HOOFDLUIS Hoofdluis is van alle tijden en het hoofdluis-probleem steekt dan ook met enige regelmaat de kop op op onze school. Iedereen kan het krijgen. Volkomen normaal dus! Laten we van deze kleine rottige beestjes dan ook vooral geen olifantenkwestie maken. Maar laten we eerlijk wezen...we krijgen toch allemaal bij het idee alleen al de kriebels en willen deze liefst niet mee naar huis krijgen. Hoog tijd om u meer informatie te geven over de luizencontroles op onze school en algemene informatie over hoe ze eruit zien, wat u ertegen kunt doen als uw kind ze heeft en wat u zoal kunt doen om (zoveel mogelijk) te voorkomen dat uw kind ze krijgt. Inhoudsopgave: - Taken luizenpluisouders en werkwijze luizenpluis Otterkolken blz. 2 - Hoe zien luizen en neten eruit + oorzaken besmetting blz. 3 - Wat moet/kun je doen als je hoofdluis hebt? blz. 5 Kammen + Nat-kammethode blz. 5 Anti-hoofdluismiddelen + gebruiksaanwijzingen blz. 6 Ondersteunende maatregelen blz. 8 - Als de luizen blijven terugkomen... blz. 9 - wat kunt je doen om hoofluis te voorkomen (= preventie)? blz. 10 Wat je ook doet, altijd blijven lachen.. 1
Wat behoort wel/niet tot de taak van luizenpluisouders en hoe gaan de luizencontroles in zijn werk: 1 Het controleren en constateren van hoofdluis is niet de verantwoordelijkheid van de luizenpluisouders, maar is de verantwoordelijkheid van ouder(s)/verzorger(s)! 2 Om uitbraak van luizen op school te helpen voorkomen, vindt er telkens op de in in de week na een schoolvakantie een hoofdluiscontrole plaats in alle groepen. Een goede controle door het luizenpluisteam is alleen mogelijk wanneer het goed mogelijk is om de haren van uw kind (los) te kammen. Haren vol haarlak en.of gel zullen dit niet goed mogelijk maken. Hetzelfde geldt voor prachtige ingevlochten haren e.d.. 3 Deze controle blijft vanzelfsprekend een globale controle. Luizenpluisouders doen hun uiterste best, maar kunnen best eens iets missen! Een zeer zorgvuldige contole van alle basisschoolkinderen door het luizenpluisteam zou zeer veel (school)tijd vragen. Wij vragen u dan ook om vooral zelf 1x 14 dagen (uitgebreider) te controleren. 4 GEWIJZIGD BELEID per 1-2-2009: Indien er door de luizenpluisouders een besmetting met levende luizen is geconstateerd, dan wordt er diezelfde dag telefonisch contact gezocht met de ouder(s)/verzorger(s) en wordt u dringend verzocht om naar school te komen om uw kind te komen kammen. U mag uw kind natuurlijk ook mee naar huis nemen voor kammen en behandeling. In het geval er alleen neten worden aangetroffen, wordt u eveneens gebeld, maar hoeft u niet naar school te komen en kunt u thuis behandelen. In beide gevallen zullen de andere kinderen uit de betreffende groep een briefje mee naar huis krijgen dat er hoofdluis in hun klas is geconstateerd. N.B.: Ook wanneer uw kind geen hoofdluis heeft maar het wel in de klas is geconstateerd, doet u er zeer verstandig aan om een periode preventief te gaan kammen. 5 Wanneer uw kind hoofdluis heeft, mag het pas weer naar school wanneer het is behandeld. Het schoolteam en de luizenpluisouders gaan ervan uit dat u uw kind dan nog zeker twee weken lang blijft kammen met de netenkam om dode neten uit het haar te kammen en eventuele nieuwe luizen/neten direct weg te kammen. (zie verder bij de algemene informatie) 6 Wanneer er hoofdluis of reeds behandelde hoofdluis bij een kind/kinderen is geconstateerd, vindt er doorgaans na een week bij betreffende kinderen opnieuw een hoofdluiscontrole plaats. Hierbij geldt: geen bericht is goed bericht. 7 Met vragen over preventie en/of behandeling van luizen kunt u natuurlijk altijd bij de luizenpluisouders terecht...! Daarnaast bestaat er ook de mogelijkheid om contact op te nemen met de GGD Kennemerland, afdeling jeugdgezondheidszorg. Vraagt u dan naar de ggd-verpleegkundige met basisschool de Otterkolken in zijn/haar werkgebied. 2
