Nummer archiefinventaris: 3.05.03 Inventaris van de archieven van de Gevangenissen en het Huis van Bewaring te Gouda, 1821-1886 Auteur: Nationaal Archief, Den Haag 1993 Copyright: cc0 This finding aid is written in Dutch.
3.05.03 Strafinstellingen Gouda 3 I N H O U D S O P G A V E Beschrijving van het archief...5 Aanwijzingen voor de gebruiker...6 Openbaarheidsbeperkingen...6 Beperkingen aan het gebruik...6 Aanvraaginstructie... 6 Citeerinstructie... 6 Archiefvorming...7 Geschiedenis van de archiefvormer...7 Geschiedenis van het gevangeniswezen in Gouda...7 Geschiedenis van het archiefbeheer...8 Inhoud en structuur van het archief...9 Inhoud... 9 Aanwijzingen voor de gebruiker...9 Verantwoording van de bewerking...9 Verantwoording van de inventarisatie...9 Verwant materiaal...10 Afgescheiden archiefmateriaal...10 Verwante archieven...10 Beschrijving van de series en archiefbestanddelen...11 I Archief van het College van Regenten, respectievelijk de Commissie van Administratie bij de strafinstellingen te Gouda, 1821-1867...11 II Archief van de cipier, respectievelijk de commandant bij de strafinstellingen te Gouda, 1849-1886... 12 III Archief van de Officier van Gezondheid bij de gevangenissen te Gouda, 1858-1861...13 Bijlagen...15 Lijst van archiefbescheiden van de strafinstellingen te Gouda, die berusten bij de Streekarchiefdienst Hollands Midden te Gouda, archief van het Tuchthuis (later vrouwengevangenis) te Gouda...15
3.05.03 Strafinstellingen Gouda 5 Beschrijving van het archief B E S C H R I J V I N G V A N H E T A R C H I E F Naam archiefblok: Strafinstellingen te Gouda Periode: 1821-1886 Archiefbloknummer: 3350 Omvang: 1.30 meter; 40 inventarisnummers. Taal van het archiefmateriaal: Het merendeel der stukken is in het Nederlands. Soort archiefmateriaal: Normale geschreven, getypte en gedrukte documenten, geen bijzondere handschriften. Archiefbewaarplaats: Nationaal Archief, Den Haag Archiefvormers: Directeur van het Huis van Bewaring te Gouda 1821-1886 Samenvatting van de inhoud van het archief: Het archief van de Strafinstellingen te Gouda bevat onder ander registers van de notulen van de vergaderingen, stukken betreffende de staat van werktuigen en huisraad en hun conditie, van de staat van de bevolking en van het verstrekte voedsel aan gedetineerden in het Huis van Bewaring en registers van inschrijvingen van gedetineerden in het huis van Bewaring.
6 Strafinstellingen Gouda 3.05.03 Aanwijzingen voor de gebruiker Aanwijzingen voor de gebruiker Openbaarheidsbeperkingen OPENBAARHEIDSBEPERKINGEN Volledig openbaar. Beperkingen aan het gebruik BEPERKINGEN AAN HET GEBRUIK Reproductie van originele bescheiden uit dit archief is, behoudens de algemene regels die gelden voor het kopiëren van stukken, niet aan beperkingen onderhevig. Er zijn geen beperkingen krachtens het auteursrecht. Het archief kent geen materiële beperkingen. Aanvraaginstructie AANVRAAGINSTRUCTIE Openbare archiefstukken kunnen online worden aangevraagd en gereserveerd. U kunt dit ook via de terminals in de studiezaal van het Nationaal Archief doen. Om te kunnen reserveren dient u de volgende stappen te volgen: 1. U maakt een profiel aan op www.gahetna.nl, en logt vervolgens in; 2. Via de archiefinventaris (alleen de beschrijvingen met rode nummers) selecteert u het gewenste archiefstuk door op de knop 'Reserveren' te klikken; 3. In het volgende scherm geeft u aan op welke dag u het archiefstuk wilt inzien; 4. Indien u zich bevindt in de studiezaal en een tafelnummer heeft ontvangen kunt u dit nummer vermelden. Als u geen tafelnummer heeft kunt u tafelnummer 777 laten staan; 5. Vervolgens bevestigt u uw reservering door deze te versturen. Citeerinstructie CITEERINSTRUCTIE Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste éénmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling. VOLLEDIG: Nationaal Archief, Den Haag, Strafinstellingen te Gouda, 1821-1886, nummer toegang 3.05.03, inventarisnummer... VERKORT: NL-HaNA, Strafinstellingen Gouda, 3.05.03, inv.nr....
