Sterilisatie van de vrouw Haarlem In deze brochure wordt uitleg gegeven over verschillende aspecten van sterilisatie bij de vrouw. Een aantal zaken zal uw arts al met u besproken hebben. Tijdens het bezoek aan de polikliniek is het vaak niet mogelijk om alles te bespreken. Met deze folder kunt u thuis op uw gemak één en ander nog eens nalezen. Zijn er daarna nog vragen, dan is het verstandig om deze vóór de sterilisatie met uw arts te bespreken. Wat is een sterilisatie eigenlijk? Bij sterilisatie van de vrouw worden de eileiders afgesloten door middel van een kleine operatie. Daardoor kunnen zaadcellen de eicel niet meer bereiken en kan de eicel zich niet meer naar de baarmoeder toe bewegen. Zo wordt een zwangerschap voorkomen. Wanneer wordt tot een sterilisatie besloten? In tegenstelling tot andere vormen van geboorteregeling zoals de pil of een spiraaltje, is sterilisatie definitief. De ingreep is in principe onherstelbaar en u moet er dus zeker van zijn dat u geen kinderen meer wilt. De beslissing tot sterilisatie moet zorgvuldig door u en uw partner worden genomen. Daarbij dient u zich te realiseren dat familieomstandigheden kunnen veranderen, maar dat een sterilisatie moeilijk ongedaan kan worden gemaakt.
Hoe wordt de sterilisatie uitgevoerd? Er zijn 2 methoden van sterilisatie, deze worden beiden in het uitgevoerd. Hysteroscopische sterilisatie (Essure) In het Hoofddorp en Haarlem Noord vindt een poliklinische hysteroscopie plaats. Dat wil zeggen dat er met een dunne kijkbuis via de vagina in de baarmoederholte gekeken wordt. Er wordt dan in beide eileiders een klein buigzaam micro-implantaat (veertje) ingebracht. Hierdoor groeit binnen drie maanden de eileider dicht en kan er geen zwangerschap meer optreden. Gedurende deze drie maanden dient u nog wel aanvullende anticonceptie te gebruiken. Voordelen van deze methode van sterilisatie is dat er geen narcose nodig is en dat u geen littekens heeft door de sterilisatie. U wordt gevraagd thuis de avond voor de procedure en op de ochtend zelf een pijnstiller (oraal) in te nemen. De ingreep duurt maximaal 10 minuten en het totale bezoek maximaal 45 minuten. Laparoscopische sterilisatie Dit is een sterilisatie via kijkbuisoperatie (laparoscopie). Voor deze vorm van sterilisatie is een korte algehele verdoving (narcose) noodzakelijk. Er wordt een tweetal kleine snedes (van 1-2 cm) gemaakt, één ter hoogte van de navel en één in de onderbuik. De buik wordt gevuld met koolzuurgas. Via de snedes wordt een kijkbuis ingebracht en het instrument waarmee de sterilisatie wordt verricht. Het afsluiten van de eileiders kan gebeuren door dichtbranden (coagulatie) of door afklemmen met een klemmetje (clipje). De laparoscopische sterilisatie gebeurt in dagbehandeling. Dit betekent dat u dezelfde dag weer naar huis kunt. Welke methode Beide methoden van sterilisatie zijn even effectief. De gynaecoloog zal met u overleggen welke methode hij of zij zal toepassen. Indien u eventueel later de sterilisatie ongedaan wilt laten maken, dan is de kans op een goed herstel het grootst bij het gebruik van een klemmetje. Buikoperatie De sterilisatie kan ook via een buikoperatie worden uitgevoerd, bijvoorbeeld wanneer tevens een keizersnede wordt verricht. In deze situatie worden de eileiders meestal afgebonden, omdat ze vlak na een zwangerschap te dik zijn om er een klemmetje op te plaatsen. Soms is een andere methode nodig. Niet altijd is de afgesproken methode uitvoerbaar. Dikke eileiders bijvoorbeeld worden met klemmetjes vaak niet goed afgesloten. Uw arts zal dan een andere methode moeten toepassen om het gewenste resultaat te krijgen. Vindt u het bezwaarlijk dat in dit soort gevallen een andere methode wordt toegepast, dan adviseren wij u dit duidelijk vooraf aan uw arts mee te delen. Zo kan het soms ook bij een kijkoperatie onmogelijk zijn om de eileiders goed te zien. Dan is een buikoperatie de enige andere manier om deze manier van sterilisatie uit te voeren. Bij een buikoperatie krijgt u echter een groter litteken en is ziekenhuisopname noodzakelijk. Omdat u tijdens de operatie slaapt, is het niet mogelijk om met u te overleggen. Daarom geldt ook hier dat, indien u bezwaren hebt tegen een buikoperatie, u dit vooraf duidelijk vertelt aan uw arts. Sterilisatie van de vrouw pagina 2
