LED WAT IS BELANGRIJK?

LED WAT IS BELANGRIJK? www.hella.com

02 03 IN TR O Leds komen we in het dagelijkse leven inmiddels in vele toepassingen tegen. In smartphones, led-tv s, interieurverlichting: bijna iedereen gebruikt deze moderne techniek bewust of onbewust bijna dagelijks. Ook bij de voertuigverlichting speelt het gebruik van leds al jarenlang een grote rol en zal de betekenis hiervan in de toekomst alleen nog maar groter worden. De redenen hiervoor liggen voor de hand, want de ledtechnologie biedt een groot aantal voordelen zoals een bijzonder hoge energie-efficiëntie, een lange levensduur, onderhoudsvrijheid en een homogene, op daglicht lijkende verlichting van rijweg of werkgebied. Klanten hebben over het onderwerp led steeds weer de meest uiteenlopende vragen zowel over de technische achtergronden als over concrete toepassingen. HELLA is al vele jaren lang een pionier in de ontwikkeling van telkens weer nieuwe, innovatieve toepassingen van led-koplampen en loopt hierin technologisch voorop. Daardoor hebben we op dit gebied een enorme knowhow opgebouwd, die we in deze brochure graag met u willen delen. In dit kader hebben we enkele van de meest gestelde vragen op een rijtje gezet en geven we hierop deskundige antwoorden op een informatieve, boeiende en aanschouwelijke manier. Wij wensen u veel leesplezier! Het HELLA team

INHOUD WAT IS LED? 04 _ ZIJN ALLE LEDS HETZELFDE? 06 _ ONTWIKKELEN LEDS WARMTE? 08 _ FUNCTIONEREN LEDS OOK ONAFHANKELIJK? 10 _ HOE BEREIK JE MET LEDS EEN ZO GROOT MOGELIJKE LICHTOPBRENGST? 12 _ HEBBEN ALLE LEDS DEZELFDE LICHTKLEUR? 14 _ LUX, LUMEN, CANDELA WAT ZIJN DE VERSCHILLEN? 16 _ IS DE LICHTVERDELING BIJ LED KOPLAMPEN HOMOGENER DAN BIJ HALOGEEN KOPLAMPEN? 18 _ HOE LANG IS DE LEVENSDUUR VAN LEDS? 20 _ HOE ENERGIE EFFICIËNT ZIJN LEDS? 22 _ VOOR WIE ZIJN LEDS ECHT DE MOEITE WAARD? 24 _ KUN JE GEWOON VAN HALOGEEN OP LED OMSCHAKELEN? 26 _ HOE KUNNEN LED KOPLAMPEN CORRECT WORDEN AFGESTELD? 28 _ IS DE LED ONTWIKKELING AL TEN EINDE? 30 _ DE HELLA LED WERELD 32 _

04 05 WAT IS LED?

lensvormige kop cilindervormige behuizing halfgeleiderkristal reflector anode kathode LED LIGHT EMITTING DIODE, LICHTDIODE Een led is een licht uitstralende halfgeleider die licht, infraroodstraling of ultraviolette straling afgeeft zodra er stroom door de diode loopt. Hierbij is het gebruikte halfgeleidermateriaal bepalend voor de golflengte. Een led bestaat in essentie uit een anode, een kathode, een halfgeleiderkristal, een contacteerdraad en een behuizing. Bij de meeste lichtdiodes is de kathode tegelijkertijd de reflector. De contacteerdraad verbindt het kristal met de diode. Het soldeerpunt fungeert als een van de twee elektrische aansluitingen van het kristal. Tegelijkertijd neemt dit afvalwarmte op, die ontstaat doordat het halfgeleiderkristal maar een deel van het elektrische vermogen in licht kan omzetten. Leds worden gebruikt op een temperatuurafhankelijk werkpunt, dat precies moet worden bepaald en ingesteld. Directe aansluiting van een led op een spanningsbron zonder voorweerstand is niet mogelijk. Leds worden al gebruikt voor de meest uiteenlopende toepassingen: voor het display van smartphones, voor led-televisies, voor interieurverlichting en zelfs voor de uitrusting van moderne operatiekamers. De kleine lichtdiodes zijn allang niet meer weg te denken uit ons dagelijkse leven. Dat geldt in het bijzonder ook voor voertuigverlichting: behalve in hoofdkoplampen, werklampen, groot licht, extra verlichting, dagrijlampen en (gecombineerde) achterlampen worden leds bijvoorbeeld ook gebruikt voor zijmarkerings- en signaallichten. Dat maakt ze geschikt voor een breed toepassingsgebied, dat niet alleen de klassieke verlichting van personenauto s omvat, maar ook speciale toepassingen zoals trucks, trailers, landbouw- en dienstvoertuigen om maar een paar voorbeelden te noemen. kathode chip hitteschild met reflector behuizing contacteerdraad veiligheidsdiode siliconen- of epoxyharsommanteling anode

06 07 ZIJN ALLE LEDS HET ZELFDE?