3.05.03 Strafinstellingen Gouda 7 Archiefvorming Archiefvorming Geschiedenis van de archiefvormer GESCHIEDENIS VAN DE ARCHIEFVORMER Geschiedenis van het gevangeniswezen in Gouda GESCHIEDENIS VAN HET GEVANGENISWEZEN IN GOUDA In 1610 werden in Gouda de gebouwen van het voormalige St. Catharijneklooster ingericht als Tuchthuis voor mannen en vrouwen. Deze functie hebben de gebouwen behouden tot na de invoering van het 'Arrêté sur l'organisation des Prisons' in 1811, toen deze gemeentelijke instelling een Rijksinstelling werd. Als gevolg van de reorganisatie van het gevangeniswezen in 1821 veranderde op 4 augustus 1824 de bestemming in die van 'Provisioneel Huis van Correctie'. De crimineel veroordeelden gingen naar 's-hertogenbosch en Leeuwarden en vanuit Utrecht en Delft werden correctioneel veroordeelden naar Gouda overgebracht. 1 Toen in 1830 het Huis van Correctie in Hoorn in gebruik genomen werd, werden de mannelijke correctioneel veroordeelden daarheen verplaatst en werd de bestemming van Gouda een Huis van Reclusie (Opsluiting) en Tuchtiging. Uit de gevangenis te Leiden werden honderd crimineel veroordeelden naar Gouda gebracht. 2 In 1837 achtte de Minister van Justitie het wenselijk de mannelijke en vrouwelijke gedetineerden niet langer in hetzelfde gesticht onder te brengen. Voor de crimineel veroordeelde vrouwen was de gevangenis in Gouda bestemd, voor de correctioneel veroordeelde wees de Minister Woerden aan. De mannen werden naar andere gevangenissen overgebracht. Omdat er echter in Woerden geen plaats was, werden ook zij in Gouda geplaatst, zij het strikt gescheiden van de crimineel veroordeelden. 3 Het gevolg was dat de gebouwen overbevolkt waren; daarnaast kampte men ook met andere problemen, zoals de slechte staat waarin het gebouw verkeerde, de ligging in de buurt van een stinkend riool en de ondraaglijke temperaturen op de werkzolders in de zomer en de winter. 4 Naast het Tuchthuis voor langgestraften was de Tienden- of Gevangenpoort in gebruik als kantonaal Huis van Bewaring, onder leiding van een cipier. De slechte toestand van ook dit gebouw noodzaakte in 1854 tot een nieuwe huisvesting, waarvoor verbouwing van de 'Looihal' de ruimte verschafte. 5 De overbevolking van de gevangenis en de bouwvalligheid van het gebouw leidden er in 1858 toe dat vijftig vrouwen werden overgebracht naar het Huis van Reclusie en Tuchtiging in 's- Hertogenbosch. In 1861 werd de gevangenis voor vrouwen definitief gesloten en werden de vrouwen overgebracht naar Woerden. 6 Wat overbleef was het Huis van Bewaring van het kanton Gouda. De naam van het bestuur veranderde van Commissie van Administratie in Commissie van Toezicht en de personeelsleden werden overgeplaatst of ontslagen. Het kantonaal Huis van Bewaring bleef in gebruik tot de reorganisatie van het gevangeniswezen in 1886, toen ook dit gesticht werd gesloten. 7 1 Crimineel veroordeelden hadden een misdrijf begaan, correctioneel veroordeelden een wanbedrijf. Zie ook de algemene inleiding XIV-XV. 2 Zie inv.nr. 2 notulen uit 1830 en Petersen, Gedetineerden onder dak, 146. 3 Algemeen Rijksarchief, Tweede Afdeling, Archief van de Staatssecretarie, 1814-1839, inv.nr. 4307, Koninklijk Besluit van 10 november 1837, nr. 25. 4 Petersen, Gedetineerden onder dak, 148 en Franke, Twee eeuwen gevangen, 83-85. 5 Gemeentearchief (GA) Gouda, Archief van het Tuchthuis (later vrouwengevangenis) 1611-1864, inv.nr. 24. 6 Petersen, Gedetineerden onder dak, 148. 7 Ibidem, 752.