Wie voert de sterilisatie uit? De sterilisatie wordt uitgevoerd door één van de gynaecologen van ons team en dus niet altijd door de arts met wie u op de poli de ingreep heeft besproken. Dat betekent echter niet dat de sterilisatie hierdoor anders verloopt. Mocht u bezwaren hebben tegen behandeling door een andere gynaecoloog, dan adviseren wij u dit van tevoren kenbaar te maken. Na de sterilisatie Na een hysteroscopische sterilisatie (Essure) zult u na afloop wellicht nog wat lichte buikklachten hebben. Uit onderzoek blijkt dat 75% van de vrouwen die een Essure sterilisatie ondergaat direct na de ingreep weer aan het werk kan. De dag nadien zult u over het algemeen nauwelijks klachten meer ervaren en kunt u uw dagelijkse bezigheden weer volledig uitoefenen. In geval van een laparoscopische sterilisatie zult u op de dag van de sterilisatie als gevolg van de narcose niet echt fit zijn en moet u niet gaan werken. Het is ook niet verstandig zelf naar huis te rijden; laat iemand u komen ophalen. De volgende dagen verlopen meestal zonder problemen, maar u kunt wat schouderpijn hebben. Dat wordt veroorzaakt door een beetje koolzuurgas dat in uw buik is achtergebleven. Dit prikkelt het middenrif, waardoor pijn bij schouderbladen kan ontstaan. Het koolzuurgas wordt vrij snel via het bloed naar de longen getransporteerd en verlaat daar het lichaam. Soms wordt tijdens de operatie een soort tangetje op de baarmoedermond geplaatst; hierdoor kan gedurende enkele dagen wat vaginaal bloedverlies optreden. De wondjes in uw buik kunnen enkele dagen gevoelig zijn en genezen binnen zeven tot tien dagen. Bij het optreden van koorts of hevige buikpijn is het raadzaam om contact met uw arts op te nemen. Complicaties Bij elke operatieve ingreep bestaat er een risico op complicaties. Een complicatie kan zijn dat de darm of blaas beschadigd wordt of dat er bloedingen of infecties optreden. Dit risico is zeer klein en bedraagt ongeveer 1 op de 1000 laparoscopieën en nog kleiner in geval van hysteroscopische sterilisatie. Bij de hysteroscopische sterilisatie (Essure) bestaat er een erg kleine kans dat ten gevolge van een samentrekking van het spiertje van de eileider het implantaat niet goed geplaatst kan worden. Dan kan de gynaecoloog met u bespreken om eventueel de volgende maand de ingreep opnieuw te plannen of eventueel alsnog een sterilisatie via laparoscopie af te spreken. Het is belangrijk om naast deze informatie over complicaties ook de hieronder vermelde voorlichtingsfolders van de NVOG te lezen. Hierin staan de meest recente ontwikkelingen, complicaties en bijwerkingen van een sterilisatie beschreven. Sterilisatie, Informatie voor vrouwen die een sterilisatie overwegen; http://www.nvog.nl//sites/files/0000004858_informatie%20voor%20vrouwen%20die%20een%20sterilisatie%20ove rwegen.pdf Sterilisatie, Informatie voor vrouwen die een hysteroscopische sterilisatie krijgen; http://www.nvog.nl//sites/files/0000004854_informatie%20voor%20vrouwen%20die%20een%20hysteroscopische %20sterilisatie%20krijgen.pdf Sterilisatie, Informatie voor vrouwen die een laparoscopische sterilisatie krijgen; http://www.nvog.nl//sites/files/0000004855_informatie%20voor%20vrouwen%20die%20een%20laparoscopische %20sterilisatie%20krijgen.pdf De folders zijn te vinden op www.nvog.nl onder het kopje Voorlichting, NVOGvoorlichtingsbrochures, Sterilisatie. Sterilisatie van de vrouw pagina 3
