Polak gebouw Erasmus Universiteit Rotterdam Polak gebouw Erasmus Universiteit Rotterdam Getrapt studiehuis: rust & reuring De Erasmus Universiteit wil haar studenten graag bij de les houden. De campus wordt daarom omgebouwd tot een levendig minidorp. Onderdeel van het nieuwe masterplan is het Polak gebouw een multifunctioneel onderwijsgebouw dat ruimte biedt aan zeshonderd studieplekken conform Het Nieuwe Leren. Exterieur en interieur zijn integraal vormgegeven door Architectenbureau Paul de Ruiter. Eyecatcher is de dubbele helix aan trappen, Rust & Reuring is het overkoepelende thema. 30
TEKST Cécile Dornseiffen FOTOGRAFIE Jeroen Musch Opdrachtgever Erasmus Universiteit Rotterdam Architect Architectenbureau Paul de Ruiter, Amsterdam InterieurarchitectArchitectenbureau Paul de Ruiter, Amsterdam Interieurbouwer Visker Interieurbouw, Terheijden i.s.m. SMT Bouw & Vastgoed, Rosmalen Projectinrichter officedock projectinrichters, Amsterdam Tafels Paul Timmer, Amsterdam Losse inrichting o.a. Arper, Arp Design, Durbanis, Hay, La Palma, Lande, Paul Timmer, Quinze & Milan, Vitra Onderwijsmeubilair Vepa, Hoogeveen Bekledingsstof Kvadrat Lichtontwerp Beersnielsen, Rotterdam i.s.m. Eikelenboom en Marlous Vriethoff Armaturen o.a. Zero, Lumina (via Eikelenboom) Plafonds HC KP, Waalwijk Glazen wandsystemen Qbiq, Alphen aan den Rijn Grafische folies Brunschot Reclame, Oirschot Vloeren Descol, Deventer Beplanting Dick Huigens Tuinarchitektuur, Wageningen BVO 8.400 m² Polak gebouw Erasmus Universiteit Rotterdam FOTO LINKS De trapsculptuur opgebouwd uit een dubbele helix. Entree met podiumtrap. De liftkern is gedecoreerd met een spiegelkunstwerk dat over alle verdiepingen doorloopt. Het Polak gebouw, met zoninval regulerende ribben in verschillende dieptes. Eenzaam blokken op je zolderkamertje. Dat moet verleden tijd zijn, vindt het College van Bestuur van de EUR. Zij hebben Het Nieuwe Leren omarmd, een groeiende tendens in Nederland. Kern van het idee is studeren op de campus zelf. Waar interactie plaatsvindt en feedback binnen handbereik ligt. Om die nieuwe onderwijsstrategie aantrekkelijker te maken moet campus Woudestein een meer stedelijke allure krijgen. Compleet met hoofd- en zijassen, ondergrondse parkeergarage, plaza met horeca en retail, parkachtig groen en op termijn meer studentenhuisvesting. Eigentijdse architectuur hoort daarbij. Recent zijn twee facilitaire gebouwen opgeleverd. Het Erasmus Paviljoen, door Powerhouse Company + De Zwarte Hond ontworpen als evenementencentrum, en nu het Polak gebouw van Architectenbureau Paul de Ruiter. Dit multifunctionele studiehuis is gelieerd aan de universiteitsbibliotheek en gericht op activerende, kleinschalige educatie. Beide gebouwen kenmerken zich door een licht gevelbeeld van glas en aluminium en een geborgen interieur met veel warm hout. Transparante plint De meeste oudbouw op de campus heeft een gesloten, in zichzelf gekeerde vorm. Passé stadse levendigheid is de nieuwe norm. Inversie ten opzichte van de bestaande bebouwing was dan ook onze opgave, aldus projectarchitect Noud Paes. Hier wilden we een nieuw elan neerzetten: een simpel gebouw in beton, glas en aluminium dat de lucht reflecteert. Met een transparante plint wordt de connectie gelegd met de stedelijke ruimte. Dankzij de ronde glazen hoeken vloeit het bouwvolume als het ware samen met het omringende voetgangersgebied. Een eis uit de welstandsnota voor Woudestein was de horizontale oriëntatie. Hier vertaald in een brede, rondom lopende luifel die het gebouw feitelijk in twee delen knipt. Onderin de publieke ruimte met retail, daarboven het studiehuis. In de gevel weergegeven door een patroon van verticale ribben die door schaduwval op natuurlijke wijze de zoninval reguleren. OKTOBER - NOVEMBER 2015 #5 JAARGANG 26 31
