Ons kenmerk: ACM/DE/2014/207218 Zaaknummer: 14.1334.15 Besluit van de Autoriteit Consument en Markt op grond van artikel 5, zesde lid, van de Elektriciteitswet 1998. Pagina 1/7 Muzenstraat 41 2511 WB Den Haag Postbus 16326 2500 BH Den Haag T 070 722 20 00 F 070 722 23 55 info @acm.nl www.acm.nl www.consuwijzer.nl
1. Inleiding TenneT TSO B.V. (hierna: TenneT) heeft op 2 december 2014 een bericht uitgebracht 1 waarin zij meldt dat de Centraal West Europese netbeheerders gereed zijn om België te helpen met een pakket aan tijdelijke noodmaatregelen. 2 TenneT heeft in de aanloop naar dit bericht de Autoriteit Consument en Markt (ACM) verzocht om regulatory comfort bij het pakket aan tijdelijke noodmaatregelen. ACM beschouwt dit als een verzoek van TenneT om congestiebeheersprocedures goed te keuren alvorens TenneT deze zal hanteren. 3 2. Voorstel TenneT heeft aangegeven dat de primaire oorzaak voor het instellen van deze noodmaatregelen ligt in de onverwachte uitval in het afgelopen jaar van een drietal Belgische kerncentrales. De Belgische transmissiesysteembeheerder Elia heeft veel maatregelen genomen en als ultieme noodmaatregel een afschakelplan ontwikkeld om er voor te zorgen dat een eventueel tekort zich niet uitbreidt naar de omringende landen. TenneT heeft aangegeven dat zij, om het afschakelen van consumenten zoveel mogelijk te voorkomen, samen met Elia en RTE de Franse transmissiesysteembeheerder, een aanpassing van de regionaal gecoördineerde capaciteitscalculatiemethode heeft ontwikkeld. De transmissiesysteembeheerders (TSOs) hebben geanalyseerd dat in bepaalde marktsituaties met veel vraag naar elektriciteit in de regio het Belgische net, dicht bij de Nederlandse grens, te zwaar belast wordt. Het pakket aan noodmaatregelen omvat onder meer een zogenoemde week vooruit en twee dagen vooruit (D-2) adequacy flag. Indien Elia de adequacy flag hanteert kunnen de gezamenlijke TSOs de optimale combinatie van grensoverschrijdende capaciteit bepalen, opdat België maximaal stroom kan importeren. Hiermee wordt het risico op afschakelen van Belgische consumenten verminderd, zonder inbreuk op de netveiligheid. De bedoelde aanpassing is verwoord in het hierboven genoemd pakket aan noodmaatregelen. 2/7 1 www.tennet.eu. 2 Als beschreven in de Common explanatory note from Elia, Rte and TenneT on exceptional TSO collaboration measures being currently agreed upon between the CWE TSO s for the winter period 2014-2015. 3 Artikel 16, vijftiende lid, van de Elektriciteitswet 1998.
3. Gevolgde procedure De voorgestelde maatregelen kunnen een impact op de elektriciteitsmarkt hebben en een goede werking van de markt is nodig om in de noodzakelijke leveringszekerheid te voorzien. Daarom heeft ACM marktpartijen geconsulteerd. Gezien het grensoverschrijdende karakter van de maatregelen en de mogelijk effecten daarvan, heeft ACM de consultatie samen met de andere energietoezichthouders in de CWE-regio 4 uitgevoerd.iedereen is van 5 december 2014 tot 10 december 2014, 8.30 uur, in de gelegenheid gesteld te reageren op een gezamenlijke consultatie van BNetzA, CREG, CRE, ILR en ACM. 5 Negen marktpartijen hebben gereageerd op de gezamenlijke consultatie. De algemene boodschap van marktpartijen is dat zij afschakeling in België willen voorkomen en daarmee begrip hebben voor maatregelen van de TSOs. Zij vragen van TenneT (en de andere TSOs) een transparante uitvoering van de maatregelen en dat ook rekening wordt gehouden met mogelijke alternatieve maatregelen. De meeste respondenten verwijzen naar meer structurele maatregelen zoals Flow based market coupling als de beste lange termijn oplossing. Een meer gedetailleerde samenvatting van de reacties zal later worden gepubliceerd door de CWE toezichthouders. 3/7 4. Wettelijk kader Op grond van artikel 5, zesde lid, van de Elektriciteitswet 1998 (hierna: E-wet) beslist ACM over de goedkeuring van de door de netbeheerder van het landelijk hoogspanningsnet gehanteerde congestiebeheersprocedures voor landsgrensoverschrijdende netten. Op grond van artikel 5.5 van Bijlage I van de Verordening 6 beoordeelt ACM de wijze waarop de TSO informatie publiceert betreffende de grensoverschrijdende handel. 7 Op grond van artikel 5, vierde lid, van de E-wet werkt ACM samen met andere nationale energietoezichthouders in Europa onder meer teneinde de nationale markten in de CWE-regio te integreren en samenwerking tussen TSOs aan te moedigen. 4 Artikel 3.2, onderdeel b, van Bijlage I bij Verordening (EG) nr. 714/2009 (hierna: de Verordening). De CWE-regio bestaat uit de Benelux, Duitsland en Frankrijk. 5 https://www.acm.nl/en/publications/publication/13610/public-consultation-on-the-ad-hoc-adaption-of-the-capacitycalculation-to-ease-the-belgian-electrical-system-during-the-winter-2014-2015/ 6 Richtsnoeren voor congestiebeheer en toewijzing van beschikbare overdrachtcapaciteit van interconnecties tussen nationale systemen. 7 Met ingang van 5 januari 2015 vervalt dit artikel ingevolge artikel 19 van Verordening (EU) Nr. 543/2013 van de Commissie van 14 juni 2013 betreffende de toezending en publicatie van gegevens inzake de elektriciteitsmarkten en houdende wijziging van bijlage I bij Verordening (EG) nr. 714/2009 van het Europees Parlement en de Raad.