Hoe zien ze eruit? Diegenen die al wel eens last van luizen en neten hebben gehad, zullen u waarschijnlijk zeggen dat u deze direct zult herkennen wanneer u ze ziet. Luizen zijn kleine grauwe, grijsbruine tot soms bijna zwarte beestjes van ongeveer 2 à 3 mm groot. Hun kleur kan wat verschillen in donkerte. Luizen leggen eitjes, neten genoemd, tegen de haarschacht aan. Deze neten zitten meestal dicht op de voorhoofd (meestal binnen 1-2 centimeters van de hoofdhuid), bij voorkeur in de nek, op het voorhoofd en achter de oren. Het zijn hele kleine grijs/bruin/(gele) puntjes. Doordat ze vaak aan de onderkant van een haar zitten, zijn ze makkelijk over het hoofd te zien. Ze kunnen op roos lijken. Het verschil is, dat neten stevig vastgekleefd zitten aan de haren en dat ze moeilijk los te krijgen zijn. Roos kun je zo uit je haren kammen. Is de neet lichter van kleur en verder dan 2 centimeter van de hoofdhuid verwijderd dan is deze zeer waarschijnlijk al dood. een uitvergrote neet grootte van een neet luis op tanden van kam volwassen hoofdluizen gevangen na één kambeurt. Bij twijfel: Gebruik een leesbril, een vergrootglas of leg de onduidelijke items onder een microscoop. Samen lekker gruwen.. Luizen leven van bloed dat zij opzuigen uit de hoofdhuid. Gemiddeld drinkt de luis 3 tot 6 keer per dag. Wanneer de luis de hoofdhuid niet regelmatig kan bezoeken verhongert hij en sterft. De bijtplaatsen kunnen flink jeuken. Bij een eerste besmetting treedt jeuk vaak pas na 1 tot 2 weken op. Bij een herhaling van de besmetting meestal iets eerder. Een luist legt ongeveer 6-10 eitjes per dag. Na 8 dagen komen de kleine luizen uit het ei en zijn vervolgens na ca. 10 dagen geslachtsrijp. Er kunnen dus al heel snel heel veel neten in het haar zitten. 3
Oorzaken van een besmetting Besmetting met hoofdluis vindt plaats door lichamelijk contact (bijvoorbeeld spelende kinderen), via kleding (bijvoorbeeld dicht tegen elkaar aanhangende kleding op kapstokken op school, petten), beddengoed (bijvoorbeeld slaapzakken) en speelgoed (bijvoorbeeld knuffelbeesten). Er wordt wel eens gedacht dat een besmetting met luizen een gevolg is van armoede of slechte lichaamshygiëne, maar besmetting is onder normale hygiënische omstandigheden nauwelijks te voorkomen en is geen schande. Sterker nog: luizen houden meer van schone haren dan van vieze haren! Dat luizen niet doodgaan in bad en onder de douche, dat wist u natuurlijk al. Maar dat ze ook kunnen zwemmen, is minder bekend. In het zwembad gaan ze op zoek naar een hoofd zonder badmuts. Een kind met hoofdluis zou eigenlijk alleen met een badmuts moeten zwemmen. Controleer dus eens extra als uw kind gezwommen heeft/op zwemles zit. Wist u dat...? o o o o Hoofdluis uitsluitend bij de mens voorkomt. een hoofdluis het niet lang vol houdt als hij niet op een mens zit. Los van deze gastheer of gastvrouw sterft de luis binnen 48 uur en een neet binnen 10 dagen. Een hoofdluis niet door de kamer van de ene naar de andere persoon kan lopen en dat hij niet kan springen of vliegen. Besmetting kan dus alleen via direct contact van mens op mens plaatsvinden of door gebruik van elkaars kam, muts, das, verkleedkleren, etcetera. Persoonlijke hygiëne geen invloed heeft op de besmettingskans 4