Controle van de sterilisatie Na een hysteroscopische sterilisatie is het belangrijk om de positie van de veertjes met echo te controleren. Dit gebeurt 3 maanden na de sterilisatie. Als er twijfel is of de sterilisatie goed gelukt is, zal een contrastfoto van de baarmoeder worden gemaakt (hysterosalpingografie). Na laparoscopische sterilisatie is controle niet nodig. De kans op zwangerschap Geen enkele vorm van anticonceptie sluit zwangerschap voor 100% uit. Dit geldt ook voor sterilisatie. De kans op zwangerschap na sterilisatie is echter zeer klein en varieert tussen de 2 en 5 per 1000 sterilisaties. Zwangerschap kan optreden wanneer de eileider zich spontaan herstelt en weer doorgankelijk wordt. In zeldzame gevallen blijkt achteraf dat de sterilisatie niet goed is uitgevoerd. Bij een klein aantal vrouwen is het voor de arts heel moeilijk om de eileiders goed te zien en kunnen er twijfels ontstaan of de ingreep naar wens is verlopen. De arts zal dat na afloop van de ingreep uiteraard aan u vertellen. Hoewel een sterilisatie een ingreep is met een heel grote kans op succes, blijft zwangerschap in zeldzame gevallen dus mogelijk. Daarom is het van belang dat u zich bij uitblijven van de menstruatie realiseert dat er een kleine kans is dat u zwanger bent. Het is dan verstandig bij uw gynaecoloog of huisarts een zwangerschapstest te laten uitvoeren. Geeft deze test inderdaad aan dat u zwanger bent, dan is het nodig dat u contact met uw arts opneemt. In een aantal gevallen is namelijk de zwangerschap niet in de baarmoeder maar in de eileider gelokaliseerd en dan moet tijdig worden ingegrepen. Als de arts die u dan bezoekt, niet zelf de sterilisatie verricht heeft, is het ook zinvol om de arts die u gesteriliseerd heeft op de hoogte te brengen van het feit dat toch een zwangerschap is opgetreden. Leven na een sterilisatie Behalve dat u na een sterilisatie doorgaans niet meer zwanger kunt worden, zijn er geen blijvende veranderingen te verwachten. De hormoonspiegels veranderen niet of nauwelijks en het onbevruchte eitje wordt door het lichaam opgenomen. Door een sterilisatie komt u niet eerder in de overgang. Als u voor de sterilisatie de pil gebruikte en na de sterilisatie niet meer, moet u er wel rekening mee houden dat de menstruaties weer kunnen zijn zoals vóór het pilgebruik en bij sommige vrouwen zelfs langduriger en heviger. In psychische en seksuele zin verandert er weinig. Veel vrouwen ervaren dat het seksueel contact veel spontaner is door de geruststelling dat zij beschermd zijn tegen zwangerschap. Kan sterilisatie ongedaan worden gemaakt? Sterilisatie is in principe een definitieve ingreep, waarna geen gewenste zwangerschap meer mogelijk is. Voordat u besluit zich te laten steriliseren, moet u dus absoluut zeker weten dat u niet meer zwanger wilt worden. Wilt u de ingreep toch ongedaan laten maken, dan is meestal een buikoperatie nodig en alleen mogelijk na een laparoscopische sterilisatie. De kans op zwangerschap na een hersteloperatie hangt af van de toegepaste sterilisatiemethode. Waren de eileiders dichtgebrand, dan ligt na herstel de kans op zwangerschap rond de 50%; was een klemmetje gebruikt, dan is de kans ongeveer 80%. Een hysteroscopische sterilisatie (Essuremethode) kan niet worden hersteld. Reageerbuisbevruchting (IVF) kan wel worden geprobeerd na een hysteroscopische sterilisatie. Sterilisatie van de vrouw pagina 4
Anticonceptie tot aan de sterilisatie Het is van belang dat u op het moment van de sterilisatie niet zwanger bent. Dat betekent dat u de anticonceptie die u nu gebruikt, moet blijven gebruiken tot na de sterilisatie. Bij een hysteroscopische sterilisatie moet gedurende 3 maanden de anticonceptie worden doorgebruikt, tot de eileiders volledig zijn dichtgegroeid en dit met echo is gecontroleerd. De laparoscopische sterilisatie werkt direct, maar als u de pil gebruikt, moet u de strip waarmee u bezig bent op het moment van sterilisatie afmaken. Een spiraaltje kan tijdens de sterilisatie verwijderd worden, maar dat is wel afhankelijk van het moment van de cyclus. Indien u geen anticonceptie toepast, dient u er zelf voor te zorgen dat u niet zwanger bent op het moment van sterilisatie. Dit kan bijvoorbeeld door het gebruik van condooms tot aan