Polak gebouw Erasmus Universiteit Rotterdam Banken met planten aan het atrium. Zelfstudieruimte met maatwerkmeubilair in de binnenste schil. Getrapt gestapeld Ook binnen is de begane grond behandeld als publieke ruimte. Feitelijk niets meer dan een traverse annex entreegebied voor het onderwijsgebouw dat per dag zo n 1.600 bezoekers trekt. Paes: Zoiets los je niet op met een liftblok alleen. Daarom nodigt een superbrede podiumtrap de bezoekers uit om naar boven te gaan, het hoge atrium in. Eenmaal aangekomen op het multifunctionele plein ontvouwt zich pas echt de lichte en luchtige sfeer. Doordat de etages getrapt gestapeld zijn, heeft het atrium een omgekeerde piramidevorm waardoor daglicht kan doordringen op iedere verdieping. Rondom draait een dubbele helix aan trappen die uitkomen op balkons. Dubbele deuren in de glazen videwanden geven toegang tot een binnenste en buitenste schil. Ingevuld met studielandschappen, collegeruimten en zaaltjes voor projectgroepen. Het Polak gebouw telt ruim zeshonderd werkplekken. Op termijn moet het ook onderdak gaan bieden aan de wetenschappelijke gemeenschap. Dankzij de grote kolommaat (circa 12 meter) is de structuur relatief flexibel. Daardoor is er ruimte voor wisselprogramma s en kan er worden ingespeeld op toekomstige onderwijskundige ontwikkelingen. Integraal ontwerp Voor Architectenbureau Paul de Ruiter was het Polak gebouw een buitenkans. Na het winnen van de (interieur)architectenselectie mochten ze het hele gebouw ontwerpen. Exterieur en interieur, tot en met het maatwerk, alles lag in één hand. Zonder verplichte inpassing van bestaand meubilair. Dat gaf deze opdracht een extra dimensie. Zo konden we het thema Rust & Reuring tot in detail uitwerken, schetst Marlous Vriethoff, projectinterieurarchitect. Reuring in het atrium, ingetogen rust in de eerste schil, geconcentreerde stilte hoger in het gebouw. Die integrale aanpak heeft een coherent beeld neergezet. In de materialisatie hebben we minimalisatie nagestreefd. Robuust beton en aluminium contrasteren met eerlijk hout. Het gros van de technische installaties is gewoon in zicht gebleven. Dat vinden we belangrijk. Mede gezien de eis van toekomstbestendigheid, die daardoor hoger scoort. 32
Routing & lay-out Ware eyecatcher zijn de ronddraaiende muizentrappen met tussenbordes. De treevorm is ook van onderaf zichtbaar, wat het geheel een sculpturale meerwaarde geeft. Vriethoff: Ze zijn bedoeld als informele, langzame route door het gebouw. De opdrachtgever wilde nadrukkelijk het lopen bevorderen. Daarom zit de liftkern redelijk verborgen, die zien we echt als secundair. Het verticale transport verloopt primair via het atrium. Voor de veiligheid zijn de trappen bewust smal gehouden. Twee personen kunnen elkaar net passeren waardoor je altijd houvast hebt aan de verhoogde balustrades (120 cm). Zowel in de horizontale als verticale vector is het thema Rust & Reuring doorgezet in de lay-out. In het atrium en de binnenste schil van de tweede en derde bouwlaag is geroezemoes nadrukkelijk toegestaan. Pantry s en scheidingswanden vormen een buffer naar de buitenste schil met onderwijsruimten. De vierde en vijfde laag zijn geheel gevuld met studielandschappen. Hier worden individuele studieplekken afgewisseld met dichte glazen cellen voor groepsoverleg. Studieplekken In Het Nieuwe Leren draait alles om diversiteit: verschillende soorten studieplekken, die andere mogelijkheden tot interactie bieden en afwisselende ergonomie. Denk aan computerplekken, plekken voor overleg, voor werkgroepen, stilteplekken om je scriptie te schrijven. In het Polak gebouw kunnen studenten nu kiezen uit een variant op het loungecafé, de bar, bibliotheek of buitenruimte. Ontspannen samen aan een ronde tafel. Zij aan zij op rugleuningloze barkrukken. Geconcentreerd aan lange tafels met vilten tussenschotten. Of blokken met uitzicht op