Wat moet/kun je doen als je hoofdluis hebt? Een snelle behandeling voorkomt uitbreiding van de besmetting. Helaas hangt er een taboesfeer rond dit onderwerp. Door meer openheid kan veel leed bij anderen voorkomen worden. Let op: de infectie gaat niet vanzelf over en blijft besmettelijk. Licht dus altijd uw omgeving in. Hoe kun je behandelen? a) Kammen, kammen en nog eens kammen (met de juiste kam en 2x daags) b) Anti-hoofdluismiddelen c) Ondersteunende maatregelen Bij een enkele luis of neet, is het voldoende om gedurende twee weken 2x daags te kammen (zie verder: de nat-kam methode ). Bij een ernstiger besmetting adviseren wij anders: om de kans op besmetting van andere gezinsleden/kinderen op school en om de kans op herbesmetting te voorkomen is het sterk aan te raden om een combinatie van alle drie methoden te kiezen. Ad a) Kammen, kammen en nog eens kammen! De beste methode om luizen en neten te verwijderen is het haar dagelijks 2x kammen met een netenkam (dit is NIET hetzelfde als een luizenkam of stofkam) gedurende twee weken. Voorwaarde is om op de eerste dag ondersteunende maatregelen (behandeling van beddengoed, knuffels, kammen en dergelijke) uit te voeren (zie verder bij punt b). Onderzoekers in Gent ontdekten jaren geleden al dat 'nat kammen' het beste resultaat geeft. Bij droog kammen werd vaker verkeerd gekeken. Dan worden de aanwezige luizen niet ontdekt, of wordt iets anders in het haar aangezien voor een luis. De nat-kammethode gaat als volgt: - was het haar met gewone shampoo en spoel uit - bescherm de ogen met een washandje - breng ruim conditioner (crèmespoeling) in het het haar en spoel deze NIET uit. - Kam de knopen en klitten uit het haar met een gewone kam - Houdt het hoofd voorover boven een wasbak en kam het haar, tegen de schedelhuid aan van achter naar voor met een netenkam; begin bij het ene oor en schuif na elke kambeweging op naar het andere oor. - Veeg de netenkam regelmatig af aan een witte papieren servet of zakdoek en kijk of er luizen op het papier zichtbaar zijn. - Spoel vervolgens de crèmespoeling uit het haar en maak de kammen goed schoon. U kunt de kammen 5 minuten uitkoken of ze ontsmetten met alcohol (70%) en daarna goed naspoelen met heet water. Wat u kunt doen als de (dode) neten vast blijven plakken: Maak een mengsel van ½ water en ½ azijn. Wanneer u het haar hiermee spoelt of dept, laten de neten makkelijker los Welke kam moet ik gebruiken? Er bestaan luizenkammen en netenkammen. Een netenkam gebruikt u in ieder geval als u kiest voor de uitkammethode. Het is een zeer fijne metalen kam, die u kunt kopen bij drogist of apotheek. 5
Een luizenkam is een plastic kammetje met dicht op elkaar staande tanden. Het is geschikt om levende luizen op te sporen én om te gebruiken in combinatie met een antihoofdluismiddel. Neten krijgt u er echter niet mee weggekamd. Bij krullend haar is soms een netenkam met extra lange tanden nodig om goed bij de hoofdhuid te komen. Een paar voorbeelden: netenkam luizenkam luizenkam Ad b) Anti-hoofdluismiddelen Als ik kies voor een antihoofdluismiddel, welk middel dan? Chemische middelen: De chemische behandeling bestaat uit een lotion, die het zenuwstelsel