelt. Problemen met Bremia zijn bijvoorbeeld de belangrijkste reden dat het mechanisch oogsten van Salanova nog heel moeilijk is. Daar is een hoge plantdichtheid voor nodig en dat geeft risico op ziektes. Alan Richardson is bij Bakkavör verantwoordelijk voor marketing en bevindt zich daarmee aan het andere uiteinde van de keten. Ook hij beseft zich dat dit soort uitdagingen nu eenmaal bij een natuurproduct horen. Maar de gemiddelde consument heeft hier geen boodschap aan. Die wil gewoon 52 weken per jaar hetzelfde product. Kwaliteit staat bij ons dan ook bovenaan, maar wordt snel gevolgd door consistentie. Daarom streven we ernaar om met een vaste groep telers te werken, en niet voor de laagste prijs te gaan. Opvolgers Ook aanwezig in Fijnaart zijn Clare Foy en Lorraine Berry, die namens Bakkavör het hele jaar zeer intensief contact hebben met hun telers. Zowel de locaties in Engeland als in Spanje worden regelmatig bezocht. In Fijnaart zijn ze dit jaar vooral geïnteresseerd in de uitbreiding van de Salanova-range. We wachten met spanning op de opvolgers van Expedition RZ en Explorer RZ. Deze rassen voldoen zowel in Engeland als Spanje goed, maar een bredere keuze zou welkom zijn. Ook een opvolger voor Xeres RZ staat dit jaar op het lijstje. Die hebben we wellicht gevonden, meldt Foy: Xeres heeft eigenlijk een wat te groot blad, Salanova 79-163 RZ zou wel eens de verbetering kunnen zijn waarop we hebben gewacht. Het jaarlijkse bezoek aan Fijnaart gaat wat Berry betreft zowel om informatie brengen als halen. We doen altijd weer inspiratie op, het is bijvoorbeeld heel positief dat Rijk Zwaan het initiatief neemt ook de smaak aandacht te geven. Maar daarnaast worden we ook serieus genomen als er eens problemen zijn met een ras. Er wordt niet gezocht naar excuses maar naar oplossingen. Daarom is het ook positief dat er zoveel specialisten van Rijk Zwaan aanwezig zijn. Niet alleen onze teeltadviseur, maar ook de conveniencespecialist en een veredelaar. Iedereen tegelijk bij elkaar, dat is perfect. Teler Eduardo Garcia bespreekt zijn wensen met de teeltadviseurs van Rijk Zwaan. Het belangrijkste gebied voor de Mexicaanse vollegrondsteelt ligt in het centrale deel van het land. Naast onder meer broccoli en bloemkool, is sla hier het grootste groentegewas. Met name ijsbergsla wordt veel geteeld maar ook bindsla is er bijvoorbeeld een belangrijk type. Omdat de sla voor een groot deel wordt afgezet in de Verenigde Staten, gelden er hoge eisen voor de kwaliteit. Hier kunnen bedrijven prima aan voldoen door het gunstige klimaat, dat voor een groot deel wordt beïnvloed door de hoge ligging. Op hoogtes van rond de 2.000 meter is er veel zon en wordt het nooit warmer dan 30 graden. De nachten kunnen echter vrij koud zijn en in de maanden juli, augustus en september is er een regenseizoen. Problemen als Bremia, rand en Sclerotinia liggen dan op de loer. Om jaarrond een goede kwaliteit te kunnen leveren, zoeken bedrijven dan ook voor elk gewas naar het beste teeltgebied per seizoen. Jaarrond Een van de grootste, modernste bedrijven in de regio is Agricola Nieto, dat al 8 jaar werkt met het eigen label FreshCo. Zij telen van half oktober tot half maart op een locatie in het zuiden en in de overige maanden op een meer noordelijk gelegen locatie. Een groot deel van hun producten wordt op contract afgezet bij grote snijderijen, een ander substantieel deel wordt