2010 Jaarverslag
2 Jaarverslag 2010
4 Jaarverslag 2010
Voorwoord Verder vooruit We hebben opnieuw bewezen dat we flexibel kunnen inspelen op onverwachte situaties Vernieuwen, investeren, flexibel inspelen op onverwachte situaties: Bestuursvoorzitter Theo Buunen kijkt terug op de highlights van het afgelopen jaar. Hoe zou u het jaar 2010 willen karakteriseren? Als een jaar waarin Sanquin Bloedvoorziening een aantal grote stappen heeft gezet op het gebied van nieuwe ontwikkelingen. Je kunt zelfs spreken van een vernieuwingsgolf. Ik denk daarbij aan het nieuwe gebouw voor de Divisies Plasmaproducten en Research, dat in de loop van volgend jaar klaar zal zijn. Maar ook aan de voorbereidingen voor een stamcellaboratorium, waar dit jaar de nieuwste stamceltherapieën ontwikkeld zullen gaan worden. Daarnaast werd eind 2010 de beslissing genomen om voor heel Sanquin een softwarepakket te introduceren dat de kwaliteitszorg ondersteunt met systeemrapportages. Wat was het voor een jaar voor de donors? In 2010 is een nieuwe medezeggenschapsstructuur ingevoerd voor donors. We hechten veel waarde aan een structuur waarbij donors weten dat ze hun mening goed kwijt kunnen. Samen met Twijnstra Gudde is heel zorgvuldig gekeken hoe we dat het beste vorm kunnen geven. De nieuwe Landelijke Donorraad heeft nu ook vier zetels voor nieuwe, onafhankelijke partijen, zoals donorverenigingen. Het maakt de donorinbreng transparanter. We verwachten dat donors zich hierdoor beter vertegenwoordigd zullen voelen. Verder is nieuw op donorgebied dat we in 2011 naast de bestaande tests een nieuwe test gaan invoeren bij het screenen van donors, de zogenaamde Anti-Hepatitis B core. Deze test meet antistoffen tegen de kern van het hepatitisvirus. We willen daarmee risico s maximaal uitsluiten en zo meer zekerheid geven aan de ontvangers van bloedproducten. 6 Bloed geven 7
Waar bent u verder trots op, kijkend naar afgelopen jaar? Een belangrijk punt in het afgelopen jaar was de ontwikkeling rondom de Q-koorts. Een epidemie leek reëel. Wij hebben daarop geanticipeerd met een nieuwe test voor donors, om uit te sluiten dat ze besmet zijn met de Q-koortsbacterie. Niet alleen is veel energie gestoken in het ontwikkelen en geschikt maken van deze test, ook de hele logistiek bij de invoering voor risicogebieden was een behoorlijke klus. Maar het is goed verlopen en daar ben ik trots op. Het bewijst opnieuw dat we flexibel kunnen inspelen op onverwachte situaties. Over flexibel gesproken: ook de onverwachte groei in de productie van het geneesmiddel Cinryze deed afgelopen jaar een groot beroep op de flexibiliteit van onze medewerkers in de productielijn. Ook voor hen niets dan hulde. Wat verdient komend jaar extra aandacht? Bij een aantal ingezette veranderingen moet komend jaar blijken hoe één en ander in de praktijk uitpakt. Zoals Operatie Quartslag, waarbij de vier bloedbanken uit de vier regio s nu in één Divisie Bloedbank zijn ondergebracht. Voor de oorspronkelijke divisieleiding heeft deze omslag ingrijpende gevolgen gehad. Aansturing vindt nu plaats door vier unitdirecteuren op landelijk niveau; op basis van de verschillende inhoudelijke processen: Productie, Kwaliteit, Donorzaken en Medische zaken. Ik heb er alle vertrouwen in dat deze andere manier van werken ten goede komt aan de uniformiteit, efficiency en verbetering van de kwaliteit en dus de dienstverlening aan donors en onze klanten. Last but not least? Ik wil op deze plaats ook even stil staan bij het afscheid van ons bestuurslid prof. dr. Ernest Briët. Ernest heeft veel voor Sanquin betekend, onder meer door zijn belangrijke bijdrage aan de vertaling van researchresultaten naar de praktijk van de bloedtransfusie. Gelukkig hebben we een waardige opvolger gevonden in de persoon van prof. dr. René van Lier. Tot hij in 2000 naar het AMC overstapte als hoogleraar Experimentele Immunologie heeft hij als arts ruim zestien jaar bij Sanquin gewerkt. René heeft de afgelopen jaren tussen het ziekenhuis en Sanquin de nodige bruggen geslagen. We zijn dan ook zeer verheugd dat hij weer bij ons terug is. Zij zorgen dat er iedere dag weer verse koffie is en knapperige kroketten zijn An Kooistra, Alice Fennema en Despina Tsaklidou 8 Voorwoord 9
