Aandachtspunten bij de verzorging van een zorgvrager met een verblijfskatheter Inleiding KB februari 2006: Verpleegkundige handelingen die zorgkundigen, onder toezicht van een verpleegkundige, mogen verrichten. Het observeren van het functioneren van een blaassonde en het signaleren van problemen 1
Zorgvrager met een verblijfskatheter Inhoud: Anatomie van het urinestelsel Wat is een verblijfskatheter Wanneer plaatst men een verblijfskatheter Soorten verblijfskatheters Complicaties + Taak van de zorgkundige Anatomie van het urinestelsel 2
Anatomie van het urinestelsel Wat is een verblijfskatheter? Een verblijfskatheter is een dun en soepel slangetje dat in de blaas blijft voor kortere of langere tijd en waarlangs urine wordt afgevoerd in een urinecollector. Aan het uiteinde: ballonnetje, gevuld met steriel water, die zorgt dat de katheter niet uit de blaas kan glijden 3
Wat is een verblijfskatheter? Wat is een verblijfskatheter? 4
Wat is een verblijfskatheter? Soort materiaal: latex (= rubber) latex met laagje silicone of hydrogel full silicone Diameter: Uitgedrukt in Charrières (Ch) 1 Charrière = 1/3 mm van Ch 6 Ch 26 (kleurcode) Wat is een verblijfskatheter? Uiteinde katheter: Rechte punt (Nelaton) Kromme punt (Tiemann) Alleen gebruikt bij mannen, vooral wanneer een vergrote prostaat het inbrengen bemoeilijkt Tweeweg- of drieweg Tweeweg = standaard Drieweg = spoelkatheter (met extra kanaal voor continue blaasspoeling) 5
Wat is een verblijfskatheter? Soorten opvangsystemen Gewone urinecollector Beenzakje Kraantje (katheterventiel) Wat is een verblijfskatheter? 6
Indicaties voor verblijfskatheter Afvoer van urine verzekeren Onvolledige blaaslediging (urineretentie) Bij aandoeningen van de urethra (plasbuis) Bij prostaatlijden Bij neurologische aandoeningen (CVA, MS, ) Bijwerking medicatie (neuroleptica) Ongewild urineverlies (incontinentie) Gedurende of na bepaalde operaties Indicaties voor verblijfskatheter Urineretentie door prostaatproblemen 7
Indicaties voor verblijfskatheter Uitvoeren van blaasspoeling Na operaties waarbij de blaas continue moet gespoeld worden (blaasoperaties, prostaatoperaties) Indicaties voor verblijfskatheter Bepalen juist urinedebiet Bijhouden van een vochtbalans Voorkomen infecties in directe omgeving Vb. decubituswonde stuit bij incontinente zorgvrager Comfort verzekeren Vb. bij terminale, palliatieve zorgvragers 8
Soorten verblijfskatheters Transurethrale Suprapubische Soorten verblijfskatheters Transurethrale katheter Via urethra (plasbuis) ingebracht Indien blaassonde voor relatief korte tijd aanwezig moet blijven (< 6 weken) Voordelen: Eenvoudig en snel te plaatsen (VK of arts) Makkelijk te vervangen Nadelen: Verhoogde kans op infecties Meer kans op blaaskrampen Kans op kwetsuren van urethra 9
Soorten verblijfskatheters Suprapubische katheter Via buikwand in blaas gebracht (juist boven schaambeen) supra = boven os pubis = schaambeen Indien katheter voor langere tijd aanwezig moet blijven (> 6 weken) of van blijvende aard is Soorten verblijfskatheters Suprapubische katheter Voordelen: Minder kans op infecties Minder blaaskrampen Nog spontane mictie mogelijk ZV kan nog seksueel functioneren Nadelen: Plaatsen kan enkel door gespecialiseerde arts (uroloog) Irritatie mogelijk ter hoogte van insteekplaats Dagelijks wondzorg ter hoogte van insteekplaats 10
Complicaties en Infectie Katheter loopt niet af Irritatie en kwetsuren ter hoogte van meatus Blaaskrampen Voortdurende drang tot plassen Lekkage van urine naast katheter Druknecrose (decubitus) achterzijde dij Infectie Oorzaak: Complicaties en Niet steriele werkwijze bij plaatsen van de katheter Preventie: Vermijden van steriliteitsfouten bij inbrengen van de transurethrale katheter (= verpleegkundige handeling) 11