Met dit besluit geeft ACM invulling aan de hierboven genoemde taken ten aanzien van het tijdelijke pakket van noodmaatregelen dat TenneT aan ACM heeft voorgelegd. ACM toetst daarbij of het voorstel van TenneT voldoet aan de toepasselijke regels in de Verordening, in het bijzonder artikel 16 van de Verordening, waarin de algemene beginselen van congestiebeheer staan. 5. Beoordeling ACM onderstreept dat het belangrijk is dat aangrenzende lidstaten elkaar helpen als dat nodig is. Niet voor niets dringt ACM aan op voldoende grenscapaciteit voor elektriciteit (en gas) met de landen om ons heen. ACM erkent dan ook de noodzaak van bijzondere maatregelen en de gezamenlijke inzet van landelijk netbeheerders uit de omliggende landen om onnodige afschakeling of grootschalige uitval te voorkomen. 4/7 Op basis van de door TenneT verstrekte informatie concludeert ACM dat de maatregelen in de meest extreme situatie effectief kunnen leiden tot een reductie van de Nederlandse export van maximaal 1500 MW. Deze reductie wordt toegepast op de grens in de richting van Duitsland. Daarnaast bevat het voorstel ook een beperking op de grens tussen Duitsland en Frankrijk. Op de Franse grens in de richting van België wordt juist meer capaciteit ter beschikking gesteld. De voorgestelde herverdeling leidt er toe dat productie in Nederland in de export wordt beperkt en dat productie in Frankrijk meer ruimte krijgt om te exporteren. Hierdoor wordt de markt met de voorgestelde aanpassingen van de grenscapaciteit vooraf effectief gedwongen tot een redispatch. De beperking van de export op de Nederlands-Duitse grens heeft volgens TenneT (slechts) een invloed van 17% op de fysieke stromen op de Nederlands-Belgische grens. 8. ACM wijst in dit verband op artikel 16, derde lid, van de Verordening, waarin is opgenomen dat marktspelers de beschikking krijgen over de maximale capaciteit van de interconnecties en/of de maximale capaciteit van de transmissienetwerken waarmee grensoverschrijdende stromen worden verzorgd. Volgens artikel 16, tweede lid, van de Verordening, in samenhang gelezen met hoofdstuk 1 van Bijlage I van de Verordening, mogen procedures om transacties te beperken slechts worden toegepast in noodsituaties wanneer de transmissiesysteembeheerder snel moet optreden en wanneer redispatching niet mogelijk is. Hieruit volgt dat de mogelijkheden van het inzetten van redispatch dienen te zijn uitgeput voordat wordt overgegaan tot het beperken van de markt. 8 Als cijfermatig voorbeeld wordt voor elke 6 MW reductie op de Nederlands-Duitse grens, de Nederlands-Belgische grens met 1 MW ontlast
ACM is voorts van oordeel dat een multilaterale redispatch-actie, waarbij direct productie in Nederland wordt afgeregeld en productie in Frankrijk wordt opgeregeld, een effectiever is dan de door TenneT aangegeven 17% als onderdeel van de voorgestelde reducties zoals die zijn beschreven in het pakket van tijdelijke noodmaatregelen. Bovendien blijft er in geval van multilaterale redispatch meer capaciteit beschikbaar voor de markt. Deze oplossing zou betekenen dat Nederlandse partijen commercieel België en Duitsland kunnen blijven beleveren. Dit levert een prikkel voor de marktpartijen om eenheden ook daadwerkelijk beschikbaar te maken voor levering aan België. In het navolgende wordt nader ingegaan op de wijze waarop deze redispatch op korte termijn (de komende wintermaanden) gerealiseerd dient te worden. Daarnaast bevat het navolgende een verzoek aan partijen om op langere termijn (structureel) vorm te geven aan multilaterale redispatch. 5/7 6. Goedkeuring Op basis van de analyse van het pakket aan noodmaatregelen, relevante wet- en regelgeving en de antwoorden op de consultatie besluit ACM net als de andere toezichthouders dat TenneT de voorgestelde noodmaatregelen tot 31 maart 2015 mag toepassen, indien aan een aantal voorwaarden wordt voldaan. 