NEE er zijn wel degelijk verschillen tussen leds, in het bijzonder met betrekking tot kwaliteit, levensduur en vermogen. Bij HELLA worden er kwalitatief bijzonder hoogwaardige en duurzame ledsgebruikt die voldoen aan de speciale eisen die gelden voor de technisch hoogstaande verlichting van voertuigen. Daarvoor wordt er al bij de led-productie een strenge selectieprocedure toegepast: alleen leds die met betrekking tot lichtkleur en kleurtemperatuur vallen binnen een smal, vooraf gedefinieerd voorgeschreven gebied worden goedgekeurd voor gebruik in onze producten. Bij de selectie van de leds speelt ook het gebruiksdoel een rol: aan leds die worden gebruikt in onze high-performance-koplampen, worden principieel nog hogere eisen gesteld dan aan leds die bijvoorbeeld worden gebruikt voor zijmarkeringslampen of andere signaallichten. Bij onze hoofdkoplampen, werklampen en extra verlichting gelden er bijzonder strenge voorschriften voor lichtverdeling en lichtsterkte, waaraan alleen wordt voldaan door zorgvuldig geselecteerde high-performance-leds met constante kwaliteitskenmerken. De lichtkleur van afzonderlijke leds moet altijd nagenoeg gelijk zijn en lijken op daglicht, zodat de uniformiteit en kwaliteit van alle lampen gewaarborgd is. Alleen een perfect samenspel tussen de leds, de toegepaste lamp- en reflectortechnologieën en het toegepaste warmtemanagement leidt tot een werkelijk overtuigend lichtresultaat. Als technologisch leider staat HELLA met zijn ervaring en ontwikkelingscompetentie voor innovatieve ledtechnologieën die het beste uit de leds halen en zo een optimaal lichtbeeld en een lange levensduur waarborgen. In de handel verkrijgbare ledproducten zijn op grond van deze kwaliteitskenmerken vaak niet 1:1 met elkaar te vergelijken. Bijzonder goedkope producten kunnen - ook al zien ze er aan de buitenkant hetzelfde uit - in de loop van het gebruik in kwaliteit en kleur achteruitgaan en een minder lange levensduur hebben. Vertrouw daarom op de led-kwaliteitsproducten van HELLA!

08 09 ONTWIKKE LEN LEDS WARMTE?

OOK LEDS ONTWIKKELEN WARMTE TIJDENS HET GEBRUIK. Maar dit is wel veel minder dan de warmte die een vergelijkbare gloeilamp ontwikkelt. Daardoor hebben leds een hoge energie-efficiëntie. Anders dan traditionele lampen zetten ze het merendeel van de toegevoerde energie om in licht. Een voorbeeld: een gloeilamp van 60 watt heeft een lichtstroom van circa 600 lumen. Een moderne ledlamp die 600 lumen genereert, verbruikt daarentegen maar circa 8 watt. Ledlampen geven bijzonder weinig uv- en infraroodlicht af. Daardoor worden ze anders dan bijvoorbeeld halogeenlampen ook niet warm op de plaatsen waar het licht naar buiten komt. Maar een ledlamp kan in de behuizing wel warmte ontwikkelen. Dat wordt in dit geval echter veroorzaakt door de elektronica die voor de betreffende lamp is gebruikt en voor een optimaal lichtresultaat ook absoluut noodzakelijk is. Om deze door de elektronica gegenereerde warmte betrouwbaar en gericht af te voeren, is een bijzonder goed thermomanagement van doorslaggevend belang. HELLA is op dit gebied een erkende expert. Want door een optimaal temperatuurmanagement wordt niet alleen gewaarborgd dat een lamp naar behoren functioneert, maar wordt ook de levensduur van het product aanzienlijk verlengd. Neem voorbeeld de HELLA werklamp Ultra Beam Generatie II. Op de in de behuizing ingebouwde printplaat zitten zowel de leds als de elektronische componenten. De warmte die door de elektronica ontstaat en onder extreme condities kan oplopen tot 150 C, wordt anders dan bij halogeen-koplampen naar achteren afgegeven. Doordat de printplaat is vastgelijmd aan de aluminium behuizing en er een speciale warmtegeleidende folie is toegepast, kan de warmte gecontroleerd worden afgevoerd. Thermische simulaties geven informatie over de temperatuurzones en de warmteverdeling over de behuizing. De aluminium behuizing zorgt voor een snelle afvoer van de warmte.

