Verwarmingsbuizen en toebehoren I.7 De kwaliteit van vloerverwarmingssystemen hangt mede af van de kwaliteit van de gebruikte verwarmingsbuizen.ze moeten zuurstofdicht en corrosievrij zijn, en bestand tegen het ontstaan van spanningsscheuren. Door permanente kwaliteitscontrole onder de vorm van interne controles tijdens de productie en een externe controle door het Süddeutsche Kunststoffzentrum SKZ Würzburg biedt SCHÜTZ ook bij alle verwarmingsbuizen een zeer grote zekerheid en daarmee de garantie dat de verwarmingsbuizen ook na vele bedrijfsjaren nog perfect functioneren. Voor gebruik in vloerverwarmings- en vloerkoelsystemen zijn drie soorten verwarmingsbuizen beschikbaar: 1) duo-flex PE-X kunststof veiligheidsverwarmingsbuizen uit vernet polyethyleen; 2) onvernet duo-flex kunststof veiligheidsverwarmingsbuizen PE-RT; 3) tri-o-flex alu-pex veiligheidsverwarmingsbuizen. De drie buistypen onderscheiden zich door duurzaamheid, flexibiliteit, bestendigheid tegen corrosie, kalkafzetting en chemicaliën, en zijn bijzonder eenvoudig te leggen. De veiligheid 02/16 SCHÜTZ 1
I.7 Verwarmingsbuizen en toebehoren Veiligheidsverwarmingsbuizen van kunststof SCHÜTZ biedt voor vloerverwarming en vloerkoeling twee uitvoeringen van vernette polyethyleenbuizen. Voor de aanduiding van vernette polyethyleen wordt de afkorting PE-X gebruikt. De meest toegepaste vernettingsprocédés zijn de chemische en de fysische vernetting. Het gebruikte vernettingsprocédé wordt aangegeven met een letter, die volgt op de materiaalsoortaanduiding. Daarbij staat de a voor een chemisch vernette verwarmingsbuis (PE-Xa). Bij dit type vernetting worden aan het basismateriaal stabilisatoren en peroxide toegevoegd en de in het extrusieprocédé vervaardigde buizen worden pas in een nageschakeld proces vernet en aansluitend gekalibreerd. De kristallisatiegraad en daarmee de dichtheid van de vernette buis is in vergelijking met andere manieren van vernetting duidelijk geringer dan die van het PE-basismateriaal, waardoor PE-Xa verwarmingsbuizen zeer flexibel en dus beter te leggen zijn. Volgens DIN 16892 bedraagt de minimale vernettingsgraad voor PE-Xa buizen 70%. Daarnaast biedt SCHÜTZ voor gebruik met vloer- of wandverwarming en koelsystemen een veiligheidsbuis van onvernette kunststof (PE-RT). RT staat daarbij voor een polyethyleenbuis met verhoogde temperatuurbestendigheid. Het basismateriaal voldoet aan DIN 16833. Voordelen van vernette polyethyleen verwarmingsbuizen In vergelijking met onvernette PE verwarmingsbuizen zijn de kruipsterkte, de stootbestendigheid onder koude omstandigheden en de bestendigheid tegen de vorming van spanningsscheuren bij vernette polyethyleen verwarmingsbuizen aanmerkelijk groter. Verder smelt een PE-Xa verwarmingsbuis niet meer, maar wordt week (vgl. elastomeren) en kan daarom gedurende korte tijd worden blootgesteld aan een zeer hoge en constant hoge thermische belasting. 2 SCHÜTZ 02/16