van de luis aantast waardoor de luis sterft. Ook neten worden op deze wijze uitgeschakeld. Er zijn in Nederland verschillende hoofdluis-dodende lotions op de markt, die in werkzaamheid nauwelijks van elkaar verschillen en die onder verschillende productnamen verkrijgbaar zijn. Voor de behandeling van hoofd- en schaamluis bestaan diverse werkzame stoffen. Op volgorde van werkzaamheid zijn dit: - malathion (Prioderm lotion, Noury -lotion) - permetrine (Loxazol cremespoeling en lotion) - bioalletrine/piperonylbutoxide (PARA-Speciaal spray) Nieuw zijn middelen waar de stof dimeticon in zit, zoals XTLuis. Tegen dimeticon kan hoofdluis niet resistent worden; de stof zorgt ervoor dat de luizen stikken. De GGD adviseert: middelen met malathion (Prioderm-lotion en Noury-lotion). Immers, de hoofdluis is steeds vaker resistent (ongevoelig) voor chemische hoofdluismiddelen en dat komt tot nu toe het minst voor bij malathion. De GGD adviseert de Priodermshampoo niet te gebruiken vanwege resistentie! Als een middel niet werkt, probeer dan een middel waar een andere werkzame stof in zit Hoofdluis kan evenmin resistent worden tegen het volgende (effectieve, maar ook chemische) middel uit grootmoeders tijd: Meng 1 eetlepel petroleum en 2 eetlepels slaolie. Masseer dit s avonds voor het slapen gaan goed in in het vochtige haar van uw kind. Spoel dit niet uit, maar wikkel eerst folie en vervolgens een handdoek om het hoofd. Laat uw kind hier een nacht mee slapen en was het haar de volgende ochtend uit. Stinkt wel, maar haren worden lekker zacht en neten kammen goed uit. 6
Belangrijke informatie bij het gebruik van deze middelen: Voor het juiste gebruik van de verschillende producten dient u de gebruiksaanwijzing in of op de verpakking goed te volgen. Schudt het flesje altijd goed voor gebruik, want de werkzame stof zit onder in het flesje. Veelal moet u de behandeling na een week herhalen. Gebruik Noury/Prioderm lotion s avonds (moet 12 uur intrekken), maar bij voorkeur 1 uurtje voor het slapen gaan in verband met de onprettige geur. Na de behandeling gaan de luizen en neten dood, maar niet altijd meteen. Soms leven de luizen nog, ze zijn echter sloom en futloos en gaan na een tijdje wel dood. Na de behandeling het haar wassen en uitkammen met de stofkam Na gebruik kammen en borstels goed reinigen. Dode neten blijven vaak nog aan het haar gekit zitten. Dode luizen en neten moeten uit het haar gekamd worden. Wanneer u na de behandeling neten vindt, duidt dit dus niet per sé op een nieuwe besmetting. Dode neten kunt u i.t.t. levende neten gemakkelijk los trekken van het haar. Het is verstandig om de behandeling altijd na 1 week te herhalen, ook al staat op het flesje dat het eigenlijk niet hoeft. Soms kunnen enkele neten blijven leven en er kan ook weer een nieuwe besmetting zijn opgetreden. Behandel altijd alle met luizen geïnfecteerde gezinsleden tegelijk! Gezinsleden die niet besmet zijn vooral niet behandelen! Uit voorzorg behandelen heeft géén zin. Sterker nog: zo werkt u resistentie in de hand en wordt behandelen wanneer de luis er echt is alleen maar moeilijker. Controleer in de weken na de behandeling of de behandeling voldoende is aangeslagen door het haar regelmatig te kammen met een luizen- of netenkam. Chloor inactiveert malathion, daarom mag tot 48 uur na de behandeling niet in chloorhoudend water worden gezwommen!!! Let op: als u een chemisch luizen-bestrijdingsmiddel wilt