10 11 FUNCTIO NEREN LEDS OOK ONAF HANKELIJK?

Matrix HD84 koplamp van HELLA Primaire optiek: drietraps-precisie-optieksysteem NEE, WANT LEDS MOETEN WORDEN AANGESTUURD. Daarvoor is er bepaalde elektronica nodig. Deze moet precies zijn afgestemd op het betreffende gebruiksdoel en de andere gebruiksvoorwaarden. In het geval van voertuiglampen betekent dit dat er in verschillende voertuigmodellen verschillende soorten besturingselektronica worden gebruikt. De programmering is hierbij precies afgestemd op het samenspel tussen de lampen en het voertuig. Dat is ook een van de grote voordelen van originele HELLA producten want wij hebben op dit gebied een in vele jaren opgebouwde ontwikkelingscompetentie, waarop talloze OE-fabrikanten vertrouwen. Een voorbeeld van een hypermoderne led-koplamp met innovatieve besturingselektronica is de nieuwe HELLA Matrix HD84 koplamp in de Mercedes E-Klasse Limousine. Deze led-koplamp van de nieuwste generatie combineert de vele goede eigenschappen van leds op een geavanceerde manier met de modernste besturingstechnologieën. Daardoor kan de lichtverdeling bliksemsnel, precies en automatisch worden aangepast aan vrijwel iedere verkeerssituatie. Het resultaat: een tot nu toe ongekend verblindingsvrije lichtverdeling en een lichtspreiding die zich ook aanpast aan de actuele rijsituatie in de stad, op de provinciale weg, op de snelweg, etc. en aan de weersomstandigheden.

12 13 HOE BEREIK JE MET LEDS EEN ZO GROOT MOGELIJKE LICHTOPBRENGST?

koellichaam elektronica reflector Daarvoor is een complex samenspel van verschillende componenten nodig. Het gaat er niet alleen om een zo groot mogelijke lichtoutput te genereren. Het is net zo belangrijk dat het gegenereerde licht ook homogeen wordt verdeeld over het betreffende werkgebied. En daarvoor is het niet voldoende gewoon zoveel mogelijk leds met elkaar te combineren, want dit leidt uiteindelijk alleen maar tot een onevenredig hoog energieverbruik. Voor een zo goed mogelijk verlichtingsresultaat zijn niet alleen kwaliteit en kwantiteit van de gebruikte leds van belang, maar ook de gebruikte prismatische lenzen, de besturingselektronica en niet in de laatste plaats: een optimaal thermomanagement. Terwijl de leds de eigenlijke lichtoutput genereren, zorgt de prismatische lens ervoor dat het licht wordt gebundeld en gericht wordt verdeeld over het gewenste werkgebied. De besturingselektronica op zijn beurt vormt het brein : deze maakt het mogelijk innovatieve verlichtingsfuncties zoals verblindingsvrij groot licht en adaptieve bochtenverlichting te realiseren. Hoe verfijnder de elektronica, hoe belangrijker ook een goed doordacht thermomanagement is, dat de ontstane warmte afvoert en zo een lange levensduur van de leds waarborgt. Als een van de pioniers op het gebied van de ontwikkeling van led-koplampen heeft HELLA op alle aspecten leds, prismatische lenzen, besturingselektronica en thermomanagement een gedegen en in vele jaren opgebouwde ontwikkelings- en productiecompetentie. Onze ledkoplampen zijn dan ook stuk voor stuk een totaalpakket waarvan de samenstellende elementen optimaal op elkaar zijn afgestemd voor optimale verlichtingsresultaten in iedere situatie.

14 15 HEBBEN ALLE LEDS DEZELFDE LICHT KLEUR?