Verwarmingsbuizen en toebehoren I.7 duo-flex PE-Xa verwarmingsbuizen De vijflaagse kunststof veiligheidsverwarmingsbuizen van peroxidisch vernette polyethyleen PE-Xa worden gemaakt volgens EN 15875 en zijn zuurstofdiffusiedicht conform DIN 4726. Alle duo-flex PE-Xa verwarmingsbuizen worden gecontroleerd door het Süddeutsche Kunststoffzentrum SKZ Würzburg en beschikken over een SKZ-certificatie. De verwarmingsbuizen zijn als rol van 120 m, 240 m en 600 m en in de afmetingen 14 x 2, 16 x 2, 17 x 2, 20 x 2 en 25 x 2,3 mm verkrijgbaar. Voor een eenvoudigere handling van de 600 m rollen in combinatie met de SCHÜTZ buisafroller Orion zijn de rollen tevens na 300 meter afgebonden. Alle rollen van 120 m en 240 m zijn t.b.v. een veilig transport en opslag verpakt in een UV-beschermende golfkartonnen verpakking. De 600 m rollen zijn omwikkeld met een UVbestendige kunststoffolie. Opbouw van de verwarmingsbuis z genormeerde basisbuis van vernette polyethyleen (PE-Xa) z hechtlaag z EVOH zuurstof-diffusie-afsluitlaag z hechtlaag z PE-HD Technische gegevens kleur: naturel lengte-uitzettingscoëfficiënt: 1,4 x 10-4 K -1 maximale bedrijfstemperatuur: 95 C maximale werkdruk: 6 bar kleinste buigstraal: 5 x d warmtegeleidingsvermogen: λ = 0,41 W/m K zuurstofdichtheid volgens DIN 4726: < 0,1 g/m 3 x d vernettingsgraad: 70% waterinhoud afmeting 12,5 x 2,0 mm: 0,064 l/m afmeting 14,0 x 2,0 mm: 0,079 l/m afmeting 16,0 x 2,0 mm: 0,113 l/m afmeting 17,0 x 2,0 mm: 0,133 l/m afmeting 20,0 x 2,0 mm: 0,201 l/m afmeting 25,0 x 2,3 mm: 0,327 l/m Rolafmetingen (in mm) duo-flex PE-Xa 12 x 1,5 mm duo-flex PE-Xa 14 x 2 mm duo-flex PE-Xa 16 x 2 mm duo-flex PE-Xa 17 x 2 mm duo-flex PE-Xa 20 x 2 mm 120 m/rol 240 m/rol 120 m/rol 240 m/rol 120 m/rol 240 m/rol 120 m/rol 240 m/rol 120 m/rol A 800 900 B C 80 150 370 80 150 370 110 200 480 110 210 500 160 500 duo-flex PE-Xa 25 x 2,3 mm 200 m/rol 560 500 02/16 SCHÜTZ 3
I.7 Verwarmingsbuizen en toebehoren Duo-flex PE-RT verwarmingsbuizen De vijflagige kunststof veiligheidsbuizen van onvernet polyethyleen PE- RT zijn gefabriceerd volgens DIN 16833 en zuurstofdiffusiedicht volgens DIN 4726. Alle duo-flex PE-RT verwarmingsbuizen worden gecontroleerd door het Süddeutsches Kunststoffzentrum SKZ in Würzburg en beschikken over een SKZ-certificaat. De buizen zijn verkrijgbaar als bundels van 240 m of 600 m en in de afmetingen 16 x 2 en 17 x 2 mm. Voor een betere hanteerbaarheid zijn de bundels van 600 m in combinatie met de SCHÜTZ-haspel Orion bovendien op 300 m afgebonden. De bundels van 240 m zijn voor veilig transport en opslag verpakt in een UV-werende doos van golfkarton. De bundels van 600 m zijn omwikkeld met een UV-bestendige kunststoffolie. Opbouw van de verwarmingsbuis: z genormeerde basisbuis van vernette polyethyleen (PE-RT) z hechtlaag z EVOH zuurstof-diffusie-afsluitlaag z hechtlaag z PE-RT Technische gegevens kleur: naturel lengte-uitzettingscoëfficiënt: 1,95 x 10-4 K -1 maximale bedrijfstemperatuur: 95 C maximale werkdruk: 3 bars kleinste buigstraal: 5 x d warmtegeleidingsvermogen: λ = 0,41 W/m K zuurstofdichtheid volgens DIN 4726: < 0,1 g/m 3 x d watervolume: afmeting 16 x 2 mm: 0,113 l/m afmeting 17 x 2 mm: 0,133 l/m Bundelafmetingen (in mm) A B C duo-flex PE-RT 16 x 2 mm 240 m/rol 190 470 duo-flex PE-RT 17 x 2 mm 240 m/rol 800 200 500 4 SCHÜTZ 02/16