gebruiken, doe dat dan alleen als u daadwerkelijk luizen of neten heeft gezien. Dit soort producten heeft géén preventieve werking, maar veel producten zijn wel giftig. Wanneer moet u een arts raadplegen: Bij besmetting met luizen van kinderen jonger dan zes maanden, zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven, is het verstandig om een arts te raadplegen. Baby's en jonge kinderen mogen alleen op advies van een arts malathion gebruiken. Zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven, mogen geen malathion gebruiken en het ook niet bij een ander aanbrengen 7
Niet-chemische middelen Inmiddels zijn er al veel niet-chemische anti-hoofdluismiddelen beschikbaar. De meesten bevatten natuurlijke olieën die het haar glad maken (en houden). Luizen hebben daardoor minder grip op het haar, en ze kunnen stikken. Vanuit onderzoek is de bestrijdende werking echter NIET aangetoond en wordt gesteld dat de kans op herbesmetting groter is. Wèl kunnen deze middelen heel goed preventief worden gebruikt! Lees hierover verder onder het kopje wat ik kan doen ter preventie (- =voorkomen) van hoofdluis. Ad c) ondersteunende maatregelen: Stoom of was alle besmette kleding, jassen, beddengoed, knuffelbeesten, verkleedkleren op minimaal 60º C. Zet niet wasbare spullen een week weg in een dichtgebonden plastic zak en/of leg deze minimaal 24 uur in uw vriezer. Ontsmet toiletartikelen (bijv. kam) met alcohol of in een sopje met water van tenminste 60º C. Vloerbedekking en bekleding van auto meerdere malen goed stofzuigen. Gooi de stofzak daarna meteen weg. Door de nagels kort te houden worden krabwondjes voorkomen. 8
Als de luizen blijven terugkomen... Er zijn verschillende redenen waarom luizen niet verdwijnen. Als een middel tegen luis niet goed heeft geholpen, kan het zijn dat de gebruiksinstructies niet goed zijn opgevolgd of dat de luizen inmiddels resistent zijn tegen het gebruikte middel. Het kan overigens ook betekenen dat er een nieuwe besmetting heeft plaatsgevonden. 1) Is de behandeling voldoende precies uitgevoerd? Checklist: o Zijn de huisgenoten gecontroleerd? o Is het haar behandeld (bij voorkeur met een lotion)? o Is deze behandeling na een week herhaald? o Is het haar met de netenkam gekamd of is een gewone stofkam gebruikt? o Gebruikt ieder zijn eigen kam? o Zijn beddegoed, speelkussens en kleding op 60ºC gewassen? (Of indien wassen niet mogelijk is, minimaal 1 week in een afgesloten zak bewaard? o Zijn petten, mutsen, capuchons etc, op 60ºC gewassen? (of minimaal 1 week in afgesloten zak) o Zijn knuffels, verkleedkleren. pruiken etc. op 60ºC gewassen? (of indien wassen niet mogelijk is, minimaal 1 week in afgesloten zak bewaard? Of minimaal 24 uur in een afgesloten zak in de vriezer). o Is de auto goed gestofzuigd? o Is er in zwembad gezwommen na behandeling? o Bij gebruik van stoffen tas met trekkoord voor jas etc. op school: is deze ook gewassen? Denk ook aan de sporttasjes aan de kapstok op school o Is de hoofdluis gemeld aan andere mensen met wie u kind omgaat? (sport-of andere club, vrienden van school, naschoolse opvang). 2) Het kan zijn dat er een herbesmetting heeft plaatsgevonden door andere personen (thuis, op school, sportclub). Neem in ieder geval contact op met de leerkracht. 3) De luis is mogelijk resistent voor het gebruikte insecticide middel. Dit komt helaas steeds vaker voor. In deze gevallen is consequent kammen de beste oplossing. U kunt ook een behandeling overwegen met een ander hoofdluismiddel (met een andere werkzame stof). 9