Infectie Oorzaak: Complicaties en Opstijgende infectie via lumen van de katheter of via ruimte tussen urethra en katheter Preventie Handhygiëne Intiem toilet minstens 2 x daags ZV voldoende laten drinken (2L / dag) = natuurlijke spoeling van katheter en blaas Infectie Oorzaak: Complicaties en Terugvloei van urine, van collector of afvoerleiding, terug naar de blaas Preventie: Terugvloei van urine voorkomen collector moet steeds lager hangen dan de blaas (geen contact tussen aftapkraan en grond!) 12
Infectie Oorzaak: Complicaties en Niet respecteren van het gesloten drainagesysteem (loskoppelen van katheter en collector) Preventie: Zoveel mogelijk respecteren van het gesloten systeem Complicaties en Respecteren van gesloten drainagesysteem Door gebruik van collector met kraantje Bij gebruik van beenzakje nachtzak aan beenzakje koppelen 13
Infectie Oorzaak: Complicaties en Groei van ziektekiemen in steenaanslag in de katheter Preventie: ZV voldoende laten drinken Aanzuren van de urine vit C, sinaasappelsap, veenbessensap Gebruik van silicone katheter Complicaties en De katheter loopt niet af Oorzaak: Knik in katheter Collector boven blaasniveau Katheter verstopt (aanslag, bloedstolsel, ) Geen urineproductie (nierblokkage) Interventie: Knikken opsporen en opheffen Collector lager dan blaasniveau ZV voldoende laten drinken Rapportage!!! 14
Complicaties en Irritatie en kwetsuren insteekopening Oorzaak: Door tractie op de katheter Heen en weer schuiven katheter in urethra Uittrekken van de katheter door ZV Preventie: Collector bevestigen zodat tractie vermeden wordt Gebruik van beenzakje bij mobiele zorgvragers Katheter fixeren Complicaties en Irritatie en kwetsuren insteekopening Fixatie van een verblijfskatheter 15
Complicaties en Blaaskrampen blaasspasmen - voortdurende drang tot plassen Oorzaak: Aanwezigheid van een vreemd voorwerp in de blaas Katheter of ballon liggen tegen de blaaswand Interventie: Gebruik van een katheterventiel Ballon iets lossen ZV veel laten drinken Katheter anders fixeren Complicaties en Lekkage van urine naast de katheter Oorzaken: Blaasspasmen Te dunne katheter Verstopping van de katheter Knik in katheter of afvoerleiding Interventie: Knikken opsporen en opheffen Observeren en rapporteren aan verpleegkundige 16
Complicaties en Druknecrose (decubitus) achterzijde dij Oorzaak: De katheter bevindt zich onder de dij van de liggende of zittende zorgvrager Preventie: Katheter en leiding van collector steeds boven het been leiden Taak van de zorgkundige Observatie diurese Observatie hoeveelheid urine (/24u) Observatie uitzicht urine (kleur, helderheid) Normale hoeveelheid bij normale vochtinname: 1200 tot 1500 ml /24u Normale uitzicht: helder, lichtgele kleur 17
Taak van de zorgkundige Observatie diurese Afwijkingen: Weinig, donkergekleurde urine Onvoldoende vochtopname Nierinsufficiëntie (nierblokkage) Ziekten van galblaas of lever Troebele urine + vlokken en bezinksel Te weinig vochtopname Infectie Rapportage!!! Taak van de zorgkundige Ledigen van urinecollector Dagelijks (vast tijdstip) of indien collector is ¾ vol + rapportage debiet Indien katheterventiel meerdere malen per dag Handhygiëne! 18
Taak van de zorgkundige Ledigen van urinecollector Werkwijze: Handen ontsmetten + gebruik van handschoenen Kraantje openen + collector ledigen in recipiënt Kraantje sluiten Kraantje schoonmaken (ontsmetten) Recipiënt ledigen en spoelen Handschoenen verwijderen Handen ontsmetten Taak van de zorgkundige Overige Intiem toilet minimum 2 x daags ZV voldoende laten drinken Gesloten drainagesysteem respecteren vervangen van collector is verpleegkundige taak! Katheter en leiding bovenbeens fixeren tractie vermijden knikken opheffen Urinecollector steeds lager dan de blaas Abnormaliteiten observeren en rapporteren 19
Bedankt voor uw aandacht! 20