Met z n drieën vormen zij de motor achter de nieuwe website van Sanquin Tjipke Schouten en Debbie van Rijk en Bert van den Berg 10 Bloed geven 11
Bloed geven Alles in het Handboek We hebben opnieuw bewezen dat we flexibel kunnen inspelen op onverwachte situaties Met trots presenteerde projectleider Sanquin Bloedvoorziening vorig jaar juni het Internationale Handboek Donor-management. Een praktische gids die kenis, ervaring en good practices bundelt. Medio vorig jaar was het zover: op het congres van de International Society for Blood Transfusion (ISBT) werd het Handboek Donormanagement gepresenteerd. Sanquin was projectleider van het grootschalige Europese project DOMAINE (DOnorMAnagement IN Europe), dat mede werd gefinancierd door de Europese Unie. Aanleiding was de behoefte aan een praktisch handboek waarin kennis, ervaringen en good practices rondom donormanagement zijn gebundeld, zegt manager Donorstudies Wim de Kort. Wij, maar ook onze Belgische collega s, kregen regelmatig allerlei vragen: hoe dóen jullie de bloedvoorziening eigenlijk, hoe komt het dat het bij jullie zo goed loopt? Het op brede schaal uitwisselen van kennis kon beter. Met een aantal leden van belangenorganisatie European Blood Alliance zijn we in 2007 voor het eerst met elkaar om de tafel gaan zitten. Afgelopen jaar was het Handboek klaar. En daar zijn we echt ontzettend trots op. Veiligheid Het project DOMAINE bestond uit drie fasen. In de eerste fase werd er een grootscheeps onderzoek gedaan naar de good elements van alle Europese bloedbanken. Enkele thema s: wat zijn slimme manieren om donors te werven en te behouden? Hoe organiseer je de inzameling en afname van bloed? Hoe waarborg je de veiligheid voor donors? Deze onderzoeksresultaten vormden de basis voor het handboek. Het schrijven ervan vormde de tweede fase. In 2010 was het gereed en kwam het voor iedereen beschikbaar op internet. Bloedbanken kunnen het gebruiken bij het inrichten en ontwikkelen van hun eigen organisatie. 12 Bloed geven 13
Wim: In overzichtelijke hoofdstukken zijn alle aspecten van donormanagement vanuit een zeer praktische invalshoek ondergebracht. Tips en tools, maar ook beschrijvingen van logistieke processen en de behandeling van ethische kwesties. Naast een Engelse versie wordt nu ook gewerkt aan Nederlandse, Franse, Portugese, Spaanse en Duitse vertalingen. Tevens is DOMAINE in gesprek met Amerikaanse partners over een voor hen geactualiseerde versie. Onlangs startte de derde fase van project DOMAINE: het opzetten van een tweedaags interactief trainingsprogramma om het handboek optimaal te kunnen gebruiken. Wim: Van bestandsbeheer tot marketingtechnieken, van medische zaken tot de organisatie van een inzameling: alle aspecten van donormanagement komen aan bod. In juni 2011, tijdens het jaarlijkse ISBT-congres in Portugal, vindt de eerste trainingssessie plaats. Zie ook www.domaine-europe.eu w In de afgelopen jaren is het gebruik van erytrocyten in de ziekenhuizen sterk teruggelopen. Samen met de ziekenhuizen is het gelukt om bij verbeterde zorg met minder transfusies uit te komen. Transfusies zijn meer dan ooit levensreddend. Sanquin heeft het aantal donaties op deze trend aangepast en roept alleen donors op voor zover nodig. Overzicht aantal donors met een positieve uitslag van