8 Strafinstellingen Gouda 3.05.03 Geschiedenis van het archiefbeheer GESCHIEDENIS VAN HET ARCHIEFBEHEER In 1973 had de gemeentearchivaris van Breda uit de nalatenschap van de heer A. Hallema archiefbescheiden verkregen van onder andere het College van Regenten/de Commissie van Administratie van de gevangenissen te Gouda. Het betrof de registers van notulen en een reglement (de inventarisnummers 1-17 en 21). Door het kantongerecht te Gouda werden in 1976 de inschrijvingsregisters van het Huis van Bewaring over de periode 1849-1886 overgedragen. De rechtstitel is (nog) onbekend
3.05.03 Strafinstellingen Gouda 9 Inhoud en structuur van het archief Inhoud en structuur van het archief Inhoud INHOUD Aanwijzingen voor de gebruiker AANWIJZINGEN VOOR DE GEBRUIKER Het archief is zeker niet compleet. Van de inschrijvingsregisters van gedetineerden zijn alleen die van het Huis van Bewaring overgebleven. Gegevens over vrouwen en mannen die als correctioneel of crimineel veroordeelde hun tijd in de gevangenissen te Gouda hebben doorgebracht zijn soms te vinden in de notulen van de vergaderingen van de Regenten, wanneer er iets bijzonders met de gevangene aan de hand was, of in archieven van rechtbanken. Voor algemene informatie over de registers van gedetineerden en complementaire archieven wordt de gebruiker verwezen naar de Algemene Inleiding, XXI-XXIV. De notulen van de vergaderingen van het College van Regenten en de Commissie van Administratie bieden veel informatie over het bestuur van de gevangenissen en zoals gezegd in voorkomende gevallen ook over gedetineerden. Vanaf 1851 werd er jaarlijks op de notulen een index op trefwoorden gemaakt van behandelde zaken. Deze indices bevinden zich achter in de tweejaarlijkse delen of halverwege, direct na de afsluiting van een jaar. Verantwoording van de bewerking VERANTWOORDING VAN DE BEWERKING Verantwoording van de inventarisatie VERANTWOORDING VAN DE INVENTARISATIE Bij de inventarisatie zijn de stukken opnieuw beschreven en geordend. Daarbij is onderscheid gemaakt tussen de verschillende archiefvormers, in dit geval het bestuur (het College van Regenten of de Commissie van Administratie), de cipier of commandant en de Officier van Gezondheid. In de inschrijvingsregisters werden enkele losse stukken aangetroffen die apart beschreven zijn. Bij de inventarisatie van de archieven van de strafinstellingen te Rotterdam in 1990-1991 werden enige ingekomen stukken van de Officier van Gezondheid te Gouda over de periode 1858-1861 aangetroffen en overgebracht naar dit archief.