het moment van sterilisatie. Wie betaalt de sterilisatie? Sterilisatie zit niet in het basispakket. De meeste aanvullende verzekeringen vergoeden de kosten die verbonden zijn aan een sterilisatie wel of gedeeltelijk. Het is verstandig dat u vóór de ingreep contact opneemt met uw ziektekostenverzekeraar om te weten wat u eventueel zelf moet betalen. De voor- en nadelen op een rij Voordelen Sterilisatie is erg betrouwbaar. U hoeft zich nauwelijks bezorgd te maken over de mogelijkheid van zwangerschap U hoeft niet meer elke dag de pil in te nemen. Onregelmatig bloedverlies of pijn zoals bij een spiraaltje treedt na sterilisatie niet of nauwelijks op. Nadelen De ingreep moet als onherroepelijk worden beschouwd en kan niet gemakkelijk hersteld worden. Bij een laparoscopische sterilisatie is algehele narcose noodzakelijk. Bij een hysteroscopische sterilisatie is het noodzakelijk dat er nog 3 maanden aanvullende anticonceptie wordt gebruikt, tot de eileiders zijn dichtgegroeid. Het verloop van de ingreep Een hysteroscopische sterilisatie vindt poliklinisch plaats. De gynaecoloog en één of twee doktersassistenten zijn aanwezig bij de behandeling. Als u dat prettig vindt, mag u zelf ook iemand meenemen, die aanwezig kan zijn bij de behandeling. U hoeft niet nuchter te zijn. U mag tijdens de procedure meekijken op een beeldscherm, dit leidt wat af. Hoewel er voor het bezoek aan de arts een half uur gepland staat, is de sterilisatie zelf binnen 10 minuten verricht. Nadien kunt u weer naar huis. Het is wel verstandig dat u niet zelf autorijdt nadien, omdat u nog wat buikpijn kunt ervaren. Een laparoscopische sterilisatie duurt ongeveer een halfuur en vindt onder volledige verdoving plaats. Daarom wordt voorafgaand aan de behandeling een consult afgesproken op de poli Anesthesiologie. De sterilisatie vindt plaats in dagopname. Dat wil zeggen, u komt s morgens en gaat s middags weer naar huis. In sommige gevallen is een langere opname in het ziekenhuis nodig. Sterilisatie van de vrouw pagina 5
Voor de operatie moet u nuchter zijn. Dit betekent dat u na 24.00 uur niets meer mag eten of drinken. U meldt zich op de afdeling dagverpleging (tenzij anders met u is afgesproken). U krijgt een operatiejasje aan. 8 U wordt naar de operatiekamer gereden; hier wordt u verdoofd. Vervolgens wordt de sterilisatie verricht onder narcose. De sneetjes worden gehecht; het litteken is na enige tijd nauwelijks meer te zien. U komt bij in de uitslaapkamer. Meestal heeft u na de operatie nog enkele dagen wat pijn in de schouder of buik. U mag hiervoor altijd een pijnstiller vragen. Ook kan het zijn dat u wat misselijk bent. Ook daar kunt u medicijnen voor vragen. Na controle door de gynaecoloog mag u, als alles normaal verlopen is, aan het eind van de middag weer naar huis. Meestal voelt u zich dan nog erg slap. Het is daarom raadzaam iemand te vragen om u te komen halen. Vijf dagen na de ingreep worden de hechtingen verwijderd. Afhankelijk van de gebruikte hechtingen lossen deze vanzelf op of moeten de hechtingen na vijf dagen na de ingreep worden verwijderd. Het verwijderen van de hechtingen gebeurt bij de huisarts of op de polikliniek. Vragen? Als u nog vragen heeft, kunt u altijd de gynaecoloog of een verpleegkundige bellen. Het telefoonnummer van de polikliniek gynaecologie is voor alle vestigingen : (023) 224 0060 Informatiebron De voorlichtingsfolder van de NVOG (Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie), www.nvog.nl is gebruikt en de informatie is aangepast aan het beleid van het. Voor aanvullende informatie verwijzen we naar de site van NVOG op www.nvog.nl onder het kopje Voorlichting, NVOG-voorlichtingsbrochures, Sterilisatie. Waar zijn we te vinden? Haarlem Zuid Boerhaavelaan 22 2035 RC Haarlem Hoofddorp Spaarnepoort 1 2134 TM Hoofddorp Haarlem Noord Vondelweg 999 2026 BW Haarlem Heemstede Händellaan 2A 2102 CW Heemstede (023) 224 0000 www.spaarnegasthuis.nl info@spaarnegasthuis.nl Sterilisatie van de vrouw pagina 6