verkocht op de lokale markt of in commodity boxes geëxporteerd naar Midden- Amerika en de Verenigde Staten. Teler bij Agricola Nieto is Eduardo Garcia. Dit voorjaar bracht hij nog een bezoek aan het demoveld in Fijnaart en hij doet dan ook regelmatig proeven met rassen van Rijk Zwaan. Onder meer voor ijsbergsla en het red leaf type. Ook startte hij dit najaar met Salanova, die hij wil introduceren op de Mexicaanse markt. Al beseft hij dat de consument er geleidelijk aan zal moeten wennen, toch is hij overtuigd van de potentie van het gemaksproduct. Wereldwijd is het al een succes: het is de toekomst in sla! 10 11 20105553 RZ _S&S_VolleGrond.indd 10-11 16-11-2010 13:32:36

Kortom Sla- en andijvieboekje voor de vollegrond Voor het seizoen 2011 heeft Rijk Zwaan wederom een compact en handzaam overzicht gemaakt van alle rassen voor de vollegrondsteelt van sla en andijvie. Heeft u deze nog niet ontvangen? Neem dan contact op met Mariëtte de Veen van Rijk Zwaan, +31 (0) 174 53 22 29. Sla en andijvie voor de vollegrond T e e l t s e i z o e n 2 0 1 1 Teeltadviseurs/vertegenwoordigers Jeu Craenmehr Mobiel +31 (0)6 53298992 m.craenmehr@rijkzwaan.nl Maarten van Geest Mobiel +31 (0)6 53433920 m.van.geest@rijkzwaan.nl Wim in t Groen Mobiel +31 (0)6 53298991 w.in.t.groen@rijkzwaan.nl Rijk Zwaan Nederland B.V. Zaadhandel Hollandia NV België Daan Heidema Mobiel +31 (0)6 53158836 d.heidema@rijkzwaan.nl Arno van Oers Mobiel +31 (0)6 53305058 a.van.oers@rijkzwaan.nl Marc Celis Mobiel +32 (0)475 840170 m.celis@hollandia.be Koen T Syen Mobiel +32 (0)475 840168 k.tsyen@hollandia.be b e u r s n i e u w s De komende periode vindt u ons weer op diverse beurzen door het hele land. U bent van harte welkom op onze stand, waar u met onze teeltadviseurs van gedachten kunt wisselen over uw teelt en onze rassen. 7, 8 en 9 december 2010 Tuinbouw Relatiedagen Evenementenhal Venray 11, 12 en 13 januari 2011 Tuinbouw Relatiedagen Evenementenhal Hardenberg 19 en 20 januari 2011 BioVak IJsselhallencomplex, Zwolle Rik Van Laere Mobiel +32 (0)475 456444 r.van.laere@hollandia.be accountmanager trade & retail Maarten van der Leeden Mobiel +31 (0)6 12984807 m.van.der.leeden@rijkzwaan.nl Accountmanagers Benelux accountmanager plantenkwekers Peter Reinders Mobiel +31 (0)6 51166128 p.reinders@rijkzwaan.nl Rijk Zwaan Nederland B.V. Burgemeester Crezeelaan 40 Postbus 40, 2678 ZG De Lier, Holland Telefoon +31 (0)174 53 23 00, Fax +31 (0)174 53 21 63 E-mail sales@rijkzwaan.nl Internet www.rijkzwaan.nl Zaadhandel Hollandia NV Westkaai 8, 2170 Merksem, België Telefoon +32 (0)3 647 06 07, Fax +32 (0)3 647 06 85 E-mail info@hollandia.be Internet www.hollandia.be 9, 10 en 11 februari 2011 Fruit Logistica Beurshal Messe Berlin (Duitsland) 15, 16 en 17 februari 2011 Tuinbouw Relatiedagen Evenementenhal Gorinchem seeds &services Wilt u reageren op artikelen uit deze RZ Seeds & Services? Stuur dan een e-mail naar m.de.veen@rijkzwaan.nl. Uw reactie wordt zeer op prijs gesteld. Rijk Zwaan Nederland Prijslijst 2010-2011 Er bestaan verschillende niveaus van specialisatie in interacties tussen planten en ziekten of plagen. Het identificeren van dergelijke specialisatie vereist ingewikkelde analysemethodes. Vaststellen of een plant al of niet is aangetast door een specifieke belager, kan afhangen van de gebruikte analysemethode. Het is belangrijk, in het algemeen, te benadrukken dat de specialisatie van belagers