groen. Voor overleg en presentatie zijn er treinzitjes met monitoren en gesloten werkgroepruimten. Kleur- en materiaalkeuze vormen een tijdloze basis: veel eiken, zwart/wit en enkele frisse steunkleuren. In de binnenste schil wordt het eiken gecombineerd met matzwart hpl. In de buitenste schil, de onderwijsruimten, overheerst wit meubilair met eiken. Losse interieurcomponenten zetten accenten in oranjegeel: hoe hoger hoe lichter van toon. Het eindresultaat is een Scandinavisch aandoend interieur: helder en vriendelijk. Voor het verlichtingsplan werd Beersnielsen lichtontwerpers ingeschakeld. In het atrium zijn spots verwerkt lichtvlekken geven meer sfeer dan egale verlichting. In de onderwijsruimten hangen tweezijdige pendelarmaturen. Omdat die het licht ook reflecteren op de poedercoated klimaatplafonds, kon het totale wattage lager zijn. Met led haalden we de verlichtingseisen niet, daarom is hier energiezuinige TL toegepast. Koffiecorner. Studielandschap met stiltewerkplekken: plantentafels, studiebar en tafels met dwarsschotten van Vitra en lamp Flo van Lumina. Polak gebouw Erasmus Universiteit Rotterdam OKTOBER - NOVEMBER 2015 #5 JAARGANG 26 33
Polak gebouw Erasmus Universiteit Rotterdam Akoestiek Rust is een must in een studieomgeving. De akoestische eisen waren dan ook streng, zegt Vriethoff. In het ontwerpteam hebben we streefwaarden gedefinieerd: een luchtgeluidisolatie van Rw=47dB voor de onderwijsruimten onderling, Rw=39dB voor de onderwijsruimten en de gang. Dat had vooral impact op de samengestelde scheidingswanden tussen de onderwijsruimten. Naast dubbele beglazing heeft de interieurbouwer in de kastgedeeltes nog een akoestische kern verwerkt, vergelijkbaar met een geluidsisolerende metal stud scheidingswand. Na LINKS Plattegrond derde verdieping. RECHTS Plattegrond vijfde verdieping. Duurzaam gebouw: patroon van PV-cellen in daklichten. (Foto Sebastian van Damme) de bouw zijn de lokalen nog een keer getest. De uitkomst was positief. Ook de klimaatplafonds dragen dankzij steenwolopvulling bij aan de geluidsreductie. Het geluidsniveau in het atrium wordt gedempt door geperforeerde plaat en akoestisch vilt langs de verdiepingsvloeren, evenals beplanting. En dat werkt prima. Duurzaamheid Architectenbureau Paul de Ruiter heeft een reputatie hoog te houden als het gaat om duurzaamheid. Het Polak gebouw heeft conform bestek een GPR Gebouw-score van 8,5 gehaald. Naast de beschaduwende gevelribben vooral te danken aan de triple beglazing die 40 procent zuiniger is dan HR-glas, de WKO-opslag, klimaatplafonds en dito vloeren, balansventilatie en geïntegreerde PV-cellen in de dakbeglazing, aldus Paes. Ook het interieur heeft in belangrijke mate bijgedragen aan de duurzaamheid. In de GPR Gebouw-score (Energie, Milieu, Gezondheid, Gebruikskwaliteit, Toekomstwaarde) is de milieubelasting het meest kritisch, vertelt Vriethoff. In het interieurontwerp heb je meer mogelijkheden dan in het casco. Al het hout is uiteraard FSC-gecertificeerd, het mdf formaldehyde vrij. Isolatievilt is gemaakt van gerecyclede PET-flessen. Heel speciaal zijn de tafels van gekapt Stads Hout, handgemaakt door Paul Timmer. Met de projectinrichter hebben we bovendien afspraken gemaakt over duurzame levering en een mogelijk take-back systeem. Twee maanden na de ingebruikname is het Polak gebouw op een normale vrijdag vol bezet. Wat de vraag oproept of het atrium en de verkeersruimten wel zo royaal hadden gemoeten. Het is een zoektocht geweest om de juiste balans te vinden tussen de inval van daglicht en het functionele oppervlak, aldus Paes. Vast staat dat dit ontwerp ontegenzeggelijk een sfeer heeft waar studenten zich cool bij voelen. Wie niet stipt om 9 uur aanwezig is, heeft grote kans geen plekje meer te vinden. Het Nieuwe Leren: ook ideaal als tijdmanagement... www.paulderuiter.nl 34