10 Strafinstellingen Gouda 3.05.03 Verwant materiaal Verwant materiaal Afgescheiden archiefmateriaal AFGESCHEIDEN ARCHIEFMATERIAAL In de rubriek 'Bijlagen' is een lijst opgenomen van archiefbescheiden van de strafinstellingen te Gouda, die berusten bij de Streekarchiefdienst Hollands Midden te Gouda, archief van het Tuchthuis (later vrouwengevangenis) te Gouda. Verwante archieven VERWANTE ARCHIEVEN Archief van het Tuchthuis (later Vrouwengevangenis) te Gouda 1611-1864, in het streekarchief Midden Holland te Gouda
3.05.03 Strafinstellingen Gouda 11 Beschrijving van de series en archiefbestanddelen B E S C H R I J V I N G V A N D E S E R I E S E N A R C H I E F B E S T A N D D E L E N I Archief van het College van Regenten, respectievelijk de Commissie van Administratie bij de strafinstellingen te Gouda, 1821-1867 I ARCHIEF VAN HET COLLEGE VAN REGENTEN, RESPECTIEVELIJK DE COMMISSIE VAN ADMINISTRATIE BIJ DE STRAFINSTELLINGEN TE GOUDA, 1821-1867 1-17 Registers van de notulen van de vergaderingen; met bijlagen; deels met indices 1821-1861. 17 delen 1 1821-1829 dec 12 2 1829 dec 19-1832 3 1833-1834 4 1835-1836 5 1838 6 1839 7 1840 8 1841-1842 9 1843-1844 10 1845-1846 aug 15 11 1847-1848 12 1849-1850 13 1851-1852 Met indices. 14 1853-1854 Met indices. 15 1855-1856 Met indices. 16 1857-1858 Met indices. 17 1859-1861 apr 19 Met gedeeltelijke index over 1859. 18 Ingekomen stukken, 1829, 1832. 3 stukken 19 Staat van werktuigen en huisraad en hun conditie, 1830. 2 stukken 20 Staat van aanbeveling van kandidaten voor het College van Regenten, [1831]. 1 stuk 21 Reglement voor de classificatie van gevangenen; afschrift, 1838. 1 stuk 22 Staat van de bevolking van het Huis van Bewaring; afschrift 1867. 1 stuk
12 Strafinstellingen Gouda 3.05.03 II Archief van de cipier, respectievelijk de commandant bij de strafinstellingen te Gouda, 1849-1886 II ARCHIEF VAN DE CIPIER, RESPECTIEVELIJK DE COMMANDANT BIJ DE STRAFINSTELLINGEN TE GOUDA, 1849-1886 23-37 Registers van inschrijving van gedetineerden in het Huis van Bewaring (model 1); met bijlagen, 1849-1886. 15 delen 23 1849 jan 1-1850 aug 21 24 1850 aug 24-1852 feb 13 25 1852 feb 13-1855 feb 9 26 1855 feb 21-1858 jun 2 27 1858 jun 2-1862 jun 2 Niet raadpleegbaar 28 1862 jun 2-1865 aug 26 29 1865 aug 31-1868 jul 16 30 1868 jul 16-1871 nov 1 Ontbreekt 31 1871 nov 2-1874 sep 19 32 1874 sep 23-1877 mrt 26 33 1877 mrt 27-1880 mei 27 Niet raadpleegbaar 34 1880 mei 27-1882 okt 13 35 1882 okt 13-1884 mei 16 36 1884 mei 20-1886 feb 9 37 1886 feb 10-1886 aug 30 38 Register van signalementen van gedetineerden (model 1a), 1849. 1 deel Niet compleet. 39 Staat van verstrekt voedsel aan gedetineerden; met bijlage, 1857. 2 stukken
3.05.03 Strafinstellingen Gouda 13 III Archief van de Officier van Gezondheid bij de gevangenissen te Gouda, 1858-1861 III ARCHIEF VAN DE OFFICIER VAN GEZONDHEID BIJ DE GEVANGENISSEN TE GOUDA, 1858-1861 40 Ingekomen brieven van de Commissie van Administratie, 1858-1861. 1 omslag