van tijd tot tijd en van plaats tot plaats kan variëren, afhankelijk is van milieufactoren en dat nieuwe biotypen van plaagveroorzakers of fysio s van pathogenen kunnen ontstaan die resistentie kunnen doorbreken. Immuniteit: een plantenras wordt niet aangetast door een specifieke plaag of ziekte. Resistentie: het vermogen van een plantenras om de groei en ontwikkeling van een specifieke plaag of ziekte te beperken alsmede de schade die zij veroorzaakt in vergelijking met vatbare plantenrassen onder vergelijkbare milieuomstandigheden en plaag- of ziektedruk. Deze plantenrassen kunnen echter wel enige ziektesymptonen of schade vertonen onder hoge plaag- of ziektedruk. Twee niveaus van resistentie worden gedefinieerd: Hoge resistentie (HR): plantenrassen beperken de groei en ontwikkeling van een specifieke plaag of ziekte onder normale plaag- of ziektedruk sterk in vergelijking met vatbare rassen. Deze plantenrassen kunnen echter wel enige ziektesymptomen of schade vertonen onder hoge plaag- of ziektedruk. Intermediaire resistentie (IR): plantenrassen beperken de groei en ontwikkeling van een specifieke plaag of ziekte, maar kunnen meer symptomen vertonen in vergelijking met hoog resistente rassen.intermediair resistente plantenrassen zullen minder ernstige ziektesymptomen of schade vertonen dan vatbare plantenrassen onder vergelijkbare milieuomstandigheden en/of plaag- of ziektedruk. Vatbaar: het onvermogen van plantenrassen om de groei en ontwikkeling van een specifieke plaag of ziekte te beperken. - Indien in een resistentiecode t.a.v. een bepaald ras wordt verwezen naar bepaalde biotypen of stammen waartegen resistentie wordt geclaimd, dan betekent dit dat geen resistentie wordt geclaimd tegen andere biotypes of stammen van dezelfde plaag of ziekte. Prijslijst 2010-2011 De nieuwe prijslijst 2010/2011 is beschikbaar. U kunt de lijst opvragen bij uw vertegen woordiger of via Arthur Bierhuize van Rijk Zwaan, +31 (0) 174 53 24 05. - Indien in een resistentiecode niet wordt verwezen naar biotypen of stammen waartegen resistentie wordt geclaimd, dan betekent dit dat resistentie alleen wordt geclaimd tegen bepaalde niet nader gespecificeerde biotypen of stammen. Beschrijvingen, illustraties, teeltadviezen en elke andere informatie in welke vorm dan ook over bijvoorbeeld de houdbaarheidsdatum, zaai-, plant-, en oogstdata, afkomstig van Rijk Zwaan zijn zo nauwkeurig mogelijk afgestemd op ervaringen in proeven en praktijk. Rijk Zwaan aanvaardt echter in geen enkel geval op grond van zulke beschrijvingen, illustraties, teeltadviezen en informatie aansprakelijkheid voor afwijkende resultaten in het geteelde product. De koper is zelf verantwoordelijk voor de juiste opslag van de zaden en dient zelf te beoordelen of de zaken en teeltadviezen geschikt zijn om voor de beoogde teelten respectievelijk onder de lokale omstandigheden te worden gebruikt. Opname van een ras in deze uitgave betekent niet automatisch dat dit ras beschikbaar is voor exploitatie; het kan alleen voor beproeving beschikbaar zijn. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Rijk Zwaan (www.rijkzwaan.nl). De foto's in deze uitgave demonstreren de types waartoe de genoemde rassen behoren en niet alle rassen als zodanig. Deze foto's vormen geen enkele garantie, expliciet noch impliciet, t.a.v. de prestaties van het gewas. 12 20105553 RZ _S&S_VolleGrond.indd 12 16-11-2010 13:32:38