Ook met leds kunnen verschillende lichtkleuren worden gerealiseerd. Met lichtkleur wordt in dit verband geen gekleurde verlichting bedoeld door bijvoorbeeld rode, groene of blauwe leds, maar hoe het licht dat wordt gegenereerd door witte leds, daadwerkelijk overkomt. De lichtkleur, die ook wel kleurtemperatuur wordt genoemd, wordt gewoonlijk aangegeven in kelvin. In principe kunnen daarbij grofweg drie waarnemingsgebieden worden onderscheiden: KLEURWAARNEMING warm wit < 3.300 K neutraal wit 3.300 5.000 K daglichtwit (of koud wit) > 5.000 K KLEURTEMPERATUUR EN WAAROM IS DE LICHTKLEUR BELANGRIJK? Met leds kan het complete spectrum van warm wit tot daglichtwit worden bestreken. Bij voertuigverlichting is de op daglicht lijkende lichtkleur van groot belang. Het is bewezen dat deze lichtkleur zorgt voor een sterk verbeterde waarneembaarheid van de rijweg en van objecten. Bovendien kan met op daglicht lijkend licht de vermoeidheid van de bestuurder die vaak optreedt bij rijden in het donker, effectief worden verminderd. Dit vergroot de veiligheid in het wegverkeer duidelijk. HELLA behoort op het gebied van het wetenschappelijk onderzoek naar licht tot de absolute experts en dat is precies de reden waarom tal van voertuigfabrikanten kiezen voor onze verlichtingstechnologische oplossingen. Voor de leds die worden gebruikt voor onze high-performance-ledlampen, hanteren we al bij de selectie strenge kwaliteitsnormen met betrekking tot zowel lichtkleur als helderheid. Beide parameters moeten binnen een smal tolerantiegebied liggen. Alleen zo is een constant goede en uniforme lichtkwaliteit van alle producten gewaarborgd ten aanzien van helderheid, lichtkleur en andere parameters. Overigens: ook voor onze led-signaallichten zoals positie- en zijmarkeringslampen worden uitsluitend witte kwaliteitsleds gebruikt. De verschillende signaalkleuren zoals rood en geel worden in dit geval gerealiseerd met gekleurd afdekglas. Aanwijzing: Er mag niet worden vergeten dat de waarneming van kleur onafhankelijk van de reële, meetbare kelvinwaarden subjectief is. Kleur is een algemene zintuiglijke indruk en de mens is zonder technische hulpmiddelen niet in staat een uitspraak te doen over de spectrale samenstelling van het licht. Daarom is het ook bijna onmogelijk om na te gaan hoe onze medemensen kleuren waarnemen in vergelijking tot onszelf en zelfs voor één enkele persoon is de kleurwaarneming onderhevig aan dagelijkse schommelingen.

16 17 LUX LUMEN CANDELA WAT ZIJN DE VERSCHILLEN?

Deze drie begrippen worden vaak door elkaar gehaald. Toch gaat het hierbij om verschillende lichttechnische grootheden. Wij brengen graag een beetje licht in de duisternis : LUMEN (lm) Lumen is de eenheid van lichtstroom en beschrijft het licht dat door een lichtbron, bijvoorbeeld een led-koplamp, in alle richtingen wordt uitgestraald. De lumenwaarde geeft echter geen informatie over de manier waarop het licht in de ruimte wordt verdeeld. CANDELA (cd) Candela is de eenheid die de sterkte beschrijft van het licht dat door een lichtbron in een bepaalde richting wordt uitgezonden. Candela is net als lumen een zendeenheid. Historisch komt 1 candela overeen met de lichtsterkte van een huishoudkaars. De candela dient ook als eenheid van lichtdichtheid; dat wil zeggen van de indruk van helderheid die een verlicht oppervlak veroorzaakt in het menselijk oog. Dit betekent dat hiermee ook het zogenaamde verblindingseffect wordt beschreven. LUX (lx) Lux is de eenheid van verlichtingssterkte. De luxwaarde beschrijft hoeveel licht van een lichtbron er op een bepaald oppervlak valt. In tegenstelling tot lumen en candela is lux dus een ontvangsteenheid. Er wordt gemeten hoeveel licht er op een bepaald punt aankomt, wat bepalend is voor optimale werkomstandigheden. Bij hoofdkoplampen en werklampen wordt vaak de lumenwaarde aangegeven. Zo heeft bijvoorbeeld onze werklamp Ultra Beam LED Generatie II een gemeten lichstroom van maar liefst 4.000 lumen. Enorm belangrijk is hierbij het verschil tussen gemeten en berekende lumenwaarde. Alleen het gemeten aantal lumen geeft de correcte, exacte waarde van de lichtstroom aan, terwijl het berekende aantal lumen alleen een theoretische waarde is. Berekende lumenwaarden zeggen niet veel en zijn altijd hoger dan de gemeten lumenwaarde, omdat energieverliezen door warmte en lichtverliezen door de reflector en de lens niet in aanmerking worden genomen. HELLA geeft uitsluitend reëel gemeten lumenwaarden aan! Let bij het vergelijken en aanschaffen van lampen dus altijd op of de aangegeven lumenwaarden gemeten of berekende waarden zijn! Bij extra verstralers en andere extra verlichting is overigens ook een andere waarde relevant, namelijk de zogenaamde referentiewaarde (ref.). Deze waarde geeft de maximale lichtsterkte aan die een lamp kan leveren. Aan de hand van de referentiewaarde is snel en eenvoudig na te gaan hoe krachtig een lamp is. De referentiewaarde wordt berekend op basis van de maximale lichtsterkte in candela. De waarde is dimensieloos en heeft dus geen maateenheid. Neem met betrekking tot de referentiewaarde de wettelijke voorschriften in uw land in acht en controleer of het sinds 2009 geldende ECE-reglement op u van toepassing is. In sommige landen mag een totale referentiewaarde (som van de referentiewaarden van alle verstralers op het voertuig) van 100 niet worden overschreden.