3.05.03 Strafinstellingen Gouda 15 Bijlagen B I J L A G E N Lijst van archiefbescheiden van de strafinstellingen te Gouda, die berusten bij de Streekarchiefdienst Hollands Midden te Gouda, archief van het Tuchthuis (later vrouwengevangenis) te Gouda. LIJST VAN ARCHIEFBESCHEIDEN VAN DE STRAFINSTELLINGEN TE GOUDA, DIE BERUSTEN BIJ DE STREEKARCHIEFDIENST HOLLANDS MIDDEN TE GOUDA, ARCHIEF VAN HET TUCHTHUIS (LATER VROUWENGEVANGENIS) TE GOUDA. Inv.nr. 13. Notulen van de vergaderingen van het College van Regenten; minuten, 1818 jun - okt, 1 omslag 14. Ingekomen stukken van de Commissie van Administratie, respectievelijk het College van Toezicht, 1818 (mrt-okt), 1822, [1861], 1863, 1865. 1 omslag 15. Uitgaande stukken van het College van Regenten; concepten, minuten en (authentieke) afschriften, 1818 en z.d. 1 omslag 16. Kopieboek van uitgaande stukken van de Commissie van Administratie, 1856-1861. 1 deel 17. Voorwaarden voor de aanbesteding van het onderhoud van de gevangenen voor 1816, [1815]. 1 stuk 18. Reglement voor de gedetineerden in het tuchthuis; gedrukt; 1815. 1 stuk 19. Bestekken voor het onderhoud en de verbetering van het Tucht- of Gevangenhuis, 1831-1843. 1 omslag 20. Dossier inzake de afwikkeling van de financiële aangelegenheden betreffende het Tuchthuis tussen de Burgemeester en wethouders van Gouda en het Rijk; met retroacta 1667-1809; met inventaris; 1851-1857. 1 pak 21. Dossier inzake de afhandeling van de vergoedingen voor de voormalige Commissie van Administratie, 1863-1864. 1 omslag 22-23. Kasboeken van eigen gelden van gedetineerde vrouwen, 1854-1861. 2 delen 22. 1854-1861 De rekeningen met de vrouwen beginnen in de periode 1854-1856 en lopen eventueel door tot 1861 toen de vrouwen overgebracht werden naar Woerden. 23. 1856-1861 De rekeningen met de vrouwen beginnen in de periode 1856-1858 en lopen eventueel door tot 1861 toen de vrouwen overgebracht werden naar Woerden. 24. Bestekken, voorwaarden en begroting voor het maken van een kantonaal Huis van Bewaring in de Looihal voor het jaar 1854; minuten, 1853. 2 stukken 25a. Instructie voor de cipier van de gevangenpoort (waarschijnlijk het Huis van Arrest), 1815. 1 stuk 25b. Reglement voor de voeding van de gedetineerden; concept; 1815. 1 stuk 26. Register van opname, ontslag en signalementen van het Huis van Arrest te Gouda, 1822-1843. 1 deel 27a. Algemeen reglement voor de huishoudelijke dienst voor de gevangenis voor veroordeelde vrouwen, alsmede instructie voor het personeel; gedrukt; met
16 Strafinstellingen Gouda 3.05.03 aanvulling, 1851, 1847. 2 deeltjes 27b. Instructie voor de comptabiliteit voor de kleding- en liggingstukken in 's Rijks Gevangenissen; gedrukt, 1850. 1 deeltje 28. Kwitanties, afgegeven door de ontvanger van het arrondissement Rotterdam aan de Regenten in verband met stortingen door hen gedaan, 1821-1823. 3 stukken 29. Authentiek uitreksel uit het Register der Geldelijke Belastingen ter Algemeene Rekenkamer, voor de storting van het ingehouden gedeelte van de werklonen van de gevangenen door de Regenten, 1 stuk