onderzoek op infecties Elke donatie wordt getest. De infecties komen over het algemeen vaker voor bij de donors die voor de eerste keer geven. Uiteraard worden bloedproducten van donors bij wie een infectie is aangetoond vernietigd. Hepatitis B Virus Lues Kerncijfers van de Nederlandse bloedvoorziening (situatie van het betreffende jaar 2010) 2010 2009 Donorbestand Aantal geregistreerde donors 406.127 404.184 Aantal ingeschreven donors * 395.226 393.811 Donatiefrequentie volbloeddonors per jaar 1,63 1,7 Donatiefrequentie plasmaferesedonors per jaar 5,53 5,34 Aantal donors per 1.000 inwoners 24,4 23,7 Aantal donaties Totaal aantal donaties 883.346 906.767 aantal volbloeddonaties 542.160 575.050 aantal afereses 341.186 331.717 Gebruik Gebruik rode bloedcelconcentraten 548.105 564.290 Aantal bloedplaatjes (uit volbloed in donoreenheden 281.476 246.768 Aantal eenheden vers bevroren plasma 81.742 90.390 Kilo's plasma totaal (incl.aferese geleverd) aan divisie Plasmaproducten 348.369 342.995 * excl donors die wel zijn geregistreerd, maar nog niet hebben gedoneerd Verhouding donors en levering rode cellen Volbloeddonors 333.439 331.738 Geleverde Erytrocyten 548.105 564.290 Donors nieuw trouw/bekend Jaar aantal per 100.000 aantal per 100.000 2010 18 40 2 0,6 2009 21 45 13 3,2 2008 16 56 4 1,1 2007 15 55 4 1,1 2006 21 66 5 1,2 2005 26 87 9 2,1 2004 23 53 6 1,3 2003 22 63 9 1,9 2002 27 53 1 0,2 2001 23 38 7 1,3 HIV-1/2 Donors nieuw trouw/bekend Jaar aantal per 100.000 aantal per 100.000 2010 0 0 1 0,3 2009 0 0 2 0,5 2008 3 10,5 0 0 2007 3 11 3 0,8 2006 1 3,1 4 1 2005 1 3,3 2 0,5 2004 0 0 4 0,9 2003 1 2,9 1 0,2 2002 0 0 8 1,7 2001 0 0 3 0,5 Donors nieuw trouw/bekend Jaar aantal per 100.000 aantal per 100.000 2010 11 24 4 1,1 2009 8 17 8 1,9 2008 11 39 8 2,2 2007 9 33 15 4,0 2006 13 41 10 2,5 2005 17 57 29 6,6 2004 19 44 19 3,7 2003 10 29 11 2,3 2002 10 20 11 2,3 2001 13 21 8 1,4 Hepatitis C virus Donors nieuw trouw/bekend Jaar aantal per 100.000 aantal per 100.000 2010 6 13 0 0 2009 10 21 0 0 2008 4 14 0 0 2007 3 11 1 0,3 2006 5 16 5 1,2 2005 10 33 1 0,2 2004 12 28 3 0,7 2003 9 26 0 0 2002 18 35 3 0,6 2001 5 8 1 0,2 14 Bloed geven 15
HTLV-I/II Donors nieuw trouw/bekend Jaar aantal per 100.000 aantal per 100.000 2010 2 4 1 0,3 2009 2 4 0 0 2008 0 0 1 0,3 2007 0 0 1 0,3 2006 0 0 0 0 2005 1 3,3 0 0 2004 2 4,7 1 0,2 2003 2 5,7 0 0 2002 2 3,9 0 0 2001 3 4,9 1 0,2 Voorts is in 2010 een geselecteerd deel van de bloeddonaties uit voorzorg gescreend op de aanwezigheid van Coxiella burnetii DNA (Q-koorts). Deze screening werd in de periode 15 maart tot 1 november 2010 uitgevoerd bij donors die woonachtig waren in de postcodegebieden met de hoogste infectiedruk voor Q-koorts. Er werden in totaal 6830 donaties individueel getest. In geen van de donaties was Coxiella burnetii DNA aantoonbaar. Volbloeddonors per bloedgroep 2010 Zij zorgen dat er iedere dag weer verse koffie is en knapperige kroketten zijn An Kooistra, Alice Fennema en Despina Tsaklidou Bloedgroep Noordoost Zuidoost Zuidwest Noordwest Sanquin In % T.o.v. 2009 (=100) 0+ 29589 30003 31217 32232 123041 36,90% 122898 100 0-9838 8828 9632 10023 38321 11,49% 38758 99 A+ 25762 26263 26309 27637 105971 31,78% 104516 101 A- 6134 6152 6389 6886 25561 7,67% 25401 101 B+ 5379 5693 6495 6018 23585 7,07% 23353 101 B- 1332 1337 1607 1464 5740 1,72% 5754 100 AB+ 1892 2158 2555 2316 8921 2,68% 8746 102 AB- 573 535 577 614 2299 0,69% 2312 99 Totaal 80499 80969 84781 87190 333439 100,00% 331738 101 Percentage 0 negatief in bevolking, donors en geleverde rode bloedcellen In bevolking 7,65% Donors 11,49% Geleverde rode bloedcellen 13,5% 16 Bloed geven 17