18 19 IS DE LICHTVERDELING BIJ LED KOPLAMPEN HOMOGENER DAN BIJ HALOGEEN KOPLAMPEN?

JA, DE LICHTVERDELING BIJ LED KOPLAMPEN IS PRINCIPIEEL HOMOGENER DAN BIJ ANDERE, VERGELIJKBARE LICHTBRONNEN. Zo kunnen veel oppervlakken bijzonder gelijkmatig worden verlicht, wat bijvoorbeeld bij het werken met werklampen op het land in het donker een groot voordeel is, omdat hier veel noodzakelijke werkzaamheden ook in de donkere tijd van het jaar moeten plaatsvinden. De moderne led-koplampen die worden gebruikt voor personenauto s, zorgen eveneens voor een gelijkmatige verlichting. Door een optimale bundeling kunnen bijvoorbeeld bepaalde scherp omlijnde gebieden bijzonder homogeen worden verlicht. Het is echter niet voldoende om alleen de leds onder de loep te nemen, omdat er nog meer invloedsfactoren bepalend zijn voor de verlichting. Ook de in de lamp gebruikte optiek, de reflector en de uitlijning van de lamp op het voertuig spelen een rol. Door een hoogwaardige reflector wordt het licht optimaal gebundeld en gericht, terwijl de uitlijning de verlichtingshoek bepaalt. Bij led-hoofdkoplampen vindt de uitlijning en afstelling op het voertuig plaats met behulp van moderne, speciaal voor ledtoepassingen ontwikkelde koplampafstelapparaten. HELLA heeft met het merk Hella Gutmann Solutions ook op dit gebied een uitgesproken competentie. Bij werklampen vindt de uitlijning direct op het voertuig plaats aan de hand van de aanbevolen hellingshoek. Hierbij moeten altijd de individuele voorwaarden van het betreffende voertuig en de gebruikssituatie in aanmerking worden genomen. Bijvoorbeeld werkzaamheden op het land, manoeuvreren, verlichting van de directe omgeving of juist van een verder weg gelegen gebied, etc. AANWIJZING: Een optimale vergelijking van de verlichting door extra halogeen-, xenon- en led-verlichting en halogeen-, xenon- en led-werklampen is mogelijk met onze gratis HELLA ELIVER tool op www.hella.com/eliver. Probeer het zelf!

20 21 HOE LANG IS DE LEVENSDUUR VAN LEDS?

30.000 25.000 20.000 15.000 10.000 5.000 Gloeilamp Halogeen Energiespaarlamp Tl-buis Led Deze afbeelding is alleen bedoeld als schematische weergave. Een afwijkende gebruiksduur is mogelijk. Leds hebben een bijzonder lange levensduur en gaan vaak zelfs langer mee dan een voertuigleven. Dat is een van de grote voordelen van leds ten opzichte van traditionele lampen zoals halogeenlampen. Terwijl een halogeenlamp in de loop van een voertuigleven kan uitvallen en dan vervangen moet worden door een nieuwe, zijn leds onderhoudsvrij. Samen met het lagere energieverbruik en de hoge energie-efficiëntie leidt de lange levensduur op de middellange termijn tot duidelijke kostenvoordelen voor de leds. Wel is het zo dat zelfs de beste leds niet gespaard blijven van ongunstige milieu-invloeden. Onder zeer ongunstige omstandigheden kunnen daarom ook leds in koplampen weleens uitvallen. Het vervangen van afzonderlijke leds is momentee helaas nog niet mogelijk. In een dergelijk geval moet de complete lamp worden vervangen. Bij HELLA lampen komt dit echter extreem zelden voor. Een andere factor die van doorslaggevend belang is voor een lange levensduur, is dat de betreffende lamp een optimaal thermomanagement heeft (zie ook pagina 8), dat de leds beschermt tegen hittedood. De innovatieve thermomanagement-oplossingen die worden toegepast in de HELLA lampen, dragen er daarom in aanzienlijke mate toe bij dat de leds - en dus ook de lampen - lang meegaan.