Verwarmingsbuizen en toebehoren I.7 Alu-Pex veiligheidsverwarmingsbuizen tri-o-flex verwarmingsbuizen Als een hoogwaardig alternatief voor de duo-flex verwarmingsbuis komt de alu-pex buis tri-o-flex in aanmerking. Hij bestaat uit een PE-RT binnenbuis, een hechtlaag, een stompgelaste aluminium kernbuis, een tweede hechtlaag en een PE-HD buitenmantel. Alle tri-o-flex verwarmingsbuizen worden gecontroleerd door het Süddeutsche Kunststoffzentrum SKZ Würzburg en beschikken over een SKZ-certificatie. In de praktijk zijn tri-o-flex verwarmingsbuizen zowel bij vloerverwarmingssystemen alsook bij de koppeling aan de radiatoren vormbestendig en toch flexibel te leggen; afgezien van deze optimale legeigenschappen hebben ze bovendien een zeer geringe lengte-uitzettingscoëfficiënt. De aluminium mantel garandeert de zuurstofdichtheid van de verwarmingsbuis. Voor toepassing in vloerverwarmingsen-koelsystemen en voor de koppeling aan de radiatoren zijn rollen à 200/ 500 m in de afmetingen 14 x 2 en 16 x 2 mm beschikbaar. De rollen zijn t.b.v. een veilig transport en opslag verpakt in een UV-beschermende golfkartonnen verpakking. Opbouw van de verwarmingsbuis: z binnenbuis van polyethyleen (PE-RT) z hechtlaag z stomp gelaste aluminiumlaag z hechtlaag z buitenbuis van polyethyleen (PE-RT) Technische gegevens kleur: wit lengte-uitzettingscoëfficiënt: 2,3 x 10-5 K -1 maximale bedrijfstemperatuur: 90 o C maximale werkdruk: 6 bar kleinste buigradius met/zonder buighulp: 3 x d/5 x d warmtegeleidingsvermogen: λ = 0,43 W/m K zuurstofdicht waterinhoud afmeting 14 x 2 mm: 0,079 l/m afmeting 16 x 2 mm: 0,113 l/m Rolafmetingen (in mm) A B C tri-o-flex 14 x 2 mm 200 m/rol 500 m/rol 760 130 500 tri-o-flex 16 x 2 mm 200 m/rol 500 m/rol 750 450 190 500 02/16 SCHÜTZ 5
I.7 Verwarmingsbuizen en toebehoren Referentie-karakteristieken van de binnendruksterkte (minimale curven) van buizen van PE-X Conform EN 15875 Kunststof buisleidingssystemen van vernette polyethyleen (PE-X) kan voor een willekeurige bedrijfstemperatuur en een willekeurige gebruiksduur aan de hand van de referentie-karakteristiek een referentiespanning σ V in N/mm 2 worden vastgesteld. De maximale spanning van de buiswand σ R in N/mm 2 is bij een veiligheidscoëfficiënt S 1,5 te berekenen met de volgende formule. De maximaal toegestane inwendige druk p in bar voor de diverse buisafmetingen kan worden berekend met behulp van de onderstaande formule: σ R x 20 x s p = d s p = maximale inwendige druk in bar R = maximale buiswandspanning in N/mm 2 d = buitendiameter buis in mm s = buiswanddikte in mm σ R = σ V Veiligheidscoëfficiënt Maximale bedrijfstemperatuur en toegestane inwendige buisdruk* voor SCHÜTZ PE-X buizen afmeting 12 x 1,5 mm afmeting 14 x 2 mm afmeting 16 x 2 mm afmeting 17 x 2 mm afmeting 20 x 2 mm afmeting 25 x 2,3 mm 70 o C 70 o C 70 o C 70 o C 70 o C 70 o C 10,1 bar 11,8 bar 10,0 bar 9,3 bar 7,8 bar 6,8 bar 6 SCHÜTZ 02/16 * bij veiligheidscoëfficiënt S 1,5