Medewerkers & organisatie Er bestaat geen wondermiddel voor een 10 We hebben opnieuw bewezen dat we flexibel kunnen inspelen op onverwachte situaties Natuurlijk hadden we graag die 7,1 van de benchmark gehaald, aldus Rob Lijten, manager personeel en organisatie van Sanquin Bloedvoorziening. De gemiddelde score van het medewerkerstevredenheidsonderzoek uit 2009 lag met 7,0 slechts een fractie beneden de landelijke index. Rob: Je gaat vanzelfsprekend op zoek naar oplossingen waarbij je de meeste verbeteringen bereikt. Een aantal projectgroepen heeft zich over de thema s met de meest afwijkende resultaten gebogen. Het ging daarbij om samenwerken, arbeidsomstandigheden (met name de goede balans tussen werk en privé) en vertrouwen in het management. De zoektocht naar verbeteringen leidde tot een aantal verrassende voorstellen. We zijn toch een vrij behoudende organisatie, beaamt Rob. Daarom was het des te verrassender dat alle suggesties met zo veel enthousiasme werden ontvangen. We hebben alle methodes ook bij de Raad van Bestuur zelf uitgeprobeerd en men was zeer gecharmeerd van de oplossingen. Zo werd onder andere het World Café bedacht. Het idee is om interdisciplinaire groepjes in een informele setting uit te nodigen en ze daar in een ontspannen sfeer op een aantal prikkelende stellingen te laten reageren. Al discussiërend kom je dan tot een lijst met oplossingen. We mochten zelf als proefkonijn fungeren en hoewel ik zeer sceptisch was, moet ik zeggen: het praat toch veel leuker wanneer je aan zo n tafeltje zit en je aantekeningen maakt op het tafelkleed! Toen de Raad van Bestuur net zo reageerde, besloten we deze methode toe te voegen aan onze managementtools. Zeggenschap Een ander thema waar een werkgroep zich over ontfermde, waren de arbeidsomstandigheden. De balans tussen werk en privé werd vooral door mensen die in dienstverband werken als onbevredigend ervaren. Volgens Rob missen ze de mogelijkheid om zelf hun werktijden te bepalen. Daarom zijn we nu een proef aan het doen met Medewerkers & organisatie 19
Tudor Schleurholts (donorarts in Zwolle) Toen er een aantal zieken waren en de nood hoog, was hij de reddende engel: met z n hulp werd het rooster vlot getrokken. Aicha ait Soussan (senior analiste) Heeft tot vreugde van alle zwangere samen met haar collega s voor elkaar gekregen om de foetale Rhesus-D bepaling in een geautomatiseerd systeem aan te bieden. zelfroosteren en shiftpicking. Zelfroosteren houdt in dat teams in overleg zelf hun rooster mogen invullen en ook zelf voor een eventuele invaller zorgen. Bij shiftpicking is er sprake van voorgedefinieerde diensten: er kan ver van tevoren voor een bepaalde dienst worden gekozen. Waar het om gaat, is dat mensen meer zeggenschap krijgen over de invulling van hun werktijden. Het feit dat ze daarin gehoord worden, is vaak al een eerste stap. Uit het onderzoek is ook gebleken dat Sanquin vrij laag scoorde op het onderdeel Vertrouwen in het management. Dat is natuurlijk lastig: waarom hebben ze geen vertrouwen? Het valt niet mee om vat te krijgen op zoiets vaags. Maar het slechtste wat je kunt doen is het er überhaupt niet over hebben, aldus Rob. De keuze is op een instrument van FranklinCovey gevallen, het trainingsbureau dat aan succesauteur Stephen Covey is gelinkt. De bedoeling is dat je met z n tweeën een kaartspel met vertrouwenskaarten speelt. Op deze manier raken leidinggevende en medewerker in gesprek over een anders moeilijk vatbaar onderwerp. Uiteraard weten we dat er geen wondermiddel bestaat. We gaan volgende keer echt geen 10 scoren. Dat zou niet realistisch zijn. Maar we hebben alle resultaten serieus genomen en we hebben de directeuren en managers een aantal instrumenten aangereikt die ze tijdens een evaluatiegesprek kunnen gebruiken. En over een paar jaar gaan we opnieuw kijken hoe we ervoor 20 Medewerkers & organisatie 21
22 Bloed geven 23