22 23 LED INPUT OUTPUT HOE ENERGIE EFFICIËNT ZIJN LEDS? HALOGEEN

Een van de belangrijkste voordelen van de ledtechnologie is naast de lange levensduur (zie ook pagina 20) de hoge energie-efficiëntie. Leds zijn als het ware de topsporters onder de lampen: ondanks een gering opgenomen vermogen hebben ze een maximale output, waardoor het echte winnaars zijn! Een gering opgenomen vermogen bespaart energie en dus ook kosten. Ook al zijn leds in aanschaf momenteel nog aan de dure kant, op de middellange termijn is het kopen ervan in ieder geval de moeite waard dankzij de lagere exploitatiekosten. Het geringere opgenomen vermogen van leds heeft bovendien nog een ander niet te onderschatten neveneffect: de natuurlijke energiebronnen worden in belangrijke mate gespaard. Ook bij heftrucks, die relatief kleine accu s hebben, is het gebruik van leds een uitstekende methode om accucapaciteit te sparen en de gebruiksduur te verlengen. Energie-efficiënte voertuigverlichting is dus nu al een belangrijk onderwerp en dit zal in de toekomst alleen nog maar belangrijker worden. Want door het toenemende aantal elektrische auto s gaat een spaarzame omgang met de energiebronnen van het voertuig zelf steeds meer gewicht in de schaal leggen. De toepassing van de hoogefficiënte ledtechniek is daarom vooral op dit gebied bijna onontkoombaar.

24 25 VOOR WIE ZIJN LEDS ECHT DE MOEITE WAARD?

LEDS ZIJN IN PRINCIPE VOOR IEDEREEN DE MOEITE WAARD! Waarom dat zo is? Door de volgende voordelen van leds: duurzaamheid, energie- en kostenefficiëntie, homogene verlichting in iedere toepassing, op daglicht lijkende lichtkleur en -sterkte. Hiervan profiteren natuurlijk professionele gebruikers zoals agrariërs, die zijn aangewezen op een zo goed mogelijke verlichting van zowel de dichtbij als verder weg gelegen gedeeltes van hun land. Maar ook exploitanten van wagenparken, die te maken hebben met een groot aantal bedrijfsuren en met leds door de lagere energie- en onderhoudskosten en geringere stilstand- en uitvalstijden duidelijke kostenbesparingen kunnen realiseren. Met de individuele designvrijheid komt daar nog een ander voordeel bij, dat tot nu toe nog niet expliciet is vermeld, maar dat beslist door veel gebruikers wordt gewaardeerd. Door het kleine formaat van de leds en het scherp omlijnde lichteffect ontstaan hierdoor voor voertuig- en productontwerpers heel bijzondere vormgevingsmogelijkheden. Niet alleen de portemonnee is daarom blij met leds, maar ook het oog! De HELLA ledproducten zijn dus stuk voor stuk niet alleen een technische, maar ook een optische en functionele highlight en geven ieder voertuig een geheel eigen touch.

26 27 KUN JE GEWOON VAN HALOGEEN OP LED OMSCHAKELEN?