Verwarmingsbuizen en toebehoren I.7 Langetermijngedrag van buizen van polyethyleen (PE) met een verhoogde temperatuur- en verouderingsbestendigheid Met de referentie-karakteristiek van de norm DIN 16833 Buizen van polyethyleen met een verhoogde temperatuur- en verouderingsbestendigheid kan overeenkomstig een referentiespanning σ V in N/mm 2 worden berekend. De maximale spanning van de buiswand σ R in N/mm 2 is bij een veiligheidscoëfficiënt S 1,5 te berekenen met de volgende formule. σ R = σ V Veiligheidscoëfficiënt De maximaal toegestane inwendige druk p in bar voor de diverse buisafmetingen kan worden berekend met behulp van de onderstaande formule: p = σ R x 20 x s d s p = maximale inwendige druk in bar σ R = maximale buiswandspanning in N/mm 2 d = buitendiameter buis in mm s = buiswanddikte in mm Maximale bedrijfstemperatuur en toegestane inwendige buisdruk* voor SCHÜTZ PE-RT buizen afmeting 16 x 2 mm 60 o C / 3,2 8,7 bar afmeting 17 x 2 mm 60 o C / 4,6 8,1 bar * bij veiligheidscoëfficiënt S 1,5 02/16 SCHÜTZ 7
I.7 Verwarmingsbuizen en toebehoren Drukverliesdiagram verwarmingsbuizen Met de op basis van de verwarmingscircuitberekening vastgestelde volume-/ massastroom kan aan de hand van het volgende diagram voor de desbetreffende buisdiameter in één oogopslag de doorstroomsnelheid in (m/s) en het buiswrijvingsdrukverlies in [mbar/m] worden afgelezen. 8 SCHÜTZ 02/16
Verwarmingsbuizen en toebehoren I.7 Toebehoren voor verwarmingsbuizen Buisafroller Orion Geschikt voor duo-flex en tri-o-flex verwarmingsbuizen, voor montage zonder snijafval, demontabel Buiskniptang Voor het braamloos resp. haaks inkorten van verwarmingsbuizen Ø 14 bis 32 mm Kalibreer- en ontbraamgereedschap Kunststofblok met opgezette kalibreer- en ontbraampennen voor de diameters: 14 x 2, 16 x 2, 17 x 2, 18 x 2 en 20 x 2 mm Adapter klemverbinding 3/4 Bestaat uit euroconus met steunhuls, klemring en wartelmoer, elk geschikt voor duo-flex PE-Xa en PE-RT verwarmingsbuizen en tri-o-flex buizen van alu-pex Voor duo-flex kunststof veiligheidsverwarmingsbuis afmetingen 14 x 2, 16 x 2, 17 x 2, 20 x 2 en 25 x 2,3 mm Voor tri-o-flex alu-pex veiligheids-verwarmingsbuis afmetingen 14 x 2 en 16 x 2 mm (met O-ring), vernikkeld 02/16 SCHÜTZ 9
I.7 Verwarmingsbuizen en toebehoren Buiskoppeling met klemverbinding Van messing, voor het veilig koppelen van buizen Voor duo-flex kunststof veiligheidsverwarmingsbuis afmetingen 14 x 2 x ½ AG, 16 x 2 x ½ AG, 17 x 2 x ½ AG 20 x 2 x ½ AG en 25 x 2,3 x ½ AG Voor tri-o-flex alu-pex veiligheidsverwarmingsbuis afmetingen 14 x 2 x ½ AG und 16x2 x ½ AG (met O-ring), vernikkeld Perskoppeling onscheidbaar met radiale persing Messing, incl. 2 pershulzen van RVS Voor duo-flex kunststof veiligheidsverwarmingsbuis en tri-o-flex alu-pex veiligheidsverwarmingsbuis afmetingen 14 x 2, 16 x 2, 17 x 2, 20 x 2 en 25 x 2,3 mm Buisbocht Kunststof, dient als bescherming bij vloer- of plafonddoorgang en bij de verdeler voor verwarmingsbuizen met afmetingen ø14-17 mm 20 mm of 25 mm 10 SCHÜTZ 02/16