Wat kunt je doen om hoofluis te voorkomen (= preventie)? a) Kammen b) Vermijd contact met besmette haren/kleding etc. c) gel/haarlak d) natuurlijke oliën Ad a) kammen Als er (nog) geen luizen zijn, maar er is wel hoofdluis op school, kam dan één keer per dag met een gewone stofkam ( bijvoorbeeld een gewone vlooienkam uit de dierenwinkel) in droog haar. En steeds wanneer het haar nat is en glad (na het wassen met een crème-spoeling) met een netenkam (bijvoorbeeld een metalen Niska-kam of de nieuwe Assy-kam). Zo krijgen de luizen geen tijd meer om eitjes te leggen. En de eitjes (neten) komen niet meer uit. Ook wanneer er geen hoofdluis is geconstateerd, is het raadzaam om uw kind(eren) wekelijks met een gewone kam te controleren op de aanwezigheid van hoofdluis en/of neten. Wacht niet met deze controle totdat uw kind jeuk heeft, want maar ongeveer 10% van de kinderen met hoofdluis heeft last van jeuk. Controleer het hele hoofd en vooral op warme plekken, bijvoorbeeld achter de oren en in de nek. Gebruik geen bestrijdingsmiddel als er geen hoofdluis is. Uit voorzorg behandelen heeft géén zin. Sterker nog: zo werkt u resistentie in de hand en wordt behandelen wanneer de luis er echt is alleen maar moeilijker. Ad b) vermijd contact met besmette haren/kleding etc. Vermijd harencontact met een besmet persoon. Gebruik geen gemeenschappelijke kleding, beddengoed en toiletartikelen. Wees verder open over een waargenomen besmetting en waarschuw bij schoolgaande kinderen direct de schoolleiding. Op plaatsen waar jassen, sjaals en mutsen van verschillende kinderen dicht bij elkaar hangen, bijvoorbeeld op school, kan gedacht worden aan het gebruik van een luizencape. Er zijn helaas veel luizencapes in de omloop die geen enkel nut dienen en/of die zeer ongebruiksvriendelijk zijn voor (kleine) kinderen. Waar u p[ moet letten bij de aankoop van een cape: duurzaam (!), synthetisch, glad materiaal (geen geweven stof) met een opening aan bovenkant waar een S-haak doorheen past, met afsluit stukje stof die de hoes hermetisch afsluit. Een onneembare barrière voor de omhoog kruipende hoofdsluis. Opbergzakken met trekkoord zijn minder geschikt. Goede capes die wij op school hebben aangetroffen waren van het merk Bugbag (www.bugbag.nl). Let op: luizencapes bieden slechts een beperkte bescherming en in feite dus slechts schijnveiligheid. Immers ze werken alleen preventief aan de kapstok, terwijl er nog vele andere bronnen van besmetting zijn. Denk dus niet, mijn kind heeft een cape dus zal geen luizen meer krijgen. Ter voorbeeld: bij de gymles worden de luizencapes ook niet meegenomen. Regelmatige controles door ouders blijven altijd noodzakelijk! Ad c) gel/haarlak Luizen houden niet van vies haar. Gebruik dus gel en haarlak (vooral langs haarrandgebieden) ter preventie. Luizen houden ook niet van extreem glad haar, want dan kunnen zij zich niet goed aan het haar vasthouden. Het gebruik van cremespoeling kan dus ook preventief werken. Ad d) Natuurlijke oliën. Luizen houden niet van de lucht van bijv. pure lavendelolie en van tea-tree. - pure lavendelolie: klein drupje achter oren en evt. nek 10
- tea-tree: klein drupje achter oren en evt. nek of bij iedere wasbeurt van het haar een druppel teatree door de shampoo mengen. (zie ook: http://www.juniperus.net/teatree.htm) Voor beiden geldt: gebruik met mate!! 11