HALOGEN LED EN WAARMEE MOET JE DAN REKENING HOUDEN? Een omschakeling van oude halogeenlampen op de nieuwe, hoogefficiënte ledtechnologie is in de meeste gevallen mogelijk en ook zeker zinvol! Het vervangen van de lampen zelf is daarbij niet zoveel werk en kan in een paar stappen worden gedaan. Wel moet er voor, tijdens en na de ombouw afhankelijk van de gebruikssituatie nog met een paar dingen rekening worden gehouden. Zo zijn er voor leds gewoonlijk aparte voorschakelapparaten nodig, die samen met de leds moeten worden ingebouwd. Bij werklampen is de juiste hellingshoek van groot belang. Deze moet voor ieder voertuig apart worden ingesteld. Alleen met een correct afgestelde werklamp kan een optimale verlichting van het werkgebied worden gerealiseerd. Om werkelijk van alle voordelen van omschakeling naar led te kunnen profiteren, moeten deze punten in elk geval in aanmerking worden genomen. Meer praktische en nuttige informatie over het onderwerp led vindt u in diverse HELLA media. Een overzicht hiervan vindt u op pagina 32. AANWIJZING: Door het geringere energieverbruik (wattage) van ledlampen, die zich duidelijk onderscheiden van gloeilampen, kan het bij diverse trucks na de ombouw nodig zijn de randapparatuur voor de uitvalcontrole aan te passen. Omdat controle van de knipperlichten volgens ECE R48 wettelijk is voorgeschreven, adviseren wij daarom deze lampen te gebruiken in combinatie met een daarvoor geschikte HELLA knipperlicht-regeleenheid.

28 29 HOE KUNNEN LED KOPLAMPEN CORRECT WORDEN AFGESTELD?

-5º -4º -3º -2º -1º 0º +1º +2º +3º +4º +5º nullijn Voorbeeld van een Audi A8 koplamp met Matrix-Beam-grootlichtassistent: de vierkante markering geeft de juiste positie op de nullijn aan van de verticale licht-donkergrens. Als deze afwijkt, wordt de correctiewaarde (afstand van de nullijn) eenvoudigweg via mega macs doorgegeven aan het regelapparaat. De voertuigspecifieke afstelling van led-koplampen onderscheidt zich van de afstelling van traditionele koplampen en vereist soms nieuwe afstelprocedures, omdat het lichtveld bij led-koplampen uit verschillende lichtbronnen (led-modules) bestaat. Hiervoor is speciaal precisie-meetapparatuur nodig. Moderne koplampafstelapparaten kunnen inmiddels zowel actuele halogeen-koplampsystemen als xenon- en led-koplampsystemen correct beoordelen op de lichtverdeling van dimlicht, groot licht en mistlicht en op verticale licht-donkergrens. Daarvoor zijn deze apparaten uitgerust met technische functionaliteiten als een breedbandvisier met geïntegreerd draadkruis, een digitale luxmeter, een geïntegreerde laser-positioneerhulp en een controlescherm met een uiterst precieze schaalverdeling. Deze fijne verticale schaalverdeling maakt het mogelijk de waarden tot op 0,1 nauwkeurig af te lezen, waarmee ook wordt voldaan aan de voorwaarden voor de controle en kalibratie van verschillende grootlichtassistenten. Afhankelijk van de fabrikant moeten deze grootlichtassistenten apart worden gecontroleerd, beoordeeld en gekalibreerd, wat langs mechanische weg soms niet meer mogelijk is. Hiervoor is er samenspel nodig tussen koplampafstelapparaat en een geschikt diagnoseapparaat zoals dat tussen de SEG IV en een diagnoseapparaat uit de mega macs-serie van Hella Gutmann Solutions. Deze apparaten werken hand in hand en maken daardoor zelfs de weergave mogelijk van complexe systemen, zoals het led-matrix-beam grootlicht in de actuele Audi A8. De ontwikkeling van de koplampafstelapparaten gaat steeds meer in de richting van digitale uitvoering, zoals bij de cameragebaseerde SEG V van Hella Gutmann. Deze heeft een doordachte gebruikersinterface en een in het systeem geïntegreerde lijst met voertuigmodellen. In het apparaat opgeslagen algoritmes helpen verkeerde interpretaties en een verkeerde afstelling van de diverse koplampen te voorkomen. Richtingspijlen op het bedieningspaneel van de SEG wijzen op eventueel noodzakelijke wijzigingen in de afstelling. De beeldverwerking gaat bij deze moderne apparaten zo snel, dat iedere verandering analoog aan het draaien van de bouten waarmee de koplampen worden afgesteld, wordt weergegeven. Zodra het ingestelde lichtbeeld en de bijbehorende lichtverdeling zich binnen de vereiste tolerantiegrenzen bevindt, worden de afgebeelde richtingspijlen in de SEG groen van kleur. De afstelling van de lampen is dan met succes uitgevoerd. www.hella-gutmann.com