Verwarmingsbuizen en toebehoren I.7 Montage De verwarmingsbuizen worden gelegd in overeenstemming met het volgens EN 1264 gemaakte projectontwerp. De hieruit resulterende verlegafstanden zijn te vinden in de werklijst in tabelvorm. Voor tri-o-flex alu-pex veiligheidsverwarmingsbuizen moet de kleinste buigstraal van 3xd bij gebruik van de buigveer of 5xd zonder buigveer in acht worden genomen. Alle SCHÜTZ duo-flex en tri-o-flex verwarmingsbuizen mogen uitsluitend op een geschikte ondergrond worden gelegd. Bij wand- en plafonddoorvoeren en bij een scherpgerande verschuiving in de ondergrond moeten de vloerverwarmingsbuizen met de overlangs gesneden beschermingsbuis 25/20 worden vastgezet. Bij het leggen van de duo-flex verwarmingsbuizen moet de volgens DIN 4726 kleinste buigstraal van 5xd (d= middelste buitendiameter) worden aangehouden. A Het leggen van de afzonderlijke verwarmingscircuits begint bij de aanvoerverdeler van de vloerverwarmingsverdeler. De verwarmingsbuizen moeten in een rechte hoek t.o.v. de buisas m.b.v. een buiskniptang worden afgesneden en met de bij de buisdiameter behorende doorn te worden gekalibreerd en ontbraamd. Gebruik voor een zorgvuldige geleiding van de verwarmingsbuis bij de verdeler een buisbocht. De buis wordt aangesloten op de verdeler m.b.v. klemadapter 3/4 voor duo-flex verwarmingsbuizen of klemadapter 3/4 (met O-ring) vernikkeld voor tri-o-flex alu-pex veiligheidsverwarmingsbuizen. Bij het leggen in meanderpatroon (afbeelding A) wordt doorgaans begonnen met de aanvoer aan de buitenzijde van een ruimte en wordt het verwarmingscircuit met de voorgeschreven legafstand in lussen gelegd. b Bij het leggen in slakkenhuispatroon (afbeelding B) wordt de verwarmingsbuis met de tweevoudige legafstand tot aan het midden van het verwarmingscircuit geleid. Na de keerbocht in het midden moet de retourleiding van het verwarmingscircuit tussen de reeds gelegde aanvoerleidingen tot aan de vloerverwarmingsverdeler worden gelegd. Door de hierboven beschreven wijzevan buismontage wordt de volgens de verwarmingscircuitberekening vastgestelde legafstand bereikt. De buizen dienen minimaal z 50 mm van verticale constructieonderdelen en z 200 mm van schoorstenen en open haarden, open of gemetselde schachten en liftschachten te worden gelegd.»en 1264-4«02/16 SCHÜTZ 11
I.7 Verwarmingsbuizen en toebehoren Voor een efficiënte benutting van de rollen, die zijn voorzien van een doorlopende lengte-aanduiding, is het raadzaam om bij de aanvoerverdeler met de 120 m, 200 m (alleen bij tri-oflex ), 240 m of 600 m markering te beginnen; na het op maat snijden bij de retourcollector kan de resterende rollengte worden afgelezen. Het verwarmingscircuit dient bij een maximaal drukverlies van 250 mbar per verwarmingscircuit niet langer te zijn dan 120 m. De rollen voor de verwarmingscircuits moeten zodanig worden uitgekozen dat verbindingspunten in de dekvloer worden vermeden. Als bij een reparatie een buiskoppeling met radiale persing moet worden ingebouwd, monteer deze dan alleen in een recht buisstuk. Alle koppelingen in de vloerconstructie moeten op de bouwtekening exact worden geplaatst en aangeduid.»en 1264-4«De afzonderlijke verwarmingscircuits moeten zo worden aangelegd dat de verwarmingsbuizen niet worden gekruist door dilatatievoegen. Aansluitleidingen die een dilatatievoeg kruisen, moeten worden voorzien van flexibele beschermingsbuizen van 300 mm lengte. 12 SCHÜTZ 02/16