9 Voorwaarden vooraf - De maatregelen moeten proportioneel zijn en op niet discriminerende wijze worden toegepast en moeten de marktpartijen voldoende prikkels geven zodat leveringszekerheid gewaarborgd is; - De uitzonderlijke maatregelen mogen alleen worden toegepast als: Elia alle mogelijke nationale maatregelen heeft toegepast, inclusief de inzet van de strategische reserve; dwarsregeltransformatoren optimaal worden ingezet om de Belgische import te mogelijk te maken; de aanpassing van de capaciteit naar België voor de andere CWE-netbeheerders veilig wordt geacht; Elia meer import nodig heeft om het afschakelen van consumenten te vermijden. 9 De noodmaatregelen als beschreven in de Common explanatory note from Elia, Rte and TenneT on exceptional TSO collaboration measures being currently agreed upon between the CWE TSO s for the winter period 2014-2015
Voorwaarden bij de toepassing van de noodmaatregelen - De netbeheerders moeten voldoende transparantie geven aan de toezichthouders en marktpartijen indien: ad hoc veranderingen worden doorgevoerd met betrekking tot de maandveilingen; Elia een week of twee dagen vooruit een adequacy flag 10 hijst; de adequacy flag wordt geaccepteerd door RTE en TenneT; de vraag voor NTC-reductie wordt ingetrokken door Elia; de capaciteit voor intraday-uitwisselingen tot nul wordt teruggebracht bevroren. Overige voorwaarden - In het licht van voorgaande dienen de betrokken TSOs, waaronder TenneT, de komende winter concreet multilaterale redispatch te realiseren door middel van het simultaan activeren van bilaterale contracten tussen de TSOs en zo bij te dragen aan het oplossen van het Belgische leveringszekerheidsprobleem. Deze optie moet tenminste beschikbaar zijn voor de situatie met een zeer hoge belasting, waarin er tegelijkertijd geen wind is. De eerste resultaten dienen voor 31 januari ji2015 te worden gepresenteerd aan de betrokken CWE toezichthouders; - Indien de reductie van de grenscapaciteit zoals voorgesteld door TenneT- met inbegrip van de benutting van de mogelijkheden van redispatch - alsnog noodzakelijk is, dan dient waar mogelijk de reductie van de exportcapaciteit op de Nederlands-Duitse grens te resulteren in een verhoging van de exportcapaciteit op de Nederlands-Belgische grens. 6/7 Verzoeken aan de TSOs voor vervolg - Voorts dient in het licht van het voorgaande de gecoördineerde ontwikkeling van multilaterale redispatch contracten structureel (voor de langere termijn) te worden opgepakt op het niveau van de CWE-regio. Hiertoe dienen de CWE TSOs, waaronder TenneT, een projectteam te formeren dat in overleg zal dienen te treden over dit onderwerp met toezichthouders. De eerste opdracht voor dit projectteam is om toezichthouders te informeren over de bestaande redispatch contracten en over de wijze waarop deze contracten kunnen worden ontwikkeld naar een methode van gecoördineerde redispatch in de CWE-regio. De CWE-toezichthouders verzoeken om de betrokken TSOs, waaronder TenneT deze informatie op te leveren aan de betrokken CWE toezichthouders, binnen twee maanden na de start van Flow based market coupling. - De gezamenlijke CWE toezichthouders verzoeken de TSOs om de herberekening van interconnectiecapaciteit op intraday basis permanent in te voeren. ACM waardeert de 10 De adequacy flag, als eerder beschreven onder 2. Voorstel.
initiatieven van TenneT op dit vlak en vraagt TenneT dan ook hierin een voortrekkersrol te vervullen. Van dit besluit wordt mededeling gedaan in de Staatscourant. Voorts wordt dit besluit gepubliceerd op de internetpagina van de Autoriteit Consument en Markt (www.acm.nl). Den Haag, Datum: 15 december 2014 Autoriteit Consument en Markt, namens deze, 7/7 w.g. drs. D.I. Bos Directeur Directie Energie Tegen dit besluit kan degene, wiens belang bij dit besluit is betrokken, binnen zes weken na de dag van bekendmaking van dit besluit een gemotiveerd bezwaarschrift indienen bij de Autoriteit Consument en Markt, Directie Juridische Zaken, Postbus 16326, 2500 BH Den Haag. In het bezwaarschrift kan een belanghebbende op basis van artikel 7:1a, eerste lid, van de Algemene wet bestuursrecht de Autoriteit Consument en Markt verzoeken in te stemmen met rechtstreeks beroep bij het College van Beroep voor het bedrijfsleven.