30 31

IS DE LED ONTWIKKELING AL TEN EINDE? Nee, natuurlijk niet de ontwikkeling komt nu pas goed op gang! Vooral op het gebied van de voertuigverlichting openen zich door voortdurende innovaties van HELLA steeds meer mogelijkheden voor de toepassing van leds met oplossingen waaraan gisteren waarschijnlijk nog niemand in deze vorm had gedacht. Een voorbeeld is de HELLA Matrix LED-technologie. Deze stelt de bestuurder in staat met permanent ingeschakeld (led-)groot licht te rijden zonder dat tegenliggers of voorgangers daardoor worden verblind. Technisch wordt deze functie gerealiseerd door onderverdeling van het groot licht in vijf reflectoren met ieder een 5-chip-led. HELLA is er voor het eerst in geslaagd elk van de 5 leds op de chips afzonderlijk aan te sturen, waardoor alle 25 leds van iedere koplamp naar behoefte al dan niet kunnen worden gedimd. Daardoor kan de lichtkegel zonder gebruik van mechanische onderdelen uiterst precies worden bestuurd en kan de lichtverdeling op de meest uiteenlopende manieren worden gerealiseerd. Een ander detail van deze verlichtingstechniek is het dynamische knipperlicht met zijn opvallende en dus veiligere wis-effect. Ook het innovatieve led-lichttapijt in de BMW 7 serie is een voorbeeld van een ontwikkeling met grote toekomstmogelijkheden. Met één druk op de knop van de sleutel licht dit straalvormig aan weerszijden van het voertuig op en leidt het de bestuurder op een comfortabele manier naar zijn voertuig. Om het licht op de juiste manier naar de grond te kunnen richten, worden er speciaal geconstrueerde lenzensystemen gebruikt die bestaan uit een groot aantal minuscule microlenzen. Op andere gebieden dan de voertuigverlichting gaat de led-ontwikkeling ook onverminderd verder: zo zal de OLED-technologie (OLED = Organic Light Emitting Diode) in de toekomst op steeds meer toepassingsgebieden te vinden zijn. OLEDs zijn lichtdiodes op basis van organische halfgeleidende polymeren en maken het eenvoudig gezegd mogelijk superdunne en buigzame lichtfolies te vervaardigen. Voor displays die zijn gemaakt van OLEDs is er geen achtergrondverlichting nodig, waardoor ze minder stroom verbruiken dan bijvoorbeeld lcd s. Ze worden nu al in diverse apparaten toegepast, zoals in smartphones en led-televisies. De uitdaging is op het moment nog gelegen in de levensduur van de diodes. Daarom worden OLEDs tot nu toe vooral gebruikt in toepassingen waar weergave niet permanent nodig is. Maar ook hier gaat de ontwikkeling ononderbroken verder. Misschien duurt het niet lang meer, voordat de OLED-technologie ook wordt toegepast in de voertuigbranche. DE LED TOEKOMST BLIJFT DUS SPANNEND, ZOWEL VOOR DE ONTWIKKELAARS ALS VOOR DE GEBRUIKERS!

32 33 DE HELLA Mobiele app Addlight Download onze app in de Google Play Store of bij itunes en ervaar alles over het HELLA programma op het gebied van extra verlichting gedetailleerd en interactief met veel aanvullende informatie en technische details. Mobiele app Worklights Laat u meenemen naar de interactieve wereld van de werklampen en beleef de verschillende verlichtingstechnologieën, explosie-animaties, etc. Download de app bij itunes of in de Google Play Store.

LED WERELD Website Truck Overzichtelijk en gestructureerd: hier vindt u een schat aan informatie over het brede HELLA productportfolio en wetenswaardigheden over actuele onderwerpen uit de vrachtwagenbranche. Website Landbouw Informatief, compact en interactief. Hier vindt u alles wat u wilt weten over de producten en technologieën voor de agrarische sector. ELIVER tool vergelijk de verlichting Met deze online-tool kunt u de verlichting van een groot aantal HELLA werklampen en signaallampen met elkaar vergelijken in een realistisch weergegeven omgeving. www.hella.com/truck www.hella.com/agriculture www.hella.com/eliver

34 35

HELLA Benelux BV Celsiusbaan 2, Postbus 1398 3430 BJ Nieuwegein Nederland T +31 (0)30 609 56 11 F +31 (0)30 605 16 77 E nl.info@hella.com I www.hella.nl Langlaarsteenweg 168 2630 Aartselaar België T +32 (0)3 887 97 21 F +32 (0)3 887 56 18 E be.info@hella.com I www.hella.be HELLA KGaA Hueck & Co., Lippstadt 9Z2 999 538-631 J01168/KB/08.16/0.2 Printed in Germany Voorbehouden aan wijzigingen in uitvoering en prijzen. www.hella.com